فهرست مطالب
فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 94 (تابستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/06/28
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 6-27هدفدوره پهلوی اول، از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران محسوب می شود. رضاخان سردارسپه، که با کودتای سوم اسفند 1299زمینه صعود خود را به مراحل بالای قدرت فراهم نمود، در 1304 و با تشکیل مجلس موسسان، به تخت سلطنت جلوس کرد. وی با تثبیت قدرت مرکزی و جلوس بر تخت سلطنت در صدد برآمد شورش های عشایری در سطح کشور را نیز به انحاء مختلف سرکوب نماید. ازجمله سیاست هایی که رضاشاه برای سرکوب ایلات و عشایر به کار برد، خلع سلاح، تخته قاپو، و متحد الشکل کردن لباس آنها بود. هدف این پژوهش، بررسی پیامدهای یکی از سیاست های عشایری پهلوی اول (تخته قاپو) در ایالت فارس و در بعد اقتصادی و مالیاتی می باشد.
روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک آرشیوی تالیف شده است.
یافته ها ونتایجاجرای سیاست تخته قاپو (اسکان) ایلات و عشایر فارس به دلیل عدم آشنایی با روحیات کوچ نشینان موفقیت آمیز نبود. با وجود الغای مالیات ایلی اغنام و احشام توسط مجلس شورای ملی از خانواده های تخته قاپو شده، ماموران وصول مالیات همچنان این مالیات را از مردم مطالبه می نمودند. سرانجام، درنتیجه فشار دولت و حکومت نظامی در وصول مالیات و اسکان آنان، نارضایتی عمیقی در میان عشایر نمودار شد و زمینه های یک شورش عشایری عمومی را ایجاد نمود.
کلیدواژگان: رضاشاه، تخته قاپو، فارس، ایلات و عشایر، مالیات -
صفحات 28-58هدفهدف ازاین پژوهش تحلیل بنیادهای فکری و روش سیاستگذاری برای انتقال اجباری ایلات و عشایر در دوره پهلوی اول است. روش/رویکرد پژوهش: روش این پژوهش توصیف و تحلیل موضوع برپایه اسناد و منابع دست اول و کتابخانه ای می باشد.
یافته ها ونتایجدولت شبه مدرن پهلوی درصدد دگرگون سازی سنن و روش های زندگی ایلات و عشایر برامد زیرا سبک زندگی ایلات و عشایر مانند کوچ روی در تعارض با هدف دولت درهمسان سازی و نوسازی و تقویت مبانی وحدت ملی بود. سه نهاد سلطنت، مجلس شورای ملی و هیات وزرا از نهادهای تصمیم گیرنده برای جامعه عشایری بودند که با ارائه لوایح و بخش نامه های دولتی به برنامه ریزی برای انتقال اجباری ایلات و عشایر به نام اسکان پرداختند. اما، این سیاست به نتایج وخیمی برحیات اقتصادی و اجتماعی جامعه عشایری انجامیدکلیدواژگان: سیاستگذاری، ایلات وعشایر، انتقال اجباری، دولت شبه مدرن، پهلوی اول -
صفحات 60-81منشآت ومکاتیب، از جمله منابع مهم و موثق هر دوره تاریخی محسوب می شوند و در لابه لای فرمان ها و نامه های مندرج در آنها می توان به نکات مهم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، اقشار و طبقات، مناصب و مشاغل و به طور کلی، ساختار اداری یک حکومت یا دوره مشخص تاریخی پی برد. مجموعه منشآت نصرالله بن عبدالمومن منشی سمرقندی نیز یکی از منشآت دوره تیموری است که بین سال های 814 تا 845 هجری قمری تالیف و تدوین شده است.هدفهدف مقاله ذکر اهمیت مجموعه منشآت نصرالله بن عبدالمومن منشی سمرقندی در شناخت اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی دوره تیموری است.
روش/ رویکرد پژوهش: روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای می باشد.
یافته ها ونتایجمنشآت منشی سمرقندی به عنوان یکی از منشآت دوره تیموری، اطلاعات مفیدی در زمینه اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، و دینی این دوره ارائه داده و همچنین درباره تشکیلات دیوانی، نهاد قضایی و مذهبی آن دوره، در اختیار پژوهشگران و محققان تاریخ قرار می دهد.
کلیدواژگان: منشآت، منشآت نصرالله بن عبدالمومن منشی سمرقندی، تیموریان، آل مظفر، آل اینجو -
صفحات 82-105هدفهدف پژوهش حاضر، بررسی نحوه صورت بندی گفتمانی خرده گفتمان های موجود در گفتمان علمای شیعه و واکاوی چگونگی ظهور این خرده گفتمان ها و مداقه تاریخی- گفتمانی در اندیشه ورزی این خرده گفتمان ها در باب مشروطیت است.
روش/رویکرد پژوهش: این مقاله، با استفاده از روش گفتمانی «تضادمحور» میشل پشو و اتخاذ رویکردی تاریخی– تحلیلی به بررسی صورت بندی گفتمانی علمای شیعه در انقلاب مشروطه پرداخته است.
یافته ها و نتایج پژوهش: انقلاب مشروطه یکی از نقاط عطف تاریخی و بی نظیر در تاریخ ایران معاصر محسوب می شود. در این برهه، اندیشه ها، نظرها، و گفتمان های مختلفی از بطن جامعه سربرآوردند. بر این اساس، خرده گفتمان های موجود در گفتمان عام روحانیت شیعی، به مولفه ها و عناصر اصلی مدرنیته بی توجه بودند و بیشتر باتوجه به کنش گفتمان های رقیب (اعم از نظری و عملی) و در تضاد با یکدیگر بودند که به تولید متون و مفاهیم در باب مشروطه پرداخته و نسبت خویش را با مشروطیت تعیین کردند. این امر باعث شد که این گفتمان ها از درک واقعی مدرنیته عاجز باشند و در نسبت خود با آموزه های مشروطیت ناسازواری های زیادی داشته باشند. گو اینکه همین ناسازواری در ماهیت انقلاب مشروطیت در ایران باعث ابهام و بعدها شکست این جنبش گشت.
کلیدواژگان: انقلاب مشروطیت، گفتمان علمای شیعه، خرده گفتمان های شریعت محور، عدالت محور و نوگرایی، دینی، نظریه گفتمانی تضادمحور، صورت بندی گفتمانی -
صفحات 106-137هدف پژوهش: در تعدادی از فلوس های دوره صفوی و قاجار، نقشمایه ماهی در دوکنار گلی چندپر ضرب شده است. ترکیبی از این نقشمایه در مهرهای دوره قاجار نیز مشهود است. این مقاله با هدف پیدایش نماد نقشمایه ماهی آئین مهر در مهرها و فلوس ها به مطالعه و تحلیل می پردازد.
فرضیه پژوهش: علل پیدایش نقشمایه ماهی در فلوس ها و مهرهای دوره قاجار موضوع این پژوهش است. مقاله قصد دارد با فرضیه اصلی«پیدایش این نقوش با تاثیرپذیری از آئین مهر» و فرضیه فرعی«ارتباط نقشمایه ماهی در فلوس ها با اقلیم مردمانش و در مهرها با شغل صاحبانش»به مطالعه و سیر تحول این نقش بپردازد.
روش/رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر با ماهیت و روش تاریخی، توصیفی- تحلیلی و تطبیقی، بر پایه منابع کتابخانه ای و میدانی به مطالعه و تحلیل نقشمایه ماهی و تطبیق آن می پردازد.
یافته ها ونتایج پژوهش: نمادهای مهری همبستگی ویژه ای با آب دارند که برجسته ترین آنها مروارید، دلفین، و نیلوفر است. گل چندپر و دو ماهی اشاره به روایتی دارد که در آن تخمه زرتشت در آب، مانند مروارید در گل نیلوفرآبی است که دو ماهی از آن محافظت می کنند؛ و همچنین، داستان کر ماهی که نگهبان گیاه هوم است. طرح «ماهی درهم» یا «هراتی» در فرش عبارت است از دو ماهی و چهره مهر در میان آن. در دوره اسلامی، چهره مهر به گل و دو ماهی به دو برگ تبدیل شد. مقاله حاضر،با هدف پیدایش نماد نقشمایه ماهی آئین مهر در مهرها و فلوس ها، به مطالعه و تحلیل پرداخته است. نتایج نشان داد نقشمایه ماهی در مهرها و فلوس ها به سه شکل است: دوماهی در دوکنار گل، ماهی در دوکنار نقش صورت انسان، و نقش ماهی به صورت تنها در تعدادی از مهرها در دو کنار صورت انسان دو برگ حک شده است که به سنت تبدیل ماهی به برگ در دوره اسلامی مربوط است. براساس یافته ها، فرضیه اصلی پژوهش(پیدایش نماد نقشمایه ماهی آئین مهر در مهرها و فلوس ها) تایید می گردد. باتوجه به جمع آوری مهرها از اسناد نظامیان و معلوم بودن شغل آنها و همچنین با معلوم بودن محل ضرب اغلب فلوس ها، نمی توان نقش ماهی را به شغل صاحبان مهر، و نقش ماهی در فلوس ها را به اقلیم مردم آن منطقه نسبت داد؛ در نتیجه،فرضیه فرعی مبنی بر ارتباط نقشمایه ماهی در فلوس ها با اقلیم مردمانش و در مهرها با شغل صاحبانش مورد تایید نیست.
کلیدواژگان: آئین مهر، ماهی، مهر، فلوس، کرماهی، هوم -
صفحات 138-151هدفهدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت کنترل مستند مشاهیر اسناد آرشیوی و بازنگری شیوه نامه کنترل مستند اسامی رجال و مشاهیر اسناد آرشیو ملی ایران برای امرای کشوری و لشکری در دوره قاجار است.
روش و رویکرد پژوهش: روش مورد استفاده، ترکیبی (کمی-کیفی) دلفی کلاسیک تعدیل شده و مطالعات کتابخانه ای بوده و برای گردآوری داده ها از مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل دو گروه است. جامعه نخست، نامهای امرای کشوری و لشکری است که در کتاب شرح حال رجال ایران قرن 12و 13 و 14 هجری، نوشته مهدی بامداد آمده است. جامعه دوم، آرشیویست هایی هستند که با مستندسازی در حوزه آرشیو آشنایی دارند یا دارای حداقل 5 سال تجربه در این زمینه میباشند.
یافته های پژوهش: در پرسشنامه مرحله نخست،71 درصد(10 نفر) از 14 نفر اعضای پنل، بیشتر از نصف انتخابهایشان (میانه) از 60 نام، نامی غیر از نام مستند شده کتابخانه ملی بوده است. همچنین، 20 نام از 60 نام پرتکرار (33درصد) کاملا جدید بوده اند و در 50 درصد(30 سوال) از 60 سوال نامی غیراز نام مستند شده کتابخانه ملی انتخاب یا پیشنهاد شده است. در پرسشنامه مرحله دوم، از 62درصد(15 مقوله) از 24 مقوله به دست آمده از تحلیل پاسخ های تشریحی اعضای پنل، بهدلایل و قوانینی غیراز دلایل و قوانین موجود در شیوهنامه مستند اسامی رجال و مشاهیر آرشیو ملی ایران در دوره قاجار اشاره کرده اند. در پرسشنامه مرحله سوم، 60درصد(17 قانون) از 28 قانون تایید شده، موارد جدیدی بوده اند که توسط اعضای پنل پیشنهاد شده اند. ننتیجه گیریبا توجه به یافته های به دست آمده و با استفاده از نظرات اعضای پنل دلفی، عناصر موجود در شیوه نامه کنترل مستند اسامی رجال و مشاهیر آرشیو ملی ایران و همچنین عناصری که باید در شیوه نامه کنترل مستند اسامی مشاهیر (امرای لشکری و کشوری) اسناد آرشیو ملی ایران در دوره قاجار بیاید، مشخص شد. همچنین، براساس عناصر پیشنهاد شده، شیوه نامه کنترل مستند اسامی مشاهیر (امرای لشکری و کشوری) دوره قاجار تدوین گشت. پژوهشگر پیشنهاد می نماید آرشیو ملی ایران از طریق گام هایی که ارائه نموده در جهت تدوین و پیشرفت شیوه نامه مستند اسامی مشاهیر اسناد آرشیو ملی ایران اقدام نماید.
کلیدواژگان: آرشیو، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مستند مشاهیر، دوره قاجار -
صفحات 152-169هدفهدف پژوهش حاضر، به حداقل رساندن مرمت مستقیم برروی آثار کاغذی است، به ویژه زمانی که مرمت مستقیم برروی اثر به منظور ارتقای جنبه های زیبایی شناسی انجام می شود. در این صورت، بازسازی و حذف لکه های موجود در دستنوشته ها، به منظور ارتقای ویژگی های زیبایی شناختی در آنها، به صورت رقمی انجام می شود. هدف دیگر، بازیابی ویژگی های زیبایی شناختی و خوانایی اثر کاغذی است. در این مقاله، مرمت مجازی، با در نظر گرفتن یکی از راهبردهای حفاظت پیش گیرانه، یعنی حفاظت اطلاعات آثار کاغذی و مرمت رقمی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
فرضیه پژوهش: فرض بر این است که استفاده از روش مرمت رقمی برای آثار کاغذی، اصالت اینگونه آثار را حفظ کرده و به حفاظت پایدار آنها می انجامد؛ زیرا درعمل هیچ گونه اقدامات مرمتی(مرمت مستقیم) بر روی آثار کاغذی صورت نمی گیرد و حفاظت بهینه از اثر را فراهم می آورد. فرض دیگر این است که نرم افزار ویرایش(edit) عکس می تواند در حذف لکه ها و چرکی ها و نیز بازسازی اثر کاغذی(برای بخش های کمبود) در فرمت مجازی در بازیابی ویژگی های زیبایی شناختی و خوانایی اثر کاغذی موثر است.
روش/رویکرد پژوهش: جمع آوری داده ها در این پژوهش برپایه داده های حاصل از مطالعه کتابخانه ای، پایگاه داده ها، و مطالعه موردی بر روی چند برگ اثر کاغذی، با کمک نرم افزار فتوشاپ استوار است. مجموع این داده ها در کنار هم، مجموعه ای یکپارچه و مرتبط را فراهم می کند.
یافته های پژوهش: نتایج نشان می دهد، فرضیه های مطرح شده در پژوهش مورد تایید است. استفاده از روش مرمت مجازی برای آثار کاغذی می تواند در حفظ اصالت اثر مفید واقع شود، زیرا در مرمت مجازی، مرمت مستقیم بر روی اثر صورت نمی گیرد. البته، می تواند به حفاظت بهینه در اثر نینجامد، زیرا حفاظت بهینه در اثر علاوه بر عملیات حفاظت و مرمت، تابع شرایط و شیوه نگهداری از اثر است. برای مرمت رقمی نمونه های مطالعاتی، از نرم افزار ویرایش عکس(فتوشاپ) استفاده شد و نتیجه نشان داد که این ابزار می تواند برای بازسازی بخش های کمبود، و حذف لکه ها و چرکی ها از آثار کاغذی مورد استفاده قرار گیرد.
کلیدواژگان: مرمت، مجازی، آثار کاغذی، حفاظت اطلاعات، حفاظت پیش گیرانه، حفاظت پایدار
-
Pages 6-27PurposeReza Shah’s reign (1925-1941) was turning point in the modern history of Iran. After the consolidation of his power، he launched a policy of cracking down and forced re-ettlement of nomads to prevent future revolts. The policy included disarming، forced relocation and imposing a uniform dress. This paper looks into the economic consequences of the policy in Fars province in southeast Iran where the Ghashghaei tribe was dominant. Methodology / Approach: Evidence from primary sources held in the Iranian National Archives makes the basis for analysis. The forced settlement policy was not successful because the agents implementing it were not familiar with the nomads’ culture and morale. Despite the abolition of tribal livestock taxes by the National Legislative Assembly (the Majles)، military officers continued to levy the tax on settled people. As a result، widespread discontent led to a general uprising.Keywords: Reza Shah, forced settlement, Fars, tribes, nomads, tax
-
Pages 28-58PurposeThis article explores the intellectual basis and implementation of forced settlement policy of nomads in Iran during Reza Shah’s rule. Methodology /Approach: analysis is based on primary sources held in the Iranian National Archives as well as library resources. Findings /ConclusionThe pseudo-modern Pahlavi regime developed and implemented a policy of forced settlement in order to assimilate nomads to the civilian life style. The Shah، the parliament، and the administration were closely involved in the process. The policy، however، had grave economic and social consequences for nomadic life.Keywords: Nomads, Iran, forced settlement, Reza Shah Pahlavi
-
Pages 60-81PurposeMonsha''at Samarghandi (compiled bet. 1412- 1441) is one such collection. This paper examines the work and highlights its value for studies of Timurid era. Methodology/Approach: The method used in study is descriptive – analytic and based on library resoueces.ResultsMonsha''at and Makaatib (Epistolaries) are important and reliable sources for historical studies of the period concerned. Materials included in them، e. g. decrees and letters، provide first hand understanding of political، social، economic، and administrative structures and processes of the era.Keywords: Monsha\'at, samarghandi, Timurids, Mozaffarids, Injoos
-
Pages 82-105PurposeAttempts to unravel the discursive discourses of Shia Ulema in the Iranian Constitutional Revolution. Methodology/Approach: Michel Pecheux’s antagonism-based discourse analysis is employed. Findings andConclusionThree rival sub-discourses، namely Sharia- oriented، Justice – oriented، and modernist were identified. Noneconsidered components of the modernity of the Constitutional Revolution، but merely focused on actions (both theoretical and practical) of the other two. As a result، they failed to understand the nature of modernity، and their understanding of Revolution was paradoxical. Such paradoxical understanding caused ambiguity and later led to the failure of the movement.Keywords: Iran, Constitutional Revolution, Shia Ulama, modernity, Sharia, discourse, antagonism based discursive theory, discursive articulation
-
Pages 106-137PurposeMithraistic symbols are closely related with water. Prominent among them are pearls، dolphins and lilies. Multi petal flowers and double fish symbolise the concept that the embryo of Zoroastor in water is like a pearl in a water lily protected by two fish، similar to the story of the Kar Fish that protects The Tree of Life. The so-called two-fish (also called Herati) design in carpets shows the face of the Mithras in the middle، encircled by two fish. In the Islamic era، the face was replaced by a flower and the fish replaced by two leaves. Fish inscriptions minted on two polygonal clay lotuses also exist in some Safavid and Qajaarid copper coins، and a combination of the same inscription on Qajarid cachets. This article explores the emergence of the Fish inscription in Qajarie seals and lotuses. Methodology/Approach: Military seals of the Gajarid era and copper coins from both Safavid and Ghajarid eras were examined closely. Findings andConclusionThe inscriptions in coins and seals are in three shapes: 1) two fish at the sides of two flowers، 2) a fish beside two human faces، and 3) only one fish. In some of the seals two leaves are inscribed beside the human face. This could be due to the replacing of the fish by leaves in the Islamic era. The fact that coins were minted in territories far from the sea، and that seals belonged to military people with little connection to fishing or the sea، suggests the appearance of such inscriptions should be assigned to the survival of a Mithraist symbol up to recent times.Keywords: Mithraism, Fish Incription, Seals, Copper coins, kara fish, Tree of Life, Ghajarids, Safavids
-
Pages 138-151PurposeThis paper examines state of authority control of eminent Ghajarid (19th century) military and civil officials at the National Archives of Iran (NAI)، based on the preferences of a panel of experts. Method/Research design: Mixed methodology is applied. Modified classic Delphi technique is used. Data was collected using interviews and questionnaires. At the first step، a sample of 60 names of civil and military officials was listed from a comprehensive collective biography of 19th century eminent Iranians. At the second step، preferences of experts at the NAI about the authorized form of the names were sought and summarized.FindingsThe first round revealed that preferences of 10 out of 14 members of the panel were different from the form adopted by the National Library of Iran''s Persian Authority File (PAF). Out of 60 most frequently referred names in the sample، 20 were new (not listed in the PAF). Analysis of the second round questionnaire data showed that experts’ preferences in 15 cases were because of rules and reasons different from those stated in the NAI Manual for deciding authorized for the Ghajarid names. In the third round، also، 17 new cases were suggested by the panel members.ConclusionFindings showed that new elements should be considered when NAI Manual is to be revised.
-
Pages 152-169PurposeReducing the need to carry out restoration process on the original paper archival materials، by creating a digital surrogate، particularly when the aim is to enhance readability and appearance. Methodology/Approach: The experiment was carried out on a number of archival papers using Photoshop 2010.ResultsDigital restoration helps protection of the original material. It could be used successfully to eliminate stains and dirt from the digital copy.Keywords: Digital restoration, sustainable preservation, archival materials, paper
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.