فصلنامه تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی
سال سی و نهم شماره 1 (پیاپی 43، تابستان 1384)

این پژوهش به منظور بررسی نگرش کتابداران کتابخانه بیمارستانی وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی ایران، تهران و شهید بهشتی نسبت به ارائه خدمات کتابخانه ای به بیماران انجام گردیده است. روش پژوهش پیمایشی است و جامعه پژوهش شامل 30 کتابخانه بیمارستانی وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی ایران، تهران، و شهید بهشتی است و داده های این پژوهش از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است. بر اساس نتایج این پژوهش فقط 1/6 درصد بیماران از خدمات کتابخانه ای استفاده می کنند، و تنها 7/26 درصد از کتابخانه ها در وضعیت مکانی مناسبی قرار دارند تا بیماران بتوانند از آنها استفاده کنند. 3/3 درصد کتابداران برای ارائه خدمات به بیماران آموزش دیده اند. 80 درصد کتابداران معتقدند که کار در کتابخانه بیمارستانی برایشان رضایتبخش است. 90 درصد کتابدارادن با علاقه سرکار حاضر می شوند. 4/83 درصد کتابداران حاضرند، علی رغم مزایای ناکافی، در کتابخانه بیمارستان کار کنند. از نظر 7/86 درصد کتابداران، مدرک تحصیلی نقش زیادی در موفقیت آنها دارد و 94 درصد کتابداران اعتقاد دارند که لازم است در تهیه برنامه ها و اهداف کتابخانه با آنها مشورت شود.

در بسیاری از الگوهای پوزیتویستی، زبان به عنوان پدیده ای تعریف می شود که نقش بازنمایی واقعیت را دارد. یعنی کار و نقش زبان در سایه این الگوها، بازنمایی ان چیزی است که واقعیت نامیده می شود. تنیدگی علم زبان شناسی با فرایند مرجع و پاسخگویی به نیاز مراجعان و نیز با همه انواع مطالعات انسانی و پژوهشهای اساسی دیگر بدان جهت است که زبان صرفا الگوی معنا نیست: بلکه بنیان معناست. رویکرد هرمنوتیکی به فرایند مرجع، آن عمل رمزگشایی است که از محتوا و معنای ظاهر – که همان علائم و نشانه های مراجع است که در قالب پرسش ارائه می گردد. به معنای نهفته و مکنون آن، که تشخیص نیاز و پاسخ یابی است می رسد. مصاحبه مرجع و ایجاد کنش ارتباط دو سویه بخش مهمی از هر فرایند مرجع است و این ارتباط دو سویه و رسیدن به دریافتی مشترک، از رهگذر زبان حاصل می شود.

امروزه محققان جهت دسترسی به منابع علمی با مشکلات عدیده ای رو به رو هستند. در واقع، مسئله ارتباطات علمی هنگامی مطرح شد که افزایش قیمت نشریات و کاهش بودجه اختصاص یافته به کتابخانه شدت گرفت: یا به بیان دیگر، بحث نشریات ادواری در مجامع دانشگاهی مطرح گردید. راه حل نهایی برای رفع چنین مشکلی پیدایش نهضتی در زمینه دسترسی آزمان به منابع علمی است که توسط بسیاری از موسسات دانشگاهی پدید آمده است. در مقاله حاضر، سعی شده است که با بررسی مسائل و مشکلات ارتباطات علمی از مجرای مجلات و ارائه راهکارها، گامی در جهت برقراری ارتباط علمی میان محققان و نهادهای دانشگاهی برداشته شود.

سرمایه گذاری سازمان ها در زمینه فن آوری اطلاعات از دهه گذشته به طرز قابل توجهی افزایش یافته است. در این میان کتابخانه ها نیز از آثار فن اوری اطلاعات بی نصیب نمانده اند، به طوری که استفاده از فن آوری اطلاعات در کتابخانه ها – به ویژه کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی – سبب ارتقاء کارکرد کتابخانه ها و قابلیت خدمت رسانی آنها می گردد. اما تحقیقات گوناگون، بازدهی این سرمایه گذاری ها و میزان نیل به اهداف سازمانی با استفاده از آنها را نامطلوب ارزیابی کرده اند. در نتیجه شناسایی عواملی که بر کاربرد فن آوری اطلاعات تاثیر دارند، و سپس برنامه ریزی برای کنترل آنها، می توان به جهت دهی مناسب سرمایه گذاری ها در این زمینه کمک کند. مجموعه ای از این عامل که با بررسی متون به دست می آید عبارت است از: عوامل فرهنگی، عوامل سازمانی، عوامل فنی (تکنولوژیکی)، و عوامل فردی

تکنولوژی اطلاعات تاثیری متناقض بر جامعه دارد. این وضعیت، تحلیل اخلاقی دو سطحی را می طلبد. از یک سوء مباحث مربوط به قدرت و کنترل باید با توجه به ساختارهای نهادی، هنجارهای زندگی، مورد بازبینی قرار گیرد. از سوی دیگر و عهمزمان با تحلیل فوق، شکل گیری تکنولوژیک جامعه، پذیرا شدن خصائل قدرت، تعدی، وراجی و عقاید جزمی باید با اصالت دادن به تکثر شکل های زندگی، یعنی در چارچوب بحث و تخالف، مورد بازبینی قرار گیرد. مقاله حاضر با در نظر گرفتن مفهوم تکنولوژی های معطوف به خود، که توسط میشل فوکو مطرح شد، هر دو بحث را به اختصار ارائه می کند.

هدف از انجام این تحقیق، تشریح وضع موجود کتابخانه های دانشگاهی شهر کرمانشاه از نظر مجموعه و تعیین فاصله وضع موجود با وضع مطلوب و استاندارد است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه و مشاهده مستقیم استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که منابع مورد نیاز در کتابخانه های مورد پژوهش کسری 82 درصد نسبت به استاندارد را نشان می دهد. در این بخش بهترین کتابخانه، کتابخانه دانشکده پرستاری و مامایی است که 40 درصد از منابع مورد نیاز را طبق استاندارد داراست و کمترین منابع نسبت به استاندارد متعلق به دانشکده پزشکی است که 6 درصد استاندارد را نشان می دهد.

وب به واسطه ویژگی چند رسانه ای، کاربران فراوانی در اینترنت دارد. شمار وب سایت ها روز به روز افزایش می یابد و انبوهی از اطلاعات در وب منتشر می شود. در چنین وضعیتی مهم ترین مسئله، سازماندهی و مدیریت اطلاعات منتشر شده است: زیرا کیفیت بازیابی در گرو سازماندهی و ذخیره سازی مناسب است. موتورهای کاوش، با نمایه سازی و ذخیره اطلاعات نمایه شده در پایگاه های خود امکان جست و جو، بازیابی، رتبه بندی، و نمایش اطلاعات وب را فراهم می آورند. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن معرفی مختصر برخی ابزارهای کاوش، به تشریح رویکردهای موجود محتوا محوری، استناد محوری، و معنا محوری، در زمینه نمایه سازی خودکار وب در موتورهای کاوش پرداخته شود. در نهایت حرکت به سمت داده های ساختار یافته و وب معنایی با تکنولوژی های XML و RDF مورد بررسی قرار می گیرد.

تحقیق حاضر با استفاده از روش پیمایشی صورت گرفته و جامعه آماری آن شامل 300 نفر دانشجو است که به روش نمونه گیری تصادفی – طبقه ای انتخاب شده اند. به منظور گرد.آوری اطلاعات از پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین انگیزه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان از جست و جوی اطلاعات، کسب اطلاعات عمومی، استفاده از منابع اطلاعاتی جهت انجام تحقیقات، و سپس به ترتیب روزآمد ساختن اطلاعات و کسب اطلاعات تخصصی است، و از این نظر میان گروه های علمی مورد بررسی (علوم انسانی، علوم پزشکی، علوم پایه، فنی و مهندسی و کشاورزی) اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. اکثریت جامعه آماری از دو روش رسمی و غیر رسمی برای کسب اطلاعات استفاده می کنند، اما استفاده از منابع رسمی کسب اطلاعات بیشتر از منابع غیر رسمی است: علاوه بر این، دانشجویان به استفاده از منابع چاپی بیش از منابع غیر چاپی می پردازند. در زمینه موانع و مشکلات دستیابی به اطلاعات، به ترتیب ناکافی بودن منابع کتابخانه، عدم آشنایی با زبان های خارجی و کمبود وقت مهم ترین عوامل عدم دسترسی به اطلاعات ذکر گردیده اند. اساتید از طریق شیوه تدریس و معرفی منابع بر رفتار اطلاع یابی دانشجویان تاثیر گذاشته اند.

هدف پژوهش حاضر کشف نیازهای اطلاعاتی اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است. روش پژوهش پیمایشی توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه و جامعه مورد بررسی کلید اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است. نتایج تحقیق نشان می دهد که اعضای هیات علمی برای تامین نیازهای اطلاعاتی خود از هر دو نوع مواد چاپی و غیر چاپی استفاده می کنند. نتایج آزمون مجذور خی نشان داد که متغیرهایی چون گروه آموزشی، محل اخذ مدرک تحصیلی، جنسیت و مرتبه علمی اعضای هیات علمی بر استفاده آنها از انواع منابع اطلاعاتی چاپی موثر بوده است. اکثریت اعضای هیات علمی (1/79 درصد) جهت تقویت توان خود در جست و جوی اطلاعات تخصصی مورد نیاز و مهارت در اطلاع یابی از شبکه اینترنت و بانکهای اطلاعاتی و همچنین استفاده از امکانات کتابخانه های دانشگاه، خواستار برگزاری کارگاه های آموزشی در این زمینه ها بوده اند.

نیاز به روابط عمومی در کتابخانه های دانشگاهی اغلب ناشناخته مانده است. این مقاله به تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده از مصاحبه با سیزده تن از مدیران کتابخانه ها درباره روابط عمومی می پردازد. با اینکه اغلب مصاحبه شوندگان به اهمیت روابط عمومی قوی اعتقاد دارند، بسیاری از آنها ایجاد واحد روابط عمومی را به طور جدی و سازماندهی شده پیگیری نکرده اند.

اهمیت اصطلاحنامه ها در فرایند ذخیره و بازیابی اطلاعات، متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی را بر آن داشته است تا بیش از گذشته به امر تهیه اصطلاحنامه ها پرداخته و گام هایی در این راستا بردارند. در ایران نیز تلاش هایی برای تهیه و ترجمه اصطلاحنامه ها صورت گرفته است که از جمله آنها می توان به دو مورد اصطلاحنامه بین المللی توسعه فرهنگی یونسکو و اصطلاحنامه فرهنگی فارسی (اصفا) در حوزه فرهنگ اشاره کرد. طبعا در ساختار هر اصطلاحنامه مبانی و اصولی باید رعایت شوند تا اینکه به اهداف مورد نظر، که استفاده بهینه از آنها در امر ذخیره و بازیابی است، دست یابند. یکی از این موارد برقراری روابط نظام مند و معقول میان اصطلاحات است که مستلزم دقت نظر و توجه خاص است. در این نوشته که در واقع حاصل مطالعه ای مقدماتی در این راستاست. سعی شده است تا با مقایسه روابط میان کلید واژه های مشترک در دو اصطلاحنامه چگونگی روابط میان اصطلاحات بررسی شود.