فهرست مطالب

فصلنامه تحقیقات اقتصادی
پیاپی 76 (آذر و دی 1385)

  • تاریخ انتشار: 1385/11/20
  • تعداد عناوین: 9
|
  • علی طیب نیا، ژیان مردوخی صفحات 1-28
    در این پژوهش، بر اساس رویکرد اقتصاد نهادگرای جدید و به طور خاص، ره یافت حقوق مالکیت، این فرضیه که حاکمیت مالکیت عمومی بر منابع نفتی، موجب بهره برداری بیش از اندازه از این منابع و صدور آن ها در قیمت هایی پایین تر از ارزش واقعی آن ها می شود، مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل رفتار اجزای تشکیل دهنده ساختار حکومت در ایران، حاکی از آن است که نوعی سازش میان کارگزاران اجرایی و مقامات سیاسی در بازار داخلی حکومت، دولت را به یک بیشینه ساز درآمدهای نفتی، از طریق تولید و صدور هر چه بیشتر نفت خام تبدیل کرده است. منحنی براورد شده عرضه نفت خام ایران، چنین الگوی رفتاری را تایید می کند. محاسبه ارزش واقعی نفت خام ایران و تحلیل رفتار تاریخی اوپک و تمایلات اعضای آن بر اساس اصول اقتصاد خرد و اقتصاد صنعتی، نشان می دهد که حضور دولت ها به جای بخش خصوصی در این کارتل، موجب تولید بیش از اندازه نفت خام توسط آن ها و مانع از برقراری ارزش واقعی و انحصاری نفت خام در بازار جهانی بوده است. بدین ترتیب، در نهایت این نتیجه حاصل شد، که حاکمیت مالکیت عمومی بر منابع نفت خام و در نتیجه آن حضور دولت ها به عوض بنگاه های خصوصی در کارتل اوپک، موجب بهره برداری بیش از اندازه از این منابع پایان پذیر و صدور آن در قیمت هایی بسیار پایین تر از ارزش واقعی شده است.
    کلیدواژگان: حقوق مالکیت، نهاد، منابع نفت خام، دولت، بودجه، کشورهای صادر کننده نفت، کارگزاران اجرایی، مقامات سیاسی
  • اکبر کمیجانی، صالح قویدل* صفحات 29-50
    در این تحقیق، اثرات یکی از مهم ترین پیامدهای جهانی شدن اقتصاد، تحت عنوان ورود سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر اشتغال در زیر بخش های خدمات ایران، بررسی شده است. برای این منظور، اثر شکاف بهره وری نیروی کار زیر بخش های خدمات ایران با کشورهای توسعه یافته، بر نسبت نیروی کار ماهر به غیر ماهر در هنگام ورود شرکت های چند ملیتی (اثر سرریز)، با استفاده از مدل ادغام داده ها (تلفیقی از دادهای سری زمانی و مقطعی)، در بین سال های 1376-1383 نشان داده شده است. نتایج نشان می دهند که در هنگام ورود شرکتهای چند ملیتی، بنگاه های خدماتی فعال در بخش های خدمات، می توانند با استخدام بیشتر نیروی کار ماهر، بهره وری نیروی کار خود را افزایش و با بنگاه های خارجی رقابت کنند (اثر سرریز)، که البته بخش مستغلات – اجاره و فعالیت های کسب و کار، در رتبه اول از نظر جذب نیروی کار ماهر و افزایش نسبت نیروی کار ماهر به غیر ماهر (اثر سرریز) قرار دارند.
    کلیدواژگان: جهانی شدن، اقتصاد، اشتغال، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، نیروی کار ماهر و غیر ماهر، لثر سرریز، شکاف بهره وری، بخش خدمات
  • محمود متوسلی، معصومه فولادی صفحات 51-76
    اهمیت درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران و تاثیر آن بر تولید ناخالص داخلی، موضوعی غیر قابل انکار است. بخش نفت و گاز نه تنها به عنوان یکی از فعالیت های مهم اقتصادی بر سایر متغیرهای اقتصادی تاثیر می گذارد، بلکه درآمدهای حاصل از این بخش نقش مهمی به عنوان منبع مهم مالی در اقتصاد ایران ایفا می کنند. در این مقاله، با استفاده از مدل های تعادل عمومی، آثار افزایش قیمت جهانی نفت بر تولید ناخالص داخلی و اشتغال بررسی می شود. مدل های تعادلی عمومی (CGE)، به صورت گسترده ای از اواخر دهه 1970 به عنوان مدل های تحلیل سیاستی مورد استفاده قرار گرفته اند. مزیت بزرگ این رویکرد، این است که به اقتصاددان ها اجازه می دهد اثرات تغییرات سیاستی و یا عوامل برون زا را در چارچوب سیستمی که با تمام بخش های اقتصادی و کل جهان مرتبط است، بررسی و تحلیل کنند. در این مقاله، ضمن ارایه یک مدل تعادل عمومی برای ایران، اثر تغییر قیمت جهانی نفت بر تولید و اشتغال مطالعه می شود. نتایج نشان می دهد که افزایش قیمت نفت افزایش تولید ناخالص داخلی را به همراه دارد، که این افزایش ناشی از افزایش تمامی اجزا GDP است. هم چنین افزایش قیمت نفت اشتغال کل را افزایش خواهد داد، که این افزایش ناشی از افزایش اشتغال در بخش های نفت و گاز، ساختمان و خدمات است.
    کلیدواژگان: قیمت نفت، مدل های تعادل عمومی، تولید ناخالص داخلی، اشتغال، بخش های اقتصادی
  • علی معینی، حمید ابریشمی، مهدی احراری صفحات 77-100
    به کارگیری سیستم های غیر خطی پویا در تحلیل سری های زمانی اقتصادی، مدت هاست که مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفته است. سیستم های غیر خطی پویا، رفتارهای مختلفی را از خود بروز می دهند، که می تواند در توجیه بسیاری از پدیده های اقتصادی که به نظر تصادفی می آیند، به کار گرفته شود. در این مقاله، راهکاری ارایه شده است، که بر اساس آن می توان تابع پویای خاصی را برای مدل سازی سری زمانی مفروضی به کار گرفت. ابتدا بزرگترین نمای لیاپانوف با ابعاد محاط برای سری زمانی محاسبه و با تطابق آن با نمای لیاپانوف تابع پویا، پارامتر کنترل کننده تابع، تخمین زده می شود. در این مقاله، از تابع لجستیک برای مدل سازی قیمت روزانه نفت در بازه زمانی 2000-1998، استفاده شده است. تابع لجستیک حاصل، برای پیش بینی قیمت در روندهای مختلف به کار گرفته شده است. نتایج به دست آمده از دقت بالایی برخوردار است. به محض آن که بتوان تابع پویا را به سری زمانی مفروضی برازش کرد، رفتارهای غیر خطی این تابع، می تواند در تحلیل عملکرد سری زمانی، امکان زیادی را در اختیار تحلیل گر اقتصادی قرار دهد.
    کلیدواژگان: آشوب، تابع لجستیک، قیمت نفت، سیستم های پویا، نمای لیاپانوف، سری زمانی
  • اسمعیل ابونوری*، مانی موتمنی صفحات 101-117
    در بررسی هم زمان اثر اهرمی و بازخورد نوسانات، با استفاده از الگوی خود توضیح برداری (VAR)، وجود اثر اهرمی بر اساس داده های شاخص کل بازار سهام تهران، رد نشده است. به عبارت دیگر، کاهش بازده موجب افزایش نوسانات شده است. نتایج بررسی بازخورد نوسانات نشان می دهد که نوسانات پیش بینی نشده اثر منفی بر بازده سهام داشته، در حالی که بر خلاف نظریه بازخورد نوسانات، نوسانات پیش بینی شده با بازده سهام ارتباط مستقیم نداشته است.
    کلیدواژگان: بازده، نواسانات، اثر اهرمی، بازخورد نوسانات، بورس اوراق بهادار تهران
  • احمد جعفری صمیمی، احمد برادران هاشمی، تورج دهقانی صفحات 119-142
    گاز طبیعی از جمله منابع تامین انرژی است که تولید و مبادله آن به صورت پیوسته انجام می گیرد و از سیستم ها و امکانات ذخیره سازی برای مواجهه با بحران کمبودها استفاده می شود. در این مقاله، با نگاهی اجمالی به ویژگی های عمومی بازارهای گاز طبیعی، الگویی ارایه می شود، که ضمن تطابق با شرایط کلی بازار گاز طبیعی، تاثیر امکان ذخیره سازی را بر نوسانات قیمت گاز طبیعی در بازار رقابتی و انحصاری تبیین کند. ابتدا الگوی خود را در یک چارچوب عمومی فرمول بندی کرده و سپس آن را با ایجاد فروض مناسب، برای بازارهای رقابتی خالص و انحصار ذخیره سازی تعدیل می کنیم. در ادامه برای حل مدل از چهارچوب کلی برنامه ریزی پویای تصادفی استفاده کرده و در نهایت، با ارایه یک مثال عددی، کارکرد الگو را ارزیابی می کنیم. نتایج به دست آمده در هر دو حالت انحصاری و رقابتی با ماهیت و توجیه پدیده ذخیره سازی در بازار گاز طبیعی، که هدف آن ملایم شدن نوسانات قیمت گاز طبیعی است، نیز سازگاری دارد. این نتیجه گیری در حالت رقابت کامل بازار، بسیار مشهودتر از حالت بازار انحصار ذخیره سازی است.
    کلیدواژگان: ذخیره سازی گاز طبیعی، گاز طبیعی، مایع، بازار رقابتی، بازار انحصاری، برنامه ریزی پویا، فرایند استاندارد وینر، اصل بهینگی بلمن
  • ابراهیم حیدری صفحات 143-156
    در این مقاله، از نوعی تابع هزینه با عنوان تابع هزینه تعمیم یافته لئونتیف، برای تخمین توابع هزینه و توابع تقاضای نهاده های تولید در کوتاه مدت و بلند مدت برای بخش صنعت ایران استفاده شده است. نتایج که افزایش در قیمت نهاده ها به دلیل کشش های قیمتی پایین آن ها، سبب افزایش پایدار در هزینه تولید می شود. به طور نسبی، کم کشش ترین نهاده تولید در بلند مدت، سرمایه و باکشش ترین آن ها نهاده انرژی است. کشش های متقاطع براورد شده در بلند مدت نشان می دهند که میان نهاده انرژی و هرکدام از دو نهاد دیگر (نیروی کار و سرمایه) امکان جایگزینی نسبتا محدود و معنی دار وجود دارد در صورتی که این جانشینی برای دو نهاده دیگر معنی دار نیست. طبق نتایج تحقیق، مقایسه مسیر برآورد شده سرمایه گذاری با روند زمانی واقعی سرمایه گذاری در صنایع بزرگ نشان می دهد که این صنایع مورد مطالعه در طول دوره زمانی مورد مطالعه به طور متوسط 25 درصد از وضعیت مطلوب خود از نظر انباشت سرمایه فاصله داشته اند.
    کلیدواژگان: تابع کم هزینه تعمیم یافته لئونتیف، تابع تقاضای کوتاه مدت و بلند مدت نهاده، نهاده شبه ثابت، کشش های قیمتی
  • محمدرضا مقدم*، محمد مزرعتی صفحات 157-182
    صنعت نفت ایران برای توسعه بخش های پائین و بالادستی، نیاز به سرمایه گذاری (حدود 50 میلیارد دلار تا سال 1400) دارد. گرچه با قیمت های بالای نفت در شرایط کنونی بخشی از این منابع مالی از فروش نفت قابل تامین است، اما به هر حال استفاده از سرمایه گذاری خارجی به منظور جذب تکنولوژی و تسریع برنامه های سرمایه گذاری نیز ضروری به نظر می رسد. طی یک دهه اخیر، ایران تلاش کرده است که با معرفی قراردادهای بیع متقابل، بخشی از سرمایه مورد نیاز و تکنولوژی مناسب را به خدمت صنعت نفت بگیرد. در این قراردادها، پرداخت های مربوط به سرمایه گذاری و سود سرمایه گذاری طی یک دوره کوتاه، از محل فروش تولیدات آن پروژه انجام می پذیرد. در این مقاله، جنبه های مختلف قرارداد بیع متقابل مورد تحلیل قرار می گیرد و مقایسه ای با شیوه مشارکت در تولید نیز انجام می شود. روش مدل سازی ریاضی شیوه قراردادهای بیع متقابل، شرایط بهتری را برای ارایه تحلیل های فنی و اقتصادی فراهم می کند. قرارداد بیع متقابل، به شیوه ریاضی فرمول بندی می شود، تا قابلیت مقایسه پذیری با دیگر شیوه های سرمایه گذاری را داشته باشد. هم چنین، از طریق مدل برنامه ریزی ریاضی، امکان بهینه سازی شرایط قراردادهای بیع متقابل، امکان پذیر می شود.
    کلیدواژگان: ایران، برنامه ریزی ریاضی، بهینه سازی در قرارداد، فرمول بندی قراردادهای نفتی، قرارداد بیع متقابل، قرارداد مشارکت در تولید
  • صفحه 183
|
  • Ali Taiebnia, Zhyan Mardoukhi Pages 1-28
    The purpose of this study is to investigate the effects of public ownership of oil resources on utilization of the resources in Iran. Using new institutional economic approach, in particular property right approach, the behavior of policy making institutions within Iran as well as the historical behavior of OPEC based on its member countries interests has been analyzed. Considering the estimated Iran oil supply curve and estimation of real value of oil, the paper concludes that public ownership of oil resources together with state rather than private sector membership of OPEC have resulted in over-utilization of this exhaustive resources in Iran as well as in the export of crude oil with prices far below its real value.
    Keywords: Property right, Institution, Crude oil
  • Akbar Komijani, Salleh Ghavidel* Pages 29-50
    This study analyses one of the effects of the economic Globalization process, that is the inflow of foreign direct investment, on the employment of the sub-sectors of the service sector in Iran. For this purpose the impact of the gap between labor productivity in service sector of Iran and developed countries on the ratio of the skilled over unskilled labor (at the time of the multinational corporation entrance to the economy) is studied by using a panel data during the period of 1997-2004.The findings indicate that by entering the multinational corporations to the economy the active companies in various fields of service sector employ skilled labor which will lead to the greater labor productivity and consyuently the domestic companies can compete better with the foreign companies (spillover effect). The real-state, and small business activies have the first rank in emyloying the skilled labor and imyroving the ratio of skilled over unskilled labor.
    Keywords: Economic globalization, foreign direct investment, Skilled, unskilled labor, Spillover effect, Productivity gap, Service sector
  • Mahmood Motavaseli, Masoome Fouladi Pages 51-76
    Oil revenue is a critical factor in Iran’s economy and affects GDP to a great extent. Oil and Gas sector is not only an influential economic activity per se, but also an important source of finance for other sectors in Iran’s economy. Using a CGE model, this paper studies the impact of an increase in world oil price over GDP and employment. The CGE models have been widely used for policy analysis since 1970s. These models are superior in that they enable economists to analyze the impact of policy change or exogenous factors in a systemic framework which encompass all sectors in an economy and the whole world.The present paper first introduces a CGE model for Iran and subsequently studies the impact of an increase in world oil price on GDP and employment. It shows that an increase in oil prices will increase both GDP - as a whole - and all its components individually. Moreover, the increase in oil prices will improve total employment which is a result of employment increase in oil and gas, construction and services sectors.
    Keywords: Oil price, CGE models, GDP, Employment. Economic sectors
  • Ali Moeini, Hamid Abrishami, Mahdi Ahrari Pages 77-100
    In recent years, the theory of nonlinear systems in general and chaotic systems in particular has received a great deal of attentions in the economic research. Nonlinear systems show many behaviors which can be used to explain complex and deterministic features of economic systems. In this paper a new approach is proposed to fit a nonlinear dynamic function to a time series. First Lyapunov exponent of the time series is calculated. Then Lyapunov exponent is calculated from an assumed function. By comparing these two exponents, we are able to estimate the parameters of the function. Logistic map is used as the dynamic function and time series of price of oil is fitted by this function.
    Keywords: Chaos, Logistic map, Oil price, Dynamic Systems, Lyapunov exponent, Time series
  • Esmaiel Abounoori*, Mani Motameni Pages 101-117
    Concerning simultaneous leverage effect and volatility feedback in Tehran Stock Exchange, using daily total market index, we found that the leverage effect has been present in TSE. Regarding the volatility feedback, although unanticipated volatility has negative effect on the stock returns, however, contrary & volatility feed back theory the anticipated volatility has no direct effect on the stock returns.
    Keywords: Leverage effect, Volatility feedback, Tehran Stock Exchange, Latent VAR model
  • Ahmad Jafari Samimi, Ahmad Baradaran Hashemi, Touraj Dehghani Pages 119-142
    Natural Gas is one of the energy resources with the continuous trading in the international markets and storage facilities are used in the time of shortage crisis. In this paper, considering the general conditions of natural gas markets, we provide an appropriate model to study the effect of gas storage on the natural gas price volatilities in the competitive and monopolistic markets. First, we formulate our model in a general structure and then modify it regarding the assumptions for competitive and monopolistic markets. For solution of the problem we use the stochastic dynamic programming model. The results of the numerical example solution in this model show that in both conditions, competitive and monopoly markets, our model is compatible with the philosophy of gas storage with the aim of smoothing the price and in a competitive market; it is stronger than a monopoly one.
    Keywords: Natural Gas Storage, Liquefied Natural Gas, Competitive Market, Monopoly Market, Dynamic Programming, Standard Wiener Process, Bellman Optimality
  • Ebrahim Heidari Pages 143-156
    In this article a kind of cost function named Leontief’s Generalized(GL) cost function is used to estimate short-run and long-run cost function and demand functions of production inputs for Iranian industries. The results indicate that any increase in price of inputs due to their low price elasticity causes a sustainable increase in production cost. Relatively speaking, in long-run capital is least elastic production input whereas energy is the most elastic. Long-run estimated indirect elasticity show that energy input can be substituted by each other significantly, whereas the substitution for the other inputs(labour and capital) is not significant. Comparison analysis on estimated path of investment and it’s real time trend indicate that sample industries have had shown a mean of %25 gap from their desired situation.
    Keywords: Generalized leontief cost function(GL), Short, run, Long, run input demand function, Quasi, fixed factor, Price Elasticity
  • Mohammad Reza Moghaddam*, Mohammad Mazraati Pages 157-182
    Iran’s oil and gas industry requires investments of US$ 15 billion in the short-term and over US$ 50 billion in the medium term. Iran tries to interest international oil companies (IOC) in investing in Iran’s oil and gas business by offering buyback contracts. Under a buyback contract an IOC invests and when production starts the field is handed over to the National Iranian Oil Company (NIOC) or one of its representatives. The IOC gets its costs and an agreed upon profit paid out of the oil and/or gas gross profits, assuming the field produces as agreed upon and the international energy prices are high enough. According to the Iranian government the buyback contract contains sufficient incentives for an IOC to invest in Iran. The IOCs, however, disagree. They claim that they solely bare the risks in a buyback contract, whereas the Iranian counterpart receives all windfall profits. Furthermore, the IOCs claim that the utilization of Iran’s oil and gas reserves will be sub-optimal if they are not involved in optimising long-term recovery. This paper formulates the buyback contracts as such one could compare with other contractual framework like production sharing. Also the paper offers optimization solutions for buyback contracts as such Iran could pay the minimum amount to the investor.
    Keywords: Buyback contract, Risk sharing, Contractual framework