فصلنامه بیماریهای گیاهی
سال چهل و هشتم شماره 2 (تابستان 1391)

به منظور مطالعه بیماری اسکای مو طی سال های 1386-1384 از باغات انگور در بجنورد (استان خراسان شمالی) بازدید به عمل آمد و از درختان دارای علایم بیماری نمونه برداری گردید. جداسازی عامل بیماری با به کارگیری محیط کشت های عصاره سیب زمینی- دکستروز- آگار((PDA، عصاره مالت- آگار (MEA) وعصاره یولاف- آگار ((OA از شاخه ها و تنه های آلوده انجام شد. در این بررسی 64 جدایه قارچی شامل Phaeoacremonium parasiticum (=Pm.parasiticum)، PhaeomoniellaChlamydospora (=P.chlamydospora)، Fomitiporia mediterranea (=F.mediterranea)، Fusarium sp. و Phoma sp. جداسازی و شناسایی گردید. آزمون بیماری زایی با جدایه های Pm.parasiticum، P.chlamydospora و F.mediterranea در شرایط گلخانه ای با مایه زنی روی قلمه و در شرایط مزرعه ای روی شاخه های درختان انگور 2-1 ساله رقم پیکامی انجام شد. علایم بیماری در شرایط گلخانه روی قلمه های مایه زنی شده به صورت خشک شدن و ریزش برگ ها و در شرایط مزرعه ای در شاخه های مایه زنی شده با Pm.parasiticum و P.chlamydosporaبه صورت تغییر رنگ بافت چوب و آوند و در شاخه های مایه زنی شده با F.mediterranea به صورت ظهور پوسیدگی سفید در محل مایه زنی مشاهده گردید. از درختان انگوری که علایم بیماری را نشان داده بودند، عوامل قارچی جداسازی و شناسایی گردیدند.

در چند دهه اخیر تحقیقات وسیعی در مورد ترکیبات گیاهی متعدد به منظور جایگزین کردن ترکیبات شیمیایی با ترکیبات طبیعی جهت کنترل نماتودها انجام گرفته است. در این تحقیق اثر محافظت کنندگی عصاره آبی گیاهان (زیره سیاه Bunium persicum، زیره سبز Cuminum cyminum، زنیان Carum copticum، رازیانه Foeniculum vulgare، میخک هندی Eugenia caryophyllata) به صورت فرو بردن نشا به مدت یک ساعت در غلظت های مختلف عصاره گیاهان و نیز تاثیر بقایای این گیاهان به عنوان اصلاح کننده خاک در کنترل نماتود ریشه گرهی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصاره آبی زیره سبز بهترین تاثیر را در کاهش تعداد لارو سن دو و هم چنین کاهش نرخ تولید مثل نماتود داشته است. گیاهان تیمار شده با عصاره آبی رازیانه و زیره سیاه در مقایسه با دیگر گیاهان بیشترین کاهش را در شاخص گال ریشه به خود اختصاص داده اند. بهترین کنترل را در مبارزه با نماتود ریشه گرهی، گیاهان تیمار شده با سم کادوزافوس و بقایای زیره سبز (نسبت 10%) نشان دادند. اصلاح خاک با بقایای گیاه زنیان در تمامی نسبت های مورد آزمایش (1%، 5% و 10%) علیه نماتود ریشه گرهی Meloidogyne javanica اثر قابل قبولی را نشان داد.

هدف این بررسی تاثیر تیمارهای دمایی نمک های کربنات و بی کربنات سدیم و پتاسیم در التیام دهی زخم های میوه پرتقال محلی مازندران، پرتقال تامپسون ناول و نارنگی انشو، مایه زنی شده با Penicillium digitatum بود. اثر نمک های بیکربنات سدیم (SB) و پتاسیم (PB) یا و بدون هیپوکلریت سدیم با دو زمان غوطه وری و اثر تلفیقی آب گرم و کربنات سدیم (SC) و پتاسیم (PC)، دما و زمان غوطه ور شدن و هم چنین تاثیر هوای گرم C°37 در پوسیدگی میوه پرتقال تامسون و محلی و نارنگی انشو مطالعه گردید. تمام تیمارها با شاهد اختلاف معنی دار نشان دادند و موجب کنترل پوسیدگی می شوند. بهترین تیمارها برای پرتقال تامپسون کاربرد بیکربنات سدیم و پتاسیم تا 4% به مدت 3 دقیقه، Pc و Sc سه درصد و Pc و Sc چهاردرصد به مدت 5 دقیقه در آب گرم C°53 بود. در مورد پرتقال محلی نیز نتایجی تقریبا مشابهی به دست آمده برای نارنگی انشو بهترین تیمارها استفاده از SB چهاردرصد و هم چنین SB سه درصد و هیپوکلریت سدیم 200 پی پی ام به مدت یک دقیقه بود. هوای گرم C°37 بدون آسیب به میوه ها به مدت 24 ساعت در پرتقال تامپسون و محلی مانع از پوسیدگی میوه ها شد ولی به خاطر اثر نامطلوب روی نارنگی قابل توصیه نبود.

باکتری Ralstonia solanacearum عامل بیماری پژمردگی باکتریایی یکی از عوامل عمده کاهش محصول سیب زمینی در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر است. استفاده از ارقام مقاوم اهمیت زیادی در کنترل این بیماری دارد. به منظور توسعه ارقام مقاوم، درک مکانیسم های مقاومت و عکس العمل های القا شده گیاه در تعامل با بیمارگر ضروری است. در این مطالعه میزان تغییر بیان برخی از ژن های مهم دفاعی در ارقام تجاری سیب زمینی شامل رقم حساس مارفونا، متحمل الس گونه زراعی (Solanum tuberosum) و یک ژنوتیپ مقاوم از گونه Solanum phureja در زمان های مختلف بعد از آلوده سازی با باکتری Ralstonia solanacearum بررسی شد. نتایج نشان داد میزان بیان ژن های دفاعی بررسی شده شامل کیتینازA، کیتینازB، گلوکاناز و PR-10a در گونه مقاوم S. phureja نسبت به دو رقم تجاری دیگر در سطح بالاتری بود. هم چنین بیان ژن کیتیناز A و PR-10aدر رقم متحمل نسبت به رقم حساس مارفونا افزایش نشان داد. بیان پروتئین های دفاعی و مواد ضد میکروبی در شرایط دفاعی القا شده ارقام مقاوم و حساس براساس میزان رشد قارچ Fusarium solani در محیط کشت حاوی عصاره گیاهان القا شده بررسی شد. میزان رشد قارچ در عصاره رقم مقاوم نسبت به عصاره رقم حساس کمتر بود.

بیماری میوه سبز مرکبات یا هوانگ لونگ بینگ (HLB) پیشتر از جنوب ایران گزارش شده است. بررسی هایی در زمینه پراکنش بیماری و ناقل آن در مناطق مرکبات کاری جنوب کشور انجام شد که نتایج حاصل از آنها در مقاله حاضر ارایه می شود. پسیل آسیایی مرکبات (Diaphorina citri) در تمامی مناطق مورد بازدید در استان های سیستان- بلوچستان، هرمزگان و کرمان و شهرستان های داراب و لار در استان فارس از روی درختان مرکبات جمع آوری شد. در آزمون های پی سی آر مستقیم و دو مرحله ای اختصاصی نوع آسیایی عامل بیماری میوه سبز، ازبین 140 نمونه پسیل جمع آوری شده از استان های سیستان- بلوچستان و هرمزگان 103 نمونه مثبت ارزیابی شدند. با استفاده از همین آزمون ها 22 اصله درخت پرتقال والنسیا، دو نمونه پرتقال محلی، یک نمونه نارنگی از نیکشهر و سرباز (سیستان- بلوچستان) و 16 اصله درخت پرتقال والنسیا از سندرک و رودان (استان هرمزگان) آلوده ارزیابی شدند. تعیین ترادف محصول پی سی آر دو مرحله ای با جفت آغازگرهای طراحی شده از روی ژن opm (909 جفت باز) در دو نمونه پرتقال والنسیا از سیستان- بلوچستان و هرمزگان نشان داد که در صد همسانی قطعات تعیین ترادف شده (به ترتیب رس شمارهای HQ267229 و HQ267230 در بانک ژن) با یکدیگر 8/99% و با قطعه مشابه ژن opm باکتری Liberibacter asiaticus Ca.،100-5/99% است. آنالیز فیلوژنتیکی با استفاده از قطعه تعیین ترادف شده نیز وجود نوع آسیایی بیماری میوه سبز درایران را تایید کرد. پیوند یک نمونه پرتقال والنسیای دارای علائم بیماری در نیکشهر روی نهال های سالم گریپ فروت و پرتقال والنسیا موجب ظهور علائم پیسک لکه ای(اختصاصی بیماری میوه سبز) شد. وجود پسیل آسیایی مرکبات برای اولین بار از استان فارس گزارش می شود. براساس علائم بیماری، انتقال با پیوند، ردیابی باکتری عامل بیماری در پسیل مرکبات و درختان پرتقال و نارنگی دارای علایم با استفاده از آغازگرهای اختصاصی و نیز شباهت قطعه تعیین ترادف شده با قطعه مشابه از باکتری نوع آسیایی، نوع آسیایی بیماری میوه سبز در استان های سیستان- بلوچستان و هرمزگان به طور گسترده وجود دارد.

اغلب ویروس های گیاهی و جانوری با رمزگذاری پروتئین های مهارکننده خاموشی ژن پس از ترانویسی از خود محافظت می کنند. استفاده از مقاومت به واسطه RNA یکی از روش های موثر مهندسی ژنتیک در ایجاد مقاومت به ویروس ها محسوب می شود. در تحقیق حاضر امکان القای مقاومت نسبت به ویروس موزائیک خیار (CMV) با استفاده از ترادفی از چارچوب خوانش ژن 2b این ویروس که پروتئین سرکوب کننده خاموشی ژن را رمزگذاری می کند بررسی شد. بدین منظور یک سازه سنجاق سری واجد اینترون (S2) با استفاده ازترادفی از ژن مورد اشاره ساخته شد. هم چنین از سازه فاقد ترادف ویروس (S1) نیز به عنوان شاهد استفاده شد. ابتدا سازه ها در حامل pHANIBALL ساخته و سپس به حامل بیان گیاهی pART27 منتقل شدند. از سویه GV3101 اگروباکتریوم(Agrobacterium tumefaciens) برای تولید توتون تراریخت استفاده شد. تعداد 40 گیاه تراریخت واجد سازه S2 باززایی و به خاک منتقل شدند و سپس به منظور ارزیابی مقاومت آنها نسبت به CMV، با این ویروس مایه زنی شدند. نتایج آزمون الیزا و نیز علایم ظاهری گیاهان نشان داد که به ترتیب 33 و 30 درصد از گیاهان تراریخت نسبت به ویروس مقاوم بوده و یا در بروز علایم و آلودگی تاخیر داشتند.

گونه Phytophthora inundataبه تازگی توصیف شده و به علت خصوصیات ریخت شناختی و حداکثر دمای رشد غیرعادی، شناسایی آن دشوار است. این گونه با سایر گونه های بیمارگر گیاهی جنس Phytophthora که بدون پاپیل و گرماپسند هستند، اشتباه می شود. در این بررسی برای شناسایی P. inundata شیوه ای براساس واکنش زنجیره ای پلیمراز ساده و تودرتو ابداع شد. بدین منظور مجموعه ای از جدایه ها مربوط به میزبان های مختلف که نماینده تنوع موجود در توالی نواحی رمزگذار و فاقد رمز این گونه بودند، مورد بررسی قرار گرفت. براساس توالی های جداکننده نسخه برداری شده داخلی یک و دو و ژن 8/5 اس مربوط به دی ان ای ریبوزومی (آی تی اس)، ژن پروتئین مقاوم به شوک حرارتی 90، ژن های پروتئین پیوسته تریوزفسفات ایزومراز/گلیسرآلدئید سه فسفات دی هیدروژناز و هم چنین ژن پروتئین 60 اس ریبوزومی ال 10، برای گونه مذکور ده عدد آغازگر واکنش زنجیره ای پلیمراز اختصاصی طراحی گردید. برای ایجاد بیشترین اختصاصیت و کارآیی، دمای جفت شدگی و زمان گسترش برای هر جفت آغازگر بهینه سازی گردید. برای ارزیابی آغازگرها از 28 گونه دیگر فیتوفتورا که از نظر ریخت شناختی و مولکولی تایید شده بودند، استفاده شد. در اغلب موارد هیچ یک از مجموعه آغازگرها قادر به فزون سازی دی ان ای خالص سازی شده از گونه های Phytophthora غیرخودی نبودند. واکاوی-ها نشان داد که بهترین نامزد برای شناسایی جدایه های P. inundata مجموعه ITS-I1 می باشد که از ترکیب آغازگرهای ITS-IF1 و ITS-IF2 تشکیل شده است. دمای جفت شدگی بهینه برای این مجموعه 69 درجه سانتی گراد و بهترین زمان گسترش 40 ثانیه می-باشد. به نظر می رسد استفاده از واکنش زنجیره ای تودرتو با استفاده از مجموعه ITS-I1 به همراه آغازگرهای عمومی ITS4 و ITS6 به عنوان آغازگرهای خارجی حداقل 50 برابر حساس تر از روش سنتی است.

قارچ Armillaria melleaعامل پوسیدگی ریشه و طوقه درختان دارای انتشار جهانی است و خسارت قابل توجهی را به دامنه وسیعی از درختان باغی، جنگلی و فضای سبز وارد می سازد. قارچ عامل بیماری می تواند به عنوان یک منبع آلودگی در زیر پوست باقی بماند و از سویی کنترل موثری علیه این بیماری وجود ندارد، بنابراین ردیابی بیمارگر از خاک و طوقه درختان در پیش بینی شدت آلودگی قارچی و جلوگیری از پراکنش به درختان مجاور اهمیت دارد. در این تحقیق به منظور دستیابی به یک روش حساس و سریع جهت ردیابی A. mellea در نمونه های خاک و چوب، نمونه برداری از اندام بارده قارچ، خاک و طوقه درختان انجام گرفت و پس از جداسازی عامل بیماری روی محیط کشت، مقایسه ای میان روش های مختلف ردیابی بیمارگر با استفاده از محیط های کشت نیمه انتخابی، گیاه تله و روش مولکولی صورت گرفت. مایه تلقیح بیمارگر برای دو جدایه A. mellea تهیه و به میزان سه درصد به خاک تلقیح گردید و سپس ردیابی بیمارگر با استفاده از سه روش محیط کشت، تله گذاری و nested PCR به طور همزمان، انجام گرفت. روش محیط کشت نیمه-انتخابی در ردیابی بیمارگر در دراز مدت کارایی نداشت. در روش تله گذاری از گیاه شمعدانی استفاده گردید که به مدت زمان طولانی جهت ردیابی بیمارگر از خاک نیاز داشت. براساس نتایج به دست آمده، روش nested PCR در ردیابی بیمارگر کارآمد تشخیص داده شد.

پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه با عامل Sclerotinia sclerotiorum، از بیماری های مهم کلزا در دنیا و ایران می باشد. جهت بررسی وضعیت آلودگی به این بیماری در مزارع کلزای استان مازندران، طی دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389، تعداد 120 مزرعه کلزا در پنج منطقه مختلف استان (شامل ساری، بابلسر، دشت ناز، بهشهر و گلوگاه) انتخاب و از زمان ظهور علایم بیماری طی بازدیدهای منظم هفتگی، میزان بیماری روی اندام های مختلف کلزا در طول دوره آلودگی در مزارع یادداشت برداری شد. از لحاظ حداکثر وقوع علایم برگی در سال اول بین مناطق و مزارع اختلافی نبوده ولی در سال دوم و مجموع دو سال بین مناطق و دو سال تحقیق اختلاف معنی دار (001/0>P) وجود داشته است. میزان آلودگی در سال اول (35 درصد) بیشتر از سال دوم (24درصد) بوده و در مجموع منطقه گلوگاه بیشترین آلودگی (42درصد) و ساری کمترین آلودگی (8/20درصد) را داشته است. از لحاظ وقوع نهایی بیماری بین مناطق مورد بررسی اختلاف معنی داری (001/0>P) وجود داشته ولی بین دو سال تحقیق اختلافی نبود و از لحاظ شدت نهایی بین مناطق (001/0>P) و دو سال تحقیق (05/0>P) اختلاف معنی داری وجود داشت. وقوع نهایی در دو سال تحقیق برابر 21 درصد و شدت متوسط نهایی در سال اول (15درصد) بیشتر از سال دوم (5/11درصد) بود. در مجموع دو سال، منطقه گلوگاه با میزان وقوع بیماری 32 درصد و شدت متوسط 2/21درصد بیشترین آلودگی و منطقه ساری با میزان وقوع 75/13درصد و شدت متوسط 25/8 درصد کمترین آلودگی را به خود اختصاص داده بودند. از لحاظ سطوح زیر منحنی های پیشرفت بیماری نیز بین مناطق و دو سال تحقیق اختلاف معنی دار بوده، که در سال اول بیشتر از سال دوم و در مناطق گلوگاه و بهشهر بیشتر از سایر مناطق بوده است.

در سال های 89-1388 از مزارع کشت آبی، نهالستان ها و باغ های مختلف منطقه گرگان در استان گلستان بازدید و از گیاهان بیمار با علایم مرگ گیاهچه، پوسیدگی ریشه و طوقه، بوته میری و پوسیدگی میوه نمونه برداری شد. نمونه ها پس از شستشو و ضدعفونی سطحی، در محیط کشت نیمه انتخابی جداسازی فیتوفتورا CMA+PARPH)) کشت شد. تشخیص گونه ها با ویژگی های ریخت شناسی و فیزیولوژیک، و براساس کلیدهای شناسایی معتبر برای تشخیص این جنس و هم چنین توالی نوکلئوتیدی ناحیه ITS دی-ان- ا ریبوزومی انجام گرفت. تعداد 50 جدایه از جنس فیتوفتورا شامل گونه های P hytophthora palmivora، P. cryptogea گروه II، P. citrophthora، nicotianae. P وP. inundata جداسازی و بیماری زایی گونه ها روی میزبان های مربوطه به اثبات رسید. گزارش بیماری های: پوسیدگی فیتوفتورایی ریشه و طوقه زیتون با عامل، P. palmivora، پوسیدگی ریشه نهال های کیوی، سیب زمینی و ژربرا با عاملP. cryptogea گروه II و پوسیدگی ریشه و طوقه باقلا با عاملP. inundata برای ایران جدید است.

به منظور شناسایی بیمارگرهای قارچی ریشه و طوقه گندم طی سال های 1382 تا 1387 از مزارع گندم استان کرمانشاه در مراحل مختلف رشد نمونه برداری شد. قطعاتی از بافت های ریشه، میانگره زیر طوقه، طوقه و پایین ساقه که دارای پوسیدگی بودند پس از ضدعفونی سطحی روی محیط کشت PDAحاوی سولفات استرپتومایسین کشت شد. آزمون بیماری زایی در شرایط گلخانه به روش مخلوط مایه قارچ با خاک پاستوریزه انجام گرفت. قدرت بیماری زایی گونه ها با استفاده از مقیاس یک تا پنج (1= بدون علامت، 5= پوسیدگی شدید که منجر به مرگ گیاه می شود) محاسبه شد. از بافت های بیمار علاوه بر جنس های دیگر، 241 جدایه فوزاریوم جدا شد که در اغلب نقاط استان پراکنش داشتند. قدرت بیماری زایی آنها در شرایط گلخانه از یک تا 9/ 2 متغیر بود. با توجه به میزان قدرت بیماری زایی در شرایط گلخانه و فراوانی جدایه های هرگونه، در مجموع می توان گونه های Fusarium culmorum، F. pseudograminearum و F. crookwellense را مهم ترین گونه های خسارت زا در استان کرمانشاه محسوب کرد. آنهایی که فاقد قدرت بیماری زایی بودند عبارت اند از F. equiseti، F. lateritium، F. moniliforme، F. oxysporum، F. sambucinun، F. semitectum، F. solani و F. trisinctum.

علایم بیماری اگزوکورتیس به صورت پوسته پوسته شدن پایه نارنج سه برگچه ای (Poncirus trifoliata) و کوتولگی درختان مرکبات در مناطق معدودی از مرکبات کاری های مازندران مشاهده گردیده است. به منظور شناسایی و تعیین خصوصیات بیولوژیکی جدایه های ویروئید اگزوکورتیس، تعداد 30 نمونه در سال 1383 از دو منطقه مهم مرکبات کاری مازندران جمع آوری و روی گیاه محک بالنگ اتراگ (Citrus medica var. Etrog) کلون Arizona 861-S1 پیوند زده شد. در نهال های بالنگ پیوند شده علایم متفاوتی از خفیف تا شدید دیده شد. نتایج آزمون واکنش زنجیره ای پلیمراز با نسخه برداری معکوس (RT-PCR) با آغازگر اختصاصی ویروئید اگزوکورتیس نشان داد، هجده نمونه که علایم بیماری را نشان می دادند حاوی ویروئید اگزوکورتیس بودند. در این هجده نمونه، نوارهای دی. ان. ا تشکیل شده با استفاده از کیت خالص سازی محصول PCR بازیافت و با روش آنالیز چند شکلی فرم فضایی رشته های تک لا (SSCP) مقایسه و از نظر ترادف ارزیابی شدند. دی. ان. ا سه جدایه که در SSCPمتفاوت به نظر می رسیدند انتخاب و به همراه چهار جدایه دیگر که مشابه بودند همسانه سازی و تعیین ترادف شدند. همردیفی ترادف های تعیین شده اختلاف دو تا سه نوکلئوتیدی در ترادف سه جدایه را نشان داد ولی تفاوتی در ترادف چهار جدایه دیگر که از نظر شدت بیماری زایی با هم متفاوت بودند دیده نشد. نتایج حاصل از عدم حضور ویروئید اگزوکورتیس در دوازده نمونه از نمونه های دارای علایم شبه اگزوکورتیس و هم چنین نتایج تعیین ترادف مبنی بر عدم اختلاف در ترادف جدایه هایی که از نظر خصوصیات بیولوژیک متفاوت بودند، این احتمال را مطرح می سازد که علاوه بر ویروئید اگزوکورتیس مرکبات عوامل شبه اگزوکورتیسی نیز می توانند در ایجاد علایم بیماری و شدت بیماری زایی دخالت داشته باشند. این اولین گزارش از بررسی مولکولی ویروئید اگزوکورتیس در درختان آلوده مرکبات شمال ایران است.

طی مطالعه ای که در سال 1389 به منظور بررسی بیماری پتری و اسکای انگور در استان کرمان صورت گرفت، از باغ های مناطق مختلف از جمله خانوک، محی آباد، قوام آباد، حمیدیه، ماهان، عرب آباد، سیرجان، سیرچ، کرمان، بردسیر، جوپار، هوتک، چترود، گلباف، دلفارد و رابر بازدید به عمل آمد. از شاخه و تنه درختان بیمار که دارای علایم خارجی بیماری زوال شامل زرد و قهوه ای شدن نواحی بین رگبرگ ها، پژمردگی، کاهش رشد، کم برگی و سرخشکیدگی و علایم داخلی مانند تغییر رنگ بافت چوب و آوندها در برش عرضی بودند نمونه برداری شد. جداسازی عوامل قارچی از نواحی بافت آلوده و با استفاده از محیط کشت های PDA (Potato Dextrose Agar) و MEA (Malt Extract Agra) انجام گردید. جدایه های به دست آمده براساس خصوصیات ریخت شناسی و محیط کشت شناسایی شدند. در مجموع 216 جدایه قارچ از درختان انگور که علایم زوال را نشان می دادند به دست آمد که در این میانPhaeoacremonium aleophilum (=Pm. aleophilum) (83/20 %)، (=Pa. chlamydospora) Phaeomoniella chlamydospora (11/11%) و Pm. parasiticum (95/6 %) مهم ترین گونه هایی بودند که از درختان بیمار جداسازی و شناسایی شدند. در این مطالعه، علایم بیماری اسکا تنها در 57/28 درصد از باغ های مورد مطالعه و 25/23 درصد از کل درختان نمونه برداری شده مشاهده گردید درحالی که علایم مشابه بیماری پتری در 43/71 درصد از باغ های مورد مطالعه و 75/76 درصد کل درختان نمونه برداری شده دیده شد. براساس نتایج به دست آمده بیماری پتری انگور در استان کرمان اهمیت و پراکندگی بیشتری نسبت به بیماری اسکا دارد.

طی بازدیدهایی که در اردیبهشت و خرداد ماه سال های 1390-1389 از راشستان های استان مازندران به عمل آمد نمونه های با آلودگی قارچی از سرشاخه های جوان گونه Fagus sylvatica جمع آوری گردید. بررسی های آزمایشگاهی روی این نمونه ها وجود اندام بارده آسروول را مشخص نمود. آسروول ها به صورت لکه های سیاه رنگ روی شاخه های اصلی و فرعی تشکیل شده بودند. قطر آسروول ها غالبا بیش از 500 میکرومتر اندازه گیری شدند. کنیدیوم های متراکم به صورت توده های سیاه رنگ از دهانه آسروول فوران کرده و قسمت فوقانی دهانه آسروول را می پوشانند. کنیدیوم ها قهوه ای تا زیتونی، به اشکال گرد تا تخم مرغی، به صورت خوشه ایبا انشعابات آکروپتال در توده ژلاتینی محصور شده بودند. ابعاد توده ژلاتینی 45-25 × 5/22-5/12 میکرومتر بود. کنیدیوم های منفرد به ابعاد 5/7-5/2 × 75/3-25/1 میکرومتر بودند. کنیدیوفورها با بند، طویل، استوانه ای با طول بیش از 150 میکرومتر دیده شدند (شکل 1). مشخصات این گونه براساس ساتن (Sutton 1980. The Coelomycetes) با گونهCheirospora botryospora (Mont.) Berk.& Broome مطابقت داشت. براساس منبع فوق این گونه تاکنون روی شاخه زغال اخته، عشقه، راش و بلوط دیده شده است. آرایه فوق برای میکوبیوتای ایران جدید بوده و نمونه ای از آن در مجموعه قارچ های وزارت جهاد کشاورزی (IRAN) نگهداری می شود.

بیماری لکه برگی ناشی از گونه ای زانتوموناس در پامچال وحشی (Primula vulgaris) در چند منطقه جنگلی استان مازندران گزارش شده است (Rahimian. 1995. 12th Iran. Plant Protec. Cong.،278). براساس یک بررسی ژنومی از تعیین توالی ناحیه ITS و ژن 16s rRNA گزارش گردید که برخی از جدایه های عامل لکه برگی پامچال نزدیک به گونه X.campestris می باشند (Rahimian et al. 2008. 18th Iran. Plant Protec. Cong.،420)، ولی اطلاع دقیقی از موقعیت تاکسونومیکی این جدایه ها در دسترس نیست. بررسی حاضر به منظور ارزیابی موقعیت تاکسونومیکی جدایه های به دست آمده از چند منطقه جنگلی استان مازندران انجام گرفت. ازکشت نمونه های پامچال دارای علایم لکه برگی، جدایه هایی با کلنی های محدب زرد رنگ و لعابدار روی محیطNAS به دست آمد. واکنش فوق حساسیت پس از تزریق سوسپانسیون باکتری به برگ های شمعدانی بعد از 24 ساعت و بیماری زایی روی برگ های پامچال پس از 7 تا 14 روز به اثبات رسید. نقوش الکتروفورزی پروتئین های سلولی اختلاف چندانی میان جدایه ها نشان نداد. از نظر ویژگی های فنوتیپی جدایه ها بسیار شبیه هم بوده و فقط در مصرف اسید سیتریک به عنوان منبع کربن اختلاف نشان دادند. DNA ژنومی جدایه ها استخراج و با به کارگیری آغازگرهای dnakو rpoD قطعاتی از این دو ژن با PCR در شرایط توصیه شده پارکینسون و همکاران (Parkinson et al. 2007. Int. J. Syst. Evol. MicrobioI. 57:2881-2887) ولی با کاهش دمای مرحله اتصال (Annealing) تکثیر شد. محصول PCR در ژل آگارز 1% الکتروفورز و ژل در محلول ژل رد (gel red) رنگ آمیزی شد. به ترتیب دو قطعه 965 و736 bp از ژن های dnakو rpoD تکثیر گردید. به منظور امکان تفکیک محصولPCR جدایه ها از یکدیگر هضم محصول حاصل از تکثیر ژن های dnak و rpoD با آنزیم BamHIصورت گرفت. از ضریب تشابه جاکارد برای تعیین تشابه جدایه ها و از روش UPGAMAو نرم افزار NTSYS برای آنالیز خوشه ایاستفاده شد. نمونه های انتخاب شده براساس نتایج RFLP، توالی یابی شد. توالی نوکلئوتیدی به دست آمده، پس از همردیف سازی چندگانه (Multiple sequence alignment) با برنامه MEGA4 با سایر توالی های مربوط به این ناحیه در گونه های مختلف Xanthomonas موجود در ژن بانک (NCBI) مقایسه شدند. نتایج به دست آمده نشان داد جدایه ها در سطح تشابه 98% با گونه Xanthomonas hortorum شباهت داشته و احتمالا به پاتوار گزارش نشده ای از این گونه تعلق دارند. این اولین گزارش از جدایه هایی از گونه X.hortorum به عنوان عامل بیماری لکه برگی در پامچال است.

بیماری لکه غلاف برنج برای اولین بار از کالیفرنیا، آرکانزاس و لوی زیانا به عنوان قارچ Tirchoderma sp. گزارش شد (Tullis، 1934). سپس عامل بیماری توسط ریکر و گوچ به عنوان R. oryzae شناسایی گردید (1938). Waitea circinata دارای گروه آناستوموزی WAG-O می باشد که با فرم جنسی R. oryzae مرتبط است. R. oryzae عامل لکه غلاف برنج تا سال 1390 در ایران گزارش نشده است. جدایه ای از غلاف ذرت خالص سازی شد و شناسایی آن براساس هیف، مورفولوژی کلنی، وضعیت هسته و واکنش آناستوموز صورت گرفت. تعداد هسته در سلول های ریسه 3 تا 10 عدد، قطر ریسه از 4 تا 10 میکرومتر و دمای بهینه رشد 32 درجه سیلسیوس می باشد. جدایه این گروه با خود پیوند ریسه ای از نوع C3 برقرار می کند. رنگ کلنی پس از گذشت چهارده روز سفید تا گلبه ای رنگ است و دارای اسکلروت مومی و نرم و اغلب فرو رفته در آگار می باشد. اغلب اسکلروت های تولید شده توده بی شکل اند و رنگ آنها گلبه ای است. بررسی پراکنش این گونه نشان داد که بیماری در ژاپن، کامبودیا، تایلند، تایوان، فیلیپین، آمریکا، غرب آفریقا و برزیل وجود دارد. براساس گزارش هوشیوکا و ماکینو این قارچ در مناطق برنج کاری گرمسیری و نیمه گرمسیری وجود دارد و براساس این گزارش R. oryzae محدود به شرایط آب و هوای گرم و آستانه تحمل سرمای آن پایین است (1969). در جنوب شرقی استرالیا R. oryzae عامل لکه غلاف برنج، خارج از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مشاهده شده است (Lanoiselet et al. 2001). این گونه قارچی از گندم، جو و برنج نیز جداسازی شده است (ریکر و گوچ، 1938). هم چنین R. oryzae با پراکنش وسیع و با بیماری زایی بالا در مزارع گندم، جو و نخود پیدا شده است (Paulitz 2002). در منابع بررسی شده ایران، نامی از R. oryzae به عنوان بیمارگر در ذرت، برنج و گندم ذکر نشده است و آزمون بیماری زایی R. oryzae در ریشه و غلاف گیاهچه ذرت و گندم مثبت ارزیابی شد. پس از استخراج DNA از جدایه R. oryzae، با جفت آغازگر ITS4&5 مورد بررسی قرار گرفت. اتصال آغازگر به DNA ژنومی درC°60 به مدت یک دقیقه اعمال شد. محصول PCR جفت آغازگر ITS4&5روی ژل آگارز 5/1% متشکل از یک قطعه DNA با اندازه تقریبی670 جفت باز بود. بررسی محصول تکثیر شده در ژل اکریل آمید %8 منجر به تشکیل یک گروه شش باندی گردید. با تعیین توالی نوکلئوتیدهای R. oryzae، آنالیز خوشه ایاز روش Maximum Parsimony Tree و نرم افزار MEGA 5 انجام شد. نتایج نشان داد در سطح تشابه بالا جدایه 476 R. oryzae و FJ 766523.1 گرفته شده از NCBI در یک گروه و مستقل از جدایه های R. zeae وWaitea circinata var. circinata قرار گرفتند. تفاوتی در ریخت شناسی کلنی R. oryzae به دست آمده در این بررسی و گونه توصیف شده توسط ریکر وگوچ دیده نشد. با توجه به ویژگی های مورفولوژی کلنی و بررسی مولکولی جدایه WAG-O می توان بیان کرد که R. oryzae برای اولین بار در ایران از روی غلاف ذرت در ناحیه مرکزی استان گلستان (توشن گرگان) جداسازی و گزارش می شود.