فصلنامه طب و تزکیه
سال سیزدهم شماره 4 (پیاپی 55، زمستان 1383)

این پژوهش یک پژوهش توصیفی است که به منظور تعیین عوامل موثر بر ترک خدمت پرستاران شاغل در دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران و شهید بهشتی در یک دوره ده ساله انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش پرسشنامه می باشد.
پژوهشگر با مراجعه به بیمارستانهای دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران و شهید بهشتی آدرس و یا شماره تلفن پرستاران ترک خدمت کرده از سال 1368 لغایت 1378 را گرفته و با ارسال پرسشنامه از طریق پست، مراجعه مستقیم و یا از طریق همکاران در اختیار واحدهای مورد پژوهش قرار داده است. از 89 پرسشنامه ارسالی تعداد 52 مورد دعوت گردید که 51 پرسشنامه بدون اشکال بوده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت اکثریت نمونه های مورد پژوهش %35.3 در گروه سنی 25-29 سال، %66.5 مونث، %91.2 متاهل، %82.3 لیسانس و %91.5 در قسمت بالین به کار پرستاری اشتغال داشته اند. اکثریت نمونه ها %45.4 در زمان ترک در بخشهای تخصصی، %49.2 نوبت کاری در گردش بوده و با توجه به شرایط موجود کاری %72.3 آنان اظهار داشته اند که تحت هیچ شرایطی مایل به بازگشت به کار نبودند.
اکثریت واحدهای مورد پژوهش عدم تامین نیازهای فردی را (%41.2)، عوامل اقتصادی از جمله کافی نبودن حقوق و مزایا (%64.7) و در رابطه با عوامل اجتماعی ترسیم جایگاه غیر علمی برای پرستاران (%54.9) و همچنین عوامل حرفه ای و عدم توجه مسوولین ذیربط به پیشنهادات و نظرات پرستاران و عامل عدم برخورداری از حمایت مدیران و سرپرستاران در مواقع ضروری هر دو به میزان (%70.6) را به عنوان موثرترین عوامل ترک خدمت خود عنوان نموده اند.

برخوردهای قانونی با قصور و تقصیر پزشکی امریست که از دیرباز در جوامع مختلف بشری و به اشکال گوناگون وجود داشته و دارد. در این مطالعه ضمن اشاره به برخی از دیدگاه های اسلام در خصوص اهمیت و جایگاه حرفه پزشکی، و ذکر انواع قصور و مجازاتهای انتظامی و کیفری پزشکان؛ 3119 مورد شکایت موجود در سازمان مرکزی نظام پزشکی)مربوط به سالهای 1365 لغایت 1376 (بررسی گردید و در نتیجه با توجه به فراوانی های موجود از نظر جنس، نوع تخصص، نوع قصور و تقصیر، نوع مجازات، زمان و مکان وقوع قصور، این بررسی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصله، پیشنهادات و توصیه های لازم در این خصوص بعمل آمده است.

این بررسی یک مطالعه توصیفی - مقطعی در مناطق روستایی شهر همدان می باشد که در سال 1378 و با هدف بررسی عملکرد وظایف آموزشی بهورزان در زمینه خدمات بهداشتی که از طریق خانه های بهداشت ارایه می گردد، انجام گرفت. در این مطالعه اثر برنامه های آموزشی بهورزان بر روی جمعیت روستایی از طریق سنجش آگاهی روستاییان با استفاده از پرسشنامه مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان می دهد 85.7 درصد جامعه مورد مطالعه آگاهی خوبی در زمینه های برنامه های آموزشی ارایه شده توسط بهورزان داشتند. همچنین نتایج بدست آمده بیانگر این حقیقت است که بهورزان در ارایه برنامه های آموزشی بخصوص در زمینه واکسیناسیون، تغذیه کودکان، مراقبت از مادران باردار، حاملگی های خطرناک، فاصله گذاری، تغذیه با شیر مادر، تهیه آب سالم و مایع درمانی خوراکی کودکان اسهالی موفق بوده اند و همچنین جمعیت روستایی از نقش خود در زمینه مشارکت در فعالیتهای بهداشتی آگاه نبودند.

این مقاله، قصد دارد شیوه رهبری و توانمندسازی مدیران پرستاری را از دیدگاه خودشان و پرسنل پرستاری تعیین و ارتباط بین آنها را بررسی نماید. مطالعات متعدد بر روی شیوه رهبری مدیران پرستاری و توانمندی آنان و پرسنل پرستاری شان نشان دادند که مدیران با رفتارهای اثربخش خود با توجه به روحیه و ارتباطات مناسب با پرسنل و ایجاد محیط سالم سبب توانمندسازی آنها گردیده و بر رضایت شغلی، حس تعهد، مسوولیت پذیری، بهره وری و کیفیت ارایه خدمات تاثیر مثبت می گذارند. تمام مدیران پرستاری 18) نفر(و پرسنل پرستاری 119) نفر(در یکی از بیمارستانهای آموزشی شهر تهران پرسشنامه های خود گزارش دهی شیوه های رهبری و توانمندسازی را دریافت و تکمیل نمودند. سپس تجزیه و تحلیل داده ها به کمک روش های آماری توصیفی و تحلیلی انجام گرفت. اکثر مدیران دارای توانمندی درحد زیاد (%72.2) و پرسنل پرستاری دارای توانمندی درحد متوسط (%71.4) می باشند. میانگین توانمندی مدیران (124.94±18.05) و توانمندی پرسنل18.02) ±(96.54 است. که آزمون آماری تی مستقل تفاوت معناداری را بین توانمندی مدیران و پرسنل نشان می دهد (p<0.001). مدیران (%44.4) از دیدگاه خودشان از شیوه رهبری "وظیفه مداری و رابطه مداری بالا" استفاده می کنند، اما بیشتر پرسنل پرستاری (%79.8) شیوه رهبری مدیران خود را "وظیفه مداری و رابطه مداری پایین" بیان کردند. آزمون آماری آنالیز واریانس نشان می دهد که توانمندی پرسنل در شیوه های رهبری مدیران از دیدگاه آنان متفاوت است (p<0.001). همچنین رابطه مداری در سبک رهبری مسوول %35 تغییر در میزان توانمندی و پس از آن سابقه کار پرستاری در بخشی که هماکنون کار می کنند، مسوول %37 تغییر در میزان توانمندی پرسنل است و نیز بعد روحیه با (%75) و پس از آن بعد محیط سالم با (%87) از اولین ابعادی هستند که موجب تغییر در میزان توانمندی پرسنل می شوند. این مطالعه نشان داد که توانمندی بالا و رفتارهای رهبری مدیران منجر به افزایش توانمندی پرسنل پرستاری نگردیده است. لذا، شیوه های رهبری مدیران اثربخشی لازم را ندارد. بنظر می رسد فقدان دانش کاربردی مدیریتی مدیران و همچنین محدودیتهای سازمانی منجر به عدم اثربخشی رفتارهای مدیریتی آنان می شود. از طریق اقدامات اثربخش در بهسازی مدیریت پرستاری می توان، توانمندسازی سازمانی و روانی را افزایش داد که در نهایت نیز منجر به ارتقا عملکرد حرفه ای پرستاران گردد.

چالش های مربوط به هزینه و کیفیت، منجر به ایجاد فضایی شده است که تصمیم گیرندگان در تمام سطوح، در جستجوی داده های عینی جهت ارزیابی سازمان های مراقبت بهداشتی باشند. لذا به جهت اینکه مدارک پزشکی مراقبت بیمار را در خود مستند می کند و از آنجا که به عنوان اولین وسیله جهت ارزیابی کیفیت مراقبت ارایه شده به بیمار به شمار می رود، ضروریست از قوانین و مقرراتی تبعیت کند تا کیفیت خدمات این بخش نیز به واسطه استانداردهای ارزیابی عملکرد از دوام لازم برخوردار گردد. در این راستا در یک مطالعه توصیفی - تطبیقی، استانداردهای مدارک پزشکی کشورهای آمریکا، استرالیا و کانادا از طریق اینترنت، فاکس و پست الکترونیکی جمع آوری شده و با استانداردهای ایران مورد مقایسه قرار گرفت. %100کشورهای مورد مطالعه در استانداردهای مربوط به سیاست ها و رویه ها استانداردهایی مانند سیستمهایی جهت ذخیره، بازیابی و دسترسی، چگونگی استفاده و افشای اطلاعات، حفظ امنیت اطلاعات از مفقود شدن، تخریب و دستکاری و احیای پرونده در صورت بلایای طبیعی را لحاظ کرده اند ایران فقط در چند مورد جزیی استانداردهایی را لحاظ کرده است. ایران برخلاف سایر کشورها از هیچگونه استانداردی در خصوص آموزش و توسعه حرفه ای کارکنان پرسنل بخش مدارک پزشکی برخوردار نیست. ایران تنها استفاده از کامپیوتر، نرم افزارهای کارا و هوشمند و سایر ابزارهای تکنولوژیک را در استانداردهای مربوط به فضا و تجهیزات بخش مدارک پزشکی لحاظ کرده است. با توجه به نقش استانداردها در رویارویی با چالش های مربوط به هزینه و کیفیت در نظام مراقبت بهداشتی درمانی امروز، ضروریست که مدارک پزشکی نیز به عنوان جزیی از این نظام، از یک سیستم استاندارد و کارآمد تبعیت کند. اما با توجه به کاستی ها و تناقضات موجود در استانداردهای لحاظ شده از سوی وزارت بهداشت و نیازهای فعلی در بخش های مدارک پزشکی، انجام یک حرکت استانداردسازی در این قسمت ضروری بنظر می رسد.

فعالیت های مشارکتی در قالب تشکل ها و نهادهای دانشگاهی دارای سابقه قابل توجه است و تاثیر زیادی در جامعه داشته است ولی کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله ویژگی های اجتماعی و اقتصادی دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی تهران و کمیت و کیفیت مشارکت آنها در تشکل های دانشجویی مورد بررسی قرار گرفته است. به طور مشخص هدف از این مقاله پاسخ به پرسشهای زیر بوده است. بهره گیری از رسانه ها با مشارکت دانشجویان چه ارتباطی دارد؟ آیا میزان مشارکت برحسب متغیرهای جنسیت، وضعیت تاهل، تعلق طبقاتی و وضعیت اشتغال در بین دانشجویان تغییر می پذیرد؟

با گرایش پزشکان به رشته های تخصصی، در سال 1969 تخصص پزشکی خانواده برای اعتبار بخشی به حیطه جنرالیسم و خروج آن از بحران در آمریکا شکل گرفت و به عنوان محور تلاشهای جهانی برای بهبود کیفیت، هزینه - اثربخشی و برابری در سیستمهای مراقبت های سلامتی معرفی شد.
این رشته علیرغم موفقیتهایی که در ابتدا داشت، با گذشت زمان با چالشهایی روبرو شد و نتوانست الگوی جدیدی برای خدمات سلامتی ارایه کند که بهترین درمان ممکن را در پی داشته باشد، خطاها را کم کند و پیامدهای سلامتی را بهبود بخشد. در سالهای اخیر تمایل پزشکان برای تحصیل در این رشته کاهش یافته و مردم نیز آنها را به عنوان یک متخصص به رسمیت نمی شناسند.در ایران نیز اخیرا پیشنهاد برقراری این رشته مطرح شده است. اما قبل از برقراری شتابزده این رشته باید سوالات و ابهاماتی که در زمینه برقراری این رشته در کشور وجود دارد و همچنین تجربیات جهانی مورد توجه قرار گرفته، و از نظر هزینه - فایده و هزینه - تاثیر بررسی شود.

در شروع CPR هدف از BLS و به دنبال آن ACLS نجات بیماری است که به صورت حاد دچار ایست قلبی، تنفسی و یا هر دو شده است. مهمترین عامل تعیین کننده بهبودی بیمار از یک ایست قلبی تنفسی بدون بروز عوارض نرولوژیک فاصله بین ایست قلبی تنفسی تا تنفس خودبخودی و جریان خون در سیستم قلبی عروقی است. به همین دلیل هر پزشک بدون توجه به رشته تخصصی باید بتواند در مواجهه با چنین بیماری عملیات CPR را شروع کند و در ضمن شروع عملیات و اقدامات اولیه تجهیزات و پرسنل بیشتری جهت مراحل بعدی CPR به کمک خواسته شود. ACLS زمانی موثر است که BLS به خوبی انجام شده باشد. BLS و ACLS شامل مراحلی هستند که به ترتیب و با توجه به شرایط بیمار باید انجام شود.

تهیه شناسنامه اموال یا سیاهه اموال (Inventory) اعم از پزشکی یا صنعتی در ابعاد علمی، پژوهشی درمانی و اقتصادی مورد توجه همه مراکز دارای لوازم و تجهیزات گوناگون می باشد. این شناسنامه ها برای کنترل و بهینه سازی وضعیت عملکرد تجهیزات موجود، امری مهم بوده و در بعد کلان نیز تهیه آمار از ابزار و تجهیزات جهت مدیریت بهینه منابع اداری اهمیت فوق العاده است. ایجاد بانک اطلاعات تجهیزات پزشکی در کشورهای پیشرفته معمولا بدون دخالت دولت و توسط مدیریت های داخلی پیاده سازی شده و مورد استفاده قرار می گیرد. در کشور ما ایران تاکنون طرح های مختلفی در زمینه ایجاد بانک اطلاعات و یا شناسنامه تجهیزات پزشکی ارایه شده است که از آن میان به طرح جمع آوری اطلاعات تفصیلی تمام لوازم و تجهیزات پزشکی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی کشور سال 1365 طرح تهیه شناسنامه تجهیزات پزشکی موجود در دانشگاه های علوم پزشکی کشور سال 1375، طرح مدیریت تجهیزات پزشکی در سال 1377 و طرح شناسنامه پویای تجهیزات پزشکی کشور سال 1379 می توان اشاره کرد. نکات مورد توجه در طرح اخیر: استفاده از تجربیات بدست آمده از طرح های قبلی بخصوص طرح مدیریت تجهیزات پزشکی، مطالعه استانداردهای مطرح از قبیل JCAHO (Joint Commission Accreditation of Healthcare Organization) و استفاده از نظرات مسوولین ذیربط می باشد. تمامی طرح های ذکر شده بنا به دلایل متعدد در نیمه راه اجرا ناتمام باقی ماند و طرح آخر هم که علیرغم اجرا بصورت پایلوت در دانشگاه های اراک و رفسنجان و رسیدن به فاز دوم، با توجه به عدم تامین بودجه نیمه کاره رها گشت.

مضامین متون ادب فارسی که برگرفته از آیات الهی و روایات معصومین (ع) می باشد در گستره زندگی فردی و اجتماعی انسانها تاثیر بسزایی دارد. از گفتار دانشمندان در این حوزه دانش بشری می توان به ارزش والای دانش پزشکی، حسن ارتباط پزشکان و بیماران و تاثیر اعتقادات دینی در علاج بیماران اشاره نمود. صفحات زرین ادب فارسی حاوی توصیه هایی است که می تواند اعتقاد، توکل و رازداری را در جامعه پزشکان تقویت نماید و راهگشای آنها در ارتباط با بیماران و اطرافیان باشد. لذا در این مقاله سعی شده است گزیده ای از متون ادب فارسی که سیره پزشکان (اخلاق پزشکی) به نوعی در آن بیان شده است انتخاب گردد و از سه جنبه مورد بحث قرار گیرد:الف) ارتباط پزشکان با خداوند و تاثیر آن در تشخیص و علاج بیماریب) ارتباط پزشکان با بیمارانج) ارتباط پزشکان با سایرین و اهمیت اطرافیان در علاج بیمارانامید است با مطالعه این تحقیق پزشکان محترم با مسوولیت الهی خویش بیشتر آشنا شده و بیماران نیز حقوق آنها را محترم شمارند.