فهرست مطالب

جستارهای تاریخی - سال هشتم شماره 2 (پاییز و زمستان 1396)

نشریه جستارهای تاریخی
سال هشتم شماره 2 (پاییز و زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/09/13
  • تعداد عناوین: 9
|
  • محمدتقی ایمان پور*، زهرا کایید صفحات 1-25
    سرزمین ایلام در جنوب غربی ایران که علاوه بر خوزستان شامل زاگرس جنوبی، بوشهر، قسمتی از فارس و همچنین کرمان میشده استکانون یکی از کهنترین تمدنهای ایران باستان محسوب میشد.همجواری قلمروی دولت ایلام نو با پادشاهی آشوریان ، موجب نزاع و درگیری مداوم ایلام با آشور در این دوره شد. سرانجام به دلیل تداوم سیاست خصمانه میان این دو دولت و نیز ادامه حملات آشوریان علیه سرزمین ایلام، دولت مرکزی آن در قرن هفتم پ.م سقوط کرد. هر چند در طی این تهاجمات بخش های مهمی از سرزمین های غربی کشور و از جمله شوش ویران شد، اما به نظر می رسد سرزمینهای شرقی ایلام مانند ناحیه ارجان و ایذه کماکان توانستند تا حدودی به حیات فرهنگی و اقتصادی خود ادامه دهند و نقش مهمی در انتقال فرهنگ ایلام نو به دربار هخامنشی بازی کنند.
    در این پژوهش سعی شده است با تکیه به شیوه پژوهشهای تاریخی و استفاده از منابع میانرودانی، ایلامی و هخامنشی به این پرسش پاسخ دهد که چه مکانهایی کانون انتقال فرهنگ ایلام نو به پارس در پیش از تشکیل شاهنشاهی هخامنشی بوده است وتوانستند نقش مهمی در انتقال فرهنگ و سنن ایلامی نو به دوره هخامنشیان ایفا کنند.
    کلیدواژگان: ایلام نو، پارس، هخامنشیان، ارجان، ایذه، تاثیرات فرهنگی
  • فرهاد دشتکی نیا* صفحات 27-53
    انقلاب مشروطیت ایران در مطبوعات خارج از ایران به درجات بازتاب هایی داشت. در بین مطبوعات خارج از ایران جراید منطقه قفقاز انقلاب مشروطیت را از وجوه گوناگون مورد توجه قرار دادند. یکی از مهمترین نشریات قفقاز در ربع اول قرن بیستم میلادی هفته نامه طنز ملانصرالدین بود که تحولات انقلاب مشروطه ایران را در مقیاسی نسبتا وسیع منعکس می کرد. به رغم انعکاس گسترده تحولات ایران در ملانصرالدین و تاثیر آن بر سپهر سیاسی ایران و نیز بر تعدادی از نویسندگان و نشریات ایران در دوره مشروطه هنوز درباره بازتاب تحولات مشروطه خواهی ایرانیان در این نشریه پژوهش درخور اعتنایی در زبان فارسی انجام نشده است. پژوهش حاضر، در پی بررسی چرایی و چگونگی انعکاس اخبار تحولات مشروطیت ایران در هفته نامه ملانصرالدین است. یافته های پژوهش نشان می دهد سردبیر، نویسندگان و کاریکاتوریست های ملانصرالدین تحولات ایران را به دلیل سیاست کلان هفته نامه در حمایت از جنبش های سیاسی سرزمین های اسلامی، حضور گسترده مهاجران ایرانی در قفقاز و نیز پیوندهای قومی برخی از نویسندگان ملانصرالدین با ایرانیان مورد توجه قرار دادند. ملانصرالدین، انقلاب مشروطه ایران را از منظر مفهوم مشروطه در بین گروه های فرودست جامعه ایران، آسیب شناسی رفتار مشروطه خواهان، موانع تحقق آرمان های مشروطیت در ایران و نتایج انقلاب مشروطه بازتاب داده است.
    کلیدواژگان: انقلاب مشروطیت، مطبوعات، قفقاز، ملانصرالدین، جلیل محمد قلی زاده
  • شهرام جلیلیان* صفحات 55-83
    ایرانیان در درازای تاریخ ساسانیان، باور داشتند که پادشاه ایران تنها باید هموندی از تخمه ساسانیان باشد.هموندان خاندان های نژاده ای همچون اسپاهبد، مهران، کارن، سورن و دیگر خاندان های ایرانی، دست کم تا چند دهه پایانی تاریخ ساسانیان، این انگاره را نادیده نگرفتند و خواستار ستاندن پادشاهی از چنگ ساسانیان نشدند. تنها در شامگاه تاریخ ساسانیان بود که باور به حق ایزدی و خاندانیفرمانروایی ساسانیان، اندکی رنگ باخت و هموندان پاره ای خاندان های بزرگ خواستار گرفتن تخت پادشاهی ایران شدند. اگرچه آنها چندان کامیاب نبودند و از دیدگاه بیشتر ایرانیان، رباینده حق ایزدی فرمانروایی ساسانیان انگاشته می شدند، اما ستیزه های پاره ای خاندان ها با پادشاه بزرگ تیسفون، گذشته از جنگ های خانگی و شورش ها، چنان شالوده های پادشاهی ساسانیان را لرزانید که در یورش عرب ها به ایران، دیگر توانی برای پایداری و جنگ با دشمن وجود نداشت.در این پژوهش، سوال اصلی این است که خاندان های نژاده و بزرگان ایرانی، از آغاز پادشاهی هرمزد چهارم تا مرگ یزدگرد سوم درباره حقایزدی شهریاری ساسانیان چه دیدگاهی داشته اند؟ این جستار نشان خواهد داد که در این برهه زمانی، باور به حق ایزدی خاندان ساسانیان برای فرمانروایی در ایران، سست شده بود و هموندان پاره ای خاندان های نژاده حتی برای ستاندن تاج و تخت پادشاهی ایران با ساسانیان به ستیزه برمی خاستند.
    کلیدواژگان: ساسانیان، خاندان های نژاده، بهرام چوبین، شهروراز، حق خاندانی فرمانروایی ساسانیان
  • عادل شعبانی مقدم *، علی اکبر جعفری صفحات 85-104
    الگوهای رفتاری- اجتماعی و سبک زندگی مردم ایران که نشان دهنده فرهنگ عمومی آن ها می باشد،در تاریخ نگاریاجتماعی بسیار حائز اهمیت است.یکی از مهم ترین اینالگوهایفرهنگی،وجودپدیده ترس و رفتارهای ناشی از آن می باشد. متون تاریخی دوره قاجار یکی از خصوصیات رفتاری مهم مردم کاشان را ترسویی و جبونی آنان دانسته و به همین دلیل، امروزه صفت ترس به اهالی کاشان نسبت داده می شود و کاشانی ها به ترسویی شهرت دارند. مسئله اساسی این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای به آن پرداخته می شود، بررسی تاریخی و ریشه یابی زمینه هایاشتهار ترسوییمردم کاشانو بررسی صحت اعتبار این ویژگی و سبک زندگی و رفتار فرهنگیکاشانی ها در برخورد با ترساست. یافته های پژوهش نشان می دهد اشتهار مردم کاشان به ترس از دوره قاجار شکل گرفته و به این موضوع در منابع پیش از این اشاره نشده است. حتی با وجود اشاره های منابع دوره قاجار به ویژه سفرنامه ها در این خصوص، سیاحانی که پیش از این به ایران سفر کرده اند، به ترس کاشانیان نپرداخته اند و هیچ سابقه تاریخی قابل استناد و ادله محکمی در ارتباط با ترس کاشانی ها در منابع پیش از قاجار وجود ندارد.
    کلیدواژگان: ترس، کاشان، واقعیت، شایعه، سیاحان، دوره قاجار
  • ابوطالب سلطانیان* صفحات 105-121
    یکی از رویدادهای سرنوشت ساز در تاریخ جنبش جنگل، اتحاد و همکاری آن با بلشویک‏ها بود. اما این همکاری نه تنها در دست‏ یافتن جنبش به اهدافش کمکی نکرد، بلکه منجر به تضادهای سیاسی- ایدئولوژیک گردیده و در نهایت از توان و پویایی جنبش کاست. از دیگر پیامدهای این‏ همکاری، آسیب های بسیاری بود که در پی جنگ‏های بی‏نتیجه بلشویک‏ها به مردم منطقه وارد شده بود. لذا، این پرسش در اینجا بررسی می‏شود که چه عواملی سبب سوق دادن جنبش به همکاری با بلشویک ها گردیدند ؟ در پاسخ، چند عامل موثر مورد مطالعه قرار گرفتند : یکی روابط دوسوی های که از همان دوران انقلاب روسیه، بین بلشویک ها و جنبش برقرار شده بود. عامل دیگر تحلیل رفتن قوای جنبش در جنگ‏ با نیروهای انگلیسی‏- دولتی بود. سومین عامل، رشد بلشویسم در ایران، در پی انقلاب 1917 روسیه بود. مجموعه این عوامل سبب شدند تا جنبش به همکاری با بلشویک ها روی آورد.
    کلیدواژگان: جنبش جنگل، بلشویک ها، روابط، همکاری، میرزا کوچک خان
  • سجاد کاظمی*، عبدالحسین میلانی صفحات 123-147
    هنر نگارگری و نقاشی دوره آل‏جلایر را بایستی در تداوم سبک رایج دوره ایلخانی(مکتب تبریز) مورد بررسی قرار داد. مهمترین تاثیری که از دوره ایلخانی به جا ماند و در دوره آل جلایرصیقل داده شد؛ سبک هنر نقاشی چینی بود. در این مقاله بر آنیم با روش تاریخی و رویکردی توصیفی تحلیلی به بررسی هنر نگارگری و نقاشی این دوره و سهم آن در شکل‏گیری مکتب نگارگری هرات دوره تیموریان بپردازیم. یافته ها حاکی از آن است که سلاطین جلایری به ویژه سلطان اویس و فرزندش سلطان احمد با وجود آشوب های سیاسی در تاسیس کارگاه های هنری و حمایت از هنرمندان نقش عمده‏ای در تحول هنر نقاشی این دوره داشته‏اند؛ سبک هنر نقاشی چینی نیز در این زمان به ویژه در آثار مکتب بغداد تعدیل شده و رنگ و بوی ایرانی به خود گرفته بود و دیگر اینکه هنرمندان عصر جلایری و شاگردان‏شان با انتقال به مراکز هنری عصر تیموری سهم عمده‏ای در شکل‏گیری مکتب نگارگری هرات دوره تیموریان داشته‏اند.
    کلیدواژگان: نگارگری، نقاشی چینی، آل جلایر، سلطان اویس، سلطان احمد، هرات، تیموریان
  • فخرالدین محمدیان*، سید رسول موسوی حاجی، خدیجه شریف کاظمی، رضا مهرآفرین صفحات 149-170
    آیین سوگواری و تدفین همواره در طول حیات بشر، منعکس کننده ی اندیشه های آیینی، فرهنگی، تاریخی و اساطیری اقوام است. وسعت امپراتوری هخامنشیان، تنوع فرهنگی گسترده ای را در سرزمین های تابعه داشته؛ که اشتراکاتی در بین آنها مشاهده می گردد. آسیای صغیر یکی از ایالت های مهم هخامنشیان بوده که در برخی از مناطق آن، تومولوس هایی با مضامین و نقوش سوگواری مشاهده شده است.
    صحنه های نقاشی های این محوطه، یادآور رفتارهای آیینی- فرهنگی در سوگ برخی شخصیت های پهلوانی و اساطیری ایرانی در شاهنامه است. از سوی دیگر امروزه در مراسم سوگواری ایلات لر و بختیاری غرب ایران، مراسمی به نام کتل برگزار می شود که به نحوی با مراسم شاهنامه و نقوش تاتارلی قابل مقایسه است. این پژوهش با روش تاریخی- توصیفی انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که این جریان فرهنگی از زمان های دور تا به امروز در یک منطقه وسیع جغرافیایی تداوم یافته و ضمن حفظ ساختار و کلیات، تغییراتی نیز در آن حاصل شده است.
    کلیدواژگان: آیین سوگواری، هخامنشیان، تومولوس تاتارلی، شاهنامه، مراسم کتل
  • جعفر آقازاده *، سجاد حسینی صفحات 171-198
    در تاریخ ایران علی رغم آن که اغلب نیروی نظامی طرف پیروز و دارای حق حکومت را مشخص می کرد، اما هر حکومتی تلاش داشت، قدرت عریان و نظامی را به اقتدار مورد پذیرش افراد جامعه تبدیل کند. حکومت آقامحمدخان قاجار اگرچه در نگاه اول صبغۀ نظامی و خشنی دارد، اما او و درباریانش تلاش داشتند تا با بهره گیری از سنن رایج در سپهر سیاسی ایران، به حکومت او مشروعیت ببخشند. مسالۀ اساسی این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای به آن پرداخته می شود، بررسی تکاپوهای مشروعیت ساز آقامحمدخان قاجار و بازتاب آن در منابع این دوره است. یافته ها نشان می دهد آقامحمدخان قاجار و اطرافیانش درک و دریافت درستی از سنن حاکم بر ساختار سیاسی ایران داشتند و تلاش داشتند تا قدرت وی را بر اساس معیارهایی همچون امتیازات حسبی و نسبی، بهره گیری از سنن شاهی ایران و مذهب شیعه به اقتدار مورد پذیرش مردم ایران تبدیل کنند.
    کلیدواژگان: آقامحمدخان، حکومت قاجار، غلب? نظامی، مشروعیت سازی قدرت، سنن شاهی ایران
  • مرتضی نورایی، مینا معینی * صفحات 199-221
    در دوره قاجار بخشی از اتباع ایرانی حاضر در خاک عثمانی، زواری بودند که همه ساله راهی زیارت عتبات می شدند. این زائرین از هنگام حرکت تا بازگشت، با مشکلاتی روبرو می شدند که گاهی مانع رسیدن آنان به مقصد شده و حتی در مواردی به یک عامل بحران زا در روابط دو کشور تبدیل می گردید. یکی از مهم ترین مسائلی که زوار با آن مواجه می شدند، سخت گیری های مامورین عثمانی نسبت به آنها بود.
    اما چرا علی رغم توافق هایی که بین دو کشور صورت می گرفت، مامورین عثمانی نسبت به زوار پیوسته سخت گیری می کردند؟ تعدیات آنها در چه زمینه هایی بود؟ واکنش دولت و ماموران ایران نسبت به آن تعدیات چه بود؟ این سخت گیری ها چه مشکلاتی برای زوار به همراه داشت؟
    این مقاله بر آن است به روش کتابخانه ای و با تکیه بر اسناد، به شیوه توصیفی- تحلیلی به پرسش های بالا پاسخ دهد. به نظر می رسد که: ماموران عثمانی به دلیل تعصب مذهبی، کسب منافع مادی و با توجه به سهل انگاری دولت و ماموران ایرانی، به زوار انواع تعدیات را روا می داشتند.
    کلیدواژگان: زوار، عتبات، عثمانی، تعدیات، کارپرداز
|
  • Mohammad Imanpour *, Zahra Kaeed Pages 1-25
    Elamite civilization which was included modern Khuzistan, Bushahr, Fars and sometimes Kerman is known as one of the oldest civilizations in the in southwest Iran. The neighborhood of Neo–Elamite kingdom with Assyrian Empire in his western territory as well as Elamite foreign policy, supporting Babylonian in this period, the area which also was claimed by Assyrian over, resulted to contestant conflict between these two states and finally to destructions of Susa and the fall of Elamite state in seven century. Nonetheless, it seems the eastern part of Elam such as Arjan and Izeh was left untouched by Assyrian and local rulers continued to rule over those territories, as they could later play an important role in transmission of Neo-Elamite culture to Persia.
    In this research it has been tried, based on archaeological data, ancient textual sources from Mesopotamia, Elam and Persia to demonstrate that despite of destruction of Susa and fall of Elamite state by Assyrian, nonetheless, the Elamite influenced Persian more than any nation and Arjan and Izeh played an important role in the transmission of Elamite culture into Persia during the Achaemenids.
    Keywords: Neo-Elamite, Persia, Achaemenid, Arjan, Izeh, Acculturation
  • Farhad Dashtakinia* Pages 27-53
    Iranian Constitutional Revolution of Iran in the foreign press that was reflected to some degree. Among the foreign press of various aspects of the Constitutional Revolution of Iran press Caucasus region were considered. One of the most important issues of the Caucasus in the first quarter of the twentieth century Molla nasreddin week was completed in various formats such as editorials, essays, reports, notes, cartoon and notifications Constitutional Revolution of Iran was reflected in a relatively large area. Reflecting the Constitutional Movement in Iran Molla Nasreddin it into one of the most famous and most influential weekly magazines Iran became the constitutional period. This research aims to investigate why and how coverage Constitutional Movement in Iran Molla Nasreddin is completed in a week.respectively. Molla Nasreddin, the Iranian Constitutional Revolution from the perspective of the constitutional concept of the underclass in Iran, pathological behavior, constitutionalism, constitutional obstacles to the realization of the Constitutional Revolution in Iran, and the results are reflected in various formats.
    Keywords: Constitutional Revolution, Press, Caucasus, Molla Nasreddin, Jalil Mohammad qolizadeh
  • Sajad Kazemi *, Abdoul Hossien Milani Pages 123-147
    Painting and drawing style period of Al Jalayer in the continuation of the current should be Illkhanate(School of Tabriz) examined. The main impact remained of the Illkhanate was style of Chinese painting here during Jallayerid polished. We believe with historical and descriptive approach - analysis of the painting and the painting of the period and its share in the formation of the painting school in Herat, Timuridperiod.The findings suggest that the Sultans, especially Sultan Owais and his son Sultan Ahmed Jalayer political Conflicts established with support from studios and artists have had a major role in the evolution of art of this period. Chinese style painting at this time, especially in the Baghdad School of adjustment and their flavor was Iran and other contemporary artists Jalayer and their students with the transition to the Timurid era art centers contribute to the formation of the Timurid period have been Herat school of painting.
  • Fakhredin Mohamadian *, Seyyd Rasool Mousavi Haji, Khadijeh Kazemi, Reza Mehrafarin Pages 149-170
    During human life, mourning and burial rituals have always been a good status. So that this behavior reflects many of the principles of religious literature and the social, cultural, historical and mythological peoples and nations. The extent of the Achaemenid Empire, the vast cultural diversity in the country has created subsidiaries, However, in common is among them can be seen as a result of various factors.
    Achaemenid domain, cultural diversity, has created a subsidiary in the territory. Region of Asia Saghir, one of the major states of the Achaemenids. In these areas,Tomolus, engraved illustrations of the this period there. Paintings from tombs Tatarli, with the themes of war and mourning, researchers have been paying attention. The cultural behavior in mourning at the death of the old fictional characters, such as Shahnameh as a ritual, is visible. The West's rural areas today, in mourning the great personalities, we witnessed a special ceremony called Cottale. The funeral of different cultures have always had a special place. This study tries to approach to archeology and anthropology, to compare the behavior of their culture. The purpose of this research is the foundation of the historical and descriptive method and data collection was undertaken by the library. The results of studies to the current cultural of ancient times to the present day, in a vast geographical area and to preserve the continuity of the structure and general changes made in it.
    Keywords: Achaemenids, Mourning, Tatarli, Shahnameh, The Cottale