فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های فلسفی - کلامی
سال دهم شماره 2 (پیاپی 38، زمستان 1387)
- 248 صفحه،
- تاریخ انتشار: 1387/11/22
- تعداد عناوین: 10
-
-
صفحه 5یکی از دغدغه های مهم دین مداران و دین پژوهان، کشف معانی مقصود در متون دینی است. در مورد قرآن کریم و کتاب مقدس، دو کتابی که مورد توجه میلیارد ها نفر در گذشته و حال بوده و هست، بیشترین نظریه پردازی در ارتباط با شیوه های کشف معنا و مباحث زبان شناختی صورت گرفته است. اعتقاد به وحیانی بودن قرآن و کتاب مقدس سبب شده که بسیاری از مفسران در معناشناسی واژه ها، گزاره ها و حکایات، به معانیی فراتر از معانی متداول در کاربردهای بشری بیاندیشند. وجود بیش از یک معنا برای واژه ها یا گزاره های متن، از مباحثی است که در مورد این متون مطرح شده است. در برخی از علوم زبان شناختی همچون علوم ادبی، منطق و اصول فقه نیز درباره معنا و کیفیت استخراج معنا ازمتن و سایه های معنایی متن و همچنین کاربرد لفظ در بیش از یک معنا مباحثی مطرح شده است.
در جوامع یهودی و مسیحی از زمانهای بسیار دور و بویژه در دوران موسوم به قرون وسطی، مدلهای گوناگون چند معنایی در تفسیر کتاب مقدس به کار گرفته می شده است. در تفسیر قرآن کریم نیز از دیرباز در روایات منسوب به پیامبر، صحابه و اهل بیت موضوع چند معنایی به گونه های مختلفی، مانند «تفسیر و تاویل»، «ظاهر، باطن، حد و مطلع»، و «عبارات، اشارات، لطایف و حقایق» آمده است.
در این مقاله ضمن اشاره به انواع مدل های چند معنایی در حوزه های مختلف از جمله منطق، اصول فقه، ادبیات، روایات و متون تفسیری، مدلهای چند معنایی به کار برده شده را در تفسیر قرآن و کتاب مقدس یهودی- مسیحی مورد بررسی و مقایسه قرار داده و به ارزیابی آنها پرداخته ایم.
کلیدواژگان: چند معنایی، هرمنوتیک، تفسیر قرآن، تفسیر کتاب مقدس، ظاهر و باطن، حد و مطلع -
صفحه 41ایمان دینی از ابعاد و زوایای مختلفی قابل تامل و تحلیل عقلانی است. یکی از ابعاد ایمان که در سده اخیر بیشتر مورد توجه بخشی از متفکرین قرار گرفته است، بعد عاطفی و ارادی آن است. ویلیام جیمز، فیلسوف معروف آمریکایی از کسانی است که در برخی از کتابهای خودش بخصوص مقاله «اراده معطوف به باور» به این موضوع پرداخته است. او با بیان تفاوت های موجود میان باور دینی و دیگر باورها و اهمیت خطیر و حیاتی این دسته از باورها به نقد دیدگاه قرینه گرایان می پردازد و نشان می دهد که دخالت اراده و عواطف و احساسات در این نوع از باورها، به عقلانیت ایمان دینی صدمه ای وارد نمی سازد. در این مقاله گزارش تحلیلی از دیدگاه وی در این زمینه ارائه شده است.
کلیدواژگان: بارو دینی، عواطف، اراده، تجربه دینی -
صفحه 59یکی از مسائل مهم و اساسی در زمینه وحدت و کثرت وجود، بحث وحدت حقیقی و کثرت اعتباری وجود در وحدت شخصیه، وحدت و کثرت حقیقی در وحدت سنخیه و همچنین وحدت مفهومی یعنی وحدت در مفهوم وجود، می باشد. این جستارها زمینه ساز ارائه دیدگاه های متفاوت پیرامون وحدت وجود گردیده است. ذوق تاله مبنای یکی از دقیق ترین دیدگاه ها پیرامون وحدت وجود گردیده که پایه گذار آن محقق دوانی است. پیرامون این دیدگاه نقض و ابرامهای بسیار مطرح گردیده که ملاصدرا حکیم متاله اشکالات متعددی بر آن وارد نموده است. در این دیدگاه نظریه مشهور اصاله الوجود مورد کاوش و آسیب شناسی قرار گرفته و اصاله الماهیه هم مردود انگاشته شده است است؛ بلکه گرچه قیام وجود به ماهیت در ممکنات غیر قابل قبول است ولی موجودیت ممکنات به معنای انتساب ماهیت به وجود است. نوشتار حاضر می کوشد تا با بررسی تفصیلی ساختار نظریه ذوق تاله، اشکالات وارد شده برآن بویژه مطروحات ملاصدرا را تبیین نموده و مقصود دوانی در این باره را بازخوانی نماید ونیز قرابت نظریه مذکور را با نظریه وحدت شخصیه وجود عرفا مورد بررسی قرار دهد.
کلیدواژگان: وحدت وجود، اصاله الوجود، اصاله الماهیه، انتساب، ذوق تاله -
صفحه 81مساله سعادت از مسائل بنیادی اخلاق و فلسفه اخلاق از دیر زمان تاکنون است و مورد توجه اندیشمندان و مکاتب مختلف اخلاقی بوده است. فارابی آن را به دو قسم حقیقی و غیر حقیقی تقسیم می کند و در نگرش او سعادت حقیقی امری بسیط نیست، بلکه مفهوم مرکب است و غایه الغایات، خیر لذاته، خیر مطلق، خیر غایت تام است و لذت آن از نوع لذت معقول و دراز مدت است. اراده به معنای اختیار، قوه ناطقه نظری و فطرت مشترک شرط لازم سعادت هستند نه شرط کافی و تحقق سعادت به برنامه ریزی نیاز دارد و سعادت حقیقی امری مشکک است و بالاترین مرتبه آن قرب وجودی به خداست و همین امر اخیر موید تاثر فارابی از متون دینی است.
کلیدواژگان: سعادت، خیر، غایه الغایات، لذت، فطرت، اراده -
صفحه 109ابن سینا و توماس آکوئینی دو فیلسوف بر جسته مسلمان و مسیحی از موثر ترین فیلسوفان الهی در قرون وسطی و پس از آن بوده اند. توماس از طریق آشنایی با فلسفه مشائی به وسیله تفسیر های ابن رشد و بویژه ابن سینا از فلسفه ارسطو، به تاسیس یک نظام فلسفی مسیحی اقدام نمود. او از ابن سینا بهره های فراوان برده است هرچند تحت تاثیرنقدهای غزالی بر فلسفه، گاهی به مخالفت با ابن سینا ونقد نظرات وی پرداخته است. یکی از موارد اختلاف بین توماس و ابن سینا و شاید مهمترین مساله اختلافی بین متکلمان و فلاسفه، مسئله حدوث و قدم جهان است.
در پژوهش حاضر دیدگاه های ابن سینا و توماس مورد ارزیابی قرار گرفته و نشان داده شده است که به لحاظ فلسفی، ایرادات متکلمان و توماس برابن سینا نا تمام است و توماس به شبهاتی که ابن سینا درباره حدوث عالم دارد پاسخ قانع کننده ای ارائه نکرده است.
کلیدواژگان: ابن سینا، توماس، حدوث، قدم، ازلیت، حدوث زمانی، حدوث ذاتی -
صفحه 133مساله نحوه پیدایش موجودات متکثر و معلول های گوناگون از مبدا و احد، یا ربط کثرت به وحدت، یکی از مباحث مهم و بنیادین فلسفه اسلامی است. مقاله حاضر به بررسی رهیافت های فلسفی برخی ازحکمای اسلامی با تاکید بر نظریات صدر المتالهین شیرازی، در مورد نحوه ربط وحدت و کثرت می پردازد. حکمای اسلامی براساس اعتقاد به اصل وحدت ذات واجب تعالی وعلیت وفاعلیت مطلق ذات ربوبی و قاعده متقن «الواحد لایصدر عنه الا الواحد» وبرخی اصول دیگر نظیر تشکیک وجود و قاعده امکان اشرف، کوشیده اند تا رابطه موجودات متعدد با علت واحد را تبیین نمایند. مهم ترین رویکرد در این زمینه«نظریه وسایط وجود» ویا«وسایط فیض» است. این مقاله می کوشد بر اساس رهیافت ها ودیدگاه های حکیمان مسلمان، بویژه صدر المتالهین به تبیین نظریه وسایط و مبانی وادله اثبات آن بپردازد ومهم ترین شبهات این نظریه را پاسخ گوید.
کلیدواژگان: واجب الوجود، قاعده الواحد، عقل، اول، کثرات، وسایط، موجودات مادی -
صفحه 165شیخ مفید دانشمند بلند آواز جهان تشیع نه تنها در مباحث کلامی و اعتقادی - که بالطبع رویکردی عقلی دارد- از عقل و استدلال های عقلی بهره برده بلکه در مباحث نقلی بویژه در نقد و فهم متون حدیثی نیز از عقل، فراوان سود جسته و بهره گیری از آن تاکید کرده است.
در عرصه نقد، وی عقل را یکی از معیارهای نقد حدیث و بر این باور است که در پرتو عقل می توان به صحت و شقم شماری از احادیث پی برد.
از نظر وی مطابقت مفاد حدیث با عقل، نشان دهنده صحت حدیث و مخالفت مفاد آن با عقل، دلیل بر ضعف و عدم صحت آن است و این بدان معناست که همواره بین نقل صحیح و عقل سلیم سازگاری وجود دارد و وحی هرگز گزاره ای بر خلاف گزاره عقل ندارد.
در زمینه فهم حدیث، مهم ترین نقش عقل، نقش اسکتشافی است. عقل در این عرصه هم به عنوان یک منبع و هم به عنوان یک ابزار یا مشعل، نقض ایفا می کند و شیخ مفید از آن در فهم مفاد واژگان، رفع ید از ظاهر، تاویل متن، تخصیص عمومات قرآن و روایات و درک استلزامات کلام، بهره جسته است که این مقال به بررسی آن می پردازد.
کلیدواژگان: شیخ مفید، عقل، نقد حدیث، فهم حدیث -
صفحه 187بسیاری از متفکران اخلاق معاصر، معتقدند ورزش در رشد فردی و اجتماعی تاثیر داشته و ورزش هر جامعه، چون آیینه ای انعکاس دهنده فرهنگ آن جامعه است. با این تفاوت که ورزش ضمن تاثیرگذاری، می تواند از ارزشهای جامعه نیز، تاثیر بپذیرد.بنابر این، ورزش مقوله ای است که در یک جامعه می تواند مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و... را تحت الشعاع خود قرار دهد. در میان تمام مسائل فوق، آنچه از همه بیشتر مورد بی مهری واقع شده، بحث فرهنگی و اخلاقی ورزش است، موضوعی که در جوامع مختلف و از جمله جامعه خودمان، کمتر به آن پرداخته شده است. شاید به جرات بتوان گفت، در یک رویداد ورزشی خواه کوچک یا بزرگ، آنچه به آن زیبایی می بخشد، نمایش ارزشهای اخلاقی است. احترام به قوانین، به حریفان، به داوران و تماشاگران، به همراه گذشت، بردباری، جوانمردی، عدم خشونت و تهاجم، به کار نبردن الفاظ زشت، استفاده نکردن از داروهای نیروزا(دوپینگ) و مسائلی از این دست از آن جمله هستند.
در این مقاله سعی شده است، اخلاق ورزشی با رویکرد بازی منصفانه ورزشی مورد بررسی قرار گیرد. محوریت فضایل، بازی، رقابت منصفانه، احترام به قوانین و توافق، برداشت های متفاوتی است که از این نوع بازی ارائه شده است. بر این اساس، این نوع بازی در کل جامعه ورزشی، اعم از ورزشکاران، مربیان، داوران، تماشاگران و رسانه ها و تعامل نوع ورزش با اخلاق و مشکلات اخلاقی مرتبط با هر حوزه مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
کلیدواژگان: بازی منصفانه ورزشی، اخلاق ورزشی، رقابت، ورزش، ورزشکار، فضیلت -
صفحه 221«آزادی» را می توان از مفاهیمی دانست که علی رغم سوءاستفاده های بسیار از آن، همچنان به عنوان واژه ای مثبت در فرهنگها و جوامع مختلف و در تضارب افکار و اندیشه های بشری و با الفاظ متفاوت رواج دارد و همگان بیش از هر چیز دیگر به آن تعلق خاطر دارند و برای نیل و وصول به آن عزیزترین سرمایه های خویش را تقدیم می کنند. با تمام علاقه ای که بشر به این مفهوم بلندمرتبه دارد، این مفهوم در مقام ثبوت (وجود اختیار در انسان) و در مقام اثبات (قلمرو اختیارات و آزادی بشر در جامعه) همچنان در هاله ای از ابهام برای متفکران حوزه های مختلف باقی مانده است. این مقاله ضمن استناد به گوهر عقل انسانی به عنوان دلیل اختیار وی تنها عقل را عقال آزادی انسان می داند و بر این اساس و با رویکردی فلسفی و کلامی به بررسی معنی اختیار بشردرخلقت و آزادی و قلمرو آن درجامعه می پردازد.
کلیدواژگان: اختیار، آزادی، مسئولیت، اکراه، انتخاب، حقوق بشر -
صفحه 3
-
Page 5n important concern of the devout as well as the scholars of religion has been the unveiling of the intended meanings of religious texts. As to the Koran and the Bible, since Christians and Muslims consider them as the revelatory word, many interpreters have sought some meanings beyond the literal meanings of single words, propositions, and narratives. So there have been utilized different polysemic models in interpreting the Bible from a long time ago, especially from the Middle Ages. Also, polysemy has been used in interpretation of the Koran through different devices such as esoteric exegesis, manifest meaning, inner meaning, final exoteric meaning, final non-manifest, announced expressions, allusions, subtle things and also truths. Presenting different types of polysemic models in the various domains including logic, literature, and interpretation, the essay is going to investigate into the polysemic models of interpreting the Koran and the Bible, to compare those models, and finally to deal with the evaluation of them.
-
Page 41Religious faith can be thought and analyzed reasonably from different aspects and dimensions. One of them is the emotional dimension, discussed by some thinkers, among whom is William James, the American famous philosopher. Dealing with this dimension in some of his writings, especially in "The Will to Belief", James clarifies the difference between religious beliefs as well as criticizes the views of Evidentialism. He shows that rationality of religious faith can not be damaged by interfering of will and emotional feelings. The paper presents an analytical account of Jame's viewpoint in this regard.
-
Page 59Precise discussions of philosophers about the types of unity and multiplicity prepared the ground for presenting different viewpoints on the unity and multiplicity of existence. One of these viewpoints belongs to the eminent scholar Dawwani, according to whom unity is demanded by "tasting of theosophy". Dawwani's position has been the object of Mulla Sadra's different criticisms. Reviewing in detail the structure of the theory of tasting of theosophy, and looking in more detail at the objections presented by philosophers specifically Mulla Sadra, the paper seeks to re-read the significant of Dawwani's viewpoint as well as to draw the similarities between his viewpoint and mystic's standpoint.
-
Page 81From a long time ago, happiness has been one of the basic questions of morality and moral philosophy, and it has been paid attention by thinkers of different ethical perspectives. According to Al-Farabi, happiness is divided into two types: real and unreal. In his view, real happiness is not a simple concept but is a complex one, which is goal of goals, goodness for itself, absolute goodness, and perfect end, and whose pleasure is intellectual and enduring. He suggests that three elements of free will, speculative faculty of speech, and common nature are only necessary prerequisites, rather than sufficient conditions; in fact, realization of happiness needs programming. Also, from his viewpoint, real happiness is an analogous entity, whose highest stage is existential nearness to God. The recent point in his opinions indicates that he was under the influential of religious sources.
-
Page 109Ibn sina and Thomas Aquinas, two prominent figures in Muslim and Christian worlds, are among the most influential philosophers in medieval ages. Having got to know the peripatetic philosophy on the basis of Ibn Rushd's and Ibn Sina's Commentary, of the Aristotelian philosophy, Thomas proceeded to establish a Christian philosophical system. In spite of taking much advantage of Ibn Sina, Thomas disagreed with some of Ibn Sina's philosophical opinions and attempted to criticize them, due to al-Gazali's criticisms on philosophy. One case of the disagreement is the question of coming-into-being and eternity of the world. The present paper is going to evaluate Ibn Sina's and Aquinas's views and to make it clear that Aquinas's objections are deficient, and that his responses fail to be convincing.
-
Page 133Among main discussions of Islamic Philosophy is the how of emerging the multiple existents or the diverse things caused from the single source, technically known as the connection of multiplicity to unity. On the basis of belief in foundations such as principle of Divine unity, His causality, absolute agency of God, the principle of al-Wahid (from Unity only unity can issue forth), gradation of existence as well as the theory of nobler possibility, some Islamic philosophers seek to explain the relationship between multiple existents and the single ultimate cause. The most significant philosophical attitude in this regard is the theory of "secondary causes of existence" or "secondary causes of emanation" discussed by Muslim philosophers, specifically Mulla Sadra. The author in this paper attempts to explain the theory of secondary causes, enumerate its basic principles, elucidate the arguments-for, and finally to response some major doubts.
-
Page 165Sheik al-Mofid, who is a renowned Shi`a philosopher and theologian, uses reason and argument not only in the discursive Kalam, but also in traditional discussions, particularly, in understanding and criticism of the content of Hadiths. He regards reason as one of the criteria of criticism and maintains that in the light of reason, one can realize the authenticity or unsoundness of a Hadith. In his view, the agreement between the Hadith's significant and the reason is the indicator of authenticity of the Hadith, and also its disagreement with the reason is the sign of weakness or unsoundness of the Hadith. Concerning the understanding of Hadiths, the role of reason is a discovering function so that reason can be used both as a source and as an instrument. The present paper explores Sheik al-Mofid's taking advantage of reason in understanding matters such as the meaning of words, removal of the exoteric meaning's power, the interpretation of text, the specification of the generalities in the Koran and traditions, and also the implications of speech.
-
Page 187Most of contemporary thinkers of ethics hold that sport is most influential in both individual and social developments; also, sport in every society reflects the culture of society, and at the same it overshadows cultural, economic, and political problems. Among the problem, one can say that "morals in sports" is a topic which is less dealt with in different societies, including our own society. Surely, what beautifies a sporting event is the manifestation of moral values in relation to rules, rivals, spectators, and officials. At the same time, what persuades a sportsman or sportswoman to observe the values is the presentation of fair game, a subject which needs more discussions. In this article, the authors attempt to examine the attitude of fair game, the interaction between sports and morality and some moral problems in specific fields.
-
Page 221Freedom, in spite of misuses of it, can be regard as one of the concepts which is prevalent as a positive concept in different countries and cultures so that every one is attached to it, and is ready to bestow his most valuable capitals to gain it. Despite such a regard of affection for it, freedom as "free will" in human nature and as "human rights" in society is still in an annulation of ambiguity for thinkers of different domains. This paper, while relying on human intelligence as the reason of free will, considers intelligence as the shackle of human freedom. Based on this point and using a philosophical-theological approach, the paper is going to deal with free will in human nature as well as with freedom in society.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.