فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
پیاپی 46 (تابستان 1383)

قوم چچن با برخورداری از موقعیت ویژه جغرافیایی، فرهنگی، دینی، جمعیتی و اقتصادی، در طول تاریخ به شکل طبیعی برای حفظ موجودیت خود به خصوص در مقابل سیاست های انهدام نژادی و پاکسازی قومی حکومت های مرکزی مبارزه کرده است. مبارزه قوم چچن با حکومت های مرکزی مستمر بوده و در موقعیت های مساعد به شکل قیام استقلال طلبی نمود پیدا کرده است. مبارزات مردم چچن در طول تاریخ همواره با واکنش های نظامی بسیار سختی مواجه شده است به طوری که در تاریخ چچن ظلم و استبداد حکومت های مرکزی نسبت به آنها به وفور مشاهده می شود. مقاله زیر علاوه بر مطالعه جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی و اجتماعی جامعه چچن زمینه های سیاسی و امنیتی آن را نیز بررسی می نماید.

روند حوادث دهه اخیر در منطقه و وجود کانونهای بحران در قفقاز شمالی و در قره باغ و روابط جمهوری های قفقاز جنوبی با قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای و جاذبه های نظامی و اقتصادی منطقه برای آمریکا و ناتو وضع دشوار، پیچیده و بغرنجی را در مطنقه رقم زد و گذشت زمان بر شدت آن می افزاید و به قول کارشناسی، منطقه به بشکه باروتی مبدل شده است. بنابراین، روند پرشتابی در نظامی شدن منطقه که در افزایش روبروز اعطای کمکهای نظامی به کشورهای منطقه، احداث پایگاه های نظامی بیشتر، برگزاری مانورهای نظامی در دریای مازندران و قفقاز به بهانه های مختلف، نمود دارد، دیده می شود، روندی که به صف بندی های نظامی - سیاسی قدرتهای بزرگ انجامیده و قدرتهای صاحب نقش را بیش از پیش به آمادگی ها و تدارکات نظامی سوق می دهد. مقاله زیر این روند و عواقب و آثار سیاسی - اقتصادی آن را مطالعه می نماید.

براساس برآوردهای موجود، در دو دهه آتی، 68 درصد تقاضای انرژی جهان از طریق منابع نفت و گاز تامین خواهد شد و این مسئله یقینا می تواند برنامه ها و سیاستهای کشورهای مصرف کننده، را در قالب امنیت انرژی تحت تاثیر قرار دهد. گاز به لحاظ ویژگی های طبیعی و همسازی برتر با محیط زیست بالاترین رشد تقاضا را تا سال 2020 خواهد داشت که معادل 1/3 درصد است و این مسئله مویرد رشد روزافزون گاز طبیعی در سبد انرژی جهان است. مقاله زیر ضمن مطالعه میزان ذخایر و تولید گاز ترکمنستان، مسیرهای صادرات گاز و قراردادهای صادرات انرژی در منطقه آسیای مرکزی را بررسی می نماید.

در تحلیل شکل گیری دیدگاه امنیتی هر کشوری ارزیابی عوامل داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای با توجه به مراحل تاریخی و تحول حضور قدرت های ذینفوذ ضروری است. بعد از فروپاشی شوروی دیدگاه هر کدام از کشورهای منطقه قفقاز جنوبی نسبت به امنیت و ترتیبات امنیتی در این منطقه برگرفته از دیدگاه آنها نسبت به امنیت خود، تامین ثبات داخلی و توسعه اقتصادی بوده است. در این زمینه موقعیت جغرافیایی و سیاست های قومی دولت های منطقه تاثیر مهمی بر دیدگاه امنیتی این کشورها داشته است. سیاست ارمنستان در مورد مسائل امنیتی تحت تاثیر عوامل و شرایط گوناگون قرار گرفته است. مقاله زیر این زمینه ها را بررسی می نماید. همکاری استراتژیک نظامی و امنیتی فدراسیون روسیه و ارمنستان مهمترین عامل تعیین کننده دیدگاه امنیتی ارمنستان می باشد.

اهمیت موضوع انتقال قدرت، تنها منحصر به جمهوری آذربایجان نبوده و شامل آسیای مرکزی نیز می گردد. رهبران فعلی بصورت اجتناب ناپذیری، پستهای خود را ترک خواهند نمود که این امر نیز به بحران منجر خواهد گردید. این موضوع، ضعف عمده رژیم های آسیای مرکزی است. برای حفظ وضعیت و همچنین خانواده، رهبران مذکور بایستی قدرت خود را یا به یک خویشاوند و یا به یک فرد مورد اعتماد منتقل نمایند. این امر بیان کننده منافع حیاتی در انتخابات ریاست جمهوری است چرا که هر سناریو، زندگی سیاسی و اقتصادی در جمهوری آذربایجان، قفقاز جنوبی و منطقه خزر را متاثر خواهد نمود. مقاله زیر، ضمن بررسی اوضاع اجتماعی - اقتصادی جمهوری آذربایجان زمینه انتقال قدرت و موقعیت مخالفین را بررسی می نماید.

آسیای مرکزی به ارتقا موقعیت دهلی نو بعنوان یک بازیگر مهم در جنگ جهانی بر علیه تروریسم کمک می کند همچنین این منطقه به اهداف بلند مدت راهبردی افزایش نفوذ اقتصادی، نظامی و سیاسی هند در منطقه کمک می نماید. آسیای مرکزی نه تنها یک منبع بالقوه انرژی برای هند است بلکه موقعیت راهبردی آن در برابر چین، روسیه و ایران آن را برای دهلی نو مهمتر کرده است زیرا هند با ملتهای فوق همکاری و رقابت دارد. مقاله زیر تلاشهای هند برای حضور بیشتر در آسیای مرکزی و فعالیتهای گسترده اقتصادی این کشور را در این منطقه مورد مطالعه قرار می دهد.

مرز ایران با قفقاز (شامل جمهوری خودمختار نخجوان، ارمنستان و آذربایجان) از غرب به شرق همان مرزی است که سرنوشت آن را جنگ های ایران و روس و بدنبال آن معاهدات گلستان و سپس ترکمانچای ترسیم کرده اند که از نقطه تلاقی رودهای قره سو و ارس در دامنه آرارات از دارکلان آغاز و تا رود آستاراچای بین ایران و جمهوری آذربایجان تا ساحل دریای خزر جریان دارد...

نهضت های اسلامی در چین تاریخی طولانی دارند. بخش بزرگی از این تاریخ را پیروان طریقیت نقشبندیه در قرن های 19 و 20 در مبارزات علیه استبداد و استعمار رقم زده اند. اغلب این نهضت ها در چین بدنبال اتخاذ سیاست دروازه های باز توسط امپراتوران، ازدیاد ارتباط های اقتصادی و فرهنگی با آسیای مرکزی و خاورمیانه و انتقال اندیشه های جدید اسلامی به این کشور پدید آمده اند. طریقت نقشبندیه در قرن 14 میلادی توسط بهاءالدین نقشبند بنیانگذاری شد و از قرن پانزدهم، بتدریج از جاده های بازرگانی شرق و غرب در آن روزگار که به جاده ابریشم شهرت یافته است در قرنهای بعد بویژه قرن هجدهم، نقشی مهم در اوضاع سیاسی و اجتماعی سرزمینهای وسیعی از کوه های تیان شان تا سواحل رود زرد ایفا نمود. مقاله زیر به بررسی زندگی معنوی یکی از اندیشمندان این نحله اسلامی می پردازد.