فهرست مطالب

فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران
پیاپی 20 (پاییز 1383)

  • تاریخ انتشار: 1383/07/15
  • تعداد عناوین: 6
|
  • ابراهیم هادیان، آنیتا عظیمی حسینی صفحه 1
    هدف اصلی این مقاله محاسبه کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی بانک ها در اقتصاد ایران با استفاده از روش تحلیل فراگیر داده ها است. در این مطالعه، وضعیت کارایی 10 بانک کشور برای دوره زمانی 1376-1378 مورد بررسی قرار گرفته است.
    نتایج به دست آمده نشان می دهد که در 3 سال مذکور با فرض وجود بازدهی متغیر نسبت به مقیاس، سه بانک ملی، کشاورزی و صنعت و معدن از لحاظ فنی، تخصیصی و اقتصادی کارآ و بانک توسعه صادرات تنها از نظر فنی کارآ بوده اند. در طی دوره مورد مطالعه، میانگین کارایی فنی 2/84 درصد، کارایی تخصیصی 4/86 درصد و کارایی اقتصادی 3/74 درصد بوده است. به بیان دیگر، میانگین ناکارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی به ترتیب، 8/15، 5/13 و 7/25 درصد است. نتایج کلی حکایت از این دارد که در طی سال های مذکور میزان کارایی بانک های تخصصی نسبت به بانک های تجاری بالاتر بوده است.
    کلیدواژگان: کارایی سیستم بانکی، سیستم بانکی ایران، تحلیل فراگیر داده ها
  • علی اصغر بانویی، محمد جلوداری ممقانی، یعقوب اندایش، حسن علیزاده، مینا محمودی صفحه 27
    در این مقاله، وابستگی های متقابل سه بخش اصلی اقتصاد کشور یعنی کشاورزی، صنعت و خدمات را در دو رویکرد ماتریس حسابداری اجتماعی؛ رویکرد ماتریس ضرایب فزاینده متعارف و رویکرد ضرایب فزاینده تجزیه شده در قالب تحلیل مسیر ساختاری مطالعه و محاسبه می کنیم. رویکرد اول، تاثیر توسعه و گسترش یک حساب بر حساب دیگر را به طور همه جانبه به دست می دهد. اما از اینکه تاثیر مذکور چه مسیرهایی را طی می کند و نقش فعالیت های تولیدی، عوامل تولید و نهادهای داخلی جامعه در فرایند تولید چیست، اطلاعی به دست نمی دهد. این خود می تواند محدودیت هایی را هم برای تحلیل گر و هم برای سیاست گزار فراهم کند. رویکرد دوم، ضمن اینکه مسیرهای مختلف ناشی از تاثیر توسعه و گسترش یک حساب بر حساب دیگر را آشکار می کند، حلقه ها، مدارها و شبکه هایی راکه در هر مسیر ایجاد می شود به صورت کمی نشان می دهد و به این ترتیب، می تواند زمینه تحلیل اقتصادی اجتماعی را در یک نظام پیچیده فرایند تولید در جهت سیاست گزاری فراهم کند.
    با استفاده از ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1375، رویکردهای فوق را برای اقتصاد ایران مطالعه و نشان می دهیم که ماتریس ضرایب فزاینده متعارف فقط زمینه اتخاذ سیاست گزاری اقتصادی را در خصوص توسعه و گسترش بخش ها فراهم می آورد، حال آنکه شناسایی مسیرهایی که از تجزیه تاثیر همه جانبه حاصل می شود، این امکان را فراهم می آورد که صرف اتخاذ سیاست های اقتصادی موجب افزایش تولید نخواهد شد. تحقق این امر نیاز به سیاست گزاری های همزمان اقتصادی و اجتماعی دارد.
    کلیدواژگان: ماتریس حسابداری اجتماعی، تحلیل مسیر ساختاری، ماتریس ضرایب فزاینده متعارف، مسیر اولیه، حلقه، مدار و قوس
  • حسن کلباسی، غلامعلی رئیسی اردلی، مهدی رئیسی * صفحه 55

    در این مطالعه، میزان تجارت درون صنعت متقابل ایران با استفاده از شاخص گروبل و لوید، طی دوره زمانی 1994-1998 بر اساس کدهای 5 رقمی استاندارد تجارت بین الملل و دوره زمانی 1997-2001 بر پایه طبقه بندی 6 رقمی کدهای تعرفه ای در سطح کشور و گروه های کالایی، محاسبه و تجزیه و تحلیل شده است. نتایج حاکی از آن است که شاخص تجارت درون صنعت متقابل ایران و سایر کشورهای جهان، بسیار پایین است. با بررسی شاخص تجارت درون صنعت در سطح کالاها ملاحظه می شود که در اغلب موارد، کالاهای مشابه غیر صنعتی، بین ایران و کشورهای در حال توسعه مبادله شده، در حالی که تجارت کالاهای همانند صنعتی، بین ایران و کشورهای توسعه یافته انجام گرفته است؛ به طوری که متوسط شاخص تجارت درون صنعت در گروه های کالایی تولیدات صنعتی، ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل و قطعات کارخانه ای متفرقه، بیشتر از سایر گروه های اصلی بوده است.

    کلیدواژگان: تجارت درون صنعت، معیار گروبل و لوید
  • حسن کارنامه حقیقی، نعمت الله اکبری صفحه 115
    دراین مقاله بر اساس مدل رشد تعمیم یافته سولو سوان و با استفاده از تکنیک داده های گروهی همگرایی تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی در مناطق مختلف کشور طی سال های 1362-1380 مورد بررسی قرار می گیرد. تعیین سرعت و میزان همگرایی تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی به صورت مشروط و مطلق و همچنین، تعیین سرعت و نوع همگرایی بر حسب گروه های آزمایشی از جمله اهداف این مطالعه است. نتایج حاصل از برآورد مدل ها، حاکی از آن است که همگرایی مناطق مختلف کشور در رشد تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی طی دو دهه گذشته مورد تایید قرار می گیرد. براین اساس، مناطق مختلف کشور طی دو دهه گذشته در رشد تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی به صورت همگرا حرکت کرده اند. سرعت همگرایی بالای به دست آمده مؤید این واقعیت است که اختلاف استان ها در داوطلب - معیار و مقدار تعادل بلندمدت زیاد بوده که این امر نشان از ظرفیت بالقوه بالا برای رشد است. در خصوص همگرایی δ یا به عبارت دیگر، پراکندگی داوطلب - معیار، انحراف استاندارد بین استان های کشور برای لگاریتم داوطلب - معیار از روندی نزولی برخوردار بوده که این خود تاکیدی بر وجود همگرایی استان های کشور در رشد تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی است.
    بررسی فرضیه دیگر پژوهش و نیز، برآوردهای صورت گرفته برای چهار گروه آزمایشی نشان می دهد که فرضیه مذکور در سه گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی وعلوم انسانی مورد تایید قرار گرفته ولی در گروه هنر این امر اتفاق نیفتاده است. بیشترین سرعت همگرایی مربوط به گروه علوم تجربی و کمترین مربوط به گروه علوم ریاضی و فنی است.
    کلیدواژگان: همگرایی، تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی، داوطلب، معیار
  • زکریا فرج زاده، بهاءالدین نجفی صفحه 135
    پرداخت یارانه از جمله راه های انتقال درآمد است که به طور عمده به منظور حمایت از اقشار کم درآمد و بهبود توزیع درآمد صورت می گیرد. امروزه بنا به دلایل محدودیت بودجه و منابع کمیاب در کشورهای درحال توسعه وعدم تامین نیازهای اساسی گروه های فقیر، هدفمندسازی پرداخت یارانه به گروه های هدف، مورد توجه واقع شده است. بر این اساس، در این مطالعه دو هدف عمده اثرات تغذیه ای و رفاهی سطوح مختلف کاهش یارانه کالاهای اساسی (برنج، نان، روغن و قند و شکر) و همچنین، ارائه راهکارهای عملی مورد نظر است.
    ارزیابی روند فعلی مصرف کالاهای منتخب حاکی از وجود تفاوت قابل ملاحظه میان دهک های مختلف شهری و روستایی از لحاظ میزان مصرف و مخارج اختصاص یافته به این کالاها است. به گونه ای که در حال حاضر، دهک های درآمدی بالاتر هم از لحاظ کمیت وهم از لحاظ کیفیت از کالاهای منتخب بهره بیشتری می برند. رفتار مصرفی مصرف کنندگان شهری و روستایی نیز حاکی است که این کالاها به صورت مجموعه ای مکمل مصرف می شوند.
    تاثیر افزایش قیمت کالاهای منتخب بر روی میزان انرژی (بر حسب کالری) و درآمد دهک های مختلف و شاخص های فقر به کمک سناریو های مختلف افزایش قیمت این کالاها بررسی شد. نتایج حاصل از بررسی اثرات تغذیه ای حاکی است که افزایش همزمان قیمت تمامی کالاها مصرف کنندگان روستایی را اندکی بیش از مصرف کنندگان شهری تحت تاثیر قرار می دهد. افزایش قیمت برنج نیز در اغلب دهک های درآمدی مصرف کنندگان شهری را بیش از مصرف کنندگان روستایی با کاهش انرژی روبه رو می کند و در مورد نان این روند تا حدودی معکوس است. همچنین، میان دهک های درآمدی شهری و روستایی نیز میزان کاهش در کالری به طور نسبی نامنظم است.
    بررسی اثرات درآمدی افزایش قیمت قند و شکر و نان هم نشان داد که با افزایش قیمت این کالاها مصرف کنندگان روستایی نسبت به مصرف کنندگان شهری کاهش در درآمد بیشتری را تجربه می کنند. سناریو افزایش قیمت برنج و افزایش همزمان قیمت تمامی کالاها نیز در مناطق شهری بیشتر، دهک های درآمدی پایین و در میان مصرف کنندگان روستایی نیز بیشتر، دهک های درآمدی بالا را تحت تاثیر قرار می دهد.
    بر اساس نتایج به دست آمده پیشنهاد می شود ابتدا، دهک های درآمدی در مناطق شهری و روستایی شناسایی شود و توزیع یارانه ای کالاها در میان دهک های واقع در زیر خط فقر صورت گیرد. البته، کاهش توزیع یارانه ای این کالاها در میان دهک های درآمدی بالا نیز باید تدریجی صورت گیرد. پ
    کلیدواژگان: یارانه، غذا، مصرف کنندگان و ایران
  • علی حسین صمدی صفحه 157
    هدف اصلی این مقاله ارزیابی انتقادی از نحوه استفاده از الگوی سیستم تقاضای تقریبا ایده ال (AIDS) درتجزیه و تحلیل رفتار مصرفی خانوارهای شهری و روستایی است. برتری نسبی این الگو در تجزیه و تحلیل رفتارهای مصرفی نمایان است. اما، یافته های نظری این پژوهش حکایت از این دارد که کلیه مطالعات انجام یافته در اقتصاد ایران با استفاده از الگوی AIDSرا می توان غیر قابل اعتماد دانست. زیرا، در کلیه مطالعات از شاخص نامناسب تقریب، روش نامناسب تخمین و فرمول نامناسب محاسبه کشش قیمتی استفاده شده است. در مطالعه حاضر با استفاده از یافته های نظری، رفتار مصرفی خانوارهای شهری و روستایی استان کهگیلویه و بویر احمد تجزیه و تحلیل شده است.
    کلیدواژگان: تحلیل رفتار مصرفی، سیستم تقاضای تقریبا ایده ال (AIDS)، شاخص های تقریب خطی، شاخص استون، شاخص پاشه، شاخص لاسپیرس، شاخص تورن کوئیست، روش تکراری DMI
|
  • Ebrahim Hadian , Anita Azimi Hosseiny Page 1
    The aim of this paper is to measure the technical, allocative and economic efficiency of the Iranian banking system using Data Envelopment Analysis (DEA) approach. In this survey, the performance of ten Iranian banks are studied during the period 1997-1999. From the view point of technical, allocative and economic efficiencies, three banks, Melli, Keshavarzi and Industry and Mine are efficient. From the view point of technical efficiency, Export Development bank is efficient. The average of technical, allocative and economic efficiency during the period of study is 84.2%, 86.4% and 74.3%, respectively. The overall results indicate that the technical, allocative and economic efficiency of specialized banks are higher than that of the commercial banks.
  • Ali Asghar Banouei , Mohammad Jelowdari Mamaghani , Yaghoob Andayesh, Hassan Alizadeh Asl, Mina Mahmoodi Page 27
    In this paper we analyze quantitatively the interrelationship between three major sectors of the Iranian economy, viz. agriculture, industry and services. We apply two approaches of Social Accounting Matrix (SAM), Namely; conventional multiplier and decomposed multiplier based on structural path analysis. The former illustrates the global effect of one account on the other without revealing the complexities of the socio-economic production processes. The latter depicts different paths as well as loops, circuits and network that have been generated in each path, thereby providing a wide scope to socio–economic analysis. In our study, we have used the Iran's 1996 SAM. The overall results suggest that in order to increase production, mere economic policies are not sufficient and therefore, supplementary socio –economic policies are required.
  • Hassan Kalbasi, Gholam Ali Raissi Ardali, Mehdi Raissi Page 55

    This paper tends to calculate the extent of Iran's intra industry trade, using Grubel & Lloyd index. The index is measured at two statistical classifications. First, it has been measured at the 5-digit level of Standard International Trade Classification (SITC) between 1994-1998 and then at the 6-digit level of harmonized tariff schedule in the period 1997-2001. The results show that share of intra industry trade in total trade is very low in Iran and is not comparable with the developed countries. Iran’s Intra industry trade with developed countries tends to lie in industrial products. These products are basically from manufactured goods (6), machines and transport equipments (7) & other manufactured articles (9) categories. On the other hand, simultaneous exports and imports of natural resource-intensive goods and labor-intensive products mostly occur between Iran and developing countries.

  • Hassan Karnameh Haghighi, Nemat-Ul-Lah Akbari Page 115
    In this paper, the social demand convergent rate for higher education in different regions of the country is investigated using the generalized growth rate model of Solo-Swan by applying the Panel Data technique. Among the main goals in our study is to determine the rate of social demand convergence for higher education, as well as the rate and type of the convergence based on both gender and the trial groups. The results of the models confirm the convergence of different regions for the growth of social demand within the last two decades. The obtained high rate of convergence indicate the high regional disparities on their criterion volunteer and the size of long term stability reveals the high potential capacity to their growth. Considering the other hypothesis of the research as well as the evaluations being taken for the four enterence exam volunteer groups for universities confirm the validity of hypothesis for mathematical & technical, medical, and the social science groups and not the same for the group of art. The highest and the lowest rates of convergence are considered respectively for the medical science group and the mathematical & technical science group.
  • Zakria Farajzadeh, Bahaeddin Najafi Page 135
    Subsidizing is one of the income transfer channels that are mainly paid in order to protect low-income groups and improve the income distribution. Budgetary constraints of developing countries and necessity of providing the poor with their basic needs are the main reasons of targeting subsidies. Evaluating the current consumption pattern of choosen commodities indicates a significant difference between rural and urban deciles in terms of physical amount and allocated expenditures. So, in terms of quality and quantity, higher income deciles are now more benefited. Consumption behavior of rural and urban consumers also revealed that the subsidized commodities are consumed as a complementary set. Impact of increasing price of the subsidized commodities on calorie intakes, income of deciles and poverty indices was investigated by using different scenarios of price increment. The nutritional effects of increasing price of all commodities together show that rural consumers is affected more than urban ones. In terms of calorie intakes through the most of deciles, increment of rice price affect urban consumers more than rural consumers and in the case of bread a reverse trend is observed. Among the rural and urban income deciles reduction in calorie intakes is also relatively irregular. Considering the income effects of increasing price of sugar and bread indicate that rural consumers experience a more reduction in income relative to urban consumers. The price increment of rice and all commodities together mainly affect low-income deciles in urban regions and high income deciles in rural regions. Based on the results, it is suggested that income deciles in both rural and urban regions to be recognized and subsidized commodities to be distributed among the deciles located under poverty line. However, in case of reduction in subsidies, it should take place by selected commodities and gradually.
  • Ali Hossein Samadi Page 157
    The main purpose of this paper is to critically review the studies applied the AIDS model to study of the Iranian demand for different goods and services. The survey finds that the results obtained by these studies are not reliable. These studies use the unsuitable linear approximation index, inappropriate estimation methods and computation formula for estimating own-price elasticity. Addressing those problems, we analyze the consumer behavior using the demand system in the rural and urban areas of the Kohkilouye - and – Bouyerahmad province of Iran.