فهرست مطالب

مطالعات راهبردی - سال بیستم شماره 4 (پیاپی 78، زمستان 1396)

فصلنامه مطالعات راهبردی
سال بیستم شماره 4 (پیاپی 78، زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1397/01/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقاله علمی - پژوهشی
  • بررسی رابطه توسعه یافتگی و پتانسیل های جغرافیایی در استان های ایران
    ابوالفضل قنبری * صفحات 7-18
    هدف این مقاله‏، تعیین سطوح توسعه مناطق مختلف ایران در سال 1390 و بررسی و تحلیل آن در رابطه با پتانسیل‏های جغرافیایی در استان‏های کشور با استفاده از شاخص‏هایی در بخش‏های بهداشتی و درمانی، فرهنگی و آموزشی، اقتصادی، زیربنایی و مسکن است. یافته های این پژوهش نشان می‏دهد بین پتانسیل‏های جغرافیایی و توسعه‏یافتگی استان‏های ایران رابطه‏‏ای نامتناسب وجود دارد. برای نمونه، استان‏هایی مانند یزد، سمنان و کرمان که از پتانسیل‏های پایینی برخوردارند، به ترتیب با ضریب Cli 1/6، 5/1 و 48/1 از توسعه‏یافتگی بالایی برخوردار هستند و در رتبه های 2، 3 و 4 قرار دارند. بنابراین، می‏توان نتیجه گرفت که در ایران توان‏ها و پتانسیل‏های جغرافیایی به‏دلیل بهره‏‏برداری نادرست، نقش چندانی در توسعه‏ نواحی نداشته و همبستگی بین این پتانسیل‏ها و سطوح توسعه‏یافتگی نواحی بسیار ضعیف است.
    کلیدواژگان: توسعه یافتگی، پتانسیل های جغرافیایی، نابرابری منطقه ای، استان های ایران
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • انتظام فضایی شهرها و برنامه ریزی راهبردی استقرار جمعیت در سواحل جنوبی ایران
    مهدی میرزاده کوهشاهی *، نسرین اباذری صفحات 19-30
    کیفیت پراکنش و نظام استقرار فضایی جمعیت نقش موثری در توسعه پایدار مناطق، تامین نیازها، بهبود خدمات، ایمنی و امنیت ملی دارد. این مقاله به کیفیت انتظام فضایی شهرها و چگونگی پراکنش جمعیت در مراکز شهری استان های ساحلی جنوب ایران پرداخته است. نخست‏شهری و قطبی‏شدن جمعیت، مهم ترین ویژگی استقرار جمعیت در مناطق یادشده است. به استثنای استان بوشهر، در سایر استان ها ناموزونی جمعیتی شهرهای استان مشهود است. چنین وضعیتی، ضرورت برنامه ریزی و حرکت به سوی تعادل جمعیت و بازتوزیع آن از طریق توجه به مناطق مستعد بارگذاری جمعیت مانند کرانه های دریای عمان، غرب هرمزگان و شرق استان بوشهر را روشن‏تر می کند.
    کلیدواژگان: برنامه ریزی جمعیت، قطبی شدن، نظام شهری، کشش پذیری
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • استراتژی های ملت سازی و توسعه ناموزون در ایران
    علیرضا رحیمی * صفحات 31-45
    این مقاله، رابطه میان استراتژی های ملت‏سازی و توسعه نامتوازن منطقه‏ای در ایران را در دوره های پهلوی و جمهوری اسلامی با طرح این پرسش که استراتژی های ملت‏سازی چه تاثیری بر نابرابری های منطقه‏ای در ایران داشته‏اند؟ مورد بررسی قرار داده است. فرضیه مقاله این است که به‏رغم سرشت متفاوت استراتژی های ملت‏سازی در دو دوره پهلوی و جمهوری اسلامی، هر دوی این استراتژی ها در ایجاد درجه هایی از توسعه نامتوازن منطقه‏ای در ایران نقش داشته‏اند. یافته های حاصل از این مطالعه که به روش تبیین علی مورد پردازش قرار گرفته‏اند، حاکی از این است که از میان مولفه ها و عناصر استراتژی ملت‏سازی در دوره های یادشده، عناصر مشترک مهمی مانند تمرکزگرایی سیاسی و اقتصادی و سیاست اصلاحات از بالا در ایجاد توسعه نامتوازن موثر بوده‏اند.
    کلیدواژگان: ملت، دولت ملی، ملت سازی، دولت ضعیف، توسعه ناموزون
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • چارچوبی برای سنجش شاخص های عدالت فرهنگی در استان ها و مناطق ایران
    ابراهیم حاجیانی *، افسانه زمانی مقدم، ملوک سیدآبادی صفحات 46-60
    برابری یا عدالت فرهنگی، یکی از حوزه های مهم و البته فراموش‏شده نابرابری های منطقه‏ای است. بر این اساس، این مقاله با هدف شناسایی، اعتبار‏بخشی و وزن‏دهی به شاخص‏های عدالت فرهنگی در ایران نگارش شده است و در آن، ضمن اینکه تلاش شده تا مسئله عدالت فرهنگی با کمک نظریه های اجتماعی و سیاسی شرح داده شود، با مرور اسناد بالادستی و نظریه ها و رویکردهای مختلفی که به این مسئله پرداخته‏اند، سعی نویسندگان بر آن است که مجموعه‏ای از شاخص‏ها برای سنجش وضعیت عدالت فرهنگی در استان‏ها و مناطق ایران ارائه شود. روش پژوهش، تلفیقی از رو‏ش‏های اسنادی، دلفی و پرسش‏نامه‏ای است.
    کلیدواژگان: فرهنگ، عدالت، عدالت فرهنگی، نابرابری فرهنگی
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • امنیت و توسعه؛ رویکردی ژئوپلیتیکی به توسعه و توازن در ایران
    رضا خلیلی * صفحات 63-78
    در این مقاله با برجسته‏کردن رابطه امنیت و توسعه در چارچوب معادلات ژئوپلیتیک منطقه‏ای، تلاش می‏شود تصویری متفاوت از اثرگذاری معادلات امنیتی فراملی بر توسعه و توازن در ایران ارائه شود. به باور نگارنده، ارتباط میان دو سطح داخلی و بین المللی از طریق معادلات امنیتی و ساختار ژئوپلیتیک منطقه‏ای، زوایای متفاوتی را در این زمینه پیش رو می ‏نهد. بر این اساس، پرسش اصلی مقاله این است که معادلات امنیتی و ساختار ژئوپلیتیک منطقه‏ای چه تاثیری بر توسعه و توازن در ایران داشته‏اند؟ در پاسخ به این پرسش، این فرضیه مطرح می‏شود که ویژگی های محیط امنیتی خاورمیانه باعث ناپایداری و نامتوازنی توسعه در ایران شده است.
    کلیدواژگان: توسعه ملی، توازن منطقه ای، ژئوپلیتیک، نظم امنیتی، مجموعه امنیتی خاورمیانه
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • پیامدهای امنیتی ناموزونی توسعه منطقه ای در ایران
    محمد خضری*، خدر فرجی راد، محمد قاسمی صفحات 80-120
    بر اساس یافته های این مقاله، تداوم ناموزونی توسعه مناطق مختلف کشور به مسائلی مانند ادامه مهاجرت از مناطق کمترتوسعه‏یافته به مناطق برخوردار، بی‏تعادلی در استقرار جمعیت، شکل گیری پدیده ابرتراکم جمعیتی در مناطق برخوردار، گسترش حاشیه نشینی در کنار شهرهای بزرگ، افزایش خطر پذیری مراکز زیست، تنش در بهره برداری از منابع زیست‏محیطی منجر می‏شود؛ که این موارد در میان مدت و درازمدت باعث تهدید یکپارچگی و انسجام اجتماعی، شکنندگی اقتصاد ملی واگرایی هایی سیاسی می‏شوند و امنیت ملی را به مخاطره می‏اندازند.
    کلیدواژگان: ناموزونی، توسعه منطقه ای، مهاجرت، حاشیه نشینی، واگرایی، امنیت ملی
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • (یادداشت راهبردی) عدالت منطقه ای در چشم انداز 1404
    فرزاد پورسعید * صفحات 125-140
    سند چشم انداز ایران در افق 1404 به همراه سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه در آذرماه 1382 به دستگاه های ذی ربط اجرایی و قانون‏گذاری ابلاغ شد. این سند، هدف کشور را در این بیست سال که شامل چهار برنامه توسعه خواهد شد، دستیابی به جامعه ای توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) قرار داده و تحقق این هدف را نیازمند رشدی پرشتاب و مستمر در حدود دو برابر رشد معمول کشور می داند. در ضمیمه این سند، نموداری رسم شده که گزینه رشد سریع را با گزینه ادامه روند موجود مقایسه کرده و دستیابی به هدف پیش گفته را که ماهیتی رقابتی دارد، منوط به انتخاب گزینه رشد سریع کرده است. بر این اساس، انتخاب گزینه رشد سریع با کیفیت پیش گفته، نیازمند توجه هم‏زمان و متناسب به حفظ و ارتقاء اصول عدالت اجتماعی و شاخص های آن است تا جامعه ایرانی در مسیر پیشرفت و برای نیل به منزلت فرادست در حوزه های اقتصادی، علمی و تکنولوژیک با از هم گسیختگی و واگرایی اجتماعی و تضعیف پایه های عدالت اجتماعی مواجه نشود.
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
|
  • The Co-relationship between the Development and Geographical Potentials in Iran's Provinces
    Abolfazl Ghanari * Pages 7-18
    The paper aims at studying level of development of the Iranian provinces in 2011 and consequently analyzing its co-relationship with geographical potentials of the provinces taking into account factors like health, education, culture, economy, housing and other infrastructures. As the findings of the papers indicate there is an uneven co-relationship between geographical potentials and level of development of the Iranian provinces. For instances, provinces like Yazd, Semnan and Kerman, with low level of potentials, enjoy 6.1, 1.5 and 1.48 co-relationship of development respectively and so have second, third and fourth level of development. Therefore, one can conclude that due to wrong employment, the geographical potentials play little role in development of the regions, thus proving a weak co-relationship between them.
    Keywords: Development, Geographical Potentials, regional inequality, Iran's Provinces
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Urban Spatial Regulation and Strategic Planning of Population Peployment on the Southern Shoreline of Iran
    Mahdi Mirzadeh Koohshahi * Pages 19-30
    Distribution quality and spatial regulation of the population play an important role in sustainable development of the regions, meeting the needs, better services and national safety and security. The paper discusses the issue of spatial regulation of the population in the Iranian cities as well as the distribution of the population in the Iranian southern coastal cities. In this context, urbanization and polarization of the population is the main feature of population deployment in the said areas. Except Bushehr province, uneven deployment of population is an evident phenomenon. Therefore, a desirable planning as well as moving towards even distribution of the population especially in the Oman Sea coast, west Hormozgan and east Bushehr is an urgent necessity.
    Keywords: Population Planning, Polarization, Urban System, Strechability
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Nation-building Strategies and Uneven Development in Iran
    Alireza Rahimi * Pages 31-45
    The paper considers the relationship between nation-building strategies and uneven regional development in Iran during Pahlavi’s era and the Islamic Republic of Iran and raises the question of effects of their strategies of nation-building on regional imbalances witnessed in Iran. And its main hypothesis is as follows: in spite of different results of the strategies of nation-building in the two eras, both of them have led, to some extent, to regional uneven development. The findings of this paper have been illustrated through causal explanation and they indicate that among different elements of strategies of nation-building, some common factors like political and economic decentralization, and top-down reforms have been followed in the both eras and they have been creating uneven development in Iran.
    Keywords: nation, National State, Nation building, Weak State, Uneven development
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • A Framework for Evaluation of Cultural Justice in the Iranian Provinces and Regions
    Ibrahim Hajiani*, Afsane Zamani Moghaddam, .Malouk Seyed Abadi Pages 46-60
    Cultural equality or justice is one of important, however neglected, areas of regional inequality. Therefore, aiming at identification and promotion of cultural justice in Iran, the paper attempts to illustrate the issue through the social and political theories and in this way it considers the main documents and different theories. The authors intend to introduce a couple of indicators for studying cultural justice in Iran and the methodology of the paper is mixed of documentation, Delphi and questionnaire methodologies.
    Keywords: Culture, justice, Cultural Justice, Cultural Inequality
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Security and Development; A Geopolitical Approach Towards Development and Equality in Iran
    Reza Khalili * Pages 63-78
    The paper provides a different analysis the impact of trans-regional security equations on development and equality in Iran with special attention to the relationship between security and development within the framework of the regional developments. For the author, the relationship between domestic and international levels through the regional security and geopolitical structure brings about new perspectives. Thus, the main question of the paper is focused on the regional security and geopolitical structure. And to discuss the issue the following hypothesis is raised: the features of the security environment in the Middle East cause unsustainable and uneven development in Iran.
    Keywords: National Development, Regional balance, Geopolitics, Regional Order, Security Set in the Middle East
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Security Implications of Uneven Regional Development in Iran
    Mohammad Khezri*, Kheder Farajirad, Mohammad Ghasemi Pages 80-120
    Based on the findings of the paper, continuous uneven development in Iran has led to problems as follows: continuation of migration from less developed regions to developed regions, inequality in population density, growing density of the population in developed regions, rising of marginalization around metropolitans, increasing risks for biosphere centers and tensions in utilization of the resources. These problems, in the medium and long term can lead to threat of social solidarity and cohesion, fragile national economy and political divergence which pose a threat against national security.
    Keywords: Uneven development, Regional Development, Migration, Marginalization, Divergence, national Security
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian