فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 103 (پاییز 1395)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 103 (پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/07/27
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی رستم نژاد نشلی*، اصغر منتظرالقائم، ابوالحسن فیاض انوش صفحات 6-35
    هدف
    حکومت پهلوی از ابتدای تاسیس، میراث دار نظام اقتصادی نابسامانی بود که تحت تاثیر مناسبات جهانی نظام سرمایه داری از ابتدای قرن نوزدهم، بر کشورهای توسعه نیافته ای مانند ایران تحمیل شد. ایجاد توازن در واردات و صادرات برای جلوگیری از کاهش ارزش قران به عنوان پول ملی پیش درآمد اصلاح نظام اقتصادی و نوسازی بود. اما وقوع ناگهانی بحران جهانی1929، دولت و مجلس را به سمت اجرای سیاست های اقتصادی مقطعی سوق داد. هدف این پژوهش بررسی سیاست های اقتصادی دولت پهلوی برای مقابله با بحران جهانی است.
    روش/ رویکرد: این پژوهش به روش آماری با تحلیل کیفی داده های کمی مستخرج از احصائیه های مالی و تجاری تالیف شده است. بخشی از متغیرهای مستقل از منابع کتابخانه ای و اسناد آرشیوی گردآوری شد.
    یافته های پژوهش: بررسی جداول و نمودارها در دو مقطع پیش و پس از اجرای قانون انحصار تجارت نشانگر آن است که دولت سیاست های آگاهانه ای برای حل مشکلات اقتصادی درپیش گرفت. مقایسه میزان واردات و صادرات در دو مقطع نشان می دهد موفقیت دولت در ایجاد تراز تجاری مثبت، نسبی بود. نمودار قیمت کالاهای اساسی وارداتی نشان می دهد که سیاست دولت برای حفظ ثبات قیمت و جلوگیری از تورم در شرایط بحرانی موفقیت آمیز بود.
    کلیدواژگان: انحصار تجارت، بحران 1929، پهلوی اول، اقتصاد سیاسی
  • مرجان برهانی* صفحات 36-66
    با هجوم دول متفق در شهریور1320(سپتامبر1941م) به ایران و فروریختن حکومت پهلوی اول، کشور به اشغال متفقین درآمد. حضور تحمیلی آنان در کشور، تبعات مختلفی در زمینه های اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی در پی داشت و علاوه بر اینکه ازلحاظ روانی و ذهنی، موجب نارضایتی های مردمی گردید آثار عملی خود را نیز در امور عینی جامعه برجای نهاد. انگلیس یکی از این کشورهای اشغالگر است که مداخله اش در امور داخلی ایران سابقه ای دیرینه دارد و در دوره های زمانی مختلف، متناسب با ضعف و قوت حکومت مرکزی ایران همواره در حال تغییر بوده است. جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط متفقین یکی از مهم ترین عرصه های دخالت انگلیس در امور داخلی ایران است.
    هدف
    هدف این پژوهش بررسی مداخلات و خسارات دولت انگلیس در ایران، به عنوان نمونه ای از آثار عینی اشغال ایران در جنگ جهانی دوم است.
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک آرشیوی تهیه شده است.
    یافته های پژوهش: متفقین با تنظیم قرارداد اتحاد سه جانبه تلویحا اجازه مداخله در امور داخلی ایران را به دست آوردند و این مداخله موجب اختلال در تجارت بازرگانان ایرانی، سردرگمی در اداره امور توسط دولت ایران و سانسور پست، تلگراف، رادیو و روزنامه ها گردید و نهایتا آمار عظیمی از خسارت در بخش های مختلف اقتصادی بر جای گذاشت.
    کلیدواژگان: ایران، جنگ جهانی دوم، متفقین، انگلیس، سانسور
  • حشمت الله عزیزی*، داریوش رحمانیان، هوشنگ خسروبیگی، محمد رستمی صفحات 68-96
    هدف
    این پژوهش بر آن است تا به بررسی شکلی و محتوایی «دستورالعمل حکومت بنادر خلیج فارس» به عنوان یکی از اسناد مهم و ارزشمند به جای مانده از دوره قاجار درباره منطقه استراتژیک خلیج فارس بپردازد.
    روش/رویکرد: این مقاله بر پایه اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی و تحلیلی نگاشته شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    در بازخوانی و چاپ این کتابچه اشتباهات فاحشی رخ داده است. مشیرالدوله به عنوان وزیر امور خارجه و امین السلطان به عنوان صدراعظم عصر مظفری از اهمیت و جایگاه حیاتی و تاریخی خلیج فارس و بنادر و جزایر جنوب ایران آگاه و مطلع بوده اند. آن ها در این دستورالعمل بر موضوعات مهمی همچون توجه به کنسولگری ها و چگونگی روابط با دول بیگانه، جلوگیری از استملاک بیگانگان در خاک بنادر، سوءاستفاده های انگلیسی ها و ماموران محلی از تلگراف خانه، مراقبت از کشتی پرسپولیس، اداره امور گمرک و تذکره بنادر و وظایف شخص حکمران بنادر در قبال این مسائل پرداخته اند. همچنین از دلایل مهم بی توجهی و غفلت نسبت به بنادر و جزایر خلیج فارس در این دوره، سازمان اداری فاسد و فرسوده قاجار، نبود ثبات در مدیریت و تعدد مراکز تصمیم گیری در خصوص بنادر، حضور کشورهای استعمارگر خارجی مانند انگلستان و سیاست استعماری آن ها در منطقه و ضعف نیروی نظامی و ناوگان دریایی بود.
    کلیدواژگان: خلیج فارس، بنادر جنوب، میرزا نصر الله خان مشیرالدوله، دستورالعمل، رضاقلی خان سالارمعظم
  • حبیب الله سعیدی نیا*، احمد لعبت فر صفحات 98-115
    هدف
    این پژوهش بر آن است تا به بررسی و تبیین تاثیر صنعت نفت بر روند توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه خارک بپردازد.
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش به روش تاریخی و با رویکرد تاریخ اقتصادی و تبیین داده های آماری و بر مبنای اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای انجام شده است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: با انتخاب جزیره خارک از سوی کنسرسیوم نفتی به عنوان مرکز بارگیری و صدور نفت خام، تاسیسات متعددی در این جزیره ایجاد شد. ورود صنعت نفت و شکل گیری این تاسیسات تاثیر آشکاری بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن مانند؛ دگرگونی در چهره منطقه، ترکیب جمعیتی، وضعیت معیشتی، توسعه زیرساخت ها، ظهور طبقات جدید و افزایش مهاجرت داشته است. یافته های تحقیق نشان می دهند، با پیشرفت صنعت نفت در این دوره و روند تحولات اقتصادی، اجتماعی حاصل از آن، خارک به بزرگ ترین بندر بارگیری و صادرات نفت خام ایران و یکی از بزرگ ترین بندرهای صادراتی نفت خام جهان تبدیل شد.
    کلیدواژگان: جزیره خارک، صنعت نفت، تغییرات اقتصادی و اجتماعی، پروژه های عمرانی
  • وحید حیدری* صفحات 116-131
    هدف
    بررسی کمی و کیفی اسناد تصویری بازمانده از ایران قدیم با موضوع معماری و شهرسازی.
    روش
    تحلیل مدارک آرشیوی، بررسی های باستان شناسی، تاریخ مکتوب و تاریخ معماری.
    یافته ها
    این تحقیق نشان از تفاوت در تعدد و کیفیت مدارک تاریخی تصویری دارد. همچنین با وجود تکثر اسناد در برخی مقاطع، از برخی دوران تاریخی سند تصویری زیادی موجود نیست. بیشتر مدارک تصویری به دست آمده از دوره تاریخی پیش از اسلام به حوزه های تمدنی جیرفت و ایلام باستان برمی گردد. همچنین مدارکی مربوط به معماری ماد و اورارتو وجود دارد که به نظر می رسد به قصد مستندسازی تولیدشده اند. از اوایل دوران اسلامی تا پهلوی، مدارک تصویری با روالی صعودی و نامنظم به صورت کمی و کیفی افزایش می یابند. این اسناد تا دوران ایلخانی عمدتا در حوزه جغرافیا هستند؛ اما پس ازآن و تا اواسط قاجار به صورت محتوایی تنوع می یابند. نکته مهم از دوره اخیر واقع گرا بودن مدارک تولیدشده توسط مستشرقین در مقابل سبک تزئینی ایرانیان است. از اواسط قاجار شیوه های مستندسازی توسعه فنی می یابد؛ ولی آنچه می توان از آن به عنوان مستندسازی نظام مند یادکرد به بعد از دوران پهلوی برمی گردد.
    نتیجه
    مستندسازی تصویری در ایران روندی متغیر و توام با قوت و ضعف دارد؛اما گرایش به واقع نمایی در سده اخیر افزایش داشته است. برخی از این مدارک از ابتدا با هدف مستندسازی تولیدشده اند و بعضی دیگر با اهداف دیگر تولیدشده و با گذشت زمان ماهیت سند یافته اند.
    کلیدواژگان: اسناد تصویری، اسناد معماری و شهرسازی، مستندسازی نظام مند
  • معصومه کربلا آقایی کامران، نگار زارع*، رویا برادر صفحات 132-157
    هدف
    پژوهش حاضر به بررسی و تعیین عناصر فراداده ای جهت سازماندهی نقشه های جغرافیایی به عنوان یک منبع اطلاعاتی باارزش در مراکز جغرافیایی، آرشیوی، کتابخانه ای و موزه ای ایران پرداخته است.
    روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش به روش پیمایشی توصیفی تحلیل محتوا انجام پذیرفته و داده ها از طریق سیاهه وارسی و پرسشنامه گردآوری شده اند. جامعه این پژوهش شامل 10 استاندارد توصیفی بین المللی، کاربرگه 9 سازمان دربردارنده نقشه های جغرافیایی و 6 منبع اطلاعاتی مرتبط با نقشه های جغرافیایی است. نتایج حاصل از پژوهش با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: با مطالعات صورت گرفته در کل 209 عنصر فراداده ای جهت سازماندهی نقشه های جغرافیایی شناسایی شده است. از میان 209 عنصر، 59 عنصر در کاربرگه ها، 198 عنصر در استانداردها و 25 عنصر در منابع اطلاعاتی مطرح شده است که 20 عنصر، جزء عناصر مشترک می باشند. هم چنین از میان کاربرگه های بررسی شده، کاربرگه سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی کامل ترین کاربرگه توصیفی است؛ که علاوه بر عناصر فراداده ای متداول توصیفی اسناد، شامل عناصر فراداده ای توصیف کننده داده های ریاضی نقشه نیز است.
    کلیدواژگان: عناصر فراداده ای، سازماندهی، نقشه های جغرافیایی
  • نگار رئیس نیا* صفحات 158-173
    هدف
    هوا به عنوان منبعی از ریزاندامگان ( میکروارگانیسم ها ) دارای نقش مهمی در ایجاد آلودگی های بیولوژیک و آسیب های جدی در منابع آرشیوی می باشد؛ از این رو پایش میکروبی منظم هوای مخازن (در راستای سیاست های حفاظت پیشگیرانه) برای شناسایی و اصلاح شرایط بحرانی، اجتناب ناپذیر است. هدف از این مطالعه ارزیابی سطوح آلودگی بیولوژیک هوا در مخازن نگهداری از منابع آرشیوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا.ا، با روش های نمونه برداری فعال و غیر فعال، و بررسی وجود ارتباط بین نتایج حاصل از این دو روش می باشد.
    روش ها
    در این مطالعه نمونه برداری از هوای مخازن به دو
    روش
    فعال (استفاده از دستگاه ایرسمپلر)، و غیر فعال (روش پلیت گذاری) بر اساس استاندارد ISO 14698-1:2003، انجام شد. پس ازتعیین تعداد کلی ریزاندامگان زنده و قابل کشت (TVC)، و شناسایی آنها با روش های میکروبیولوژی، همبستگی میان نتایج حاصل از دو روش و توزیع فراوانی گروه های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت.
    یافته ها
    در میان قارچ های جدا شده جنس های Penicillium، Cladosporium و Aspergillus دارای بالاترین فراوانی در هردو روش نمونه گیری فعال و غیر فعال بودند. بررسی درصد فراوانی باکتری های آلاینده هوای مخازن، در هر دو روش نمونه برداری، نشاندهنده غالبیت باکتری های گرم مثبت میله ای ( و رشته ای) اسپور دار، از قبیل گونه های جنسBacillusو Streptomyces، می باشد. تحلیل آماری با نرم افزار SPSS ، همبستگی دو روش ارزیابی کننده کیفیت هوا را تائید نمود. مقایسه توزیع فراوانی گروه های مختلف نشانگر عملکرد بهتر روش فعال برای جداسازی جنس های قارچی می باشد.
    نتیجه گیری
    نتایج حاصل از هر دو روش به منظور ارزیابی کلی آلودگی هوا، درپایش های ادواری مخازن، قابل استناد می باشد.
    کلیدواژگان: آلودگی بیولوژیک، نمونه برداری از هوا، مخازن منابع آرشیوی، پایش
|
  • Ali Rostamnejad Nashli*, Asghar Montazerolghaem, Abolhasan Fayyaz Anosh Pages 6-35
    Purpose
    The Pahlavi regime was the inheritor of a bankrupt and disorganized economic system. In order to prevent the devaluation of the national currency (Qeran), the Iranian government imposed a balance of imports and exports to reform and modernize the national economy. However, the outbreak of the Great Depression in 1929 caused the government and the parliament to implement alternative economic policies for a period of time. This study has investigated these policies.
    Method/Research Design: this study has been carried out through the analysis of the data derived from the commercial and financial statistics.
    Findings: the analysis of the tables and charts relating to both pre and post Trade Monopoly Law indicates from import and export data that the policy was relatively successful in creating a positive trade balance. The prices of imported major items show that the government's policy to maintain stability and prevent inflation was successful.
    Keywords: Trade Monopoly, Crisis in 1929, the first Pahlavi, Political economy
  • Marjan Borhani* Pages 36-66
    Purpose
    The fall of Reza Shah (1925-1941) following the occupation of Iran by the Allied Forces during WWII, had economic, political and social consequences, one being interventions by British diplomacy in Iranians’ internal affairs. The influence of the British government in Iran, which changed ovner time relative to the strength or weaknesses of the Iranian government. was intensified by the occupation. This paper explores dimensions of that influence during 1941-1945 based on archival documents in the National Archives of Iran.
    Method/Research Design: Library and archives resources were used to prepare this paper.
    Findings: By signing a trilateral agreement in Tehran, UK, US, and the Soviet Union implicitly allowed the UK to intervene in Iranians’ internal affairs. This caused disruption in commerce, confusion in public administration, censorship in the media as well as in postal and telecommunication services.
    Keywords: Iran, World War II, Allied Forces, UK, censorship
  • Heshmatollah Azizi, Daryosh Rahmanian, Hoshang Khosrobeagi, Mohammad Rostami Pages 68-96
    Purpose
    This paper examines an important late Qajarid policy document regarding the Persian Gulf.
    Method/Research Design: Archival records and library resources were consulted to prepare this paper
    Findings: The content of the policy document examined clearly shows that both Moshir-al-Dowleh (the Minister of Foreign Affairs) and Amin-al-Soltan (The Prime Minister) had a good understanding of the importance of the Persian Gulf for national interests. In the document, the governor of the region is advised to pay close attention to the activities of foreign embassies, to prevent foreign nationals from owning properties, to prevent British officials and other British nationals from what they considered was misuse of the telegraph facilities, and to pay attention to the maintenance of the Persepolis ship and the customs house in Bushehr.
    Keywords: Persian Gulf, Nasrollah Moshir ad, Dowleh, Great Britain
  • Habibollah Saeedinia*, Ahmad Lobatfar Pages 98-115
    Purpose
    To explore the impact of the oil industry on the economic and social development of Kharg Island.
    Method / Research Design: This study is based on library resources and archival documents.
    Findings: With the selection of Kharg as the main terminal for export of the Iranian crude oil, numerous facilities were installed on the island. Kharg then became Iran's biggest oil export hub and one of the world's largest. As the result, topographic and demographic changes took place in the Island: living standards improved and the infrastructure of the Island hugely developed. As the result a new middle class emerged as a hundreds of staff and their families created a new community on the Island.
    Keywords: Kharg Island, oil industry, economic, social change, Iran
  • Vahid Hidary* Pages 116-131
    Purpose
    Examining the quality and the quantity of the visual architectural and urban design documents.
    Method/Research Design: Analysis is based on archival documents, archaeological reports, and library resources.
    Findings: Findings show differences in the number of visual documents from different periods. Most of the visual documents found belong to the ancient times, mostly from Elamid and Jiroft civilizations. Some also represent Urartu and Medes architectures. In the post-Islamic era, the quality of visual documentation has improved. Documentation of the Ilkhanid period (13th century) is more of urban design. Since the middle Qajar period onwards, the methods of documentation have developed technically. However, what we can safely call systematic documentation only started in the 20th century.
    Conclusion
    Iranian visual documentation is diverse. Tendency towards realism is especially evident since the 20th century. Some documents are produced to reflect a physical concept and others are generated for other purposes.
    Keywords: visual documents, architectural, urbanism documents, systematic documentation
  • Masomeh Karbala, Aghaei Kamran, Negar Zare*, Roya Baradar Pages 132-157
    Purpose
    This paper reports metadata elements arrangements and descriptions of geographic maps in the Iranian geographic centers, archives, libraries.
    Methodology
    Worksheets of 9 organizations were examined and 13 specialists were interviewed. Also, 6 information sources with links to geographic maps were consulted.
    Findings: Overall, 209 metadata elements were identified for the organization of maps, of which 59 were found in the worksheets, 198 in standards, and 25 in the information resource. Twenty elements were shared by them. The worksheet of Astan Quds Razavi’s Libraries, Museums and Document Center was the most complete one among the 9 organizations, as in addition to the normal descriptive metadata elements, it contained metadata elements for describing mathematical data.
    Keywords: Metadata Elements, Arrangement, Description, Geographic Map
  • Negar Rayisnia* Pages 158-173
    Purpose
    Air as a source of microorganisms has an important role in the biological contamination and serious bio-deterioration of archival materials, so regular microbial monitoring of the air of repositories along with protective conservation policies for identifying and correcting critical conditions, is inevitable .The aim of this study was to evaluate the biological air contamination levels in the archival repositories of the National Library and Archives of Iran, by active and passive sampling methods, and to assess the relationship between the results of the two methods.
    Method/Research Design: Air sampling of repositories was carried out in two ways: Active (using Air sampler model, SAS), and Passive (Settle plates) methods, according ISO 14698-1: 2003, standard. After determining of TVC (Total Viable Count) and identifying different groups of microorganisms by microbiological methods, the correlation between the results of the two methods and frequency of different groups were evaluated.
    Findings:Among the isolates of fungal genera thehighest frequency is reached byPenicillium, Cladasporium and Aspergillus in both passive and active sampling methods. Prevalence of contaminantbacteria of the air of repositories, in both sampling methods, indicates dominance of sporulated gram-positive rod bacteria such as Bacillusand Streptomyces. Statistical analysis using SPSS confirmed thecorrelation between the two methods of air quality assessment. Frequency of different groups of microorganismsintroduces active air sampling as a better method for isolation of fungi genera.
    Conclusion
    The results of both methods are reliable for periodical monitoring of air microbial contamination.
    Keywords: Biological Contamination, Air sampling, Repositories of archival material, Monitoring