فهرست مطالب

فصلنامه تحقیقات اقتصادی
پیاپی 86 (بهار 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/02/08
  • تعداد عناوین: 11
|
  • حمید آماده، مرتضی قاضی، زهره عباسی فر صفحات 1-38

    مصرف انرژی به عنوان یک عامل تولید مهم، می تواند نقش موثری در رشد اقتصادی داشته باشد. از این‎رو بررسی رابطه مصرف انرژی و رشد اقتصادی به‎‎ویژه در بخش‎های اقتصادی، از اهمیت زیادی برخوردار است. تبیین این ارتباط به روشن شدن سیاست‎های بخش انرژی کشور، کمک شایانی می کند. در این تحقیق، با استفاده از الگوی خودبازگشتی با وقفه‎های توزیعی (ARDL) و هم‎چنین الگوی تصحیح خطا (ECM)، وجود رابطه بلندمدت و کوتاه مدت بین مصرف نهایی انرژی و مصرف نهایی حامل‎های مختلف انرژی شامل: فرآورده‎های نفتی، برق و گاز و رشد اقتصادی و اشتغال در بخش های مختلف اقتصاد ایران طی سال‎های 1350-1382، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که یک رابطه علیت کوتاه مدت و بلندمدت یک طرفه از مصرف نهایی انرژی و مصرف نهایی انرژی برق به رشد اقتصادی وجود دارد. یک رابطه علیت کوتاه‎مدت یک طرفه نیز از رشد اقتصادی به مصرف نهایی گاز طبیعی وجود دارد. علاوه بر این، یک رابطه علیت یک طرفه از مصرف نهایی انرژی در بخش صنعت به رشد ارزش افزوده در این بخش وجود دارد. هم‎چنین یک رابطه علیت کوتاه‎مدت و بلندمدت یک طرفه از مصرف نهایی انرژی برق در بخش کشاورزی به رشد ارزش افزوده در این بخش وجود دارد.

    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، مصرف انرژی، رابطه علیت، ARDL
  • سعید راسخی، احمد جعفری صمیمی، اکبر زمانی صفحات 39-62

    بر اساس مبانی نظری تجارت درون صنعت، آزاد سازی اقتصادی یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر پدیده تجارت درون صنعت است. تحقیق حاضر ضمن بررسی اثرگذاری تئوریک مولفه‎های مهم آزادسازی اقتصادی شامل خصوصی‎سازی، آزادسازی تجاری، آزادسازی نرخ ارز و آزادسازی مالی بر تجارت درون صنعت، این فرضیه را که «‎‎ آزادسازی اقتصادی بر میزان تجارت درون صنعت ایران تاثیر مثبت دارد، مورد آزمون قرار داده است. برای انجام مطالعه تجربی، ابتدا شاخص انواع تجارت در سطح تجمیع 6 رقم نظام هماهنگ برای دوره زمانی 1384-1371 برآورد شده و سپس برای آزمون فرضیه مذکور از دو گروه مدل (کل تجارت درون صنعت و انواع تجارت درون صنعت) استفاده شده است. در مجموع، اگرچه به نظر می‎رسد رابطه تئوریک قطعی و مشخصی میان مولفه‎های آزادسازی اقتصادی و تجارت درون صنعت وجود ندارد، ولی بر اساس مطالعه تجربی، اثر آزادسازی اقتصادی بر تجارت درون صنعت مثبت است.

    کلیدواژگان: انواع تجارت درون صنعت، آزاد سازی اقتصادی، آزادسازی تجاری، سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی، اندازه دولت، نظام نرخ ارز
  • مرتضی سامتی، رحیم دلالی اصفهانی، رحمان خوش اخلاق، زهره شیرانی فخر صفحات 63-108

    از مهم‎ترین متغیرهای کلیدی اقتصاد در تنظیم و اعمال سیاست‎های اقتصادی سیاست پولی نرخ بهره است که در دهه‎های اخیر تلاش‎های وافری در جهت تنظیم آن انجام گرفته و کاهش دادن آن به سطح مطلوب به عنوان یک اولویت مطرح شده است. در حقیقت دلیل این امر، تاثیر قابل توجه این متغیر در حل و یا ایجاد مشکلات و نابسامانی‎های اقتصادی موجود در برخی جوامع بوده است. در این راستا، در این تحقیق، پس از تعیین اثرگذارترین متغیرها بر نرخ بهره بر طبق اصول مکتب شیکاگو، به برآورد و تجزیه و تحلیل راه‎های کاهش نرخ بهره در ایران در طی دوره 1355 تا 1385، با استفاده از روش نقشه علی بیزین(BCM) پرداخته شده است. نتایج به‎دست آمده حاکی از آن است که با کاهش نرخ تورم و تورم انتظاری، کنترل حجم پول و اعتبارات و کاهش کسری بودجه دولت، نرخ بهره کاهش خواهد یافت. هم‎چنین، نتایج حاصل از تحقیق، نظرات مکتب شیکاگو را در مورد اهمیت زیاد پول و اثر مستقیم و پرقدرت آن بر متغیرهای واقعی اقتصاد در ایران تایید می‎کند و مطابق با عقاید این مکتب، حجم پول و تورم مهم‎ترین متغیرها در فرآیند کاهش نرخ بهره‎اند.

    کلیدواژگان: نرخ بهره، شبکه بیزین، نقشه علی، نقشه علی بیزین، نااطمینانی
  • مجید صباغ کرمانی، مهدی باسخا صفحات 109-130

    آیا فقط افزایش هزینه های دولت برای بهبود شاخص های اجتماعی کافی است، یا متغیرهای مرتبط با وضعیت نهادهای حکومتی در جامعه نیز، در این میان موثرند؟ مقاله حاضر با استفاده از مفهوم نوین حکمرانی خوب، به بررسی نقش این متغیر، در بهبود کارکرد هزینه های آموزشی و بهداشتی کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی پرداخته است. به عبارت دیگر، روابط سه حوزه «حکمرانی خوب»، «هزینه های دولت» و «شاخص های بهداشتی و آموزشی» مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور از شاخص های «فساد» و «بوروکراسی اداری»، به‎عنوان متغیرهای نشان دهنده «وضعیت حکمرانی» در کشورهای مذکور استفاده شده است.
    نتایج به دست آمده حاکی از آن است که افزایش هزینه های آموزشی و بهداشتی دولت، همواره موثر نبوده است؛ اما در کشورهایی که از وضعیت حکمرانی بهتری برخوردار بوده اند، این افزایش هزینه ها، تاثیر بیش‎تری بر شاخص های بهداشتی و آموزشی داشته است؛ به عبارت دیگر، بهبود شاخص های حکمرانی، عملکرد هزینه های این دو بخش را افزایش داده است.

    کلیدواژگان: حکمرانی خوب، هزینه های بهداشتی، هزینه های آموزشی، هزینه های دولت، کارکرد هزینه های عمومی
  • جعفر عبادی، محمدحسین قوام صفحات 131-162
    درتئوری های اقتصاد رفاه همواره شاهد تبادل بین کارایی و برابری (عدالت) هستیم. در این تحقیق، رابطه مذکوردر ارتباط با تحولات نظام دارویی ایران طی سال‎های 76 الی 85، مورد مطالعه قرار می‎گیرد. در همین راستا، در این تحقیق به بررسی فرایند هدفمندسازی یارانه دارو در ایران طی سال‎های 76 الی 84 از دو منظر عدالت توزیعی در بخش درمان، در ارتباط با هزینه های دارویی و تغییرات کارایی در بخش صنعت دارو، پرداخته شده است. در بررسی عدالت توزیعی، از آمار مربوط به هزینه های دارویی خانوار نمونه در دهک‎های هزینه‎ای و محاسبه میزان رشد این هزینه ها طی سال‎های مذکور، استفاده شده است. در بررسی کارایی صنعت دارو در ایران نیز، شاخص هرفین دال با استفاده از آمار مربوط به سهم ریالی هریک از شرکت‎های تولید کننده دارو از بازار دارویی ایران، محاسبه شده است. در همین راستا، تحولات بازار دارویی کشور و رقابتی‎تر شدن آن، همراه با افزایش تولید دارو در این بخش، به‎عنوان شاخصی برای افزایش کارایی صنعت در نظر گرفته شده است. پس از انجام مطالعات و بررسی های مذکور، مشاهده شد که با وجود افزایش کارایی در صنعت دارویی کشور طی سال‎های مذکور که به‎صورت رقابتی‎تر شدن بازار دارویی کشور و افزایش تولید دارو تجلی کرده است، وضعیت عدالت توزیعی در بخش بهداشت و درمان از منظر توانایی تمامی اقشار جامعه برای دسترسی به داروهای مورد نیازشان، تفاوت چشم‎گیری نداشته است.
    کلیدواژگان: یارانه، دارو، عدالت توزیعی، کارایی
  • علیرضا عرفانی صفحات 163-180
    در این مقاله با استفاده از داده های روزانه شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 6/1/1382 تا 14/4/1386، به بررسی ویژگی حافظه بلند این شاخص پرداخته و مدل ARFIMA را بر آن برازش می‎دهیم. هم‎چنین عملکرد پیش‎بینی مدل ARFIMA را با مدل ARIMA مقایسه می‎کنیم. نتایج نشان می‎دهند که اولا این سری زمانی از نوع حافظه بلند است، بنابراین می‎توان با تفاضل‎گیری کسری آن را مانا کرد. پارامتر تفاضل‎گیری به‎دست آمد. پس از تفاضل‎گیری کسری و تعیین تعداد وقفه های اجزای خودبازگشت و میاانگین متحرک مدل، شکل کلی به‎صورت، مشخص می‎شود. پارامترهای این مدل برای 900 داده درون نمونه‎ای برآورد شده است و از آن‎ها برای پیش‎بینی 70 داده خارج از نمونه استفاده می‎شود. مقایسه عملکرد پیش‎بینی مدل ARFIMA با مدل ARIMA، نشان می‎دهد که مدل ARFIMA از قدرت پیش‎بینی‎کنندگی بالاتری برخوردار است.
    کلیدواژگان: حافظه بلند، تحلیل دامنه استاندارد شده، تحلیل دامنه استاندارد شده تغییر یافته، مدل ARFIMA، مدل ARIMA
  • طیبه فراهانی صفحات 181-192
    در این مطالعه با استفاده از سیستم تقاضای تقریبا ایده‎ال(AIDS)، توابع تقاضای تلفن همراه و ثابت به طور تخمینی بیان شده و شدت جایگزینی بین تلفن همراه و ثابت برای کشور ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاکی از این واقعیت است که در طول دوران مورد بررسی تعداد مشترکان تلفن همراه در ایران روند صعودی داشته، به‎طوری‎که در این سال‎ها از تلفن ثابت پیشی گرفته است. این ممکن است به علت کاهش قیمت دسترسی به خدمات تلفن همراه در طی سال‎های اخیر باشد. توسعه این روند ممکن است در آینده‎ای نزدیک به جانشینی کامل موبایل منجر شود.
    کشش‎های قیمتی خدمات تلفن ثابت و همراه حاکی از حساسیت مشترکان به قیمت این خدمات ویژه موبایل است، لذا نیروهای بازار برای کنترل کردن قیمت کافی نیستند و تنظیمات خدمات و قیمت مورد نیاز است. این در حالی است که کشش‎های متقاطع بین تلفن همراه و ثابت در ایران نشان‎دهنده مکمل بودن این خدمات است. این مکمل بودن از عواملی هم‎چون دولتی بودن خدمات تلفن نشات می‎گیرد. نبود رقابت کافی و افزایش قیمت نسبت به خدمات تلفن ثابت از جمله عوامل دیگری هستند که سبب بروز این پدیده شده‎اند.
    کلیدواژگان: جایگزینی، رقابت، تلفن همراه و ثابت
  • غلامرضا کشاورز حداد، باقر صمدی صفحات 193-235
    پیش بینی تلاطم یکی از مهم‎ترین موضوعات مورد مطالعه ریسک در بازارهای مالی است. در تحقیق حاضر ابتدا با استفاده از روش‎های GARCH، تلاطم موجود با استفاده از 1467 داده روزانه برای شاخص قیمت بورس تهران برآورد شده و بهترین مدل‎ها در تخمین و پیش بینی تلاطم برای توزیع نرمال و توزیع تی- استیودنت نتیجه شده است. با توجه به وجود علائم حافظه بلندمدت برای تبیین میانگین شرطی، از مدل ARFIMA و برای واریانس شرطی، در کنار مدل‎های با حافظه کوتاه مدت، از مدل با حافظه بلندمدت FIGARCH استفاده شده است. برای انجام پیش بینی در دوره خارج از دوره نمونه، مدل ARFIMA-FIGARCH با توزیع نرمال، دقیق‎ترین مدل بوده و نتایج بهتری را ارائه می‎دهد. یکی از روش‎های مطرح در بررسی ریسک‎ها و مدیریت ریسک، تخمین VaR یا ارزش در معرض خطر است. مقایسه مدل‎ها نشان می‎دهد که در سطوح اطمینان متفاوت برای تخمین ارزش در معرض خطر، مدل‎های مختلف نتایج متفاوتی می‎دهند، ولی می توان گفت مدل FIGARCH در سطح معنی داری 5/2٪ بهترین عملکرد را در میان مدل‎های GARCH دارد.
    کلیدواژگان: ARFIMA، مدل‎های GARCH، حافظه بلند مدت، ارزش در معرض خطر، شاخص قیمت بورس تهران
  • محمدرضا مقدم صفحات 237-252
    این مقاله به توصیف و مقایسه پیش بینی های دو روش از بین روش‎های تحلیل داده ها، روش منحنی کاهش (DCE) با استفاده از روش رگرسیون و روش شبکه عصبی مصنوعی (ANN) می‎پردازد. نتایج به‎دست آمده مربوط به تولید حاصل از چاه های واقع بر میدان نفتی اهواز نشان می‎دهند که در طول دوره برآورد، برازش روش شبکه عصبی از انطباق بهتری نسبت به روش رگرسیون (با استفاده از تکنیکهای اقتصادسنجی) برخوردار است، ولی در دوره پیش بینی تولید، با توجه به سناریوی انتخابی، پیش بینی روش شبکه عصبی بسیار متفاوت از روش رگرسیون است و نشان می‎دهد که تحلیلگران نباید برای تخمین تولید میادین نفتی تنها به یک روش خاص تکیه کنند. به هر حال این دو شیوه در سیستمی موسوم به “سیستم پشتیبانی تصمیم”، DSS، برای کاربران امکان پیش بینی تولید یک میدان یا حتی یک چاه را فراهم می‎آورند. بنابراین، یک کارشناس میدان نفتی می تواند منحنی های مختلف مربوط به نرخ‎های تولید پیش بینی شده را مقایسه و مناسب ترین مدل را برای تصمیم گیری انتخاب نماید. به‎عبارت دیگر، معادلات (ریاضی) به‎کار رفته برای پیش بینی تولید یک میدان نفتی به‎گونه ای باید مدل سازی شوند که بتوانند مقادیر نسبتا نزدیک به یکدیگر را به‎دست دهند.
    کلیدواژگان: پیش بینی میزان تولید نفت، میدان نفتی، روش شبکه های عصبی مصنوعی، روش منحنی کاهش، رگرسیون
  • نادر مهرگان، روح الله رضایی صفحات 253-266
    حداقل دستمزد در اقتصاد ایران از دیدگاه تجربی طی سال‎های 1348-1384، می پردازد. براساس ادبیات اقتصادی، ارتباط تنگاتنگی میان نرخ تورم و حداقل دستمزد وجود دارد. برخی از صاحب‎نظران اعتقاد به افزایش تورم به دلیل افزایش در حداقل دستمزد دارند و در مقابل، گروهی دیگر افزایش تورم را دلیل افزایش حداقل دستمزد ارزیابی می کنند. نتایج تجربی تحقیق بیان‎گر وجود رابطه علی یک طرفه از تورم به حداقل دستمزد است.
    کلیدواژگان: تورم، حداقل دستمزد، رابطه علی
  • صفحه 1
|
  • Pages 1-38

    Energy as an important production factor has significant effects on economic growth. Identifying the relationship between energy and economic growth can help to improve governmental energy policies. Applying ARDL and ECM methods, this paper examines the longrun and shortrun causality relationships between (1) energy consumption and economic growth and (2) energy consumption and employment in various economic sectors of Iranian economy for the period 1971-2003. The results show that there is a longrun and shortrun unidirectional causality relationship from energy consumption to economic growth, a shortrun unidirectional causality relationship from economic growth to natural gas consumption, a unidirectional causality relationship from energy consumption to value added in industrial sector and shortrun and longrun unidirectional causality relationship from electricity consumption to value added in agricultural sector.

  • Pages 39-62

    According to the literature, economic liberalization is an important factor affecting the Intra industry Trade (IIT). Present paper is trying to examine the positive effect of economic liberalization on Iran’s IIT as well as to review the effectiveness of important components of economic liberalization including privatization, trade liberalization, exchange rate liberalization and financial liberalization on IIT, based on theoretical models. For the empirical study, we have estimated IIT type at 6-digit HS classification system during time period 1992-2005 by using trade types index. Then, we have used two group models (IIT and types of IIT) for examining this hypothesis. Overall, although it seems that there is no deterministic theoretical relationship between important components of economic liberalization and IIT, yet economic liberalization has positive effect on IIT, based on experimental evidences.

  • Pages 63-108

    Regarding to important role of interest rate in adjusting and performing economic policies, in particular monetary policies, in recent decades too many efforts has been done for adjusting this variable as one of the most important key economic indicators. Due to the noticeable impact of interest rate to solve or generate economic problems in some societies, reducing it to its optimal level is in the first line of agenda as an important issue. In this study, according to Chicago School principles, we determine the most effective economic variables on interest rate. Then we use Bayesian Causal Map (BCM) to analyze the suitable ways of reducing interest rate in Iran over the period of 1976 to 2006. We concluded that interest rate tends to be depress through reducing inflation rate, reducing expected rate of inflation, controlling money stock, controlling credits and reducing budget deficit. Furthemore, the results of study confirm the Chicago School ideas about importance of money and direct and powerful impact of it on real economic variables in Iran and according to beliefs of this school, in process of reducing interest rate, money stock and inflation rate are the most important economic variables in Iran.

  • Pages 109-130

    Do government expenditures often yield the expected improvement in social outcomes? This paper asserts that the good governance indicators can explain differences in attainment to a good health and education outcomes in OIC countries. This paper analyses the linkage between three concepts; "Good Governance", "Public Spending" and "Social Outcomes" For this propose, we measure the governance level by "corruption" and "quality of bureaucracy". Public spending becomes more effective in health and education sectors in countries with good governance; also, public spending has less impact on health and education outcomes in poorly governed countries. By using OIC countries data in period 1991-2005, we found that public health and education spending has a stronger negative effect on child mortality and stronger positive effect in raising primary education attainment in countries, which have good governance.

  • Pages 163-180
    In this paper we investigate the long memory of Tehran Securities Price Index and fit ARFIMA model using 970 daily data since 1382/1/6 until 1386/4/17. Furthermore, we compare the forecasting performance of ARFIMA and ARIMA models. The results show that the series is a long memory one and therefore it can become stationary by fractional differencing. We obtaine the fractional differencing parameter. Having done the fractional differencing and determination of the number of lags of autoregressive and moving average components, the model is specified as. We estimate the parameters of the model using 900 in-sample data and use this estimates for forecasting 70 out-sample data. Comparing forecasting performance of two models illustrate that forecasting performance of ARFIMA model is better than ARIMA model.
  • Pages 181-192
    This paper estimates demand functions for wireless and wireline phone, using Almost Ideal Demand System (AIDS) and attempts to test the hypothesis of substitutability between wireless and wireline in Iran. The results indicate that the number of mobile subscribers has been growing more than the number of wireline subscribers over studied period. This maybe because of lower price of mobile access in recent years. This process may lead to complete substitubility of mobile services in the future. The price elasticities of fixed and mobile services show the sensivity of subscribers, specially for the mobile services. The results show that price and service regulations are needed, since market forces aren’t sufficient to hold prices in check. This fact may arise from factors such as; government supply of services, insufficient competition and inerease in the price of wireless services compane to wireline services.
  • Pages 193-235
    Risk prediction plays an increasing role in financial risk management. This study aims to investigate existence of asymmetry and long memory volatility in Tehran Stock Exchange Index daily data over period of 1998-2006. 1467 daily index returns are used for volatility modeling via GARCH (Long & short Memory) processes for both normal and t-student innovations. The specification and forecasting performance of competing volatility models are compared by standard criteria. Considering the evidence of long memory, ARFIMA models are developed for conditional mean and both long and short memory models are used for conditional variance. We find that long memory models (particularly with normal distribution of innovations) perform more accurately. Also empirical results indicate that GARCH models have confidential performance with t-student innovation. In sample and out–of-sample Value at Risk calculation resulted by FIGARCH models are more accurate than those of generated by traditional GARCH, particularly in 2.5% critical region.
  • Pages 237-252
    This paper describes two data analysis techniques adopted in a Decision Support System (DSS), Decline Curve Estimation and Artificial Neural Network (ANN) approaches, which aid users in predicting oil production of a field. The system generates different predictions, according to scenario, chosen for prediction. These two approaches show that to explain production of a field, ANN method shows better fit to historical data, compared with regression method used for decline curve estimation. But to predict production of the same field these two show completely different forcasts, which alarms us to be careful in using a particular method for predictions. In the case of modeling a mathematical relation for production of a field, researchers should apply different approaches and compare the result to reach to a better conclusion about the production rate.
  • Pages 253-266
    This paper reviews the relationship between inflation rate and minimum wage in Iran’s economy over the 1969-2005. According to the economic literature, there is a narrow relationship between inflation rate and minimum wage. Some economists believe in increased inflation due to minimum wage. The other group of economists considers the increased inflation as a cause for increasing minimum wage. The study results do confirm the existence of causal relationship from inflation rate to minimum wage.