فهرست مطالب

سیاست دفاعی - پیاپی 97 (زمستان 1395)

نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 97 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقالات
  • هادی مراد پیری، مهدی حشمتی جدید صفحات 9-36
    با وجود گذشت نزدیک به سه دهه از جنگ ایران و عراق مطالعه و تحقیق در مورد ابعاد و زوایای گوناگون آن، برای مراکز تحقیقات راهبردی و نظامی ایران و جهان، یک وظیفه و ضرورت اجتناب ناپذیر است. گرچه تجارب جنگ خلیج فارس(تهاجم عراق به کویت و به دنبال آن حمله آمریکا و متحدین به عراق) این عقیده را به وجود آورد که ماهیت جنگ ها وارد مرحله نوینی شده و جنگ های پیشین نمی توانند دارنده درس ها و نکات آموزشی قابل توجهی باشند، اما به دلیل عدم برخورداری کشورهای مختلف و خصوصا دولت های موجود خاورمیانه از تکنولوژی نظامی پیشرفته و به کارگرفته شده در جنگ های اخیر، به نظر می رسد که جنگ ایران و عراق با توجه به ویژگی های خاص خود که در آن دوران بی نظیر بود، برای مراکز دانشگاهی و صاحب نظران نظامی ایران و منطقه حاوی درس ها و تجارب با ارزشی است و مطالعه و بررسی در مورد آن را ضرورت می بخشد. بر اساس اهمیتی که این جنگ خصوصا راهبرد های به کار رفته در آن دارد تحقیق حاضر با روش تحلیلی- توصیفی با رویکرد مقایسه ای و با استفاده از ابزارهای اسنادی و پیمایشی(پرسشنامه) با استفاده از نظرات 50 نفر از اساتید، خبرگان و فرماندهان جنگ، راهبردهای به کار گرفته شده توسط جمهوری اسلامی ایران و عراق در رویارویی باهمدیگر را در سه سطح ملی، نظامی و عملیاتی را مورد تحلیل قرار داده است.
    کلیدواژگان: جنگ عراق و ایران، مطالعه مقایسه ای، راهبرد ملی، راهبرد نظامی، راهبرد عملیاتی
  • منصور حیدری، سید محمد جواد قربی صفحات 36-80
    اتخاذ تدابیر و راهبردهای اقتصادی متناسب با شرایط و مقتضیات فرهنگی، بومی و نیازهای عمومی جامعه برای پیشبرد نظام سیاسی به سوی تعالی در ساحت های مادی و معنوی امری بایسته است که با توجه به ارزش های های حاکم بر اقتصاد اسلامی، ضرورت آن دوچندان می گردد. در این میان، جمهوری اسلامی ایران برای برون رفت از آسیب ها و چالش های درونی از یک سو و رفع تهدیدات بیرونی نظیر تکانه های اقتصادی بین المللی، تحریم ها و بحران های اقتصادی جهانی از سوی دیگر در دهه چهارم انقلاب اسلامی، به سمت و سوی تبیین، طراحی و عملیاتی سازی اقتصاد مقاومتی گام نهاده است. راهبرد اقتصاد مقاومتی برآمده از ارزش های حاکم بر اقتصاد اسلامی می باشد که ناظر بر چگونگی رفع ناملایمات و معضلات درونی و بیرونی اقتصاد ملی است و به همین دلیل، مقاله حاظر تلاش دارد تا با بهره گیری از روش تحلیلی-توصیفی و مطالعات اسنادی به بررسی مفهومی و معناشناسانه اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران بپردازد. در خصوص مفهوم اقتصاد مقاومتی مفاهیم مشابه با عناوین اقتصادهای ریاضتی، موازی، ترمیمی، دفاعی و الگو وجود دارد که اقتصاد الگو به مفهوم اقتصاد مقاومت قرابت بیشتری دارد و نکته حائز اهمیت این مسئله می باشد که اقتصاد مقاومتی صرفا یک تدبیر اقتصادی کوتاه مدت و برای رفع تحدیدات اقتصادی نیست بلکه یک استراتژی بلند مدت می باشد که برای هر شرایطی لازم است و بعد از رفع تحریم های اقتصادی، همچنان کارآمد و برطرف کننده چالش های اقتصادی درونی و ملی خواهد بود.
    کلیدواژگان: اقتصاد مقاومتی، ایران، ارزش های اسلامی، فنریت اقتصادی، شوک های اقتصادی
  • زهرا فروتنی صفحات 81-114
    هدف از این پژوهش تبیین و تحلیل اهداف ، اصول و راهبردهای سیاست دفاعی امام خمینی در مدیریت هشت سال دفاع مقدس و نتایج آن با تاکید بر بیداری اسلامی است . نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی و شامل چهار سوال پژوهشی است . برای گردآوری داده ها از روش تحلیل محتوای کمی و کیفی استفاده شده و منبع مورد تحلیل 22 جلد ، صحیفه امام است. یافته ها حاکی از آن است که سیاست دفاعی امام ، توحید محور ، تکلیف گرا و مبتنی بر اصول و مبانی فقهی و اعتقادی اسلام است . همچنین نتایج تحقیق نشان میدهد که امام خمینی با اتخاذ این سیاست دفاعی موفق شدند، جنگ تحمیلی را به فرصتی برای تثبیت و صدور انقلاب اسلامی تبدیل و در طولانی مدت ، موجبات بیداری اسلامی ملت های مسلمان را فراهم کنند
    کلیدواژگان: سیاست دفاعی امام خمینی، اهداف سیاست دفاعی امام خمینی، اصول سیاست دفاعی امام خمینی، راهبردهای سیاست دفاعی امام خمینی، بیداری اسلامی
  • جاوید منتظران، سعید قربانی صفحات 115-144
    عراق در بین کشورهای همسایه بیشترین اشتراکات را باجمهوری اسلامی ایران دارد و ژئوپلتیک،تمامیت ارضی و ساختار سیاسی این کشور به هر سرنوشتی که مبتلا شود، برای جمهوری اسلامی مهم تلقی می گردد،چرا که می تواند جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک ایران را نیز به شدت تهدید یا تقویت کند و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تحت تاثیر قرار دهد.لذا با توجه به اشتراکات ژئوپلتیکی و ژئواستراتژی میان ایران و عراق ،تبیین سناریوهای احتمالی تحولات عراق و ارزیابی تاثیرات آن بر حوزه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، هدف اصلی پژوهش می باشد .بدین جهت سوال اصلی پژوهش این گونه می باشد که تاثیرات سناریوهای آینده پژوهانه تحولات ژئوپلتیکی ،تمامیت ارضی و ساختار سیاسی در عراق بر حوزه ی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران چه می باشد. بدین جهت پژوهش با دو روش آینده پژوهی مبتنی بر سناریو نگاری ضمن توصیف آینده های محتمل و نیز ارائه سناریوهای آینده تحولات عراق ،با روش توصیفی تحلیلی به تببین تاثیرات هریک ازاین سناریوها بر حوزه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می پردازد.
    کلیدواژگان: امنیت ملی، تمامیت ارضی، تحولات ژئوپلتیک، خاورمیانه بزرگ، عراق، جمهوری اسلامی ایران
  • فرزاد رستمی صفحات 145-190
    حیات بشری، مرحله نوینی از تحولات خود را با ورود به عصر اطلاعات و ارتباطات تجربه می کند. حاکمیت عناصر نرم افزاری قدرت و پیشرفت جوامع، تعبیری است که طی دو دهه اخیر بیشتر از هر زمان دیگری مورد توجه بوده است. یکی از مهمترین ابعاد متحول شده در فضای مذکور، مقوله امنیت است. امنیت از دهه 90 تاکنون در بستر چالش ها و مسائل نوظهور جهانی، تعریفی نوین و موسع پیدا کرده است. در چارچوب تحولات نرم افزاری امنیت و به تبع آن امنیت بین الملل، مقوله تحول در ماهیت جنگ های آینده همواره یکی از مهمترین حوزه های مطالعاتی و پژوهشی کارشناسان و پژوهشگران حوزه های امنیتی بوده است. پیشرفت های چشمگیر در فناوری اطلاعات و ارتباطات بر هدایت، تنظیم و کنترل جنگ افزارها و در نهایت نتایج جنگ تاثیرگذار بوده است. در این چارچوب، جمهوری اسلامی ایران از سویی با توجه اینکه دارای ارزش ها و هنجارهایی متمایز با ارزش های حاکم بر نظام بین الملل است و از دیگر سوی به دلیل اینکه در منطقه ای حساس واقع شده که بخش قابل توجهی از رویدادها و روندهای امنیت جهانی در این منطقه از جهان شکل می گیرد، نیازمند بررسی و مطالعه سناریوهای آینده در باب ماهیت جنگ هاست. بدون تردید ورود به مباحث جنگ ها و منازعات آینده چه در عرصه نظر و چه عمل مستلزم اتخاذ استراتژی کلان و آینده نگر است. در این تحقیق ضمن بررسی روندهای امنیتی جهان آینده به ویژه روندهای مربوط به جنگ ها بر اساس روش دلفی، به بررسی و شناخت سناریوهای محتمل در این حوزه و در نهایت احصاء چالش ها و فرصت های فراروی جمهوری اسلامی در باب جنگ های آینده پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: روندهای جهانی امنیت، جنگ، امنیت ملی ج، ا، ایران، امنیت بین الملل، مطالعات آینده، فرصت ها-چالش ها
  • شهروز ابراهیمی، وحید آسی صفحات 191-218
    سیاست خارجی شورای همکاری خلیج فارس از همان بدو تاسیس، نشان دهنده ی آن است که این شورا، همواره مواضعی غیردوستانه در مقابل جمهوری اسلامی ایران داشته است؛ به-گونه ای که در طول جنگ ایران و عراق همواره از عراق حمایت کرده اند. دستیابی ایران به دانش صلح آمیز هسته ای و موفقیتهای آتی آن در این زمینه نقش مهمی در تغییر توازن قدرت در منطقه خلیج فارس و کیفیت مناسبات سیاسی ایران با کشورهای این حوزه خواهد داشت. کشورهای عضو شورای همکاری های خلیج فارس همواره تحت تاثیر تبلیغات و جو سازی های غرب بوده و در سیاست خارجی خود وابسته به سیاستها و نگرش آمریکا و غرب در قبال ایران هستند. در سال های اخیر کشورهای عضو شورای همکاری، با بستن قراردادهای نظامی و هسته ای با امریکا و غرب در صدد افزایش توان تسلیحاتی خود هستند و کشورهای عضو رویکردی امنیتی نظامی به توان هسته ای ایران داشته و در جهت همگرایی بین اعضا پیش رفته است از طرفی ایران تلاش کرده است همواره به این شورا نزدیک شده و تا حدی از نقش منفی آن بکاهد
    کلیدواژگان: جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی، شورای همکاری خلیج فارس، مسئله هسته ای
  • محمدحسین جمشیدی، مصطفی نجفی، زینب زبیدی صفحات 219-248
    صلح نه تنهایک نیاز بشری، که تحقق آن از آرمان های اساسی او در سرتاسر تاریخ زندگی-اش درزمین بوده است. زیرا تحقق تمام ارزش های عالی انسانی در سایه وجود فضایی آرام و به دور از کشمکش و ناامنی و تنازع ممکن است. این مسئله از ادوار قدیم تاریخ مورد توجه اغلب مکاتب بوده است. اما در این میان بسیاری از این مکاتب نتوانسته اند حق مطلب را برای تحقق صلحی انسانی و پایدار ادا کنند. در این میان، اسلام به عنوان مکتبی الهی با تکیه بر اصل کرامت و ویژگی های انسان و لیبرالیسم اخلاقی با تکیه بر اومانیسم، هریک بر مبنای مبانی نگرشی خود،به ارائه طرح صلح پایدار روی آورده اند. بر این مبنا، هدف از این پژوهش بررسی مقایسه ای مقوله صلح پایدار در مکتب اسلام و لیبرالیسم اخلاقی (کانتی) است. پرسش اصلی نیز این گونه مطرح می شود که دیدگاه اسلام و لیبرالیسم به مقوله صلح چیست و کدام یک از این دو، ویژگی های لازم و کافی را برای تحقق صلح پایدار دارا می باشد؟ فرضیه متوجه این است که اتکای هردو نگرش بر انسان است اما اسلام با نگاهی فراگیر و کمال طلبانه انسان و نیازهای او چون صلح را مورد توجه قرار می دهد. در نتیجه درمی یابیم که صلحی که اسلام آن را مطرح می سازد به دلیل الهی- انسانی و فطری بودن و به عنوان یکی از سرچشمه های منبع هویت انسانی و امنیت وجودی بشر، بمراتب امکان افزون تری در مقایسه با صلح لیبرالیستی که بعد مادی دارد در عرصه عمل دارد.
    کلیدواژگان: صلح پایدار، مکتب اسلام، لیبرالیسم اخلاقی، نظریه صلح دموکراتیک