فصلنامه طب و تزکیه
سال دهم شماره 1 (پیاپی 41، تابستان 1380)

پس از ادغام وزارت بهداری با دانشکده های گروه پزشکی وزارت علوم و تاسیس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1364، مسوولیت آموزش پزشکی به وزارت جدیدالتاسیس واگذار گردید. متعاقب این کار، تعداد دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی و اعضای هیات علمی بتدریج افزایش یافت و از آنجایی که تربیت نیروی انسانی کارآمد و متناسب با نیاز جامعه، به اعضای هیات علمی ورزیده و با صلاحیت نیاز داشت. مرکز توسعه آموزش در سال 1368 در معاونت آموزشی وزارت بهداشت با هدف ارتقای کیفی اعضای هیات علمی و به تبع آن ارتقای کیفیت آموزش در دانشگاه های علوم پزشکی کشور تاسیس گردید. با توجه به اینکه یکی از اهداف این مرکز، ایجاد چنین مراکزی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور بود. بتدریج با حمایت و تشویق ستاد مرکزی و فراهم کردن بستر مناسب، مراکز توسعه در دانشگاه های علوم پزشکی ایجاد شدند.
مراکز توسعه آموزش دارای پنج وظیفه اساسی و اصلی بشرح زیر می باشند:1- برنامه ریزی درسی2- آموزش اساتید3- آموزش مداوم4- ارزشیابی5- پژوهش در آموزش مراکز توسعه آموزش در راستای اهداف خود به تقویت مهارتهای برنامه ریزی درسی، بهبود کیفیت مواد یاددهی- یادگیری، ارزیابی یادگیری دانشجویان و کارآیی آموزش کمک می کنند. این مراکز همچنین در برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی ارتقای اعضای هیات علمی و برنامه های آموزش مداوم دخالت دارند و از آنجایی که پژوهش نیز یک وظیفه مهم اکثر متخصصین آموزش است، بخش اصلی و مرکزی وظایف مراکز توسعه را تشکیل میدهد.

با توجه به اهمیت بحث بوجه بندی مناسب در راستای اجرای برنامه های میان مدت و بلند مدت هر موسسه خصوصی یا دولتی در این مقاله روند تغییرات اعتبارات بهداشت و درمان و فصل تامین اجتماعی و بهزیستی در طی سالهای 74 تا 80 مورد نقد قرار گرفته است.

سلامت عبارت است از برخورداری از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و به معنی نبود بیماری جسمی نمی باشد. هدف مراقبتهای بهداشتی درمانی بهبود وضعیت جسمی روانی افراد بیمار و ارتقای سلامت افراد سالم به منظور برخورداری از یک زندگی سالم و مولد و با کیفیت مطلوب است. در کشور ما ارائه خدمات بهداشتی درمانی موفقیتهای بزرگی را به همراه داشته است ولی در مورد کیفیت زندگی از نظر دانش، مهارت و ابزار سنجش آن بسیار مبتدی می باشیم در این مقاله تلاش بر این است که کیفیت زندگی را تعریف کند. ابزار سنجش آن را و کاربردهای آن را بیان نماید.
امیدوارم مطالعه این مقاله مدخلی برای پرداختن به این امر مهم باشد.

مشکل عدم حضور دانشجویان در کلاس از زمان ورود به دانشگاه شروع شده و این نشانی از کاهش انگیزه دانشجویان است. کلاسهای درس محل مناسبی برای انتقال تجربیات اساتید به دانشجویان و درک بهتر مطالب درسی است. در این زمینه تنها مطالعه انجام شده مطالعه دکتر غریب دوست و همکاران در نیم سال دوم 73-72 است که فقط به بررسی کلاسهای "آمار" پرداخته اند.
در مطالعه حاضر از یک پیمایش توصیفی- مقطعی در پایان نیمسال دوم سال 79-78 ده درصد از دانشجویان دوره علوم پایه پزشکی استفاده شده است. در این پیمایش دروس اختصاصی شامل بیوشیمی، فیزیولوژی، آناتومی، بافت شناسی، انگل شناسی، ویروس شناسی، ایمونولوژی و بهداشت مورد بررسی قرار گرفت. پرسشنامه ای که قبلا در طرح pilot بررسی شده بود. در جلسه امتحان پایان ترم بین 20% از شرکت کنندگان که با جدول اعداد تصادفی انتخاب شده بودند، توزیع گردید و نهایتا 272 پرسشنامه تکمیل شده جمع آوری شد. نتایج مطالعه با استفاده از SPSS بررسی گردید و اهمیت فاکتورهای موردنظر در شرکت و عدم شرکت به تفکیک هر درس تعیین گردید.
در مجموع از بیست فاکتور موردنظر در شرکت دانشجویان، تسلط استاد بر مبحث درسی در صدر قرار گرفت و مهمترین عامل در عدم شرکت دانشجویان، روش تدریس نامناسب بوده است.
در میان عوامل موثر بر شرکت در کلاس به تفکیک درس، تسلط استاد بر مبحث درسی در دروس آناتومی تنه و درمیان عوامل موثر بر عدم شرکت در کلاس، بازدهی کم در کلاسهای دروس انگل شناسی و بهداشت و روش تدریس نامناسب در کلاسهای عنوان شده است.

فرمهای مربوط به ثبت مراقبت های بهداشتی مادر و کودک در خانه های بهداشت، مدارک با ارزشی است.
در صورتی که این فرمها بطور کامل تکمیل شود به آسانی برای مقاصد اپیدمیولوژیک قابل استفاده می باشد. هدف از انجام این بررسی، تعیین وضعیت ثبت اطلاعات در فرم های فوق الذکر می باشد.
در یک بررسی توصیفی چهارصد پرونده خانوار هر یک حاوی 5 فرم مراقبت مادر و 5 فرم مراقبت کودک به روش نمونه گیری تصادفی دومرحله ای در 20 باب خانه بهداشت انتخاب و مورد بازبینی قرار گرفت. فراوانی ثبت مورد انتظار و فراوانی موارد ثبت شده در هر فرم محاسبه شد. داده ها با روش های آمار توصیفی (محاسبه فراوانی نسبی، میانگین، حدود اطمینان نسبت) و آزمون اختلاف نسبت دو صفت در جامعه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته های این بررسی نشان داد که در مجموع 20 خانه بهداشت، فرم مربوط به واکسیناسیون با 99 درصد میانگین ثبت اطلاعات درردیف اول و جدول مراقبت تنظیم خانواده با 60 درصد میانگین ثبت اطلاعات در ردیف آخر قرار داشت. حدود اطمینان 99% برای نسبت ثبت اطلاعات در کل (5+73) درصد بود. نسبت ثبت اطلاعات در خانه های بهداشت از 87.9 درصد تا 48.3 درصد متغیر بود. نسبت ثبت اطلاعات در فرمهای مراقبت مادران 72درصد و در فرمهای مراقبت کودکان 81.6 درصد بود و این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود (P value<0.0001).
یافته های این بررسی حاکی از بی توجهی پرسنل بهداشتی نسبت به تکمیل فرم های موجود در پرونده خانوار خصوصا در مورد مراقبت مادران و لازمست به امر نظارت بر خانه های بهداشت توجه بیشتری معطوف گردد.

مراکز آموزش عالی برای تعیین شایستگی اساتید خود ملاکهایی را تعیین تا عملکرد آنها را مورد ارزشیابی قرار دهند و از این طریق استادان نمونه خود را مشخص و با استفاده از این اساتید سعی می گردد کیفیت آموزشی خود را ارتقا بخشند.
حال اگر ضرورت ارزشیابی اساتید را بپذیریم این نکته مطرح می شود که معیارهای این ارزشیابی چیست؟ هدف این تحقیق تعیین ویژگی های استاد خوب از دیدگاه اساتید و دانشجویان و مقایسه نظرات آنها می باشد.
این پژوهش یک مطالعه توصیفی- تحلیلی است که به منظور بررسی و مقایسه اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی سمنان در مورد معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی در چهار حیطه «شخصیت فردی»، «دانش پژوهی»، «روش تدریس»، «توانایی در ایجاد ارتباط و مشاوره» انجام گرفته است. در این بررسی 249 نفر (64 نفر استاد، 185 نفر دانشجو) شرکت داشتند.
از پرسشنامه بعنوان ابزارگردآوری داده ها استفاده و با روش درصدگیری و محاسبه میانگین، امتیازات هر سوال و حیطه، بررسی و مورد مقایسه قرار گرفت و جهت مقایسه دو گروه از آزمون whitney- Non parametric mann استفاده گردید.
یافته ها نشان داد که اساتید و دانشجویان از میان چهار حیطه از ویژگی های یک استاد خوب اولویت اول را به حیطه «شخصیت فردی» و سپس به ترتیب به حیطه های «دانش پژوهی» و «توانایی در ایجاد ارتباط» داده اند. همچنین اکثریت اساتید و دانشجویان در گزینه مهم، «شیوایی بیان»، «تسلط استاد در درس مورد تدریس»، «نحوه سازماندهی و تنظیم درس» و «آمادگی برای کمک به رفع مشکل دانشجو» را به ترتیب مهمترین ویژگی حیطه «شخصیت فردی»، دانش پژوهی، «روش تدریس» و «توانایی در ایجاد ارتباط و مشاوره» دانسته اند و ویژگی «تسلط استاد در درس مورد تدریس» را مهمترین معیار یک استاد خوب می دانند و در مقایسه میانگین نظرات، نتایج آزمون اختلاف معنی داری را برای ویژگی آراستگی ظاهر (P=0.0029) و شوخ طبعی استاد (P=0.0098) نشان داد و علیرغم تفاوتهای ظاهری که بین دیگر نظرات دو گروه وجود داشت اما این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود.
همسویی نظرات دو گروه اساتید و دانشجویان در تعیین معیارهای یک استاد خوب می تواند نقش موثری در کیفیت فرآیند یاددهی- یادگیری باشد و این یگانگی در نظرات نشان دهنده آنست که اساتید به همان معیارهایی معتقدند که دانشجویان آنها را بعنوان ویژگی های یک استاد خوب مهم می دانند و اولویت دادن به حیطه شخصیت فردی اساتید بعنوان اولین معیار یک استاد خوب در نتایج پژوهش فوق نشان دهنده اهمیتی است که هر دو گروه در برخورد متقابل (تعامل) با هم دارند و این امر می تواند امر یادگیری را تسهیل و در نهایت احساس رضایتمندی را در دانشجویان افزایش دهد که خود گویای بهبود کیفیت در آموزش خواهد بود.

در این مقاله ضمن بیان ضرورت تاسیس دفاتر مشاوره بطور موجز، تحلیلی از وضعیت فرهنگی- اجتماعی ایران ارایه می شود، سپس وضعیت دفاتر مشاوره دانشجویی با توجه به سیاستهای جاری دفتر مرکزی مشاوره دانشجویی ترسیم می شود. این مقاله همچنین کوشیده است که تنگناهای دفاتر را بیان کند و عملکرد این دفاتر را طی دهه 70 با تاکید بر نیمه دوم دهه هفتاد به تصویر بکشد. سپس تدابیری که برای رفع موانع توسط دفتر مرکزی مشاوره دانشجویان طی این دهه اتخاذ گردیده است، ارایه می شود. در ادامه سعی شده است و اصول کلی و چشم انداز خدمات یاورانه در دهه 80 ارایه شود و تنگناها و چالشها و استراتژی هایی برای رفع آنها ارایه گردد و بالاخره مقاله با بحثی موجز و نتیجه گیری به پایان می رسد.

هپاتیت به عنوان یکی از شایعترین بیماری های عفونی و یکی از شناخته شده ترین عوامل موربیدیتی و مورتالیتی در جهان شایان توجه بسیار می باشد. به همین منظور مقاله زیر جهت مروری بر کلیات بحث هپاتیت نگاشته شده و سعی بر آن بوده که آخرین دستاوردها در زمینه تشخیص و درمان در آن گنجانده شود. در قسمت اول (این شماره) به بررسی اپیدمیولوژی و راه های انتقال انواع هپاتیت پرداخته شده و سپس هپاتیت A به طور کامل و هپاتیت B تا بحث درمان مورد بررسی دقیق قرار گرفته اند.
در شماره آینده آخرین پروتوکلهای درمانی هپاتیت B و نیز بحث کامل هپاتیت C از نظرتان خواهد گذشت. در پایان تعدادی پرسش چندگزینه ای مطرح شده و مراجعی که در تدوین مقاله از آنها استفاده شده برای مراجعه علاقمندان آورده شده است.

پس از ظهور و بسط و گسترش اسلام درمیان اقوام و ملل مختلف همه مسلمانان ملزم به اطاعت از تعالیم قرآن کریم گردیدند. تعالیم دین مبین اسلام درباره طب و بهداشت که از طریق قرآن و احادیث بیان گردیده است در طی زمان با طب یونانی، ایرانی، هندی آمیخته شد و این آمیختگی با ترجمه گسترده کتابها به زبان عربی که مترجمان توانایی همچون حنین بن اسحاق، ثابت بن قره و سایرین که نقش بسیار مهمی درانجام آنها داشتند به وقوع انجامید چنانچه بعدها استفاده از تجربیات و تحقیقات آنان کتابهایی چون کامل الطبیبه، الحاوی، ذخیره خوارزمشاهی و... تالیف و با اهتمام دانشمندان و پزشکان نام آوری چون رازی، ابن سینا، جرجانی، ابوریحان بیرونی و ده ها دانشمند دیگر موجب رشد و گسترش طب اسلامی شدند.