فصلنامه طب و تزکیه
سال یازدهم شماره 4 (پیاپی 47، زمستان 1381)

با توجه به پیشرفتهای وسیع تکنولوژی بهداشتی از یک سو و روند رو به تزاید نیاز به خدمات بهداشتی درمانی و عدم توازن بین نیازها و توانایی ارایه کنندگان خدمات از سوی دیگر، اولویت گذاری در تامین خدمات بهداشتی درمانی ضروری می باشد.

برای بهبود وضعیت بهداشتی یک جامعه، علاوه بر ارایه خدمات بهداشتی، مشارکت فعال دریافت کنندگان این خدمات ضروری است و آگاهی مناسب لازمه این مشارکت می باشد. لذا آموزش یکی از ارکان مهم بهداشت باروری است. به علاوه برای طراحی یک برنامه آموزشی مناسب و موثر، ارزیابی آگاهی، نگرش و رفتار جمعیت هدف ضروری می باشد.
در این پژوهش که به شیوه بحث گروهی (Focus Group Discussion) انجام شده است، نگرش دانشجویان دختر گروه علوم پزشکی در مورد بهداشت باروری در قالب 12 گروه 6 نفره شرکت کننده در جلسات بحث گروهی ارزیابی گردیده و مشخص شده است که علیرغم دیدگاه قابل قبول دانشجویان راجع به کنترل جمعیت، آگاهی ایشان از روش های پیشگیری از بارداری، بیماری های مقاربتی، ایدز و بهداشت جنسی ناکافی می باشد. اکثر دانشجویان آموزشهای فعلی را نامناسب و غیر کاربردی می دانستند و بدین جهت خود را پیام رسان خوبی در این زمینه برای جامعه نمی شناختند.
اکثرا سن مناسب برای ازدواج دختران و پسران را به ترتیب 25-20 و 28-24 سال ذکر می کردند. بسیاری از آنان سن مناسب برای شروع آموزش بهداشت باروری را سنین مدرسه و افزایش تدریجی آن را در طول سالهای بعدی عنوان می نمودند. اکثرا معتقد بودند ارتباط مناسب دختران و پسران لازمه رشد شخصیت آنهاست ولی شناخت عواقب و خطرات ارتباط ناصحیح نیز بسیار مهم می باشد.
از نکات قابل ذکر دیگر، اینکه در بعضی از موارد، در میان دانشجویان رفتارهای تغذیه ای نامناسب مشاهده می گردد به علاوه به ورزش کمتر اهمیت داده می شود. در مجموع بنظر می رسد مشکل بودن دروس دوره های پزشکی و پیراپزشکی و انتظار والدین جهت پرداختن بیش از حد به تحصیل و مطالعه، منجر شده است تا آنها وقت کافی برای یادگیری مهارتهای اجتماعی نداشته باشند. لذا بازنگری در محتوای آموزشی و یافتن راه حلهای مناسب برای پاسخ دهی به نیازهای فطری جوانان و تسهیل در امر ازدواج آنها ضروری می باشد.

با توجه به تحولات گسترده در تکنولوژی پزشکی و افزایش انتظارات بیماران نیاز روزافزون به استفاده از Hospital Information system (H.I.S) در بیمارستان پدید آمده است و در قرن بیست و یکم بیمارستانهای فاقد H.I.S توانایی رقابت با سایر بیمارستانها را نخواهند داشت.
هر یک از بخشهای بیمارستان انتظاراتی از H.I.S دارند که ساختار H.I.S بر مبنای این انتظارات شکل می گیرد و این ساختار لزوما پیچیده خواهد بود، لذا به عنوان Mother industry شناخته شده است.
H.I.S طی سه دوره از اوایل دهه 80 تاکنون دچار تحول و پیشرفت شده و از یک سیستم فاقد انسجام درونی به سیستمی منسجم و دارای محوری به نام پرونده الکترونیکی بیمار تبدیل شده است.
H.I.S ایده آل، خصوصیات فنی بسیاری را باید دارا باشد منجمله: قابلیت شناسایی Medical trigger events و انطباق با استانداردهای انفورماتیک پزشکی و امکان استفاده از Expert system و انعطاف فراوان در تطبیق با فرهنگ و گردش کار هر بیمارستان.
H.I.S قابلیت ها و ارزشهای افزوده بسیار دارد و می تواند انقلابی در خدمات بیمارستانی ایجاد نماید. ارتقا کیفیت خدمات درمانی، ایجاد مدیریت علمی در اداره بیمارستان، بهبود اقتصاد درمان، رشد پژوهش در علوم پزشکی، اصلاح سیاست گذاری کلان در بهداشت و درمان و توسعه آموزش پزشکی از جمله ثمرات این سیستم است. تحقیقات جهانی موید این تاثیرات مطلوب است.

بررسی های انجام شده طی سالیان متمادی حاکی از آن است که کم خونی فقر آهن بعنوان یک مشکل عمده تغذیه ای در کشور مطرح است، بررسی فعلی به منظور تعیین میزان شیوع کم خونی فقر آهن در زنان سنین باروری کشور انجام شد و کمبود آهن، کم خونی و کم خونی فقر آهن بر اساس شاخص های هموگلوبین، MCV، فریتین سرم و درصد اشباع ترانسفرین مورد مطالعه قرار گرفت.
نتایج این بررسی نشان داد که در مناطق شهری و روستایی کشور 33% زنان مورد مطالعه با توجه به شاخص هموگلوبین از کم خونی رنج می برند و بر اساس میزان فریتین سرم در حدود 50% آنها به درجات خفیف تا شدید کمبود آهن دچارند. 16.6% زنان مورد مطالعه از کم خونی فقر آهن رنج می برند و میزان شیوع آن در مناطق شهری و روستایی از نظر آماری معنی دار نیست. این بررسی، همچنین نشان داد که کمبود آهن در دختران 19-15 ساله از بالاترین میزان شیوع برخوردار است و بنابراین لازم است برنامه پیشگیری و کنترل کم خونی فقر آهن اقدامات پیشگیری را متوجه این گروه سنی نماید تا زنان در سالهای آتی با ذخایر کافی آهن، دوران بارداری خود را آغاز نمایند. یافته دیگر بررسی حاکی از پذیرش کم مادران باردار نسبت به مصرف قرص آهن است. بطوری که فقط یک سوم زنان باردار قرص آهن که برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن تجویز می شود را مصرف می کنند.

وجود تفاوت های جنسی در ابتلا به برخی بیماری های مزمن و نیز کمبودهای تغذیه ای بین زنان و مردان طی بررسی های پیشین مشخص شده است. پژوهش حاضر به منظور بررسی و مقایسه دریافت های غذایی (درشت مغذی ها) و شاخص های تن سنجی زنان و مردان جامعه شهری شرق تهران انجام پذیرفت. این بررسی از نوع مقطعی است. نمونه های مورد بررسی 411 نفر متشکل از 155 زن و 146 مرد در گروه سنی 50-25 سال و 52 زن و 58 مرد بالای 50 سال ساکن منطقه 13 تهران بودند که به صورت تصادفی انتخاب شده و در طرح تغذیه مطالعه قند و لیپید تهران شرکت کرده بودند. شاخص های تن سنجی از جمله قد و وزن اندازه گیری و نمایه توده بدن محاسبه شد. داده های وضعیت تغذیه ای با تکمیل پرسشنامه های دو روز یادآمد غذایی و عادات غذایی از طریق مصاحبه حضوری توسط کارشناسان تغذیه مجرب جمع آوری گردید. برای برآورد کم گزارش دهی، نسبت انرژی دریافتی به انرژی مصرفی پایه کمتر از 1.27 مورد استفاده قرار گرفت.
داده های تن سنجی نشان داد که میانگین نمایه توده بدن زنان (P<0.005) و چاقی و چاقی شکمی (P<0.05) بطور معنی داری بیشتر از مردان بود. در زنان بالای 50 سال، میانگین نمایه توده بدن 30kg/m2 بود. دریافت انرژی و درشت مغذی ها در مردان بیشتر از زنان بود (P<0.005) ولی میانگین درصد انرژی دریافتی ناشی از کربوهیدرات، پروتئین و چربی در هر چهار گروه سنی و جنسی یکسان (59.2% از کربوهیدرات، 11.6% از پروتئین و 29.2% از چربی) و در محدوده توصیه شده انستیتو ملی سلامت آمریکا (NIH) بود. در این بررسی مردان بیشتر از زنان کلسترول دریافت می نمودند (P<0.005) یافته های بدست آمده از عادات غذایی نیز نشان داد که مردان نمک و غذاهای چرب بیشتر و زنان شیرینی و قندهای ساده بیشتری مصرف می کنند (P<0.005) کم گزارش دهی در حدود 40% از زنان و 18-10% مردان را در بر می گرفت و بیشتر در افراد دارای اضافه وزن و چاق مشاهده شد.
این مشاهدات اهمیت شناخت تفاوت های جنسی در عوامل خطرساز بیماری ها را نشان می دهند. تعداد زیادی از افراد دریافت های غذایی را کم گزارش می کنند، لذا پدیده کم گزارش دهی باید در بررسی های مصرف به ویژه در زنان مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا این امر می تواند نتایج بررسی را تحت تاثیر قرار دهد.

نازایی از بیماری های رایج در جهان امروز است و میلیون ها انسان از اینکه کانون خانوادگی آنها به جهت نداشتن فرزند بی صفاست رنج می برند. علم پزشکی درصدد علاج برآمده و راه هایی برای درمان آن یافته است که یکی از آنها استفاده از اسپرم و اوول اهدایی است. با توجه به جدید بودن مساله، مردم مسلمان و پزشکان متعبد خواستار حکم شرعی آن بوده اند. بسیاری از علما این عمل را از نظر شرعی حرام می دانند و برای اثبات این نظریه از آیات و روایاتی که در رابطه با محدودیت روابط جنسی است استدلال می نمایند.
در این تحقیق بعد از توضیح نظرها و بیان استدلال هایی که برای این موضوع ارایه شده، اثبات می گردد که آن آیات و روایات ناظر به فحشا و دیگر اعمال ناروای اخلاقی اند که انگیزه آنها هوای نفس و خواسته های شیطانی است و نسبت به موضوع «استفاده از اسپرم و اوول اهدایی» هیچگونه دلالتی ندارند. از اینرو به استناد آنها نمی توان حرمت این مساله را حتی به نحو احتیاط واجب ثابت کرد. و ادله عامه نیز چیزی را جز اولویت احتیاط ثابت نمی کنند که آنهم با جواز منافاتی ندارد.

با وجود اهمیت زیادی که اخلاق در مراقبت سلامتی دارد، رویکرد غالب در مباحث اخلاقی بیشتر نظری است تا کاربردی. این بررسی به منظور طراحی یک مدل عملکرد اخلاقی پرستاران تدوین و بدین منظور از روش تری انگولیشن (Triangulation) برای انجام مطالعه استفاده شده است. این مطالعه در دو مرحله انجام شده. در مرحله اول که از یک روش کیفی بهره گیری شده، اطلاعات از نمونه ای هشت نفری پرستار در دسترس از طریق مصاحبه جمع آوری و بر اساس آن با استفاده از روش گراندد تئوری (Groundedtheory) مدل عملکرد را در سه سطح توضیح می دهد. در مرحله دوم مطالعه ای با روش کمی و توصیفی بر روی 119 پرستار که به طور تصادفی انتخاب شده بودند انجام شد که کاربرد مدل را مورد بررسی قرار می دهد. مولفین معتقدند که مدل عملکرد اخلاقی می تواند در هدایت اقدامات مراقبتی مفید باشد. هر چند که این مدل باید در معرض نقد قرار گیرد.

آمار کاربرد فراوانی در علوم مختلف دارد. چنانچه از داده هایی که مربوط به علوم زیستی و پزشکی است در تجزیه و تحلیل آماری استفاده گردد اصطلاح آمار زیستی بکار برده می شود در این علم اطلاعات و مقایسه لازم جهت تصمیم گیری، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل داده ها در علوم پزشکی مورد تفسیر قرار می گیرد. در این روند نحوه نمونه گیری و تعیین حجم نمونه در تحقیقات پزشکی نقش بسزایی خواهد داشت.

با توجه به فراوانی و اهمیت تراما در حال حاضر بررسی اپیدمیولوژی، روش های تشخیصی، درمانی در عوارض حاصل از تراما در سیستم های مختلف بدن منجمله سیستم (ادراری تناسلی) ضروری می نماید.

«صدای سخن عشق» این شماره را اختصاص داده ایم به گزیده ای از اشعار چاپ شده در نشریات دانشجویی، برگرفته از دفتر دوم «شعر» که به همت معاونت فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها چاپ و منتشر گردیده است.