فهرست مطالب

طب و تزکیه - سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 44، بهار 1381)

فصلنامه طب و تزکیه
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 44، بهار 1381)

  • 124 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1381/02/15
  • تعداد عناوین: 18
|
  • مقالات پژوهشی
  • راهنمای نویسندگان
    صفحه 4
  • سخن سردبیر
    صفحه 6
  • ذیج علمی دانشگاه ها
    عبدالله کریمی، زهره سهرابی، ضا خانی جزنی، محمد فرهادی صفحه 9
    در عصری که تغییر و تحولات سریع و فزاینده از جمله مشخصات آن است، آهنگ تصمیم گیری نیز شتاب زیادی به خود گرفته و مدیران امروز را مجبور به اتخاذ تصمیمات بیشتر در رابطه با موضوعات گسترده تر در زمان کوتاهتر نموده است. اطلاعات، مبنای تصمیم گیری بوده و آن را تغذیه می نماید ولی متاسفانه حجم بیش از حد اطلاعات بدست آمده، گاها آنقدر زیاد است که نه تنها مجال تجزیه و تحلیل پیدا نمی شود بلکه استفاده نادرست از اطلاعات تحلیل نشده به اتخاذ خط مشی های اشتباه منجر می گردد. تعریف شاخص های کاربردی و کمی سازی کیفیت ها در حوزه های مختلف کاری می تواند در یافتن صحیح مشکل ریشه ای، هدف گذاری و انتخاب بهترین شیوه رسیدن به هدف، کمک شایان توجهی نماید. لذا پرداختن به این مقوله از اهمیت و ضرورت زیادی برخوردار بوده و می تواند ابزار سودمندی در جهت اتخاذ خط مشی های صحیح باشد.
    کلیدواژگان: اطلاعات، تجزیه و تحلیل، شاخص ها
  • علی اکبر سیاری، فرید ایمان زاده، حسین کرمی، همکاران صفحه 20

    آینده کشورها در دست کودکان و نوجوانان کنونی خواهد بود. از این رو سلامت جسمی و روانی این گروه سنی و یافتن به موقع اختلالات و ناهنجاری ها جهت پیشگیری و درمان به موقع متضمن سلامت جامعه آینده خواهد بود. با توجه به کثرت جمعیت نوجوانان به ویژه نوجوانان شاغل به تحصیل در مدارس کشور بررسی وضعیت سلامت جسمی و روانی دانش آموزان پایه اول راهنمایی مناطق شهری سال تحصیل 78-1377 به مدت 3 ماه و به صورت توصیفی مقطعی بر روی 000/500 دانش آموز که معادل 10 درصد کل جمعیت دانش آموزان دختر و پسر بودند به روش نمونه گیری تصادفی جهت انجام معاینات غربالگری انجام گرفت. روش جمع آوری اطلاعات به شکل مصاحبه و انجام معاینات فیزیکی دانش آموزان و تکمیل فرم مراقبتهای بهداشتی درمانی دانش آموزان و درج موارد اختلال بوده است. اختلالات دهان و دندان، بیماری های پوست، مو و ناخن، کمبودهای تغذیه ای و وضعیت منحنی رشد، گواتر و کم خونی همچنین اختلالات بینایی، شنوایی و ستون فقرات و نیز اختلالات روانی و رفتاری و وضعیت منحنی رشد در این دانش آموزان مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. در این مطالعه تعداد 479504 دانش آموز مورد معاینه قرار گرفتند، 50% معاینه شدگان دارای پوسیدگی دندانها بودند که از این میزان بخش عمده آن متوجه دندانهای دایمی (29.45%) و تنها 10.14% پوسیدگی مربوط به دندانهای شیری بوده است در این زمینه کمبودهای تغذیه ای؛ مبتلایان به گواتر 8.44% و مبتلایان به آنمی 4.66% بوده که نتایج مطالعه فراوانی موارد کم خونی فقر آهن در شهر تهران نسبت به سایر نقاط کشور نسبتا بیشتر می باشد، اختلالات ستون فقرات 0.35%، بینایی 15% و اختلالات شنوایی 3.86% بود. بیشترین اختلالات روانی و رفتاری شامل ناخن جویدن 8.42% و پس از آن پرخاشگری 3.89% و افسردگی 1.73% بوده است، در بررسی وضعیت رشد دانش آموزان 10.41% آنان زیر صدک سوم، 70.59% بین منحنی 3 و 50، 26.22% بین منحنی 50 و 97، 4.43% آنان بالاتر از منحنی 97 بوده اند که نتایج بیانگر انتقال به سمت چپ داده ها نسبت به منحنی استاندارد NCHS/WHO می باشد. بنابراین قریب دو سوم دانش آموزان در زیر صدک پنجاهم منحنی قرار می گیرند. نتایج نشان داده است که شهر کاشان با 48% گواتر غیر توکسیک بالاترین میزان را دارا است و پس از آن شهرهای اراک، سنندج، فسا و ساری به ترتیب بالاترین شیوع گواتر را داشته اند، فراوانی موارد گزارش شده کرمهای روده ای 2.02% بوده که نشانگر درصد احتمالی بالاتر عفونت انگلی در نوجوانان دانش آموز می باشد.

    کلیدواژگان: سلامت، دانش آموزان، معاینه فیزیکی
  • ارزیابی نسخه های ارائه شده به داروخانه های بیمارستان های یکی از دانشگاه های علوم پزشکی در تهرا
    عبدالمجید چراغلی، یونس پناهی، عقیل علیدادی صفحه 30
    یکی از مستندترین راه های بررسی الگوی تجویز دارو در یک جامعه ارزیابی نسخه های پزشکان است. به منظور ارزیابی الگوی تجویز و مصرف دارو در بیمارستان های یکی از دانشگاه های علوم پزشکی در تهران 3117 نسخه جمع آوری شده از نسخه های نوشته شده توسط پزشکان شاغل در این بیمارستان ها با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نسخه ها طی ماه های مرداد و شهریور 1376 بطور اتفاقی از میان نسخه های ارایه شده به داروخانه های این بیمارستان ها جمع آوری گردید و با استفاده از نرم افزار نسخه پرداز؛ که توسط کمیته کشوری بررسی نسخ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه شده است مورد ارزیابی قرار گرفتند.
    میانگین کل اقلام داروهای یک نسخه برای کلیه پزشکان 3.27 قلم و برای پزشکان عمومی 3.65 بود. نسخه های پزشکان متخصص اورتوپدی با 3.88 قلم دارو بالاترین و نسخه های پزشکان متخصص چشم پزشکی با 2.44 قلم دارو کمترین میزان داروهای تجویز شده را نشان می دهند. از نظر شکل دارویی داروهای تجویز شده، حدود 74% داروهای تجویز شده به صورت شکل خوراکی آنها و 12.4% تزریقی بوده اند. میزان تجویز اشکال دارویی تزریقی توسط پزشکان عمومی بیش از 17% داروهای تجویز شده بود. در میان گروه های دارویی تجویز شده توسط پزشکان، داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی بیشترین سهم را داشتند. حدود 59% بیماران داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی، 39% آنتی بیوتیک و 29% داروهای موثر بر دستگاه تنفسی دریافت کرده بودند. میزان تجویز داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی توسط پزشکان عمومی بیش از 69% بود.
    در کل نسخه های بررسی شده 252 مورد تداخل دارویی مشاهده شد که نشان دهنده شیوع 8 درصدی بروز تداخلات در نسخه های بررسی شده است. در میان تداخلات 46 مورد آنها از تداخلات؛ مهم و شدید؛ بودند که 17% کل تداخلات را شامل می شود. این تداخلات عمدتا بین گروه های متفاوت آنتی بیوتیک ها، داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی و داروهای NSAID بودند.
    کلیدواژگان: تجویز منطقی دارو، بررسی نسخ، داروهای ترزیقی، آنتی بیوتیک
  • ستاره ممیشی، محمود راد، بهروز باوریان صفحه 37
    وفور بالای تب به عنوان شایع ترین شکایت کودکان در مراجعات پزشکی مطرح کننده نیاز اساسی به تحقیق و بررسی این بیماران و مطالعه راه ها و شیوه هایی است که به شکل مناسب و قابل قبول بتوان به آنها کمک کرد و از صرف وقت و هزینه های اضافی پرهیز نمود. هدف از این مطالعه شناخت بیماری های شایع عامل این مشکل در کودکان، محک زدن توان ارزیابی کلینیکی در تشخیص آنها، همچنین ارزیابی درخواست بجا یا نابجای پاراکلینیک در برخورد با این بیماران بوده است. این مطالعه به صورت case series در 6 ماهه دوم سال 1379 روی 457 کودک دارای تب حاد مراجعه کننده به درمانگاه (سنین 3 ماه تا 14 ساله) صورت گرفت. در این بررسی 24.2% مراجعین سرپایی، تب دار بوده و به لحاظ اپیدمیولوژیک جنس مونث، اشتغال مادران، نگهداری در مهدکودک از عوامل افزایش بروز تب بوده اند. ارزیابی کلینیکی به تنهایی در 81.4% موارد منجر به تشخیص بیماری همراه گردیده و نیاز به پاراکلینیک جهت تشخیص در 18.6% موارد بوده است. شایع ترین علت تشخیصی، عفونت های تنفسی فوقانی ویروسی (60%) و پس از آن اوتیت مدیا (9.8%) بودند. گاسترو انتریت (8.5%)، تونسیلوفارنژیت (7.4%) و سینوزیت (6.5%) در رده های بعدی قرار گرفتند.
    با توجه به پایین بودن آمار تشخیصی ما با ارزیابی های کلینیکی و استفاده بیشتر از پاراکلینیک در برخورد با این بیماران نسبت به مطالعات خارجی، برنامه ریزی بیشتر جهت ارتقا سطح آگاهی و اصلاح رفتاری همکاران در برخورد با این بیماران توصیه می شود که این مساله خصوصا در بازآموزی ها می بایست مدنظر قرار گیرد.
    کلیدواژگان: تب حاد، کودکان، تشخیص
  • محمدحسین اسدی، فرید براتی سده، بهمن بهمنی، منصور سیاح صفحه 43
    به منظور بررسی وضعیت سلامت عمومی و عزت نفس دانشجویان پسر شرکت کننده در دومین المپیاد ورزشی دانشگاه های علوم پزشکی کشور در شهر شیراز، تعداد 153 نفر از دانشجویان شرکت کننده انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. ابزارهای سنجش پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) و آزمون عزت نفس کوپر اسمیت بودند. پس از ورود اطلاعات به رایانه، داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و میانگین نمرات دانشجویان با توجه به رشته تحصیلی و رشته ورزشی که در آن شرکت کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان می دهد که سلامت عمومی دانشجویان رشته پزشکی در مقایسه با دانشجویان سایر رشته های تحصیل بهتر است (هر چند که سلامت عمومی کلیه دانشجویان از نمره های برش هنجارهای ایرانی یعنی 23 بالاتر است).
    همچنین نتایج نشان می دهد که عزت نفس دانشجویان رشته پزشکی نیز از دانشجویان سایر رشته ها بالاتر و بهتر است. تحلیل نتایج با توجه به رشته ورزشی نیز نشان می دهد که دانشجویان شرکت کننده در رشته شنا و سپس دو و میدانی به ترتیب عزت نفس بالاتری در مقایسه با دانشجویان شرکت کننده در سایر رشته های ورزشی دارند. در متن مقاله بحث مختصری درباره تفاوتهای مذکور ارایه شده است.
    کلیدواژگان: سلامت عمومی، عزت نفس، المپیاد ورزشی دانشجویان
  • زهرا رهنما صفحه 50
    اشعه ماورا بنفش خورشید عامل اکثر ضایعات ناشی از آفتاب از جمله آفتاب سوختگی، پیری زودرس پوست و سرطانهای پوست می باشد. ضد آفتابها ترکیباتی هستند که نقش موثری در پیشگیری از ضایعات پوستی ناشی از آفتاب بویژه سرطانهای پوست دارند. این پژوهش یک مطالعه مقطعی، توصیفی تحلیلی بود که در آن نگرش و آگاهی بهورزان و مراقبین بهداشت مدارس در مورد اثرات سو نور آفتاب و استفاده از ترکیبات ضد آفتاب مورد ارزیابی قرار گرفت. تعداد 100 نفر بهورز با میانگین سنی 31.7±7.8 سال و 115 نفر مراقب بهداشت با میانگین سنی 38.5±5.4 سال در مطالعه شرکت کردند. آنان پرسشنامه ای با ضریب روایی 0.83 و پایایی 0.74 برای سوالات نگرشی و 0.72 برای سولات آگاهی تکمیل نمودند. نتایج بدست آمده نشان داد میانگین نگرش بهورزان 59.4% و مراقبین بهداشت 67.5% و میانگین آگاهی گروه اول38.2% و گروه دوم 62.5% بود رابطه معنی دار آماری بین میزان آگاهی و سطح تحصیلات در گروه اول (P=0.02) و میزان نگرش و سطح تحصیلات در گروه دوم (P=0.01) وجود داشت. بین میزان نگرش و آگاهی در هر یک از دو گروه رابطه معنی دار آماری وجود داشت (P=0.000) و (P=0.049).
    مقایسه بین نگرش و آگاهی دو گروه رابطه معنی دار آماری نشان داد (P=0.000) و (P=0.01) و ضریب همبستگی بین نمرات بین آگاهی و نگرش در گروه بهورزان (P=0.2) r=0.29 و در گروه مراقبت بهداشت (P=0.001) r=0.37 بدست آمد. با توجه به نتایج حاصله بهورزان و مراقبین بهداشت نیاز به کسب آگاهی بیشتر از اثرات سو آفتاب و ارایه راه های پیشگیری از آن بر اساس یک برنامه ریزی آموزشی صحیح دارند.
    کلیدواژگان: نگرش، آگاهی، نور آفتاب، ضد آفتاب، کرمان
  • امرالله ابراهیمی، قربانعلی اسدالهی، سید غفور موسوی صفحه 57
    در منظر تفکر دینی صله ارحام جز دین ذکر شده که پیامد انجام آن کاهش افسردگی حسن خلق، توسعه اقتصادی، آبادانی شهرها، افزایش عمر، سیادت و آقایی و تعمیق محبت بین مومنین است. در قالب این چهار چوب نظری فرض شده است که صله ارحام و کیفیت روابط فامیلی عامل پیشگیری از افسردگی است.
    در قالب یک طرح پژوهشی گذشته نگر، تحلیلی و مورد – شاهدی فرضیه مذکور آزمایش شد. جامعه مورد پژوهش کلیه بیماران با تشخیص «افسردگی اساسی» و «اختلال انطباقی با خلق افسرده» مراجعه کننده و بستری در مرکز پزشکی نور در نیمه اول سال 1376 بودند. بدین منظور 50 بیمار با تشخیص مذکور و 50 نفر از مراجعین به درمانگاه داخلی که فاقد علایم افسردگی بودند بطور تصادفی آسان انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه روانشاختی بر اساس DSM IV و پرسشنامه مقیاسهای صله ارحام و قطع رحم بود. مقیاسهای مذکور بر اساس روش معمول آزمون سازی تهیه و دارای روایی محتوا، سازه و افتراقی و همچنین ضریب پایایی بالاست. سنجش میزان صله ارحام گروه ها مربوط به 5 سال اخیر زندگی آنها می شود. داده ها توسط روش های آماری آزمون t، تحلیل واریانس و ضریب همبستگی چند متغیره تحلیل شدند.
    تحلیل داده ها توسط آزمون آماری t، نشان داد گروه کنترل نسبت به بیماران افسرده در 5 سال اخیر بطور معنی داری بیشتر مبادرت به انجام صله ارحام با والدین، افراد درجه افراد و سایر افراد فامیل نموده است (P<0.001). بیماران افسرده به طور معنی داری نمرات بیشتری در مقیاسهای قطع رحم (با والدین، افراد درجه اول و سایر افراد فامیل) در 5 سال اخیر نسبت به گروه کنترل داشتند (P<0.001). تفکیک گروه بیمار و گروه کنترل بر حسب جنسیت و تحلیل واریانس نمرات چهار گروه نشان داد تاثیر متغیر «کیفیت روابط» چیزی فراتر از اثر متغیر جنسیت در افسردگی است. تحلیل ضریب همبستگی نیز نشان داد اولا مقیاسهای آزمون صله ارحام دارای هماهنگی درونی بوده و کل آزمون دارای روایی سازه و افتراقی است. ثانیا رابط معنی داری بین صله ارحام با تحصیلات، سن و بعد خانوار دیده نشد.
    این یافته ها از این دیدگاه حمایت می کند که تعلقات و روابط حمایتی بین فامیلی احتمالا به عنوان یک فرآیند ضربه گیر استرس (Stress Buffering Process) از آسیب پذیری فرد جلوگیری می کند. همانطور که در احادیث متواتر آمده صله ارحام موجب احساس حمایت عاطفی و مادی، بازخورد اطلاعات، افزایش عزت نفس، احساس کفایت و ارزش شده و ارزیابی مثبتی از خود، دیگران و آینده بدست می دهد.
    کلیدواژگان: صله رحم، افسردگی
  • مسعود خداویسی، حمیدالله وردی پور صفحه 64
    مرکز بهداشتی درمانی شهری اولین واحد ارایه خدمات بهداشتی درمانی به جمعیت شهری می باشد این پژوهش یک مطالعه توصیفی – مقطعی بوده که به منظور بررسی میزان آگاهی و رضایت خانواده های ساکن شهر همدان از خدمات مراکز بهداشتی درمانی در سال 1376 انجام گرفت جامعه پژوهش در این مطالعه را والدین خانواده های ساکن شهر همدان تشکیل داده اند و 1029 نفر نمونه های این پژوهش را تشکیل داده و بصورت تصادفی ساده انتخاب گردیدند ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بوده و بصورت تک مرحله از مورد استفاده قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که 72.4 درصد واحدهای مورد پژوهش دارای آگاهی متوسط، 14.3 درصد دارای آگاهی ضعیف و 13.3 درصد دارای آگاهی در حد عالی بوده اند و بیشترین میزان آگاهی مربوط به واکسیناسیون (96.2 درصد) و کمترین میزان آگاهی مربوط به شناخت رابطین بهداشتی منطقه خود (5.5 درصد) بوده است. در مورد میزان رضایت، یافته ها نشان می دهند که 83 درصد مراجعه کنندگان به مراکز بهداشتی درمانی راضی و 17 درصد آنها ناراضی بوده اند و بیشترین رضایت مربوط به دسترسی به مراکز بهداشتی درمانی (89.3 درصد) و بیشترین نارضایتی مربوط به هزینه خدمات دندانپزشکی (35 درصد) بوده است. آزمونهای آماری نشان دادند که میانگین نمرات آگاهی بر حسب نسبت فرد پاسخ دهنده با خانواده، سن، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات، تعداد فرزند و داشتن فرزند زیر پنج سال اختلاف معنی داری داشته است و همچنین بین میزان رضایت و وضعیت شغلی و داشتن فرزند زیر پنج سال ارتباط معنی دار وجود داشته است.
    کلیدواژگان: آگاهی، رضایت، مراکز بهداشتی درمانی
  • رامین کردی، فرین حلب چی صفحه 72
    ورزش از عوامل بسیار موثر در ارتقا سلامت جامعه است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) افزایش میزان فعالیت های ورزشی در جامعه هزینه های درمان را کاهش و سلامت جسمی، روحی و اجتماعی افراد جامعه را ارتقا خواهد داد (1، 2، 3 و 4)رسیدن به این اهداف نیاز به سیاستها، راهبردها و برنامه های متعددی دارد که در این میان ارزیابی طبی قبل از حضور در فعالیت ورزشی و بخصوص قبل از مسابقات از اهمیت بسیاری برخوردار است. (5) پیشگیری از بروز بسیاری از اختلالات و آسیبهای جسمی ناشی از ورزش و نیز دستیابی مناسب به منافع جسمی و روحی حاصل از فعالیت ورزشی در گروی ارزیابی صحیح و کامل ورزشکاران است. (6) با این حال متاسفانه در کشور یا عموما این ارزیابی انجام نمی شود و یا اینکه به شکل صحیحی صورت نمی گیرد. در مسابقات آموزش و پرورش سلامت حضور ورزشکار در مسابقات باید توسط پزشک در کارتی مخصوص تایید شود. در مسابقات نوجوانان و جوانان سازمان تربیت بدنی نیز عموما گواهی سلامت صادره توسط پزشک جزو مدارک مورد نیاز است. با این وجود متاسفانه در بسیاری از موارد این کار به نحو صحیح و کامل صورت نمی گیرد و در بین ورزشکاران مشهور است که می گویند. «کارتم را باید دکتر مهر بزند!» و اصلا بحثی از معاینه طبی و ورزشی نیست.
    در این مقاله سعی شده است نکات کلیدی در ارزیابی طبی ورزشکاران قبل از حضور در فعالیت ورزشی مرور شوند.
    کلیدواژگان: ورزش، سلامت، ارزیابی طبی
  • وفا رحیمی موقر صفحه 88
    در ایالات متحده آمریکا، تروما شایع ترین علت مرگ و میر زیر 40 سال می باشد و حدود نیمی از مرگ و میر آن، مربوط به ضربه سر است. در بیمار با آسیب دیدگی حاد، توجه به راه هوایی، علایم حیاتی، قفسه سینه، خونریزی و بی حرکتی ستون فقرات، قبل از مغز اهمیت دارد.
    بازآموزی مواجهه با ضربه متعدد و ضربه سر برای کلیه کارآموزان، کارورزان، پزشکان عمومی، دستیاران و متخصصین رشته های جراحی توصیه می شود.
    اهداف مقاله:1- افزایش آگاهی به اهمیت راه هوایی، تنفس و گردش خون در تروما.
    2- مخاطب بتواند نحوه برخورد به آسیب راه هوایی، تنفس و گردش خون در تروما را بیان کند.
    3- افزایش آگاهی به جایگاه جراحی عمومی و جراحی مغز و اعصاب در تروما.
    4- مخاطب بتواند نحوه برخورد به آسیب دیدگی های مغز را بیان کند.
    با مطالعه دقیق این مقاله، مخاطب باید بتواند به حداقل 80 درصد سوالات مطرح شده پاسخ درست بدهد.
    کلیدواژگان: ضربه سر، ضربه متعدد، راه هوایی، تنفس، جریان خون
  • مقالات و مطالب فرهنگی، اجتماعی
  • هومن کاغذیان، فرهاد فریدحسینی صفحه 106
  • صدای سخن عشق
    صفحه 120
  • فرم اشتراک مجله
    صفحه 122
  • فرم درخواست ثبت نام بازآموزی
    صفحه 123
  • پاسخنامه
    صفحه 124