فهرست مطالب

پژوهش های اقتصادی ایران - پیاپی 47 (تابستان 1390)

فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران
پیاپی 47 (تابستان 1390)

  • 218 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1390/05/10
  • تعداد عناوین: 8
|
  • بیژن باصری، ندا اصغری، محمد کیا صفحه 1
    اقتصاد دانش محور به دلیل ایجاد تحول سریع، زودبازده بودن سرمایه گذاری ها و تاثیرات شگرف بر رشد یکی از موضوع های جذاب اقتصادی در دو دهه اخیر محسوب می شود. نیاز به دانش فنی پیشرفته، مدیریت کارآمد و ایجاد ارزش افزوده قابل توجه در فعالیت های اقتصادی، ایجاد شرایط رقابتی سالم بین بخش دولتی وخصوصی و گسترش مشارکت در اقتصاد از جمله دلایل توجه به اقتصاد دانش است. در این پژوهش، مولفه های اقتصاد دانش محور در چهار حوزه عملکرد نظام اقتصادی، آموزش، نوآوری و ایجاد جریان دانایی و فناوری اطلاعات و ارتباطات، بر رشد اقتصادی در ایران و کشورهایی همتراز ایران را با شاخص اقتصاد دانشی 3/2 تا 4 به شکل تطبیقی بررسی کرده ایم. فرضیه پژوهش این است که فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از عوامل موثر بر اقتصاد دانش محور تاثیر به سزایی در رشد اقتصادی دارد و نوآوری در مقایسه با آموزش عامل اثر گذارتری در رشد اقتصادی محسوب می شود. یافته های این پژوهش- با استفاده از داده های سالانه دوره 1996-2007 در ایران و کشورهای با شاخص اقتصاد دانش همتراز ایران- نشان می دهد که شاخص های نوآوری وگسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطه معنادار و مثبتی با رشد اقتصادی این کشورها داشته است.
    کلیدواژگان: اقتصاد دانش محور، رشد اقتصادی، آموزش
  • عاطفه تکلیف صفحه 31
    در این مقاله، به بررسی رابطه بین تلاطم قیمت نفت خام WTI و حجم قراردادهای فعال در بورس نایمکس در قالب یک مدل VAR طی سال های 1986 تا 2010 پرداخته شده است. نتایج حاصل از تخمین مدل، حاکی از وجود رابطه علی از طرف تفاضل حجم قراردادهای فعال به تلاطم قیمت نفت WTI می باشد ضمن آنکه بر اساس نتایج حاصل از مدل VECM رابطه علی میان متغیرهای سطح قیمت نفت خام WTI و حجم قراردادهای فعال تایید نمی شود زیرا انتظارات معامله گران عمدتا بر تغییرات قیمت آتی های نفت خام تاثیرگذار است. با توجه به این که افزایش تلاطم قیمت نفت خام در بازار اسپات دلالت بر افزایش عدم اطمینان در پیش بینی قیمت نفت خام می کند نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که حجم قراردادهای فعال در بورس های نفتی یکی از متغیرهای کلیدی در تحلیل رفتار قیمت در بازارهای جهانی نفت می باشد.
    کلیدواژگان: قیمت نفت خام WTI، حجم قراردادهای فعال، تلاطم قیمت، بورس نایمکس
  • ناصر خیابانی، مریم ساروقی صفحه 53
    در این پژوهش، با استفاده از مدل های خانواده ARCH و روش شبیه سازی دورانی، الگوهای مناسب برآورد ارزش در معرض ریسک (VaR) را برای داده های شاخص روزانه بورس اوراق بهادار تهران در دوره 1377-1386 مورد بررسی قرار می دهیم. مقایسه دقت پیش بینی الگوهای انتخابی پس از 1000 بار شبیه سازی خارج از نمونه، با استفاده از دو آزمون پوشش شرطی و پوشش غیرشرطی انجام شده است. نتایج نشان می دهد در بین برآوردکنندگان VaR، الگوی GARCH، با توزیع t-student، از توانمندی مناسب تری در مقایسه با الگوهای هم خانواده دیگر مانند TGARCH و EGARCH در برآورد ریسک یک روز آینده بورس اوراق بهادار تهران، برخوردار است.
    کلیدواژگان: ارزش در معرض ریسک VaR، برآورد GARCH، روش پارامتریک، آزمون بازخورد
  • رحیم دباغ صفحه 75
    بهره وری معیار توصیف کننده استفاده صحیح و بهینه از عوامل تولید و درجه دستیابی به اهداف می باشد. در مقاله کارایی و بهره وری بخش پژوهشی و کل (آموزشی و پژوهشی) 31 دانشگاه بزرگ دولتی به منظور ایجاد رقابت جهت بهبود بهره وری آنها مورد بررسی قرار گرفته اند. برای اندازه گیری کارایی و تغییرات بهره وری دانشگاه ها با توجه به خصوصیات شان از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده ها استفاده شده است. نکته مهم، بررسی نسبی کارایی فعالیت های دانشگاه ها در شرایط یکسان می باشد و با این حال اکثر دانشگاه ها از ناکارایی نسبی برخوردارند به عنوان مثال در سال تحصیلی 1386-1385 در بخش پژوهشی، 7 دانشگاه کارا و 23 دانشگاه ناکارا و برای کل (آموزشی و پژوهشی) 19 دانشگاه کارا و 12 دانشگاه ناکارا بودند. برای جلوگیری از تصادفی بودن نتایج از میانگین هندسی 5 سال تحصیلی 1381 الی 1386 استفاده شده است. بر این اساس کاراترین دانشگاه ها از نظر فعالیت های پژوهشی شامل دانشگاه های تهران، شیراز، کردستان، محقق اردبیلی، رازی کرمانشاه، لرستان و همدان می باشند و بدان معناست که این دانشگاه ها نسبت به بقیه دانشگاه ها با ورودی های کمتر، خروجی های پژوهشی بیشتری ارایه نموده و بیشترین کارایی را داشته اند و همچنین میزان کارایی 13 دانشگاه از سطح متوسط کارایی دانشگاه ها پایین تر بودند. در بررسی تغییرات بهره وری دانشگاه ها مشخص شد که طی پنج سال تحصیلی بهبودی محسوسی حاصل نشده است و عدم پیشرفت و تغییرات نامحسوس مثبت در بهره وری پژوهشی و بهره وری کل عمدتا ناشی از رشد کم کارایی تکنولوژی (بکارگیری موثر و میزان تجهیزات و امکانات آموزشی و پژوهشی) آنها می باشد. در همبستگی متغیرها مشخص شد که عامل اصلی تعیین کننده رشد بهره وری پژوهشی دانشگاه ها، ارتقای شاخص کارایی تکنولوژی است و سایر شاخص ها مانند شاخص کارایی فنی، سهم و نقش کمتری دارند. در مجموع ارتقای کارایی و بهره وری دانشگاه ها نیازمند اتخاذ برنامه ریزی استراتژیک و راه اندازی چرخه مدیریت بهبود بهره وری در دانشگاه ها است.
    کلیدواژگان: دانشگاه های دولتی، بهره وری پژوهشی، تحلیل پوششی داده ها، شاخص مالم کوئیست
  • علی فریدزاد، سهیلا پروین، علی اصغر بانویی صفحه 105
    اصلاح نظام مالیاتی کشور، با توجه به هزینه های دولت و نااطمینانی کشور به درآمدهای نفتی، یکی از مهمترین مسائل اقتصادی کشور است. از این رو به کارگیری نظام مدرن مالیات بر ارزش افزوده، یکی از راهکارهایی است که به شفافیت نظام مالیاتی و اصلاح ساختاری آن کمک می نماید. اما یکی از آثار به کارگیری این نظام مالیاتی افزایش در قیمت هاست. هدف از این مطالعه نیز بررسی آثار قیمتی مالیات بر ارزش افزوده می باشد. برای این منظور از جدول متقارن داده- ستانده کالا در کالا (محصول در محصول) به قیمت های پایه استفاده می شود که برای اولین بار بر مبنای ماتریس های ساخت و جذب به قیمت پایه سال 1378 بانک مرکزی ایران و با استفاده از نرم افزار IO-SAM محاسبه شده است. این جدول منحصر به فرد است و تنها جدولی است که می تواند در تجزیه و تحلیل آثار قیمتی مالیات بر ارزش افزوده مورد استفاده قرار گیرد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که در صورت اعمال مالیات بر ارزش افزوده با نرخ 3 درصد، پیش بینی می شود که شاخص عمومی قیمت ها در حدود 5/1 درصد افزایش خواهد یافت که پس از معاف نمودن محصولات بر اساس ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده این افزایش قیمت به میزان 8/0 درصد می رسد. بالاترین میزان افزایش قیمت نیز در میان 119 محصول در اقتصاد معادل 99/2 درصد می باشد که مربوط به خدمات مستغلات می باشد که عمدتا به دلیل غیر قابل مبادله بودن این محصول در اقتصاد و فزونی تقاضا بر عرضه آن در کوتاه مدت بوده است.
    کلیدواژگان: مالیات بر ارزش افزوده، داده ستانده، قیمت
  • غلامرضا کشاورز حداد، سیدبابک ابراهیمی، اکبر جعفر عبدی صفحه 129
    سرایت تلاطم میان شاخص های مالی، حاکی از فرآیند انتقال اطلاعات میان بازارها می باشد. هنگامی که بازارهای مالی با یکدیگر مرتبط هستند، اطلاعات ایجاد شده در یک بازار، می تواند سایر بازارها را متاثر سازد. در این پژوهش برای بررسی سرایت تلاطم بین شاخص های صنعت سیمان، کاشی و سرامیک و شاخص شرکت های سرمایه گذاری از یک مدل FIGARCH چندمتغیره استفاده می شود. این مدل چندمتغیره توسعه ای از مدل BEKK می باشد که پارامتر حافظه بلندمدت (d) در آن لحاظ گردیده و آن را در طی فرآیند مدل سازی برآورد می نماید. وجود حافظه بلندمدت در بازده دارایی ها هم از جنبه های تئوریک و نیز از جهت کاربردی از اهمیت برخوردار است. دستیابی به این پارامتر، تحلیل گران بازارهای مالی را در شناخت نوع و ماهیت شوک های وارد شده به این بازار از نظر کوتاه مدت یا بلندمدت بودن آن کمک می کنند. در تحلیل نتایج تجربی، که از داده های روزانه دوره زمانی 01/06/1385 تا 01/06/1389استفاده می شود، سرایت از شاخص صنعت سیمان به شاخص کاشی و سرامیک و سرمایه گذار ی ها مشاهده شد که دربازدهی سهام کاشی و سرامیک این اثر به صورت دو طرفه مشاهده شد و از شاخص صنعت سیمان به شاخص کاشی و سرامیک این اثر بیشتر است. نتایج حاصل وجود اثر تقدم و تاخر و جریان اطلاعات در این دو سری زمانی را تایید می کرد. همچنین سرایت تلاطم از سهام سرمایه گذاری به کاشی و سرامیک و بالعکس نیز وجود داشت اما در مورد سهام صنعت سیمان و سرمایه گذاری هاصرفا سرایت یک طرفه از سمت سیمان مشاهده شد. مقایسه نتایج حاصل از تخمین مدل FIGARCH چندمتغیره با مدل GARCH چندمتغیره، حاکی از نزدیک بودن ساختار تحلیلی این دو مدل بود لیکن مدل FIGARCH چندمتغیره قدرت برازش و دقت بیشتری از سرایت تلاطم های بازده را فراهم می سازد که با تئوری های پایه اقتصادی مطابقت بیشتری داشت.
    کلیدواژگان: بازده، تلاطم، حافظه بلند مدت، FIGARCH، چند متغیره
  • تیمور محمدی صفحه 163
    تکنیک های سری زمانی، در حال حاضر، در سطح گسترده ای از مطالعات علم اقتصاد و رشته های مرتبط مورد استفاده قرار می گیرد. برای به کارگیری این تکنیک ها، باید فروضی تامین گردند که عدم تامین انهاپیامدهایی را برای برآوردهای پارامترهای مدل در بر خواهد داشت. یکی از این تکنیک ها که به دلایلی در سطح وسیع در مقالات و پایان نامه ها مورد استفاده قرار می گیرد، مدل ARDL (خودرگرسیونی با توزیع با وقفه) می باشد. به نظر می رسد در به کارگیری این مدل درمطالعات مرتبط با اقتصاد ایران در بسیاری موارد فروض ورای مدل لحاظ نشده و لذا استنتاج بر مبنای مدل مخدوش می باشد. هدف این مقاله بیان فروضی است که تحت آنها کاربرد این مدل موجه می باشد. دیده می شود که محقق بلافاصله با داشتن ترکیب سری های و با کاربرد این تکنیک، با ادامه مسیر به تحلیل هم انباشتگی می پردازد که در این مقاله نادرست بودن این کاربرد نیز مورد تاکید قرار می گیرد. در پایان برای نشان دادن غلط بودن این گونه کاربرد مدل ARDL، مدل اقتصادسنجی کلان همزمان پویایی (Dynamic SEM)، شبیه سازی گشته، شکل های مختلف VAR، VECM، ARDL برای آن بیان شده و عواقب کاربرد درست و نادرست تکنیک سری زمانی ARDL نشان داده شده است.
    کلیدواژگان: ARDL، VECM، DSEM، COINTEGEATION، DOLS، CCR، FMOLS
  • عبدالساده نیسی صفحه 185
    در این مقاله در نظر داریم بازارهای سهام و مشتقات را با ایده گرفتن از پژوهش های روز دنیا به گونه ای مدل سازی کنیم که قابل تعمیم در ایران بوده و برخی از ناکامی های بازار را تشریح بکنند. برای این منظور ابتدا با استفاده از خواص فرایند مارکوف و مفهوم رژیم های اقتصادی، رفتار قیمت دارایی پایه (سهام) را با رژیم- سوئیچینگ دینامیکی مدل سازی می کنیم. سپس با بستن یک اختیار آمریکایی روی این دارایی، یک مدل پویا و نوین در بازار مشتقات به دست می آوریم. علاوه بر این با تاثیر ثمرات رفاهی عواید نفت در دارایی پایه، یک مدل پویا با بازده تغییرپذیری تصادفی برای دارایی پایه ی نفت به دست می-آوریم که مدل قیمت اختیار وابسته به آن آتی نفت را قیمت گذاری می کند، همچنین با اعمال برخی تغییرات محیطی در مدل دارایی پایه ی نفت، مشتقات زمین های نفت خیز را مدل سازی می کنیم. از آن جا که هدف این مقاله معرفی مدل های نوین در بازارهای مالی بوده و نظر به اینکه این مدل ها تا کنون در ایران به کار گرفته نشده اند، لذا برخی از این مدل ها را با استفاده از روش های پیشرفته ی عددی و نرم افزار Matlab بر روی داده های چند کشور توسعه یافته اجرا می کنیم. با توجه به این که قیمت گذاری اکثر کمیت های مالی متاثر از بازارهای جهانی است، لذا برای اجتناب از تاثیر مستقیم این بازار ها بر قیمت-گذاری کمیت های مهمی مانند نفت لازم است که عنایت خاصی توسط نهادهای مسئول در این زمینه شود.
    کلیدواژگان: اوراق مشتقه، اختیارات آمریکایی، مشتقات نفت، ریاضیات مالی، مسایل مقدار اولیه و مرزی، تفاضلات متناهی، نرم افزار Matlab، مدل بلک شولز، لم ایتو، حرکت براونی، ریسک و پرتفوی
|
  • Bijan Baseri, Mohammah Kia Page 1
    During the past decades, it has been indicated that more knowledge leads inexorably to greater economic growth.This paper will study the role of the knowledge based economy components on economic growth in Iran and some selected countries during 1996-2007.The main hypothesis is that: ICT as a major factor has dominant effect in promoting economic growth. Comparison to education, the role of ICT is found to be greater than education in selected countries.Our findings based on panel data during 1996-2007 indicate that Innovation and ICT both have positive and significant affects on economic growth.
  • Atefeh Taklif Page 31
    This paper examines the relationship between the volatility of WTI prices and the open interest volumes (OIV) in NYMEX using a VAR model for the period 1986-2010. The results from the estimated model imply the existence of a causal relationship from OIV to the price volatility of WTI. Based on the results obtained from VECM, the existence of a causal relationship between the level of WTI prices and OIV is not confirmed. This can be justified on the basis that traders’ expectations would primarily affect variations in the futures prices. Since the increase in crude oil price volatilities usually indicates an upward shift in the uncertainties of price forecasts, our results show that the volume of open interest can be regarded as a key factor in the analysis of price behavior in the global oil market.
    Keywords: WTI Crude Oil Prices, Open Interest Volumes, Price Volatilities, NYMEX
  • Naser Khiabani Page 53
    This paper studies four ARCH type models including ARCH, GARCH, EGARCH and TGARCH at Value at Risk (VaR) estimation. The four models were applied to daily Tehran stock market data to assess each model in estimating one day Value at Risk at various confidence intervals. Our findings suggest that for the daily return of Tehran Stock market, which exhibit fat-tailed and leptokurtic features, the VaR estimates generated by the GARCH-T models have good accuracy at high confidence levels.
    Keywords: Value at Risk, GARCH estimation, Parametric method, Backtesting
  • Rahim Dabbagh Page 75
    Total factor productivity is an index to represent optimal use of production factors, and the degree of achievement of predetermined goals. In this study efficiency and productivity of research sector and total production (education and research) of 31 large state universities has been investigated, in order to improve the competitiveness and productivity. With the use of data envelopment analysis the efficiency and productivity changes of universities were measured, and also productivity growth of total and research productivity with separate components has been investigated. The results indicate that universities are technically inefficient. For example in research scope during 5 year, 7 universities are efficient, while 23 universities are inefficient. In total efficiency (research and educational) scope, 19 universities are efficient, while 12 university are inefficient. In order to avoid having randomized result in one year or to compare the first year with the last period, the geometrical mean of 5 years of study have been used. The findings of this study indicates that, Tehran university, Shiraz university, Kurdistan university, Ardebil university, Kermanshah university, Lorestan university and Hamedan university have the highest rang of efficiency among the others and also 13 university were lower than average. Consequently the study suggests that there are no significant improvements in research productivity and TFP in these years, which is due to the low improvement in technological efficiency. Moreover improvement of efficiency and productivity in universities requires strategic planning and productivity management cycle improvement.
    Keywords: State Universities, research, TFP productivity, data envelopment analysis, Malmquist productivity index
  • Ali Faridzad, Soheila Parvin Ali Asghar Banoue Page 105
    Reforming Iran’s tax system is one of the most important issues due to the role of government’s expenditures and uncertainty in oil income. Therefore the modern value-added tax system is recognized as an approach by which tax transparency and tax structure reform can be enabled. However, increase in prices is an impact of applying this system. In this paper we have taken the advantage of symmetric product-by-product input-output table with basic prices to study the impacts of implementing value-added tax systems. With the help of IO-SAM software, this is the first time to set the Make and Use matrix on price basis of the year 1378. This table is the only table that can be used in analyzing price impacts caused by value-added tax system. The results illustrate; a 3-percent value added tax rate leads to increase in level of prices for about 1.5 percent, without consideration of any tax exemption. After exempting subject products of article 12 of value-added tax law, this index reaches 0.8 percent. Moreover, our examinations identify a 2.99 housing service price impact as the highest among the other 119 products’ in the economy. This rather high impact is generally rooted in its being not interchangeable in the as well as its overweighting demand.
    Keywords: Value Added Tax, Input, Output, Price
  • Gholamreza Keshavarz Haddad, Seyed Babak Ebrahimi, Akbar Jafar Abadi Page 129
    Long memory in asset returns and volatilities is a new research area, both in theoretical and empirical modeling of high frequent financial time series. The most popular techniques of time series modeling with long memory is the ARFIMA-FIGARCH, but this fractionality in the integration of time series modeling has not been extended to the Multivariate GARCH models yet. The present paper aims to extend the BEKK’s MGARCH models to take into account the presence of long memory in daily financial time series. Although the proposed procedure is highly non-linear in the fractionality parameters with a serious computational burden, it estimates all the parameters of mean and variance equations in a nonlinear framework and finds a unique solution, by numerical optimization procedures. In the empirical part of the paper a multivariate FIGARCH is used to check the transmission of volatility among the automobile industry, machinery leasing and equipment indices in the Tehran Stock Exchange. The results confirm the existence of short memory in both conditional means and conditional variances, and moreover the magnitude of estimated d parameter is remarkably different from those of resulted from GPH and single ARFIMA-FIGARCH. Empirical findings of the MFIGARCH specification were compared with those of BEKK, and the comparison shows that MFIGARCH estimations are consistent with theoretical considerations. Moreover, our findings confirm the presence of lead and lag effects and information flow between the returns and volatilities of automobile industries and machinery leasing stock prices, and a multilateral information transmission from machinery leasing’s stock towards the Auto industry and machinery parts manufacturing share prices is observed.
    Keywords: Return, Volatility, Long memory, Multivariate FIGARCH
  • Teimur Mohammadi, Allameh Tabatabaei Page 163
    Studies in applied econometrics and related disciplines are widely using time series techniques. Sound application of these techniques requires the satisfaction of their underlying assumptions. One of these techniques is ARDL Model. There are a number of examples in the published works in Iranian economic studies which suffers from misconceptions leading to biased and inconsistent estimates of parameters. For example, without assuring the exogeniety of the other RHS variables of the model, estimates are biased and inconsistent. Although fitting an ARDL model to exogenous and/or predetermined RHS I(0) and/or I(1) variables may seem appropriate, however, to continue the path leading to the extraction cointegration vectors, would be a misleading strategy. The aim of this paper is to highlight these misconceptions in the application of ARDL technique. To this end, after a theoretical survey of the concept, a dynamic simultaneous equation model (DSEM) of macroeconomic equations is introduced and simulated. The simulated series are used to estimate various versions of the model including VAR, ARDL, DSEM, VECM. Then the correct and incorrect application of ARDL model is specified by using two scenarios.
    Keywords: ARDL, VECM, DSEM, COINTEGRATION, DOLS, CCR, FMOLS
  • Abdolsedeh Neisy Page 185
    In this paper we are going to model stocks and derivatives markets by means of recent research work that can be used in Iran and explain some of the market shortages. For this, first we use Markov process properties and economic regimes phenomena for modeling underling asset price (stocks) by dynamic switching model regim. We then, using an American option on this asset we obtain a dynamic and new model. On the other hand, by considering the oil convenience yield of underling asset we extend a dynamic model with stochastic volatility for underlying asset for pricing futures of that asset and by some environmental changes to oil underlying asset, we will try to model the oil field-derivatives. Since in this paper we tried to introduce new models for financial markets and these models have not been used in Iran till now, we run them on some developed countries data by advanced numerical methods and MATLAB codes. Because global markets have an important effect on pricing financial quantities, it is necessary for top managers to consider these effects.
    Keywords: Derivative, American options, Oil derivatives, Financial Mathematics, Initial, Boundary Value Problems, Finite Difference, Black– Scholes Model, Ito lemma, Brownian Motion, Risk, Portfolio