فهرست مطالب
نشریه فقه و حقوق خانواده
پیاپی 49 (پاییز و زمستان 1387)
- تاریخ انتشار: 1388/02/11
- تعداد عناوین: 10
-
صفحه 5قاعده لاحرج که مستند فقهی مواد قانونی مرتبط با عسروحرج زوجه در قانون مدنی است، بر اساس آیات و روایات متعددی مشروعیت دارد. آرا فقها در نظام حقوقی خانواده در مواد مختلفی از بحث عسروحرج به ویژه ماده 1130 قانون مدنی متجلی شده است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته می شود این است: گستره کاربرد قاعده مذکور در نظام حقوقی خانواده چه مصادیقی دارد و قانونگذار ذیل هر یک از این مصادیق چه تدابیری اندیشیده است؟ زیرا قاعده لاحرج زوجه گاه از نتیجه عوامل طبیعی است که از نوع عسروحرج حقیقی می شود، مانند عقیمی و اعتیاد زوج، و گاه در نتیجه عوامل خارجی است، مانند حبس طولانی مدت زوج، ترک زندگی از جانب زوج که در همه این موارد، قاعده ساری و جاری می گردد. همچنین این سؤال در مقاله به عنوان راهکار قانونی مطرح شده که آیا مبنای قانونگذار در اعمال قانون، عسروحرج واقعی زوجه است یا عوامل دیگر دخیل در تصمیمات دادگاه است؟ در قسمت دیگری از مقاله مصادیق مختلف عسروحرج زوجه و مساله سقط جنین مورد بررسی قرار گرفته است و فقط در صورتی که وجود جنین با سلامت مادر در تعارض باشد، سقط مجاز شمرده شده است.
کلیدواژگان: عسر، حرج، قاعده لاحرج، نفقه، سقط جنین، حرج نوعی، حرج شخصی -
صفحه 26هویت فردی، تمایزی با ثبات میان افراد است که در طول زمان تغییر نمی یابد. هویت در اسناد بین المللی و حقوق داخلی کشورها به عنوان «حق» مورد حمایت قرار گرفته است. نظر به اینکه محو هویت افراد معمولا در کودکی صورت می گیرد که وی تسلط بر عناصر هویتی خود ندارد، حمایت از هویت کودک از اهمیت بالایی برخوردار می گردد. کنوانسیون حقوق کودک عناصر هویت کودک را شامل نام، تابعیت و ارتباط والدینی در نظر گرفته و در جهت حفظ این عناصر، تکالیفی را بر دوش دولت های عضو گذارده است. در حقوق ایران تضمین هایی که در قانون مجازات اسلامی و دیگر قوانین به منظور حفظ هویت کودک شده است، شامل جرم انگاری رفتارهایی مانند ربودن طفل تازه متولد شده، منتسب نمودن طفل به زن دیگری غیر از مادر، عدم استرداد طفل، رها نمودن طفل، اعلام و اظهار دروغ درباره هویت طفل و اخذ شناسنامه بر اساس آن و خرید و فروش کودک می باشد. در مقایسه قوانین قبل و بعد از انقلاب اسلامی به نظر می رسد مواد مندرج در قانون مجازات عمومی مصوب 1304 که با هدف حفظ هویت کودک تصویب شده است، نسبت به قانون مجازات اسلامی از اجمال و ابهام کمتری برخوردار است. از سوی دیگر نهادهایی که در حقوق ایران هویت طفل را مد نظر قرار داده اند، از جمله نسب، اهدای جنین، سرپرستی کودک و ثبت ولادت، بعضا حمایت کامل از هویت کودک ننموده یا زمینه ساز تداخل هویتی شده اند. لذا اصلاح و تکمیل قوانین، باید مورد توجه قانونگذار قرار گیرد. این نوشتار به بررسی حق کودک بر هویت در حقوق ایران می پردازد و با عنایت به الحاق ایران به کنوانسیون حقوق کودک، انطباق قوانین داخلی با این سند و دیگر اسناد بین المللی را مدنظر قرار می دهد.
کلیدواژگان: هویت، کودک، نسب، اهدای جنین، سرپرستی، ثبت احوال -
صفحه 47پیشروی حقوق کیفری در «محدوده آزادرفتاری» شهروندان از رهگذر راهبرد جرم انگاری، فرآیندی گزینشی، تدریجی، و تابعی از نوع مدل سیاست جنایی هر کشور است که از بسترهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خاص آن کشور اثر می پذیرد. نوع رویکرد قانونگذاران کیفری به تعدد زوجات نیز در پرتو همین واقعیت شکل گرفته است. در این زمینه دو مدل متفاوت در دنیا وجود دارد: 1 الگوی مداخله حداکثری که بر اساس آن، با جرم انگاری تعدد زوجات، مبادرت به آن از نظر کیفری به طور مطلق ممنوع اعلام می شود.2 مدل حداقلی که در آن ضمن مباح دانستن تعدد زوجات، مبادرت به آن تحت لوای قواعد و شرایطی مجاز شمرده شده و برای عدول از آنها، ضمانت اجرای کیفری تعیین می گردد. این مقاله به بررسی جایگاه این مدل ها در گستره حقوق تطبیقی و مبانی پذیرش هر یک می پردازد. همچنین الگوی مورد پذیرش حقوق کیفری ایران که در طول عمر بیش از چهل ساله خود دچار قبض و بسط های فراوانی شده است مورد بررسی قرار می گیرد. مطرح شدن پیش نویس لایحه حمایت خانواده در مجلس شورای اسلامی با توجه به عقب گرد آن در زمینه جرم زدایی رسمی از عناوین مجرمانه مربوط به تعدد زوجات، پرداختن به این موضوع را در شرایط فعلی ضروری تر می سازد.
کلیدواژگان: تعدد زوجات، جرم انگاری، جرم زدایی، حمایت خانواده، شورای نگهبان -
صفحه 67توجه به وضعیت اشتغال زنان و هدایت آنها به بازار کار می تواند زمینه بهره گیری بهتر جامعه از این نیروی بالقوه را به فعل آورد. به همین دلیل، مجموعه عواملی که می تواند زمینه ساز مشارکت هرچه بیشتر این جمعیت توانمند در عرصه های اقتصادی اجتماعی کشور باشد از اولویت بیشتری برخوردار است.
مقاله حاضر در پی شناخت عوامل مؤثر و موانع اشتغال زنان و تعیین نقش این قشر از جامعه در اقتصاد کشور و سهم ایشان در نیروی کار شاغل می باشد. در این مقاله همچنین جایگاه زن و نقش اقتصادی او در جامعه از دیدگاه دین مبین اسلام و نیز تبیین مهم ترین عوامل مؤثر بر اشتغال زنان ایرانی در ابعاد مختلف اندیشه دینی و سیستم حقوقی موجود بررسی شده است.
کلیدواژگان: زنان، قانون کار، اشتغال، اقتصاد، جنسیت، مالکیت -
صفحه 86مساله استمرار ولایت پدر و جد پدری بر دختر باکره رشیده در امر ازدواج از مسائلی است که به علت کثرت روایات موجود از عصر ائمه مورد توجه اصحاب بوده است و فقهای متقدم در کتاب های حدیثی و فقهی آن را مورد بحث قرار داده اند. با تتبع تاریخی آثار مزبور در می یابیم که فقهای امامیه علی رغم اتفاق نظر بر ولایت پدر یا جد پدری بر صغیره یا باکره غیررشیده، در استمرار ولایت پدر و جد پدری بر دختر باکره بالغه رشیده اختلاف نظر دارند. مجموع اقوال ایشان را می توان در پنج قول جمع-بندی نمود. منشا اختلاف فقها، تکثر و تنوع روایات است. از میان اقوال پنج گانه، قول استقلال باکره بالغه رشیده در امر ازدواج را بسیاری از فقهای امامیه از متقدمان و متاخران اختیار نموده اند؛ با این حال، قانون مدنی اخذ اجازه از پدر یا جد پدری را در امر ازدواج ضرورری دانسته است. به نظر می رسد روش قانونگذار در اغلب موارد بر تبعیت از قول غالب فقهای امامیه است و اخذ اجازه ولی را باید مبتنی بر حفظ مصالح دختر دانست. لذا ضروری دانستن اخذ اجازه از پدر یا جد پدری لزوما به معنای پذیرش قول استمرار ولایت پدر یا جد پدری نیست. بلکه مصالح و ضرورت های اجتماعی قانونگذار را واداشته است تا آن را اعتبار نماید. برخی از فقی هان نیز به جهت رعایت احتیاط، تحصیل اجازه پدر یا جد پدری را مطلوب دانسته اند. با همه این اصول، شناسایی سن رشد برای ازدواج دختر با اراده مستقل خود از ناحیه قانونگذار با توجه به اغلب موارد رشد دختران امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. در مقاله حاضر، مسائل فوق و جایگاه قول استقلال باکره رشیده در امر ازدواج با استناد به فقه امامیه و حقوق ایران بررسی می گردد.
کلیدواژگان: ولایت، باکره، بالغه، رشیده، نکاح، فقه امامیه، حقوق ایران -
صفحه 107در نظام حقوق مالی اسلام، به دلیل اهمیت نقش خانواده در تحقق اهداف و مصالح فردی و اجتماعی و جایگاه محوری زن در آن، حمایت از حقوق زنان به شکلی است که تمام ابعاد زندگی ایشان را در بعد طبیعی، انسانی و معنوی شامل می شود. بدین منظور حقوق مالی زوجه در زمان برقراری علقه زوجیت و حتی پس از انحلال نکاح گستره وسیعی از آیات و روایات را به خود اختصاص می دهد و نوعی مصونیت قانونی زنان را در مسائل مالی و اقتصادی به ارمغان می آورد تا ایشان در سایه برخورداری از کرامتی خاص در خانواده و جامعه، بتوانند در مسیر تامین اهداف اساسی و کلان شریعت یعنی عبودیت، حفظ دین، حفظ نفس و حفظ نسل حرکت کنند.
در این مقاله حقوق مالی زن شامل سه دسته مالکیت های اصلی و بالذات، مالکیت های تبعی و مالکیت های حمایتی مورد بحث واقع می شود و تفاوت اصلی میان نظام حقوقی اسلام با سایر نظام های حقوقی در به رسمیت شناختن این حقوق مالی بررسی می گردد. حق دریافت مهریه، اجرت المثل، حق سکنی و دریافت متاع به هنگام طلاق، نفقه در دوران عده و نیز حمایت های حکومت اسلامی از زنان در موارد خاص که به منظور پیشگیری از فقر مالی و آسیب های روحی زنان است، از دیدگاه اسلام به بحث گذاشته می شود.
کلیدواژگان: اسلام، حقوق، زن، مالکیت، بالذات، تبعی، حمایتی -
صفحه 128تامین هزینه زندگی اقارب نسبی معسر در خط صعودی و نزولی به شرط تمکن منفق، از واجبات دینی و مسلمات فقه و حقوق اسلامی است؛ مساعدت به دیگر اقارب نیازمند، هم از مستحبات شرعی به شمار می رود، لیکن بسیاری از خانواده ها از وظایف خود در قبال والدین تنگدست یعنی بارزترین مصداق های اقارب و الزامات قانونی ترک انفاق ایشان، اطلاع کافی ندارند و در برابر این وظیفه الهی، تنها بر اساس عرف و عادت یا تمایلات درونی خویش رفتار می نمایند.
قوانین مدون، نفقه والدین را ملحوظ نموده، برای آن ضمانت اجرایی حقوقی و کیفری در نظر گرفته و ترک انفاق را جرم تلقی کرده است. لیکن به نظر می رسد قانونگذار به همه ابعاد روح لطیف اسلام در وضع قوانین مزبور نپرداخته است و نه تنها در رفع نیازهای مادی، معنوی و عاطفی والدین همه جانبه نگری لازم را نداشته و تمام حیطه های زندگی ایشان را مدنظر قرار نداده است، بلکه اصولا در خصوص برخی هزینه های ضروری ایشان نیز ساکت مانده است. لذا تعارض ها و ابهام های برخی مواد قانونی در این زمینه حقوق والدین را تحت شعاع قرار داده است.
مقاله حاضر ضمن بررسی مفاهیم کلیدی و تبیین جایگاه رفیع والدین و نگرش اسلام به حقوق ایشان، نفقه والدین را در قوانین موضوعه، با مبانی فقهی نفقه تطبیق داده، نکات قابل توجه در قوانین موجود را با محوریت فقه امامیه متذکر می شود و بر ملحوظ نمودن تعالیم همه جانبه اسلام، در قانونگذاری و سیاست گذاری های فرهنگی تاکید می نماید.
کلیدواژگان: نفقه، اقارب، والدین، تکلیف، تمکن، عرف -
چکیده مقالات به زبان عربیصفحه 149
-
چکیده مقالات به زبان انگلیسیصفحه 217
-
Page 5The source of rules related to "la osr-hajar" (no hardship rules) are originated from Theological documents which have been taken from different verses and sayings. The above mentioned rules are based on the opinions of Theologians, as well as article 1130 of the civil law which is a manifestation of their opinions. In this article some examples regarding the applicability of the above mentioned rules in family law and which measures have been taken by legistlature have been discussed. There are two kinds of "osr-haraj" (no hardship rules) one is like infertility which is the consequence of an abnormality and others are due to the external factors like long term imprisonment of the spouse and abandonment of the family which are considered crimes and make women to suffer. Therefore "la osr-hajar" rules should be implemented to prevent hardships. The question arises whether the above mentioned rules are implemented because of abnormalities or other factors listed above affects decision making. In other words which one of these factors Affect the verdict of the court. In another part of this article various examples of hardship such as abortion which was allowed and considered only on condition that the embryo's existence would put the mother's health in jeapordy, is also studied.
-
Page 26Individual identity is the only factor which distinguishes people from each other and that which doesnt change with the passing of time. Identity in International and State Law is supported as a right. Identity is determined in childhood when a minor has no control over the factors of his/her identity and that is the time it can easily be tampered with or even taken away completely. The support of children's rights is of great importance that’s why the membering countries of UNICEF are allocated certain duties. Also Islamic laws as well as other laws guarantee children's identity in Iran. The UNICEF has desribed children's identity as their name, nationality and parental relation. Article 1304 of the general criminal laws in comparison with the laws ratified before the revolution are more solid and less controversial.But there are some other organizations which misuse children's rights by committing illegal things such as registering false information, abandonment, abduction, kidnapping as well as misusing the fetus which all are considered crimes and violate children's rights. Therefore the laws should be modified so that such organizations cannot misuse children' rights. It is hoped by joining the organization of children's rights State Laws would be modified according to International Laws. This article deals with Iranian Laws regarding children's rights on identity.
-
Page 47The involvement of criminal laws regarding the limitation of freedom for citizens is to determine what is considered a crime. Crimnal laws are affected by social, political and cultural policy and are under the influence of such factors. There are two diverse laws on polygamy.One is the government enforces it as a law and therefore it is considered a crime. Whereas according to the other law it is permissible only under certain rules and conditions. Therefore if they don’t abide by these rules they will be prosecuted. This article studies the legal position of these laws in comparative law, and what are the basis of it's approval in Iranian criminal law, which has faced numerous hurdles and problems during the last 40 years. As the draft of the family support bill presented in the Islamic assembly in which polygamy was not considered a crime, it has made it necessary to study this issue.
-
Page 67Women's employment in society is important that's why society should make good use of women and they should be encouraged to participate more in the workforce. Priority should be given to the elements which can prepare the situation to help women participate more in the economic and social arena of the country.This article's aim is to highlight the positive points regarding women's employment and the hurdles which are faced during this process and the positive outlook of women in the workforce and specify their role in society. Also the influence of women in the workplace and on society from an Islamic and Legal point of view are studied.
-
Page 86Due to the variety of traditions and sayings since the time of the Prophet the issue of father's guardianship and their permission on a mature virgin daughter's marriage is a matter of concern. The above mentioned issue has been discussed and considered by religious scholars (Faghih) in many traditional books. Diligent research into History shows that there have been many controversies regarding such guardianship due to it's diversity. These controversies can be summed up in five catorgories. One of these five being the fact that a mature virgin daughter should be independent of her father and paternal grandfather in making decisions regarding her marriage, where as the civil code requires the consent and permission of the father or paternal grandfather regarding marriage. It seems that in most cases the law makers on the basis of Imamieh (Faghih) (religious scholars) consider the majority opinion to be in favor of the father's consent just for the well being of the girl and to prevent social problems. Legistlation believes that age factor is important in determining independant marriage. In this article the above mentioned issue (independence of a girl in marriage) with reference to Imamieh (Faghih) documents and Iranian Law is discussed.
-
Page 107Due to the high status of women in society and thier important role in the family, which has an effect on every individual in society, Islamic laws support women's rights in every aspect of life both morally and spiritually. Therefore regarding financial rights of women from the time of the marriage contract and even after the dissolution there are many traditions and sayings, and support them financially is one of the legal immunities, which enables them to have special respect in the family and society in order to safeguard themselves, future generations as well as basic rinciples of religion. In this article women's financial rights are divided into 3 catorgories:1- Malekiat Asli va bezat (keeping her own property).2- Malekiat Tabaie (to get part of the husband's property). 3- Malekiat Hemayati (to recieve maintenance).While comparing Islamic legislation with others the legally recognition of women's financial rights is also studied. To pay (Mahrieh=Marriage portion) a gift from the husband which is legally written and agreed upon in the marriage contract, (Ojratolmesl=Wage fare) to pay for breastfeeding and housekeeping, alimony as well as giving residential rights are kinds of legal financial support which are provided to women at the time of the marriage dissolution in order to prevent poverty and mental stress.
-
Page 128According to Islamic Law and Theological Principle maintenance for the immediate family of the person who is in hardship whether being an adult or minor is mandatory provided they are financially able. It is also recommended to help other needy distance relatives. It seems that most familes are not aware of their duty toward their family. Some times they fulfill their duty but it is out of sheer pity or religious culture. Guardianship maintenance is included in codified law and has been guaranteed but not fulfilling this obligation is considered a crime. Inspite of all these it seems that legislature didnt take in to account the spiritual and moral aspect of Islam in codifying laws, and above all ignores the financial necessities of guardianship. Some ambiguities and controversy still exist in laws regarding guardianship maintenance rights. This article studies the prime concepts of guardianship maintenance in codified laws as well as the valuable position of parents and Islamic laws regarding their rights which has been compared with jurisprudential principle. On the other hand the important point in present laws on the basis of Imamieh (Shari Law) is highlighted, it also emphasizes on the teaching of Islam in law making and cultural planning.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.