فصلنامه فنی و مهندسی مدرس
پیاپی 11 (بهار 1383)

در این مقاله روشی تخمینی برای تعیین معیارهای عملکرد خطوط جریان تولید با ظرفیت انباشته محدود بین ایستگاه ها ارایه شده است. تعیین مقدار دقیق معیارهای عملکرد خطوط تولید و در نتیجه تحلیل آنها، فقط در سیستمهای کوچک با استفاده از زنجیره های مارکوف امکان پذیر است. با افزایش تعداد ایستگاه ها و ظرفیت انباشته بین ایستگاه ها، تعداد حالات به طور انفجاری افزایش یافته و استفاده از روش های دقیق ناممکن می شود.
یکی از مهمترین معیارهای عملکرد خط تولید (خروجی) میباشد. در این مقاله به منظور تخمین خروجی خط تولید با m ایستگاه، فرض می شود که ورود مواد به سیستم، توزیع پواسون و مدت زمان سرویس توزیع نمایی دارد. در روش پیشنهادی، با استفاده از روش رو به عقب با محاسبه احتمال بلوکه شدن ایستگاه ها و اثر آن بر ایستگاه های قبل، مساله چند ماشین به مساله یک ماشین تبدیل شده و نرخ ورود مواد به سیستم تخمین زده می شود. با توجه به اینکه درحالت پایدار،نرخ ورود مواد مساوی با نرخ خروج محصول است، نرخ خروجی و سایر معیارها تخمین زده می شود. مثالهای عددی دقت روش پیشنهادی را نشان می دهند.

در دهه های اخیر به دلیل پیچیده تر شدن موضوعات و مسایل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و تصمیم گیری های مرتبط با آنها، در ریاضیات کاربردی و تحقیق در عملیات، به افزایش کارایی تصمیم گیری ها، بویژه در مسایل مذکور، توجه جدی مبذول شده است. مدلهای مجموعه مشترک وزنها (CSW) انواعی از این مدلها هستند که اکنون کاربرد وسیعی در تحلیل کارایی سیستمهای مختلف از جمله سیستمهای تصمیم گیری پیدا کرده اند. در این مقاله برای ارزیابی کارایی تصمیم گیری های مجلس شورای اسلامی، مدلی با استفاده از روش مجموعه مشترک وزنی فازی توسعه داده شده است.
پس از جمع آوری اطلاعات لازم به صورت اعدادی کیفی که عبارت است از عملکرد مجالس بر مبنای شاخصهای تعیین شده و پردازش آن متناسب با مدل ریاضی ارایه شده با استفاده از نرم افزار GAMS، مدل به اجرا درآمد و مشاهده شد که مجالس پنجگاه گذشته شورای اسلامی، از نظر رتبه بندی کارایی، بترتیب دوره های سوم، اول، دوم، چهارم و پنجم دارای بیشترین کارایی هستند. برای کاراتر نمودن مجالس دارای کارایی کمتر نیز از دو زاویه کاهش ورودی ها و افزایش خروجی ها،به طور مجزا، مدل مجددا به اجرا درآمد و میزان امکان و اصلاح در کارایی آنان،همراه با مقدار تغییر لازم در ورودی ها یا خروجی ها، برای انجام این اصلاح مشخص شد.

این مقاله به مدلسازی و حل مساله جمع آوری بهنگام قطعات مورد نیاز یک موسسه تولیدی از تامین کنندگان می پردازد. در مساله مورد نظر، وسایل نقلیه از انبار مرکزی حرکت می کنند و باید قطعات مورد نیاز را از تامین کنندگان تحویل گرفته و به انبار مرکزی موسسه تولیدی تحویل دهند. مقدار تحویل قطعات به انبار مرکزی تابعی از مدت زمان مسیر گردش وسایل نقلیه است.بنابراین سعی بر آن است که در طی دوره زمانی معلوم، مسیریابی ناوگان حمل و نقل به نحوی انجام شود که تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز و متوسط موجودی ها در انبار مرکزی حداقل شود. در این تحقیق ابتدا مدل ریاضی مساله فوق طراحی و سپس دو الگوریتم ابتکاری نیز برای حل مساله ارایه شده است. مقایسه جوابهای حاصل از حل بهینه مدل ریاضی و اجرای الگوریتمها نشان دهنده این است که برای مسایل با تعداد محدود تامین کنندگان، کیفیت جوابهای الگوریتمهای ابتکاری، به جوابهای بهینه حاصل از مدل ریاضی بسیار نزدیک است. جوابهای حاصل از الگوریتمها نیز با مثالهای بیشتری با یکدیگر مقایسه شده و قابلیت های هر یک بیان شده است.

در این مقاله روشی ابتکاری برای زمانبندی در سیستمهای تولید کارگاهی و پیوسته با هدف حداقل کردن حداکثر دوره ساخت ارایه می شود. در این روش مساله را در دو مرحله حل می کنیم:1- برنامه ریزی به جلو 2- برنامه ریزی به عقب. در مرحله اول زودترین زمانی که هر عملیات می تواند آغاز شود یا پایان پذیرد تعیین می شود. اگر در یک مقطع زمانی دو فعالیت یا بیشتر روی یک ماشین بتوانند اجرا شوند، دو شاخه ایجاد شده در شاخه اول بر اساس قانون اولویت SPT→MWKR و در شاخه دوم بر اساس قاعده MWKR→SPT تخصیص صورت می گیرد.تحت شرایطی مرحله اول خاتمه یافته و دوره ساخت اولیه به دست می آید. در مرحله دوم به کمک حداقل دوره ساخت به دست آمده از مرحله اول و به کمک ترکیبی از اولویتهای SPTوMWKR و به کمک شاخه و کران و برنامه ریزی از انتها به ابتدا تخصیص صورت می گیرد و محل شاخه زدن زمانی است که دو یا چند عملیات همزمان بتوانند کار خود را توسط یک ماشین به اتمام برسانند. بهترین دوره ساخت به دست آمده از دو مرحله، دوره ساخت نهایی است.

هم اکنون چالشی عظیم برای ایجاد مدلهای کسب و کار مبتنی بر ابزارهای الکترونیکی به وجود آمده است تا سازمان های سنتی و با اینرسی زیاد را به سازمان هایی پویا و اینرسی کم تبدیل کند. دستیابی به چنین سازمان هایی، بدون بهره مندی از مدیریت دانایی امکان پذیر نیست. در این مقاله ابتدا مقوله مدیریت دانایی و یادگیری سازمانی برای مقابله با تغییرات سریع محیطی، مرور و نقش آنها در مدلهای کسب و کار سازمان بیان می شود. سپس با بررسی و تشریح مشخصات مدلهای کسب و کار سنتی و تلفیق آن با نیازمندی های سیستمهای مدیریت دانایی، به تشریح خصوصیات مدلهای کسب و کار مبتنی بر دانایی پرداخته می شود و در انتها، چارچوبی مفهومی از مدلهای کسب و کار مبتنی بر دانایی ارایه می گردد. اهمیت مدل پیشنهاد شده، از تمرکز آن بر مکانیزم های یادگیری سازمانی ناشی می شود. کاربرد زبان مدلسازی یکپارچه(UML) در تعریف مدل پیشنهادشده نیز توصیف می گردد.

در این مقاله،حل مساله تولید سلولی (CM) با در نظر گرفتن انعطاف پذیری جریان و ماشین ها در شرایط پویای احتمالی ارایه می شود. در بیشتر تحقیقات گذشته، مساله تولید سلولی همواره در شرایط جریان تولید ثابت یا تقاضای معین مورد بحث قرار می گرفت. حال آنکه در عمل جریان تولید پویا و تقاضا برای محصولات، نامعین است. در این مقاله، نوعی مدل ریاضی عدد صحیح غیر خطی برای مساله CM با جریان تولید پویا و تقاضای احتمالی ارایه می شود. به دلیل پیچیدگی مدل فوق، روش های متداول بهینه سازی برای حل مسایل بزرگ، از کارایی لازم برخوردار نیستند، لذا در این مقاله برای حل مدل ریاضی مورد نظر، الگوریتم جستجوی ممنوع (TS) پیشنهاد شده و طراحی خاصی برای الگوریتم صورت گرفته است. این الگوریتم به عنوان یکی از روش های جستجوی احتمالی از خانواده الگوریتم های فراابتکاری به حساب می آید. در خاتمه نتایج به دست آمده از الگوریتم پیشنهادی با حل بهینه به دست آمده از نرم افزار Lingo 6 مقایسه و صحت الگوریتم ارایه شده مورد بررسی قرار می گیرد.

مقاله حاضر بر اساس آمارهای سی سال گذشته راه آهن ج.ا.ا و همچنین با توجه به محاسبات انجام شده در مورد بهره وری جزیی عوامل ششگانه یعنی بهره وری خط، نیروی انسانی، سوخت، لکوموتیو، واگن باری و سالن مسافری، میزان اثرپذیری این شاخصها (از عملکرد و / یاعوامل تولید) را مورد ارزیابی قرار داده است. در ادامه با مقایسه تغییرات عوامل تولید، به طرح موضوع پیرامون ترکیب متناسب عوامل تولید پرداخته است. بررسی ها نشان داد که عوامل تولید در راه آهن ج.ا.ا در طول سی سال گذشته "ترکیب نامتناسبی "داشته و از اینرو شرکت مذکور همواره با مازاد منابع روبه رو بوده است. در انتهای مقاله نیز با استفاده از تابع تولید کاب - داگلاس ضمن بررسی آثار هر یک از عوامل تولید مختلف بر عملکرد راه آهن در طی دوره (79-50)، پیشنهادهایی در جهت دستیابی به"ترکیب متناسب عوامل تولید" ارایه شده است.

در این مقاله یک چارچوب نظری برای پژوهش در زمینه تعامل قابلیت یادگیری و تحول سازمانی توسعه داده شده است. نقش چارچوب نظری در فرآیند تحقیق، ایجاد یک نظریه اولیه برای شروع فرآیند ساخت نظریه است. نظریه اولیه محققان را در انجام تحقیق کمک کرده و قدرت نظریه پدیدار شده را افزایش می دهد. متدلوژی به کار برده شده در این مقاله، متدلوژی ساخت نظریه است؛ با این تفاوت که داده های مورد نیاز برای ساخت چارچوب نظری،داده های حاصل از یافته های زمینه پژوهشی است.

دراین مقاله با ارایه چهار معیار، روشی برای تعیین جایگاه سیستمهای اطلاعاتی در شرکتهایی که زنجیره تامین دارند، ارایه می شود. بدین منظور ابتدا سیستمهای اطلاعاتی به چهار دوره زمانی گروه بندی می شود. سپس با ارایه چهار معیار (جریان آزاد اطلاعات، کسب دانش فنی، یادگیری و ارتقای سازمانی و پاسخ گویی مناسب به مشتری)، مفهوم جدید این معیارها در سیستمهای اطلاعاتی زنجیره تامین بررسی می شود. در این مقاله، این چهار معیار برای اولین بار، به عنوان مبنای تعیین جایگاه سیستمهای اطلاعاتی در زنجیره تامین معرفی می شود. سرانجام با دو نمونه مورد کاوی و با استفاده از مصاحبه حضوری و پرسشنامه، معیارهای ارایه شده در این تحقیق، در عمل ارزیابی و جایگاه سیستمهای اطلاعاتی آن شرکتها تعیین شده است. نتیجه گیری و ارایه پیشنهادهایی برای ادامه تحقیقات، بخش پایانی مقاله را تشکیل می دهد.

در برخی مقالاتDEA ذکر شده که چنانچه همبستگی بین هر زوج ورودی (خروجی) مثبت و قوی باشد، یکی از بردارهای ورودی (خروجی) را می توان حذف کرد. در این مقاله مرز ضریب همبستگی برای، حذف یکی از بردارهای ورودی طوری که اثر معناداری بر میانگین کارایی نداشته باشد، به تفکیک انواع مدلهای CCR،CCRCSW، BCC و BCCCSW مشخص می شود. به کمک تحلیل واریانس، اولا اثر ضرایب مختلف همبستگی بر میانگین کارایی تعیین می شود، ثانیا اثر حذف یکی از بردارهای ورودی بر میانگین کارایی مشخص می شود، ثالثا اثر تعاملی ضرایب مختلف همبستگی و اثر حذف یکی از بردارهای ورودی بر میانگین کارایی مشخص می شود و بالاخره اثر تعاملی ضرایب مختلف همبستگی و اثراندازه DMU بر میانگین کارایی مطالعه می شود.

در حل مسایل برنامه ریزی امکانی، اکثر نویسندگان از مفهوم برش α استفاده می کنند که با تبدیل به یک برنامه ریزی بازه ای و مقایسه بازه ها امکان حل آن فراهم می شود.
در این مقاله به جای مقایسه بازه ها، متغیری در هر بازه تعریف می شود که با حفظ رضایت محدودیت ها،سعی می شود مقدار تابع هدف بهینه گردد. مدل در این شرایط غیر خطی می شود که با تغییر متغیر مناسبی، آنرا به یک مدل خطی تبدیل می کنیم. جوابهای بدست آمده با مدل Negi [8] سازگاری دارد. یک مثال عددی، مفاهیم نظری را روشن می کند.