فصلنامه بیماریهای گیاهی
سال چهل و سوم شماره 3 (پاییز 1386)

از آذر سال 1383 تا خرداد 1384 از مناطق مختلف خرما خیز استان فارس بازدید به عمل آمد و از درختان دارای علایم پوسیدگی نرم شامل لهیدگی برگ های جوان باز نشده (spear)، محور اصلی برگ، برگچه ها و جوانه ها، تغییر رنگ برگ های بیرونی و درونی، قهوه ای شدن بافت آوندی و لزج شدن مغز ساقه (تجمع ترشحات باکتری در مغز ساقه) نمونه برداری شد. تعداد چهل جدایه باکتری با استفاده از محیط کشت های EMB، YDC و CPG از بافت های آلوده جدا گردید. جدایه ها گرم منفی، اکسیداز منفی، کاتالاز مثبت و بی هوازی اختیاری بودند و روی محیط EMB پرگنه های سبز متالیک و روی محیط CPG پرگنه های سفید - کرم، براق و برجسته ایجاد کردند. بر اساس ازمون های استاندارد باکتری شناسی جدایه ها به عنوان (Pcc) Pectobacterium carotovorum subsp. Carotovorum و Dickeya chrysanthemi تشخیص داده شدند. جدایه ها از نظر خصوصیات فنوتیپی، بیماری زایی، نقوش الکتروفوز پروتئین ها و اندازه قطعات DNA تکثیر شده در حضور آغازگرهای اختصاصی EXPCCR/EXPCCF در واکنش PCR مورد مقایسه قرار گرفتند. نقوش الکتروفورزی پروتئین های سلولی جدایه های تشخیص داده شده به عنوان Pcc به نقوش جدایه مرجع Pcc (اهدایی آزاد، دانشگاه ریورساید) شباهت داشت. در نخل زینتی پنجه ای علایم لهیدگی، قهوه ای شدن بافت و سبززردی برگ ها روی گیاهان مایه زنی شده توسط یک نماینده از جدایه Pc و یک نماینده از جدایه های D. chrysanthemi ایجاد شد. در انجام PCR، نوزده جدایه نماینده که بر اساس خصوصیات باکتری شناسی به عنوان Pcc تشخیص داده شده بودند که با جفت آغازگرهای اختصاصی مذکور قطعه قابل انتظار 550 جفت بازی را تکثیر کردند.

به منظور بررسی بیماری اسکای مو (زوال یا سکته مو) در استان فارس، طی سالهای 1383-1385 از باغات انگور مناطق مختلف استان از جمله آباده (جوادیه و جنت آباد)، اقلید، بوانات (سوریان و بوانات)، کوار (اکبر آباد و دشتک) و اطراف شیراز از شاخه و تنه موهای دارای علایم بیماری نمونه برداری و به آزمایشگاه منتقل گردید. در این بررسی 51 جدایه قارچ شامل گونه های Phaeomoniella chlamydospora، Fusarium sp. Phaeoacremonium aleophilum، Phoma sp.، Phaeoacremonium sp. و Nattrassia sp. از موهای دارای علایم سرخشکیدگی، کوتولگی، تغییر رنگ برگ ها و قهوه ای شدن آوندها جداسازی گردید که Phaeoacremonium با 27 جدایه و Fusarium sp. با دو جدایه به ترتیب بیشترین و کمترین تعداد جدایه های بدست آمده را شامل شدند. آزمون بیماریزایی به روش فرو بردن ریشه در سوسپانسیون اسپور در شرایط گلخانه و مایه زنی به شاخه در شرایط مزرعه و تنها در مورد جدایه های P. aleophilum و Pm. Chlamydospora انجام شد. نتایج حاصل از آزمون بیماری زایی در گلخانه نشان داد که نه ماه پس از مایه زنی قلمه ها، علایم برگی بر روی قلمه ها ظاهر شد که این علایم در ابتدا به صورت زردی بین رگبرگها و سپس قرمزی این نواحی و حاشیه برگ ها مشاهده گردید و در نهایت باعث خشک شدن و ریختن برگها شد. نتایج بدست آمده از مایه زنی در شرایط مزرعه ای نیز نشان داد که این دو گونه قادرند به خوبی در محل مایه زنی شده فعالیت نموده به سمت بالا و پایین این محل نیز پیشرفت کند و باعث ایجاد تغییر رنگ چوب در شاخه های مایه زنی شده شوند. از درختان مایه زنی شده که دارای علایم بیماری بودند مجددا قارچ جداسازی و شناسایی گردید.

در سال های 1384 و 1385 به منظور شناسایی عوامل پوسیدگی قهوه ای میوه در گیلان، از میوه های مومیایی شده، میوه های در حال پوسیدگی، شکوفه ها و سرشاخه های درختان میوه هسته و دانه دار مشکوک به آلودگی نمونه برداری شد. قارچ عامل بیماری روی محیط RDA کشت گردید و مشخصات آنامورف مانند رنگ و اندازه اسپورودوکیوم، رنگ و سرعت رشد پرگنه، نحوه اسپورزایی، لوب دار بودن یا نبودن حاشیه پرگنه، اندازه کنیدیوم های تشکیل شده روی میوه و محیط کشت، نحوه جوانه زنی کنیدیوم ها، تعداد لوه تندش و فاصله نخستین انشعاب از کنیدیوم ها برای هر جدایه برآورد گردید. بر اساس مقایسه نتایج بدست آمده با مشخصات گونه های معرفی شده در منابع معتبر، گونه های Monilinia laxa و M. fructigena از میوه های گیلاس، الو و سرشاخه های هلو و گونه M. fructigena از میوه های به، گلابی و گلابی محلی، ازگیل ژاپنی و ازگیل شناسایی شد. بر اساس این نتایج، گیلاس به عنوان میزبان جدید M. laxa و M. fructigena و آلو، گلابی محلی (خوج)، ازگیل ژاپنی و ازگیل به عنوان میزبان های جدید M. fructigena در ایران معرفی می گردند. همچنین M. laxa گونه جدیدی برای میکوفلور استان گیلان معرفی می شود.

دو قطعه دی.ان.ای (DNA) از یک دی.ان.ای مکمل (cDNA) ژنوم کامل ویروس برگ قاشقی سیب زمینی (PLRV) بوسیله واکنش زنجیره ای پلی مراز (PCR) تکثیر شدند. این قطعات که قسمتی از ترادف بازی چارچوب ژنی شماره 2 این ویروس (PLRV ORF2) را تشکیل میدادند دقیقا مشابه بوده و تنها تفاوت آنها در داشتن آنزیم های برشی XbaI و KpnI د دو انتهای مخالف بود. بنابراین ادغام آنها به درون پلاسمید ناقلی که با همان آنزیم های برشی باز شده است در جهات مخالف صورت میگیرد. برای سادگی دو قطعه به ترتیب سنس و آنتی سنس نامیده شدند. قطعات برگ توتون با استفاده از سیستم تراژن کردن با آگروباکتریوم با یکی از دو قطعه سنس یا آنتی تراژن شده و به گیاهان کامل باز زایی شدند. با استفاده از PCR و RT-PCR گیاهان باززایی شده تراژنی که آر.ان.ای پیک (mRNA) قطعات مذکور را بیان میکردند شناسایی شدند. شش لاین از گیاهان تراژن با سنس شش لاین از گیاهان تراژن با آنتی سنس تلاقی داده شدند و به بقیه لاین ها اجازه داده شد خودگشنی نمایند. بذور همه لاین ها جمع آوری و برای تولید گیاهچه های نسل دوم به کار رفت. آزمایش های مقاومت به ویروس با استفاده از این گیاهچه ها انجام شد. آزمایش های مقاومت با مایه زنی گیاهچه ها با استفاده از شته های حامل ویروس PLRV صورت گرفت. دو هفته پس از مایه زنی ردیابی ویروس در گیاهچه ها با استفاده از روش الایزا انجام شد. %28.5 از لاین های تراژن با سنس و %23 از لاینهای تراژن با آنتی سنس در برابر PLRV مقاومت نشان دادند در حالی که %50 از لاین های حاصل از تلاقی ها مقاومت بودند. بنابراین به نظر می رسد که بیان همزمان سنس و آنتی سنس در یک گیاه تراژن و تشکیل آر.ان.ای دو لا (dsRNA) توانسته است با تحریک مکانیسم خاموشی ژن پس از رونویسی (PTGS) موجب ایجاد مقاومت بیشتر به ویروس در اینگونه گیاهان شود

مقایسه ترادف نوکلئوتیدی ژنهای مقاومت همسانه سازی شده از گیاهان مبین وجود نواحی محافظت شده ای بنام Resistance Gene Analogues (RGA) در این ژنها می باشد. بر اساس ترادف های RGA، آغازگرهای دژنره طراحی گردیده و در بررسی مکانیسم های مقاومت و جداسازی ژنهای مقاومت به کار برده شده اند. در این تحقیق از پنج جفت آغازگر RGA و سه سیستم الکتروفورز در بررسی تنوع ژنهای مقاومت به بیماری ها و تنوع ژنتیکی 30 رقم گندم خارجی و داخلی مقاوم و حساس به زنگ زرد استفاده گردید. بر اساس نتایج، سه جفت آغازگر نتایج قابل تکرار و چند شکلی مناسبی نشان دادند که مجموعا از اینها 1486 باند واجد 33-42 درص چند شکلی بدست آمد. آنالیز خوشه ایباندها با روش UPGMA و ضریب تشابه جاکارد نشان داد که ارقام ایرانی از خارجی در سطح تشابه %44 تفکیک گردیده و مکان ارقام ایرانی در ندروگرام، تابع روابط خویشاوندی بین آنها بود. همچنین کلیه ارقام حساس به زنگ زرد در سطح تشابه %31 از سایر ارقام جدا شدند. این تحقیق نشان داد که تکنیک RGA در بررسی توام تنوع ژنتیکی و تنوع آنالوگ ژنهای مقاومت از کارایی بالایی برخوردار است. در عین حال، تفسیر نتایج با توجه به دخالت دو صفت مجزا در تفکیک و کلاستر بندی ارقام، پیچیده است.

تشخیص آسان، سریع و دقیق ویروس های گیاهی با استفاده از حداقل مواد گیاهی، یکی از ارکان اصلی فرآیند تولید هسته های اولیه عاری از ویروس در سیستم تولید بذر سیب زمینی می باشد. در این تحقیق کارایی دو روش الایزای ساندویچ دو طرفه آنتی بادی (DAS-ELISA) و الایزا بر روی غشای نیتروسلولزی (NCM-ELISA) برای تشخیص آلودگی های ساده و مرکب چهار ویروس مهم سیب زمینی PVS، PVA، PVY و PLRV در 150 نمونه مشکوک به آلودگی های ویروسی بررسی و مقایسه گردید. از 105 نمونه که با استفاده از روش DAS-ELISA آلوده به ویروس تشخیص داده شدند، 14 نمونه به PLRV، 56 نمونه به PVY، 61 نمونه به PVA و 38 نمونه به PVS آلوده بودند در حالیکه با استفاده از روش NCM-ELISA، تعداد تشخیص های گیاهان آلوده به این ویروس ها به ترتیب 8، 45، 59 و 34 بود. از مجموع گیاهان آلوده 46% دارای آلودگی ساده به یک ویروس و 54% دارای آلودگی مرکب بودند که 88% از آلودگی های مرکب مربوط به ترکیب دو ویروس بود. در تشخیص آلودگی های ویروسی بافت های سبز گیاه، روش DAS-ELISA توانست تعداد نمونه آلوده بیشتری را شناسایی کند. روش DAS-ELISA توانست حداقل با 0.2 گرم بافت گیاهی با رقت عصاره 1:100 و روش NCM-ELISA حداقل با 0.05 گرم بافت گیاهی با رقت عصاره 1:10 چهار ویروس فوق را شناسایی کند. در تولید ژرم پلاسم عاری از ویروس، روش NCM-ELISA در تشخیص آلودگی های ویروسی از گیاهان درون شیشه ای و روش DAS-ELISA در تشخیص آلودگی های ویروسی از گیاهان گلخانه ای و مزرعه ای مناسب تشخیص داده شد.

در سال 1383، بیماری ناشناخته ای بروی بسیاری از گیاهان در تعدادی از مزارع کلزا در استرالیای جنوبی مشاهده شد. علایم بیماری شامل لکه های کرم رنگ با حاشیه قهوه ای و حاله زرد رنگ بروی برگ، ساقه و غلاف به ویژه بروی برگ های مسن بود