فصلنامه بیماریهای گیاهی
سال سی و نهم شماره 3 (دی 1382)

Talaromyces flavus بعنوان آنتاگونیست Verticillium dahliae در ریزوسیفر گیاه پنبه در مزارع وجود دارد. در این تحقیق، تاثیر آنتاگونیستی T.flavus روی V.dahliae در شرایط آزمایشگاه و گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نمونه های خاک و ریزوسیفر پنبه از ایستگاه های کارکنده و عراقی محله استان گلستان روی محیط کشت اختصاصی کشت داده شد و پس از سه هفته پرگنه های T.flavus روی سطح تشتکهای پتری مشاهده گردید. در شرایط آزمایشگاه ترشحات غیرفرار این قارچ به ترتیب باعث 95 و 73 درصد کاهش در رشد پرگنه های V.dahliae گردید. در آزمایشهای گلخانه ای وقوع بیماری پژمردگی ورتیسلیومی در گیاهان تیمار شده با اسکوسپورهای T.flavus نسبت به شاهد به میزان 91 درصد کاهش یافت.

در یک بررسی آزمایشگاهی اثر آللوپاتیک سه غلظت 8.3، 16.6 و 33.2 گرم در لیتر عصاره آبی حاصل از شاخ و برگ ماشک روی ذرت، سویا، تاج خروس، گاوپنبه، سلمک و سوروف مطالعه گردید. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره آبی ماشک از 8.3 تا 33.3 گرم در لیتر جوانه زنی و رشد گیاهچه تاج خروس، گاوپنبه، سلمک و سوروف به صورت خطی کاهش می یابد. تاثیر بازدارندگی ترکیبات آللوپاتی روی جوانه زنی تاج خروس، گاو پنبه و سلمک بیش از رشد گیاهچه آنها بود. جوانه زنی و رشد دو گیاه زراعی سویا و ذرت تحت تاثیر عصاره ماشک قرار نگرفت. عصاره ماشک در کنار اثرات آللوپاتی اثرات اسمزی نیز روی جوانه زنی و رشد گیاهچه نشان داد. در برخی موارد هر دو اثر اسمزی و آللوپاتی عصاره و در بیشتر موارد اثرات آللوپاتی روی رشد و جوانه زنی غالب بود. این آزمایش پتانسیل خوش آتیه ای را برای کنترل علفهای هرز ذرت و سویا مشخص می سازد.

دراین تحقیق برای تعیین میزان تولید فیتوتوکسین های زرالنون (Zearalenone) ناشی از جدایه های Fusarium graminearum عامل بلایت فوزاریومی سنبله گندم یک روش زیست سنجی ابداع و مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور حساسیت شش میکروارگانیسم، شامل مخمرهای Saccharomyces cerevisiae، S. carlesbergensis، Kluyveromyces marxiamus، Rhodotorula minuta و باکتری های Bacillus cereus و B. subtilis بررسی شد. نتایج نشان داد که جدایه های ایرانی F. graninearum به میزان زیادی زرالنون تولید می کنند. از میان شش میکروارگانیسم مورد آزمایش، B. cereus بیشترین حساسیت را به فیتوتوکسین زرالنون داشت. به طوری که تا غلظت 0.2ppm از زرالنون ب سادگی قابل ردیابی بود. این باکتری نسبت به داکسی نیوالنول حساس نبود. حساسیت B. subtilis کمتر از B. cereus بود ولی چهار گونه مخمر مذکور به فیتوتوکسین های زرالنون حساس نبودند. به منظور بهینه سازی آزمایشات زیست سنجی، تاثیر شرایط مختلف شامل نوع محیط کشت (NA, YPD, YMA, CZ)، دما و زمانهای مختلف پیش انکوباسیون و انکوباسیون، پ هاش محیط و حجم (ضخامت) محیط داخل پتری در میزان حساسیت میکروارگانیسمهای مذکور نسبت به زرالنون بررسی شد. بر این اساس مناسبترین شرایط برای زیست سنجی B. cereus محیط کشت NA، زمان 2 و 4 ساعت پیش انکوباسیون و دمای انکوباسیون 25 درجه سانتی گراد با pH 7.5 تعیین شد. بین دماهای مختلف پیش انکوباسیون و حجم های متفاوت محیط کشت اختلاف معنی داری مشاهده نشد. نتایج حاصل از آزمونهای زیست سنجی با نتایج داده های حاصل از ارزیابی های کمی وکیفی فیتوتوکسین ZEN به وسیله کروماتوگرافی بر روی لایه نازک (TLC) و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) تایید شد. به این ترتیب از این استرین B. cereus میتوان برای ارزیابی کمی و کیفی زرالنون استفاده نمود. این اولین گزارش از توسعه یک روش زیست سنجی دقیق، سریع و کم هزینه برای این فیتوتوکسین در ایران می باشد.

بیماری ویروسی برگ بادبزنی مو یکی از بیماری های مهم ومخرب مو در سراسر دنیا میباشد.عامل بیماریGrapevine fanleaf virus (GFLV) از جنس Nepovirus است و با نماتود Xiphinema index انتقال می یابد. به منظور تعیین پراکنش و علائم شناسی بیماری از تاکستانهای استانهای فارس، کهگیلویه و بویر احمد و آذربایجان غربی به صورت تصادفی نمونه برداری شد. آلودگی نمونه ها با آزمون الیزای مستقیم با استفاده از گاما گلوبولین یا F(ab)2 تهیه شده از آنتی سرم جدایه آمریکایی GFLV تعیین شد. تعدادی از نمونه های آلوده نیز در آزمون PCR با استفاده از آغازگرهای اختصاصی GFLV بررسی شدند. نتایج حاصل از الیزای 1018 نمونه از نقاط مختلف کشور بیانگر گسترش وسیع GFLV در اکثر موکاری های مورد مطالعه بود. شهرستان بوانات در شمال استان فارس با 54 درصد آلودگی، آلوده ترین منطقه بود و میزان آلودگی در سایر مناطق بین 21 تا 37 درصد تغییر میکرد. علائم در موهای آلوده شامل موزائیک، بددشکلی برگ، باز شدن سینوس دمبرگ، رگ نواری، موزائیک زرد، کوتاهی میانگره ها و کوتولگی، دوقلو شدن جوانه ها، تنک شدن خوشه و عدم یکنواختی حبه ها و زوال مزمن گیاه بود لیکن اغلب نمونه ها بدون بروز علائم خاصی آلوده بودند. در آزمون PCR از نمونه های آلوده باند 320bp شبیه باند حاصل از جدایه آمریکایی همانند سازی گردید. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر بومی بودن GFLV در ایران و گسترش احتمالی آن از این منطقه به سایر نقاط جهان است.

هفت استرین Streptomyces که از خاک اطراف ریشه های فلفل جدا شده بود در آزمایشگاه و گلخانه برای کنترل بیولوژیکی پوسیدگی صورتی سیب زمینی و از پاافتادگی گیاهچه های گوچه فرنگی مورد ارزیابی قرار گرفت. منابولیت های مترشحه همه استرین های Streptomyces رشد Phytophthora erythroseptica در آزمایشگاه کاهش داد. طول لکه های ایجاد شده در رقم پونتیاک در تیمار عامل بیماری + مخلوط جدایه های)Streptomyces میلی متر 13.25) به طور معنی داری کمتر از تیماری بود که خاک فقط با عامل بیماری(4.75میلی متر) آغشته شده بود. میانگین وزن غده های تازه سیب زمینی در هر گلدان در رقم پونیناک در تیمار مخلوط استرین های Streptomyces + عامل بیماری (16.5 گرم) به طور معنی داری بیشتر از گلدانهایی هنگامی که خاک گلدان ها با جدایه S2 باکتری جنس Streptomyces به اضافه عامل بیماری که فقط با عامل بیماری (6.77 گرم) مایه زنی شده بود.
مایه زنی شده بود، بیماری از پا افتادگی گیاهچه های گوجه فرنگی کاهش یافت.

Septoria tritici تلمورف (Mycosphaerella graminicola) عامل بیماری سپتوریوز گندم در برخی سالها در استان فارس و سایر نقاط ایران موجب خسارت می گردد. دراین تحقیق با استفاده از ده جدایه قارچ سپتوریا که از مناطق مختلف استان فارس جمع آوری شده بودند، گیاهچه های ارقام مختلف گندم در گلخانه و برگهای جدا شده آنها در شرایط کنترل شده محفظه رشد، مایه زنی گردیدند. نتایج حاصل از بر همکنش ارقام گندم و جدایه های S.tritici در شرایط گلخانه و در محفظه رشد نشان داد که ارقام و جدایه ها از نظر عکس العمل تفاوت معنی دار دارند. مقایسه میانگین جدایه ها براساس آزمون دانکن (P=0.01) در گلخانه و در محفظه رشد نشان داد که جدایه ها در هر دو مورد در یک گروه آماری قرار گرفته در حالی که ارقام گندم در گلخانه در 6 گروه آماری و در محفظه رشد در 7 گروه آماری قرار داشتند. بر همکنش ارقام گندم و جدایه های S. tritici در شرایط گلخانه و در محفظه رشد نشان داد که ارقام داراب 2 و فلات بالاترین و رقم کراس آزادی)مرودشت) کمترین درصد پوشش پیکنیدیومی را در مقابل جدایه های سپتوریا دارا می باشند.

به منظور شناسایی گونه های جنس Meloidogyne در ایران، ریشه های آلوده گیاهان مختلف اعم از گیاهان زراعی، باغی، علفهای هرز و گیاهان زینتی، با توجه به علائم ظاهری در اندامهای هوایی شامل پژمردگی، کاهش رشد و زردی و همچنین وجود گره روی ریشه ها، از نقاط مختلف کشور جمع آوری گردید. ماده های بالغ از داخل گره های ایجاد شده روی ریشه ها، لاروهای سن دوم آنها از داخل کیسه تخم و خاک و نرها از خاک جدا گردید. از انتهای بدن ماده های بالغ (Perineal pattern) و ناحیه گردن آنها برش تهیه شد. برشهای انتهای بدو ناحیه گردن ماده های بالغ، لاروها و نرها از نظر خصوصیات مرفولوژیکی و مرفومتریکی مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر چهار گونه M. javanica، M. incognita، M. hapla و M. arenaria، که قبلا از ایران گزارش شده سه گونه دیگر نیز ازاین جنس شناسایی شد که برای فون نماتدهای پارازیت گیاهی ایران جدید می باشند. گونه های شناسایی شده عبارتند از: M. cruciani، M. microcephala، M. thamesi که گونه اول از روی ریشه های کدو حلوایی، حسن یوسف و گوجه فرنگی در کرج و مشهد، همچنین از روی ریشه های خیار در هشتگرد، میخک در محلات و زیتون در رودبار جمع آوری گردید. گونه دوم از روی ریشه های لوبیا در رامجین کرج و گونه سوم از روی ریشه های گوجه فرنگی در جیرفت جمع آوری گردید. کلیه مشخصات مرفولوژیکی و مرفومتریکی این سه گونه دقیق تشریح شده است.

بیماری برق زدگی ناشی از قارچ A. rabiei یکی از علل کاهش شدید محصول نخود در غرب کشور است. به منظور بررسی تنوع بیماریزایی جدایه های قارچ در استان کرمانشاه طی سالهای 1374-77 از مناطق مختلف نخودکاری، نمونه های گیاهان بیمار جمع آوری و عامل بیماری جداسازی و خالص گردید. 30 جدایه از قارج عامل بیماری روی 10 رقم افتراقی نخود در شرایط گلخانه مایه زنی شد و شدت بیماریزایی هر جدایه دو هفته پس از مایه زنی مورد ارزیابی قرار گرفت. براساس شدت بیماریزایی در نهایت 12 گروه بیماریزا تشخیص داده شد. جدایه های مزبور روی 4 رقم افتراقی نخود به 4 گروه در تجزیه خوشه ایبه 3 گروه تفکیک شدند. این شواهد نشان می دهد که جمعیتهای قارچ A.rabiei در استان کرمانشاه مرکب از چندین گروه بیماریزا است.