فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 104 (زمستان 1395)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 104 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/10/06
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سیدعلی کسایی* صفحات 6-27
    هدف
    این پژوهش به منظور بررسی مقایسه ای اسناد کمبود پول خرد در گذشته و حال انجام یافته است تا با شناخت هر چه بیشتر معضل پول خرد و علل، عوارض و راه حل های آن در سه دوره تاریخی پهلوی اول و دوم و جمهوری اسلامی بتوان راه های مناسب گذر از این مشکل را پیش بینی کرد.
    روش/ رویکرد پژوهش: این تحقیق بر اساس مطالعه کتابخانه ای و با بررسی توصیفی اسناد و اطلاعات موجود در سه دوره تاریخ سیاسی- اجتماعی اخیر ایران انجام شده است.
    یافته های پژوهش: بررسی اسناد ملی ایران نشان می دهد که در نود سال اخیر چندین بار معضل کمبود پول خرد در ایران رخ داده است و مشکلات مشابهی پدید آورده، علل مشترکی داشته و راه های مشابهی از سوی مردم، کسبه و دولتمردان برای حل آن به کاررفته است. وقفه در معاملات، نارضایتی مردم از ارائه شدن کالاهای مختلف به جای پول از مشکلات این پدیده است. کاهش ارزش اسمی سکه و اسکناس خرد و به صرفه نبودن ضرب سکه و چاپ اسکناس، جمع آوری مسکوکات توسط سودجویان و نیاز به ورود مطلس از خارج، از علل مشترک در گذشته و حال است. روی آوردن مردم به بلیط و کاغذهایی با اعتبار محلی به جای پول خرد، ضرب سکه و چاپ اسکناس ازجمله راهکارها به شمار می رفت. امروزه گرد شدن قیمت ها در کنار ابزارهای نوین پرداخت مانند کارت پول به حل این مشکل کمک می کند. از نتایج این تحقیق نقش قابل توجه بررسی اسناد در حل مشکلات جامعه است.
    کلیدواژگان: پول خرد، کمبود، اسناد، اسکناس، سکه، پشیز
  • مریم شیپری* صفحات 28-41
    هدف
    بیکرز اسم قصبه ای در منطقه ماهور- میلاتی در استان فارس است. این منطقه در نقشه ها و آثار جغرافیایی ایران چندان از شهرت برخوردار نیست؛ اما گزارش های سالانه اسناد اداری انگلستان “Administration Report of Persian Gulf”، در دوره رضاشاه، اطلاعات پی درپی و مهمی را زیر عنوان بیکرز و درمورد مسائل سیاسی و اقتصادی آن به ویژه مسائل مربوط به اکتشافات نفت دارد. هدف این پژوهش بررسی چرایی گزارش های این اسناد زیر عنوان بیکرز است که حدود جغرافیایی آن نیز یکسان در نظر گرفته نمی شده است.
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکردی توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای اجراشده است.
    یافته ها و
    نتایج
    یافته های پژوهش نشان می دهد که نماینده انگلستان گزارش های خود را بر مبنای اهمیت جغرافیایی مناطق برای حفاری چاه های نفت تنظیم می کرده است بنابراین سیر جغرافیایی گزارش ها از سمت جنوب منطقه بیکرز به سمت شمال آن بوده است. همچنین روند گزارش ها نشان می دهد که از یک سو با قدرت گیری دولت رضاشاه از نقش فعال طوایف محلی کاسته شده است و از سوی دیگر شرکت نفت در تحولات اقتصادی و اجتماعی منطقه بسیار موثر بوده است.
    کلیدواژگان: بیکرز، گناوه، گچساران، شرکت نفت ایران و انگلیس، رضاشاه
  • مسعود آدینه وند*، باقرعلی عادل فر، شمس الدین امرایی، ستار بازوند صفحات 42-63
    هدف
    هدف این نوشتار بررسی سنت شکار به عنوان یکی از رسوم مورد علاقه حکام قاجار است. سنت شکار در سیر پادشاهی ایران در قبل و بعد از اسلام تا زمان تاسیس سلسله پهلوی، ازجمله آداب و رسوم پادشاهان و در مقام نظر، از الزامات مقام شاهی بوده و یکی از صفات لازمه پادشاهان به شمار می آمده است. بااین حال فرض بر این است که خوش گذرانی و صرف اوقات فراغت در شکارگاه ها یکی از علل اصلی توجه شاهان قاجار به امر شکار بوده است و بررسی آن مسئله اصلی این مقاله است. در این راستا به سوالات زیر پاسخ می دهد که چرا برخی از شاهان قاجار به رسم شکار توجه ویژه ای داشتند؟ و این سنت با چه روندی اجرا می شد و دارای چه آثار و تبعاتی بود؟
    روش و رویکرد: این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکا به متون اسنادی- کتابخانه ای به واکاوی موضوع می پردازد.
    یافته ها و
    نتایج
    نتایج نشان می دهد که توجه شاهان قاجار ازجمله فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به شکار علاوه بر خوش گذرانی و سرگرمی، انگیزه های سیاسی و کسب مشروعیت از طریق اثبات توانایی تیراندازی خود بود که با تشریفات خاص اجرا می شد. این رسم همچنین نقش زیادی در تحمیل هزینه ها و کم توجهی به امور داخلی نیز داشته است.
    کلیدواژگان: شکار، دوشان تپه، سلسله قاجار، ناصرالدین شاه، نظام پادشاهی
  • مظفر شاهدی* صفحات 64-80
    با پایان مدت امتیاز بانک شاهنشاهی ایران (1888- 1949م) در بهمن ماه1327ش/ ژانویه1949م، بانک جدیدی با عنوان «بانک انگلیس در ایران و خاورمیانه» در ایران تاسیس شد.
    هدف پژوهش: بررسی چگونگی شکل گیری و دلایل ناکامی و پایان کار «بانک انگلیس در ایران و خاورمیانه» در ایران است.
    روش و رویکرد پژوهش: برای تبیین موضوع پژوهش از الگو یا روش «ردیابی فرایند» پیروی شده است. ردیابی فرایند، روشی است که در آن، تحلیل گر تلاش می کند، مکانیسم های علی ای را مشخص کند که متغیر تبیین را به یک پیامد پیوند می دهد
    یافته های پژوهش: ما را به نتایج زیر رهنمون می کند: جامعه ایرانی، عموما، نظر مساعدی نسبت به تداوم فعالیت های «بانک انگلیس در ایران و خاورمیانه»، در ایران نداشتند و آن را مانند ابزاری برای پیشبرد اهداف استعماری انگلیس در ایران ارزیابی می کردند. همچنین، تقارن زمانی تاسیس و فعالیت «بانک انگلیس در ایران و خاورمیانه» با گسترش بحران در روابط ایران و انگلیس به دلیل نهضت ملی کردن صنعت نفت ایران، ، نقش مهمی در ناکامی زودهنگام بانک مذکور در ایران ایفا کرد.
    کلیدواژگان: بانک انگلیس در ایران و خاورمیانه، بانک شاهنشاهی ایران، ایران، انگلیس، روابط خارجی
  • مهدی محمودی، محمد توکلی زاده راوری* صفحات 82-93
    هدف
    هدف پژوهش حاضر مطالعه وصیت نامه فرماندهان پاسدار شهید استان کرمان به عنوان اسناد جنگ تحمیلی از طریق رویکرد ترسیم نقشه های موضوعی است .
    روش/ رویکرد: پژوهش توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی است که به تحلیل محتوا به روش تحلیل هم رخدادی واژگان و فن خوشه بندی می پردازد. تحلیل محتوا روی 68 متن کامل از وصیت نامه فرماندهان پاسدار شهید استان کرمان صورت گرفته است. اصطلاحات نمایه ای آن ها، با مدل نمایه سازی خودکار شکاف-گلچین، از متن وصیت نامه شهدا استخراج شد. حاصل آن 1879 اصطلاح بود. از طریق قانون برادفورد، 98 اصطلاح به عنوان مفاهیم هسته در این وصیت نامه ها برگزیده شد.
    یافته ها
    با توجه به خوشه های حاصل از نمودار سلسله مراتبی، هشت محور اساسی در این وصیت نامه ها تشخیص داده شد که رانت یا محور اصلی آن ها، دو اصطلاح «خداوند» و «اسلام» بود. نتایج حاصل به صورت مضمونی و ذهنی با چند نامه از آخرین نامه های کشته شدگان جنگ جهانی دوم توسط نازی ها مقایسه گردید.
    نتیجه گیری
    چندین محور در گروه وصیت نامه شهدا و کشته شدگان جنگ جهانی دوم مشترک است. تفاوت اساسی بین این دو گروه در درون مایه و ذهنیت رزمندگان است. وجه تمایز این دو گروه، وجود عنصر ایدئولوژی اسلامی با محوریت مفاهیم و بزرگان دینی، به ویژه شهدای کربلا، در وصیت نامه شهداست که جنگ ایران و عراق را متمایز می سازد.
    کلیدواژگان: تحلیل محتوا، جنگ ایران و عراق، شهیدان، وصیت نامه ها، فرماندهان، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، استان کرمان، خوشه بندی سلسله مراتبی، تحلیل شبکه های اجتماعی، نقشه های موضوعی
  • سحر نوحی*، هلن اسدیان صفحات 94-109
    اسناد تصویری یکی از ارزشمندترین میراث های فرهنگی هر ملت و قومی است و عکس در این میان، یکی از مهم ترین آن ها درزمینه بازیابی و دستیابی به تصویری، از فرهنگ و تمدن گذشته است. شناخت مواد و فناوری های بهکار گرفته شده برای تولید هر اثر هنری- تاریخی، نه تنها از منظر تاریخی، بلکه به منظور به کارگیری مناسب ترین روش جهت نگهداری و حفاظت حائز اهمیت است. پژوهش حاضر اولین جستار به زبان فارسی است که به بررسی نگاتیوهای عکاسی پایه شیشه ای و روش های شناسایی آن ها از طریق خصوصیات ظاهری پرداخته است.
    هدف
    هدف از این تحقیق معرفی انواع نگاتیوهای عکاسی پایه شیشه ایو شناسایی انواع آن ها از طریق ویژگی های ظاهری است.
    روش و رویکرد پژوهش:پژوهشحاضر از نوع بنیادی نظری و کاربردی است که با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، اینترنتی و اسناد آرشیوی مرتبط با موضوع انجام گرفته است.
    یافته های پژوهش:بر اساس مطالعات انجام شده نگاتیوهای عکاسی پایه شیشه ای به طورکلی به سه گروه آلبومینی، کلودیونی و ژلاتینی تقسیم بندی می شوند. هر یک از انواع نگاتیوها دارای ویژگی های منحصربه فردی هستند که می توانند از طریق آن ها شناسایی شوند. در این تحقیق، روش هایی مانند بررسی ضخامت شیشه، نحوه برش آن، رنگ تصویر، نظم امولسیون و لایه ورنی در لبه های شیشه، میزان یکنواختی شیشه و امولسیون بر روی تکیه گاه شیشه ای و... به عنوان روش هایی به منظور بازشناسی سریع این دسته از آثار معرفی شده اند.
    کلیدواژگان: نگاتیوهای شیشه ای، کلودیون تر، آلبومین، ژلاتین، عکاسی
  • مهدی قربانی*، وروس سامانیان، مریم افشارپور، علی اصغر ثابت جازاری صفحات 110-131
    هدف
    این مقاله با معرفی، توصیف و سپس مقایسه مهم ترین روش های معمول استحکام بخشی آثار کاغذی، زمینه و فرصت شناخت بیشتر برای حفاظت گران و آرشیوداران کتابخانه ها را فراهم و کاربرد خواص دو نانوماده جدید را در حفاظت از آثار کاغذی پیشنهاد نموده است.
    روش/رویکرد پژوهش: شیوه تحقیق مورداستفاده، توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اطلاعات ضروری گردآوری و سپس داده های اکتسابی تحلیل شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    مطالعه انجام شده در این مقاله نشان می دهد که روش های معمول در استحکام بخشی آثار کاغذی، هر یک واجد مزایا و معایبی هستند؛ بنابراین شناخت و آگاهی لازم برای حفاظت گران و آرشیوداران کتابخانه ها بسیار ضروری است. نانوالیاف سلولز دارای خواص فیزیکی و مکانیکی ویژه، سازگاری و دوام شیمیایی و ارزان قیمت هستند. کاربرد روش های مبتنی بر آهاردهی مجدد ازنظر سهولت در انجام و نیاز نداشتن به امکانات خاص، جایگاه ویژه ای دارند و به همین سبب، استفاده از پلیمرهای اترسلولزی و به ویژه پلیمر کلوسل جی، بیشترین سهم را دارد. با توجه به تمایل حفاظت گران به ارتقاء روش های سنتی و لزوم انجام تحقیقات نوین، کاربرد نانوالیاف سلولز به عنوان یک پوشش محافظ در ترکیب با پلیمر های اترسلولزی معرفی و پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: حفاظت و مرمت، آثار کاغذی، آرشیو و کتابخانه، استحکام بخشی، نانوالیاف سلولز
|
  • Seyyead Ali Kasaei * Pages 6-27
    Purpose
    This article investigates why over the past 90 years, Iranians have had a problem with the shortage of change money in the market.
    Method/Research Design: Library and archives resources were studied to prepare this paper.
    Findings: Shortage of change money sometimes interrupted business in Iran and evoked customer dissatisfaction.
    The reason was that people were offered goods instead of money. Also, change collecting by some to sell in the market turned into a business. Some customers, too, offered bus tickets or local credit papers instead of change to the business. Increase in the quantity of coins issued by the Central Bank, rounding prices, and using bank cards were suggested as solutions to the problem.
    Keywords: Change money, Change shortage, Iran
  • Maryam Shaypari * Pages 28-41
    Purpose
    Bikarz, a small and less-known town in the province of Fars, is the subject of a series of British official documents released as part of the collection of Administration Reports of the Persian Gulf. Reports date back to the 1930s, the time of Reza Shah Pahlavi. The series holds important information, in particular with regard to the oil industry and the Anglo-Persian Oil Company. The present paper examines these documents.
    Method/Research Design: Archival documents and library resources are consulted to prepare this paper.
    Finding: Reports emphasize the importance of the region for oil drilling. They cover the region from south to the north. Reports also show that the strong central government which Reza Shah established had successfully weakened the power of local tribes. The documents also show that the Anglo-Persian Oil Company had considerable influence on the social and economic developments of the region.
    Keywords: Bikarz, Genaveh, Gachsaran, Anglo Persian Oil Company, Reza Shah Pahlavi
  • Masoud Adinevand *, Bagher Ali Adelfar, Shamsaldin Amraei, Sattar Bazvand Pages 42-63
    Purpose
    Royal hunting was an important tradition practiced for many centuries by kings and rulers in Iran. This article only focuses on the practice by the Qajarid kings (1785-1925).
    Method/Research Design: Archival documents and library resources were used to collect data for analysis.
    Conclusion
    Qajar kings followed the tradition with much interest. Among them Fath-Ali Shah (1797- 1834), Naser al-Din Shah (1848-1896), and Mozaffar ad-Din Shah (1896-1907) were more enthusiastic to hunt. In addition to the joy of it, they viewed hunting as an opportunity to demonstrate their competence as rulers, hence enhancing their authority and legitimacy.
    Keywords: Royal hunting, Qajarids
  • Mozaffar Shahedi * Pages 64-80
    Purpose
    The Imperial Bank of Persia (IBP, established in 1888) played a major role in the economy of Iran in the absence of any national bank until 1925, when the National Bank of Iran (= Bank-e Melli) was established, and took over the role of the IBP as the reserve bank. This paper reviews the history of IBP.
    Method/Research Design: Deploys process tracking method, ie. a method by which the analyst attempts to determine the upper mechanisms, co-variants that deliver a certain outcome.
    Findings: Iranians generally were suspicious of the role of the Imperial Bank. They saw it a tool for promoting the policies of imperial UK interests. The renewal of the Bank's license to operate in Iran coincided with the decision of the Iranian government to nationalize Iran's oil industry. It damaged diplomatic relations between Iran and the UK, and led to the failure of the Bank to continuing operations.
    Keywords: The Imperial Bank of Persia, Iran, United Kingdom, foreign relations
  • Mehdi Mahmoodi, Mohammad Tavakolizadeh Ravari * Pages 82-93
    Purpose
    To establish dominant themes in the wills and testaments of the martyred commanders, members of the Islamic Revolutionary Guard from Kerman Province during the Iran-Iraq war.
    Method/Research Design: The content analysis was carried out on the full version of the 68 texts. Keywords were extracted using automatic indexing techniques. Based on Bradford's distribution model keywords, 98 out of 1879 were identified as core concepts, which were analyzed by two techniques: hierarchical clustering and social network analysis. The result was compared against a collection of contemporary letters written by soldiers who were killed during the Second World War.
    Findings: The maps revealed eight axes in the testaments, including "God" and "Islam". Comparison showed a number of common axes in both groups of testaments. However, significant differences appear to be in the themes and the mentalities of the writers of the two groups. In the Iranian testaments the main feature was belief in Islam and the mention of prominent Shiite figures, in particular Imam Hossein, the grandson of the Prophet Muhammad as well as his followers killed alongside with him in Kerbela.
    Keywords: Content Analysis, Iran, Iraq War, Martyrs Testaments, Thematic Mapping
  • Sahar Nohi, Helen Asadian Pages 94-109
    Purpose
    Photographs, among the range of visual recordings of cultural heritage, are important for rebuilding and visualizing the culture and civilization of the past. Knowledge of the material and techniques employed to produce them is also important both for historical research and preservation. This paper introduces techniques and methods of producing glass and plate photographic negatives, and methods for identifying them by their visible morphological characteristics.
    Method/Research Design: Findings are based on of archival, the Internet, and library resources.
    Findings and
    Results
    There are three basic types of glass plate negatives, namely, albumen glass plate, collodion glass plate, and gelatin dry plate. Each can be quickly identified by their unique visual properties such as thickness of the glass support, edge cut of the glass, color of the image, evenness of the edges of the binder, varnish layers, evenness of glass support surface, and emulation surface.
    Keywords: Photographic Glass Plate Negatives, Wet Collodion, Albumen, Dry Gelatin, Photography
  • Mahdi Ghorbani *, Koros Samanian, Maryam Afsharpour, Ali Asghar Sabet Jazari Pages 110-131
    Purpose
    This article describes and compares conventional techniques for consolidating paper materials and introduces and recommends two nano-techniques for the same purpose.
    Method/Research Design: Library resources were used to collect data for this paper.
    Findings: Conventional techniques have both advantages and disadvantages for consolidating the paper material. Practitioners need to have a thorough knowledge of such techniques. Cellulose nano-fibers have certain mechanical and physical advantages including compatibility, chemical stability, and low-cost. Techniques based on re-sizing are preferred for the ease of application. No sophisticated equipment is required for such techniques. Hence, application of ether-cellulose polymers and especially Klucel-G is recommended. Many conservators tend to apply traditional techniques, however, recent research has showed that application of cellulose nano-fibers as a protective nano-composite coating, combined with cellulose-ether polymers is more effective.
    Keywords: Conservation, Restoration, Paper materials, Libraries, Archives, Consolidation, Cellulose Nano, fibers