نشریه ارمغان دانش
سال بیست و سوم شماره 6 (پیاپی 131، بهمن و اسفند 1397)

بیماری کبد چرب غیر الکلی اصلی ترین بیماری کبدی است که بروز آن با عادات ناصحیح غذایی و اضافه وزن ارتباط دارد. هدف این پژوهش مقایسه اثرات 8 هفته تمرین اینتروال شدید (HIIT) و تمرین استقامتی کم شدت (LIET) بر بیان ژن Hig2 و محتوای تری گلیسیرید کبدی رت های مبتلا به کبد چرب (NAFLD) بود. چهل رت نر ویستار به طور تصادفی در چهار گروه مساوی تقسیم شدند. گروه های کنترل، LIET و HIIT که به مدت 16 هفته غذای پر چرب با هدف ایجاد کبد چرب مصرف کردند و گروه شم که در این مدت از غذای استاندارد استفاده کرد. تمرین گروه HIIT شامل مراحلی از دویدن شدید بر اساس درصدی از حداکثر سرعت بود که با دویدن کم شدت به عنوان استراحت فعال جدا شده بود. تمرین گروه LIET نیز بر اساس مسافت طی شده گروه HIIT همسان سازی شده بود. در پایان 8 هفته تمرین، میزان بیان ژن Hig2 و محتوای چربی کبدی اندازه گیری شد. بین گروه های تحقیق تفاوت معنی داری در میزان بیان Hig2 (43/12=K2،006/0 p=) و IHL (84/32=K2،001/0 p=) مشاهده شد. تفاوت های معنی دار در Hig2 بین گروه کنترل و گروه HIIT (031/0p=) و گروه کنترل با LIET (012/0p=) مشاهده شد. اما تفاوت های معنی دار در Hig2 بین گروه HIIT و گروه LIET مشاهده نشد (453/0p=). همچنین، تفاوت های معنی دار در IHL بین گروه کنترل و HIIT (001/0p=) و گروه کنترل با LIET (001/0p=) مشاهده شد. همچنین، تفاوت های معنی دار در IHL بین گروه HIIT و گروه LIET مشاهده شد (003/0p=). تمرینات تناوبی شدید و هم تمرینات تداومی با شدت کم از طریق کاهش در بیان ژن Hig2 باعث کاهش محتوای چربی کبدی و بهبود NAFLD می شود. همچنین، کاهش چربی کبدی در گروه تمرین تناوبی شدید به طور مستقل از کاهش وزن رخ می دهد.

فاکتورهای رشد اندوتلیال عروقی ترشح شده از تومور با اتصال به رسپتورهای خود در سطح سلولهای اندوتلیال نقش مهمی در نفوذ پذیری عروقی و رگزایی تومور ایفا می کنند. در این مطالعه پپتید آنتاگونیست فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) طراحی شد با این هدف که پپتید مورد نظر (VGB4) با تداخل دراتصال فاکتور رشد اندوتلیال عروق به رسپتورهای خود، مسیرهای پیام رسانی در پایین دست را غیر فعال کرده و در نتیجه باعث مهار آنژیوژنز شود. در این مطالعه از رده سلولی سرطانی 4T1 جهت مدل سازی سرطان پستان در موش BALB/c استفاده گردید. پس از پیوند زیر پوستی تومورهای پستانی به حیوانات، تزریق روزانه درون صفاقی غلظت های مختلف پپتید VGB4 (mg/kg 10 ، 5 ،2.5 ،1 ، 0.25) به مدت 14 روز انجام شد و پتانسیل آنتی توموری غلظت های مختلف پپتید در طول دوره تزریق نسبت به کنترل به روش آماری مورد بررسی قرار گرفت. افزایش غلظت پپتید باعث کاهش میزان رشد تومور در گروه های تیمار می شود و افزایش غلظت از mg/kg 5 به mg/kg 10 تاثیر ممانعت کنندگی معنی داری روی رشد تومور ندارد. بنابراین غلظت mg/kg 5 بهترین دوز ضد توموری پپتید VGB4 می باشد. پپتید VGB4 اثر ممانعت کنندگی معنی داری بر میزان رشد تومور کارسینومای پستانی ایجاد شده توسط رده سلولی 4T1 دارد. با توجه به اثرات آنتی توموری VGB4 ممکن است بتوان در آینده از این پپتید برای درمان سرطان استفاده کرد.

بیماری های قلبی عروقی از دلایل عمده مرگ و میر در دنیا می باشد. استرس اکسیداتیو نقش عمده ای در بروز و توسعه بیماری های قلبی عروقی دارد. فعالیت بدنی وضعیت آنتی اکسیدانی بافت قلب را بهبود می بخشد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی سطوح شاخص های اکسیدانی و آنتی اکسیدانی بافت قلب رتهای نر قرارگرفته در معرض دوکسوروبیسین، پس از هشت هفته تمرین تناوبی شدید و مصرف کروسین بود. در یک کارآزمایی تجربی،50 سر موش نرنژاد ویستار(میانگین سنی8 هفته و میانگین وزنی220-200گرم) به صورت تصادفی در 5گروه کنترل سالم(سالین)،دوکسوروبیسین(کنترل بیمار)، دوکسوروبیسین-کروسین، دوکسوروبیسن-تمرین، و دوکسوروبیسین-تمرین-کروسین، قرار گرفتند. گروه های تمرینی، دوره را با انجام2تناوب شدید در هفته اول آغاز و با انجام 8 تناوب شدید در هفته های آخر، به پایان رساندند. پس از 8 هفته سطوح مالون دی آلدئید(MDA)، و فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز(SOD) و کاتالاز(CAT) در بافت قلبی اندازه گیری شد. از آزمون های تی مستقل، تحلیل واریانس دو طرفه برای تحلیل داده ها استفاده شد(05/0p<). نتایج نشان داد تزریق داروی دوکسوروبیسین با افزایش معنی دار سطح مالون دی آلدئید و کاهش معنی دار فعالیت سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز در گروه های تجربی همراه بود. 8 هفته تمرین تناوبی شدید، کروسین و ترکیبی ازاین دو، به طورمعنی داری این تغییرات را معکوس کرد. مشخص شد بین تاثیر هر کدام از دو متغیر به تنهایی تفاوت معنی داری وجود نداشت، اما ترکیب تمرین و کروسین در مقایسه با هر کدام از آن ها به تنهایی، به طور معنی داری شاخص مالون دی آلدئید را کاهش و فعالیت سوپر اکسید دیسموتاز و کاتالاز را افزایش داد. و این دو اثر همدیگر را تقویت کردند. به نظر می رسد تمرینات منظم تناوبی شدید، مکمل کروسین و یا ترکیبی از این دو می توانند با کاهش سطوح شاخص اکسیداتیو، مالون دی آلدئید، و افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز بافت قلب، اثرات محافظتی در برابر آسیب اکسیداتیو بافت قلبی ناشی از دوکسوروبیسین داشته باشد. همچنین به نظر می رسد به کار بردن ترکیبی این دو مداخله راهبرد پیشگرانه و درمانی بهتری نسبت به کاربرد تکی آن هاست.

تاثیرات مثبت تمرین تناوبی شدید (HIIT) بر تقویت مسیرهای متابولیسم بافت عضلانی سالم به اثبات رسیده است. از جمله هدف های دیابت تخریب متابولیسم گلوکز و چربی عضله می باشد، لذا هدف از مطالعه حاضر بررسی اثر 8 هفته تمرین تناوبی شدید بر تعدیل بیان ژنی پروتئین متصل به رتینول 4 (RBP4) و پروتئین کیناز فعال شده با AMP (AMPK) در عضله نعلی رت ها می باشد. 60 رت نر ویستار (سن: 8 هفته، وزن20±250گرم) به طور تصادفی در 5 گروه (n=12): پایه ، کنترل سالم، دیابت، تمرین HIIT، گروه دیابت و تمرین تقسیم شدند. قبل از شروع برنامه تمرینی، تمامی گروه ها به غیر از گروه های پایه و کنترل سالم و تمرین به وسیله تزریق نیکوتین آمید-استربتوزیتوسین ((STZ با تزریق صفاقی دیابتی شدند. رت های گروه های تمرینی به مدت 8 هفته، 5 روز در هفته با شدت 80 تا 85 درصد حداکثر سرعت به تمرینات HIIT پرداختند. 48 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین، پس از بیهوشی رت ها با محلول زایلازین و کتامین عضله نعلی خارج و mRNA RBP4 و mRNA AMPK سنجیده شد. داده ها با آزمون ANOVA و تست تعقیبی توکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند(P<0.05). القای دیابت سبب افزایش معنی دار در mRNA RBP4 شد. در حالی که کاهش این ژن در گروه دیابت و تمرین نسبت به گروه دیابت معنی دار بود (p=0.003). انجام تمرین ورزشی HIIT به صورت قابل توجهی میزان mRNA AMPK را نسبت به گروه دیابت و کنترل سالم افزایش داد (p=001). همچنین افزایش این ژن در گروه دیابت و تمرین نسبت به گروه دیابت معنی دار بود (p=0.002) نتایج پژوهش حاضر نشان داد که استفاده از تمرین HIIT قادر به مقابله با اثرات تخریبی دیابت با افزایش فاکتور کلیدی متابولیسم سلول عضلانی AMPK (تحریک افزایش انتقال GLUT) و کاهش RBP می باشد که می تواند در بهبود مقاومت به انسولین سلول عضلانی موثر باشد.

آموزش و برنامه های آموزشی به ویژه برنامه های مدون در سطوح مدارس و دانشگاهی در نظام آموزشی نقش انکار ناپذیری در پیشرفت هر جامعه ای دارد. این مطالعه با هدف مقایسه میزان رضایت دانشجویان مامایی از تدریس درس بیماری های زنان و ناباروری به شیوه سخنرانی و آموزش توسط همتایان انجام شد. در این پژوهش نیمه تجربی سال 1396 دانشجویان کارشناسی پیوسته مامایی به عنوان جامعه پژوهش ، دانشجویان ترم پنج کارشناسی مامایی(22 نفر) به عنوان نمونه پژوهش و درس 3 واحدی بیماری های زنان و ناباروری به عنوان مواد آموزشی تعیین شدند. نیمی از مواد آموزشی درهشت جلسه اول به روش تدریس توسط استاد به شیوه رایج سخنرانی و هشت جلسه دوم با روش همتایان تدریس شد. در پایان دوره هر دو روش آموزشی از دانشجویان خواسته شد که پرسشنامه مربوط به رضایت از شیوه آموزش را نیز تکمیل کنند. از کلیه دانشجویان جهت شرکت در پژوهش رضایت نامه اگاهانه کسب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارspss ویرایش 22 انجام شد. میانگین امتیاز کلی رضایت از روش تدریس سخنرانی استاد 74/9±77/83 و رضایت از شیوه تدریس توسط همتایان 58/10± 36/81 بود. این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود(p=0.49). در حیطه های مختلف، میانگین امتیاز رضایت مندی از حیطه ایجاد علاقه مندی و تشویق به مشارکت در یادگیری، روش سخنرانی با اختلاف آماری معنی داری کمتر از روش آموزش همتایان (008/0=p)، در حیطه رضایت مندی ازحیطه رعایت اصول و مقررات مربوط به تدریس با اختلاف آماری معنی داری بیشتر (005/0=p)، در حیطه آزمون و ارزشیابی از مطالب درسی بیشتر بدون اختلاف معنی دار آماری(07/0=p) و در حیطه مناسب بودن روش تدریس و تداوم استفاده از آن نیز میانگین امتیاز رضایتمندی دانشجویان از هر دو روش یکسان بود. با توجه به یافته های پژوهش حاضر به نظر میرسد استفاده از روش های نوین و فعال آموزشی تاثیر قابل توجهی در افزایش علاقه به یادگیری و ایجاد انگیزه در دانشجویان دارد، با این حال دانشجویان روش سخنرانی سنتی را در فهم بهتر مطالب و رعایت اصول و مقررات تدریس موثرتر می دانند.
بنابر این استفاده از روش هایی مانند آموزش توسط همتایان به ویژه در حیطه ایجاد علاقه مندی و تشویق به مشارکت در یادگیری به عنوان یک روش تکمیلی در تدریس این دروس باید در نظر گرفته شود.

بلاستوسیستیس تک یاخته ای بیهوازی است که در دستگاه گوارش انسان زندگی کرده و میتواند بعنوان یک انگل زئونتیک در میزبان های مختلفی نیز وجود داشته باشد. این مطالعه در جهت شناسایی ساب تایپ ها و بررسی تنوع ژنتیک بلاستوسیستیس از نمونه های انسانی شهرستان های ارومیه، تبریز و مراغه در شمال غرب ایران انجام گرفته است. در این مطالعه که به روش توصیفی-مقطعی است،600 نمونه ی مدفوع انسانی که از بهمن ماه 1395 تا مهرماه 1396 که بصورت تصادفی و جهت غربالگری به مراکز بهداشتی در مراجعه کرده بودند انتخاب و پس از مطالعه مستقیم میکروسکوپی مدفوع، 16 مورد ایزوله بدست آمده با روش DNA barcoding بررسی و سکانس محصول بدست آمده مورد تحلیل قرار گرفتند. از 300 نمونه مورد بررسی در این مطالعه 248 تعداد20 مورد به صورت مطالعه میکروسکوپی آلوده به بلاستوسیستس تشخیص داده شدند، که 16 مورد با روش مولکولی(PCR) بررسی و سکانس محصول بدست آمده 3 سابتیپ(ST) شامل ST1، ST2 و ST3 در این نمونه ها را نشان داد. چرخه زئونتیک این انگل در منطقه مورد بررسی وجود دارد. با شناسایی و تعیین زیرگونه های بلاستوسیستیس در میزبان های مختلف به عنوان ارگانیسمی زئونتیک با گستره شیوع فراوان، می توان به جلوگیری از ایجاد بیماری و عوارض حاصل از آن و نیز به قطع چرخه انتقال دست یافت.

با افزایش جمعیت سالمندان، شیوع ناتوانایی های جسمانی نیز در حال افزایش است که این امر، توجه سیستم های مراقبتی، بهداشتی و اجتماعی را به خود معطوف کرده است. از جمله مشکلات شایع در دوران سالمندی کاهش تعادل و اختلال پوسچر، بی ثباتی مفصل، کاهش عملکرد عصبی عضلانی، توده عضله، قدرت، استقامت حرکتی، ظرفیت هوازی و افزایش بی اختیاری و تکرر ادراری است. هدف پژوهش حاضر، مطالعه اثر تمرینات هوازی زیربیشینه بر کنترل ادراری، تعادل و ظرفیت هوازی زنان سالمند است. این مطالعه از نوع کاربردی است که به صورت میدانی در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش، زنان دارای مشکلات بی اختیاری ادراری شهر ارومیه بودند که پس از اعلام فراخوان در مراکز بهداشت به طور داوطلبانه برای همکاری در پژوهش شرکت کردند. 24 نفر از زنان با دامنه سنی 60 تا 65 سال مطابق با معیار های ورود به پژوهش، انتخاب و 24 ساعت قبل از شروع تمرین با روش اجرای پژوهش آشنا و سپس رضایت نامه و پرسشنامه بی اختیاری ادراری را تکمیل نمودند. آزمودنی ها به صورت تصادفی به 2 گروه تمرین هوازی و کنترل تقسیم و 24 ساعت قبل از شروع برنامه ورزشی پرسشنامه های سلامت و بی اختیاری ادراری را تکمیل کردند. گروه تجربی تمرینات 12 هفته ای هوازی را انجام داده و 24 ساعت بعد از جلسه ششم و دوازدهم تمرین دوباره پرسشنامه های مربوطه را تکمیل نمودند. ابتدا از آزمون K-S از طبیعی بودن داده ها اطمینان حاصل شد. سپس از t همبسته برای مقایسه نتایج پیش و پس آزمون در هر گروه تمرینی و از تحلیل واریانس یک طرفه برای محاسبه نتایج قبل و بعد از مداخله در بین دو گروه تمرینی استفاده شد. تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها با استفاده نرم افزار SPSS21 صورت گرفت. در گروه هوازی بعد از 12 هفته تمرین هوازی در مقادیر حجم و دفعات تکرر ادراری آزمودنی ها تفاوت معناداری وجود نداشت (1P=). ولی در اندازه تعادل ایستای چشم بسته (001/0P=)، تعادل ایستای چشم باز (001/0P=)، تعادل پویا (001/0P=) و ظرفیت هوازی (001/0P=) تفاوت معنا داری مشاهده گردید. تمرینات هوازی زیربیشینه اثر معناداری بر بی اختیاری و تکرر ادراری زنان سالمند ندارد ولی با توجه به تاثیرگذاری بیشتر بر ظرفیت هوازی و تعادل زنان سالمند، پیشنهاد می شود از این روش تمرینی برای بهبود عارضه های مربوط و کیفیت زندگی این قبیل بیماران استفاده گردد.

مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری وابسته به سیستم ایمنی با علل ناشناخته است و یکی از مهم ترین بیماری های ناتوان کننده نورولوژیک در بالغین می باشد که بخش میلین سیستم اعصاب در آن تخریب می شوند. ارتباط میان بیماری MS و آپوپتوز نشان می دهد که در بیماران، بیان بسیاری از ژن های دخیل در مهار آپوپتوز سلول های ایمنی افزایش پیدا کرده، مانند ژن Survivin که موجب فعالیت بیشتر این سلول ها شده و آسیب های مغزی نخاعی افزایش می یابد. هدف از این تحقیق بررسی پلی مورفیسم G/C 31 واقع در پروموتر ژن Survivin در مبتلایان به بیماری MS و مقایسه با افراد سالم و ارتباط آن با این بیماری بود. در این مطالعه از نوع مورد-شاهدی، به منظور بررسی چند شکلیG/C 31- در پروموتر ژن Survivin از 100 فرد مبتلا به MS و 100 فرد سالم (شاهد) تحت نظارت مستقیم پزشک متخصص و با توجه به علائم بالینی و یافته های آزمایشگاهی خونگیری به عمل آمد. DNA ژنومی از نمونه های خون استخراج گردید. به منظور تکثیر ژن Survivin از روش PCR بهره گرفته شد و چند شکلی ژنی پروموتر این ناحیه به روش PCR RFLP با آنزیم برش دهنده EcoO109I بررسی گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های نرم افزار SPSS انجام گرفت. تکثیر ژن Survivin با طول 308 جفت بازی بر روی ژل آگارز مشاهده گردید. آنزیم برشی EcoO109I باعث به وجود آمده باندهایی با طول 210 و 98 جفت بازی شد. باند 308 جفت بازی، معرف ژنوتیپ GG، باند 210 و 98 جفت بازی، معرف ژنوتیپ CC و هر سه باند با هم، معرف ژنوتیپ GC بودند. پس از تجزیه و تحلیل داده ها، ارتباط ژنوتیپی پلی مورفیسم G/C31 با خطر ابتلا به بیماری MS در ژنوتیپ CG به صورت (330/0) P، (397/1)OR و (735/2-714/0) CI و برای ژنوتیپ CC به صورت (532/0) P، (800/0) OR و (612/1-397/0) CI بود. به طور کلی از Survivin برای برسی های پلی مورفیسمی و بیومارکری در بیماری MS و سایر بیماری ها می توان استفاده کرد که با بررسی در جمعیت های بزرگتر و تعیین فراوانی آللی و ژنوتیپی می توان با آگاهی بیشتری نقش این ژن را تعیین کرد تا در پژوهش های آینده راهکار مناسبی برای جلوگیری از این بیماری به وجود آید.

ویروس اپشتین بار یکی از عوامل آسیب رسان در لنفوم هوچکین شناخته شده این ویروس در سلول های رداشترنبرگ که بخشی از لنفومای هوچکین کلاسیک است، حضور می یابد. TRADD یک مولکول آداپتور ضروری و مسئول برقراری سیگنالینگ تشکیل پیچیده و القاء آپوپتوز، نکروز، فعال سازی NF-KB و MAP Kinase است هدف از این بررسی الگوی متیلاسیون ژن TRADD در بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین ویروس EBV مثبت است. این مطالعه از نوع مورد و شاهد می باشد. گروه مورد، شامل 80 نفر از افراد مبتلا به لنفوم هوچکین و گروه شاهد، نمونه حاشیه تومور افراد گروه مورد بود. برای تعیین کمیت و کیفیت DNA از دو روش اسپکتروفوتومتری و الکتروفورز بر روی ژل اگاروز استفاده شد. بررسی تغییر الگوی متیلاسیون ژن TRADD با استفاده از روش اواگرین و مقایسه ی نقطه ی ذوب با درجه تفکیک بالا یا تکنیک (HRM) صورت گرفت. در این بررسی 3/46% از زیرتایپ ها نودولاراسکلروزیس، 25% میکس سلولاریتی، 3/11% لنفوسیت غنی، 10% لنفوسیت تهی و 5/7% نامشخص بودند. مقایسه تغییرالگوی هایپرمتیلاسیون ژن TRADD در نمونه های دارای ویروس با نمونه های فاقد ویروس به ترتیب 2/61% و 5/32% بود که تغییرات معنی داری را نشان داد، ارزیابی اهمیت الگوی متیلاسیون ژن TRADD به تفکیک مرحله بندی لنفوم ارتباط معنی داری را بین لنفوم، گرید و مرحله های مختلف با حضور ویروسEBV نشان داد (05/0(p< مطالعات حاضر نشان داد الگوی متیلاسیون ژن TRADD همراهی نزدیکی با عفونتهای ویروسی EBV دارد. بیماران مبتلا به EBV می توانند تاثیر بیشتری از تغییر رفتار ژن TRADD بگیرند که به بدرفتاری سلولهای ایمنی، و نهایتا لنفوم شود.

هرچند مشکلات عاطفی شدیدی بین زوج های نابارور وجود ندارد، اما کیفیت زندگی مشترک این دسته از زوج ها معمولا و تا حد زیادی تحت تاثیر ناباروری قرار می گیرد. هرچند نتیجه ی بعضی از تحقیقات نیز نشان می دهد برای بسیاری از زوج های نابارور، این تجربه فرصتی فراهم می آورد تا کیفیت رابطه با همسرشان را ارتقاء بخشیده و باهم صمیمی تر شوند. هدف این پژوهش تبیین مضامین مرتبط با ازدواج های با کیفیت زناشوئی عالی از زبان زوج های نابارور بود. این پژوهش با رویکرد کیفی و از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 15 زوج نابارور که به صورت هدفمند باتوجه به معیارهای ورود به پژوهش از بین مراجعه کنندگان به مرکز درمان ناباروری یزد انتخاب شده بودند انجام شد. کنشگران تحقیق قبل از آغاز مصاحبه، ضمن امضای فرم رضایت آگاهانه شرکت در پژوهش، به مقیاس کیفیت زناشوئی(RDAS) صرفا جهت ارزیابی اولیه کیفیت زناشوئی و پرسشنامه GHQ-28 صرفا جهت تشخیص جمعیت غیربالینی نیز پاسخ دادند. برای کدگذاری و تحلیل داده ها از شیوه تحلیل مضمون استفاده شد. باتوجه به تحلیل پاسخ های ارائه شده، مضامین زوجی مرتبط با کیفیت زندگی زناشوئی عالی در بین زوج های نابارور را می توان در پنج مضمون شامل «ایجاد ازدواج شاد و سالم و مراقبت از آن»، «ارتباط عاشقانه و صمیمانه با همدیگر»، «پذیرش همراه با شفقت و تعهد نسبت به همسر»، «مدیریت استرس ها و پایداری مدبرانه ازدواج»، و «ارتباط سالم با دنیای روابط خارج از منظومه ازدواج»، 26 مضمون فرعی و نیز 85 مقوله طبقه بندی کرد. بر اساس یافته های این پژوهش کیفیت زندگی زناشوئی در رابطه ی زوج های نابارور موضوعی چند بعدی است و از جنبه ی کاربردی با توجه به کمبود پژوهش های بومی در زمینه ی کیفیت زناشوئی زوج های نابارور، یافته های به دست آمده از این تحقیق می تواند در ارائه ی خدمات مناسب در جهت ارتقاء سطح کیفیت زندگی زناشوئی زوج های نابارور در مراکز درمان ناباروری و مراکز مشاوره ی روان شناختی فراهم بیاورد و اساسی را برای مطالعات آینده در زمینه ی بررسی عوامل مرتبط با کیفیت زناشوئی در بین زوج های نابارور در فرهنگ ایرانی نیز فراهم سازد.

سردبیر گرامی جهان پور و همکاران در پژوهش خود با عنوان" ساخت و ارزیابی پرسشنامه اخلاق در حرفه پرستاری" چاپ شده در دوره 19 و شماره9 این مجله کار ارزشمندی در ارتباط با طراحی پرسشنامه در حوزه اخلاق انجام داده اند. در نظر گرفتن روش استقرایی از طریق مصاحبه برای تولید آیتم ها، توجه به ارزیابی روایی و پایایی ابزار طراحی شده از نقاط قوت مطالعه مذکور میباشد(1). نقد مقالات برای رشد دانش ضروری بوده و باعث ارتقای کیفیت پژوهشهای علمی میشود، علیرغم ضرورت نقد علمی که منجر به بهبود کیفیت مقالات گزارش شده میشود، کمتر در مجلات ایرانی وجود دارد(2). نقد مقالات به صورت علمی میتواند برای خوانندگان و محققین و پژوهشگران در راستای افزایش کیفیت مقاله مناسب باشد(3). در بخش هایی از روش کار پژوهش مذکور، نکاتی وجود دارد که قابل تامل بوده و به نظر می رسد بیان آنها می تواند به بهتر شدن کار در پژوهش های آتی کمک کرده و راهنمایی برای دیگر پژوهشگران در حوزه طراحی و روایی ابزار باشد. گام های ابزارسازی دارای مراحل مشخص میباشد که رعایت استانداردها در هر گام ضروری میباشد. این نکته روشن میسازد که استناد به مواردی چون روایی و پایایی لازم اما کافی نمیباشد. مطالعه مذکور از سه بعد اصلی مورد نقد قرار میگیرد: در بخش روش کار این مطالعه نوع مطالعه توصیفی- تحلیلی گزارش شده است این درحالیست که عنوان مطالعه ساخت و ارزیابی پرسشنامه میباشد. در مطالعات ابزار سازی به دو شکل می توان روش کار مطالعه را نگارش کرد، برنز نوع روش تحقیق را در زمانی که هدف، طراحی و روایی آن ابزار میباشد نوع متدولوژیکال می نامد( 5و4). همچنین زمانی که از دو رویکرد کمی و کیفی استفاده میشود، می توان به آن نام ترکیبی را نیز اطلاق کرد زیرا روش کیفی(مصاحبه و تحلیل کیفی) و به دنبال آن تکمیل پرسشنامه طراحی شده توسط نمونه ها و انجام محاسبات کمی بر نتایج(جهت تعیین روایی/ فاکتور آنالیز و...) صورت میگیرد(6). نکته حائز توجه دوم آن است که در مورد مصاحبه با متخصصان این رشته تنها به انجام مصاحبه اشاره شده است و هیچ راهنما و اطلاعاتی در مورد تعداد مصاحبه شوندگان، نوع مصاحبه از نظر ساختارمند بودن، نیمه سازمان یافته و یا بدون ساختار، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات بعنوان مثال تحلیل محتوا اشاره نشده است و در ادامه برای خوانندگان مشخص نشده است که این 7 بعد مشتمتل بر چه عواملی بوده است. مورد سوم آن بود که حجم نمونه برای تست پیلوت پرسشنامه 20 نفر بود که با توجه به متون ابزارسازی این تعداد قانع کننده نمیباشد. هینکین حجم نمونه مناسب برای تست تست در عرصه 4 تا 10 برابر گویه ها می داند یعنی برای پژوهش حاضر با 20 گویه حجم 80-200 نفری مناسب بوده است(7) پولیت حجم نمونه مورد نیاز جهت انجام فاکتور آنالیز را 300 نمونه و هینکین حداقل 200 نمونه می داند(7و8). از سوی دیگر جهت تعیین روایی سازه در درجه اول و سپس کاهش آیتم ها و بعد بندی پرسشنامه ساخته شده از فاکتور آنالیز(تحلیل عاملی) استفاده میگردد که در کتب مرجع ابزار سازی به اتفاق به آن اشاره شده است(7و8) که مطالعه حاضر فاکتور آنالیز و در واقع روایی سازه را در نظر نگرفته اند. فاکتور آنالیز یکی از روش های تعیین روایی سازه میباشد که البته روایی همگرا و واگرا نیز از انواع دیگر میباشد اما به دلیل آنکه با انجام فاکتور آنالیز اکتشافی همه این موارد به یکباره بررسی می گردد(روایی همگرا و واگرا) و در کنار آن کاهش و حذف آیتم های نامناسب، بعد بندی سازه نیز صورت میگیرد پیشنهاد می شود در صورت عدم امکان انجام فاکتور آنالیز تائیدی، نوع اکتشافی آن از طریق نرم افزار spss حتما انجام پذیرد. بنابراین توجه به تمامی گام های ابزار سازی مشتمل بر تولید گویه ها ، بررسی روایی ، تست پیلوت و آنالیز داده های حاصل(فاکتور آنالیز و بررسی پایایی ) باید در تمامی مطالعات ابزارسازی بکارگرفته شود(8). هدف از ذکر موارد گفته شده کمک به شفاف سازی نکات مهم در طراحی ابزار و ذکر برخی نکات ضروری بود. پژوهشگران برخورد لازم می دانند از مجله ارمغان دانش که نقد مقالات را با روی گشاده می پذیرد و بدین ترتیب از بهبود کیفیت مقالات حمایت میکند تشکر کند.