فهرست مطالب

نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید
سال بیست و هشتم شماره 4 (زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/12/11
  • تعداد عناوین: 11
|
  • رسول محبی فرد، مهرزاد مهرابی پور، نسیم نهاوندی، محمد مهدی سپهری* صفحه 1
    در این مقاله، طراحی یک شبکه‏ زنجیره تامین حلقه بسته در حوزه سلامت و درمان به صورت برنامه ریزی اعداد صحیح مختلط سه هدفه ارائه و تصمیم های مرتبط با طراحی شبکه در هر دو جریان رو به ‏جلو و رو به ‏عقب یکپارچه شده است. شبکه این مقاله شامل مراکز بیمارستان‏، جمع آوری، خشکشویی و انهدام لباس های بیمارستانی است. از آنجایی که دسترسی این مراکز حیاتی به یکدیگر بسیار مهم است، علاوه بر هزینه های شبکه و مسائل زیست محیطی، بررسی پوشش شبکه نیز مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه الگوریتم قید افزوده بهبود یافته برای سه بیمارستان شهر تهران به کار رفته است تا اهمیت و کاربرد شبکه مطرح شده، مشخص شود. سپس جواب‏های ناچیره برای مکان یابی مراکز جمع آوری و خشکشویی و جریان لباس‏های بین گره های شبکه در اختیار تصمیم گیران قرار گرفته‏ است. اما از آنجایی بسیاری از پارامترها به خصوص تقاضا، نرخ بازگشت به شبکه، هزینه های حمل ونقل و انهدام متغیرو غیر قطعی هستند، سناریوهای تصادفی گسسته برای توصیف پارامترها به کار رفته و مدل‏سازی شبکه با هدف کمینه‏کردن هزینه های مورد انتظار انجام شده است. مقایسه سناریوهای مختلف نشان می‏دهد، تابع هدف به شدت به تقاضا و نرخ بازگشت حساس و اثر عدم قطعیت در هر دو پارامتر را بطور همزمان نشان داده است. از این رو مدل سازی شبکه بر مبنای سناریو های مختلف می تواند ابزار مناسبی برای تصمیم‏گیری در مواجهه با پارامترهای غیرقطعی و مبهم ‏باشد. این مقاله جزء اولین کارهای صورت گرفته در حوزه سلامت و درمان است، که ساختار شبکه زنجیره تامین حلقه بسته را بصورت چند هدفه و غیر قطعی مطرح می‏کند.
    کلیدواژگان: زنجیره تامین حلقه بسته، سلامت و درمان، روش قید افزوده بهبودیافته، عدم قطعیت
  • مهدی بشیری*، مهدیه شیری صفحه 2
    تا کنون در بیشتر مسائل مکان یابی، نقاط محور تنها به عنوان تسهیلاتی جهت انتقال کالا از مبدا به مقصد در نظر گرفته شده اند، در حالی که این تسهیلات می توانند خدمات بیشتری را به مشتریان ارائه دهند. در مواردی که عملیات خاص و متفاوتی در گره های محور(میانی) شبکه لازم است انجام شود، استفاده از شبکه های کلاسیک هزینه های بالایی را برای کل شبکه در بر خواهد داشت. در این مواقع، طراحی یک شبکه محور چند بخشی می تواند ضمن کاهش ترافیک جریان، باعث کاهش کل هزینه های مرتبط در شبکه نیز شود. از این رو، در این تحقیق به طراحی شبکه محور چند بخشی ظرفیت دار پرداخته می شود. هدف اصلی از ارائه این مسئله، کاهش هزینه ها و ارائه شبکه ای کارا و منظم جهت خدمت به نقاط مختلف است. این مسئله با استفاده از حل کننده سیپلکس در نرم افزار گمس حل می شود که مسائل با اندازه بزرگ تر نیز با الگوریتم پیشنهادی ژنتیک مورد تحلیل قرار می گیرند. در ادامه، اعتبارسنجی مدل با استفاده از چند مثال عددی از داده های شبکه ترکیه بررسی و عملکرد روش حل نیز ارزیابی می شود. نتایج حاکی از آن است که شبکه پیشنهادی، علاوه بر این که از امکان خدمت دهی بیشتری نسبت به شبکه محور کلاسیک و شبکه زنجیره ای برخوردار است، هزینه ها را به شدت کاهش می دهد.هدف مسئله مکان یابی محور، برقراری جریان در شبکه های مختلف توزیع به بهترین شکل ممکن می باشد. همچنین در دنیای پرشتاب امروزی، انجام کارهای مختلف در دستگاه های مختلف، علاوه بر وقت گیر بودن و هدر دادن زمان، هزینه ها را به شدت افزایش می دهد. در این میان، یکی از بهترین رویکرد های ممکن برای حل چنین مشکلی، استقرار یک پنجره واحد (Single Window) می باشد که در این مطالعه با عنوان محور چند بخشی نام برده می شود. این شبکه می تواند با استقرار چند محور مجاور در یک واحد، باعث کاهش ترافیک جریان، هزینه های انتقال و احداث در شبکه گردد. همچنین با توجه به محدودیت منابع در دنیای واقعی، بخش های شبکه بصورت ظرفیت دار فرض شده اند. از این رو، در این تحقیق به طراحی شبکه محور چند بخشی ظرفیت دار با ملاحظه طراحی شبکه (طراحی بیرونی) و طراحی اجزاء محور (طراحی داخلی) پرداخته می شود. هدف اصلی از ارائه این مسئله، کاهش هزینه ها و ارائه شبکه ای کارا و منظم جهت خدمت به نقاط مختلف است. این مسئله با استفاده از حل کننده سیپلکس در نرم افزار گمس حل گردیده و الگوریتم پیشنهادی ژنتیک برای حل مسئله در اندازه های بزرگ تر پیشنهاد شده است. در ادامه، اعتبارسنجی مدل با استفاده از چند مثال عددی از داده های شبکه ترکیه بررسی و عملکرد روش حل نیز ارزیابی شده است. نتایج حاکی از آن است که شبکه پیشنهادی، علاوه بر این که از امکان دسترسی به محورها و خدمت دهی بیشتری نسبت به شبکه کلاسیک برخوردار است، هزینه ها را نیز به شدت کاهش می دهد.
    کلیدواژگان: طراحی شبکه محور چند بخشی، پنجره واحد، بخش ظرفیت دار، الگوریتم ژنتیک، شبکه حمل و نقل
  • مجید رفیعی*، عطیه محمدی طلب صفحه 3
    یکی از مهمترین مسائل در سیستم تولید سلولی مبحث تخصیص منابع به خصوص نیروی انسانی می باشد. نوآوری این پژوهش نسبت به کارهای انجام شده، در نظرگیری اثر یادگیری و فراموشی اپراتور ضمن خدمت است، مسئله ای که می تواند در میزان مهارت کسب شده ی اپراتور در انتهای دوره ی برنامه ریزی و تخصیص فعالیت ها در دوره ی آتی موثر واقع شود. در این مدل عواملی دیگر همچون استخدام و اخراج، حقوق و دستمزد، سطح بندی مهارتی و جابه جایی اپراتور پرداخته شده است و سعی در ارائه ی مدلی جامع در مبحث تخصیص نیروی انسانی شده است. در این مطالعه یک رویکرد بهینه سازی استوار برای مدل سازی عدم قطعیت در سیستم تولید سلولی ارائه شده است. استواری مدل ارائه شده باعث شده است تا جواب بدست آمده به ازای تمامی مقادیر پارامتر های غیرقطعی، شدنی بودن خود را حفظ نماید و در این محیط غیر قطعی به دنبال یافتن جواب بهینه باشد. مدل ارائه شده با استفاده از تکنیک های خطی سازی به مدلی خطی تبدیل شده است. پس از کدنویسی مدل ارائه شده، با استفاده از نرم افزار گمس به تحلیل هایی از جمله بررسی مقادیر بهینه و زمان حل هر یک از مدل های خطی و غیرخطی پرداخته شده است. همچنین یک مطالعه موردی از مرکز ریخته گری شرکت سایپا مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج بدست آمده هزینه استخدام اپراتور بیشترین تاثیر را بر روی میزان بهینه تابع هدف در شرایط عدم قطعیت مدل داشته است.
    کلیدواژگان: سیستم تولید سلولی، تخصیص اپراتور، یادگیری و فراموشی اپراتور، سطوح مهارتی اپراتور، بهینه سازی استوار
  • سید مهدی حسینی مطلق*، عباس جوکار صفحه 4
    مساله مکان یابی – مسیریابی دو جزء زنجیره تامین یعنی مکان یابی تسهیلات و مسیریابی وسیله نقلیه را به صورت یکپارچه در نظر می گیرد. در این مقاله یک روش ابتکاری ترکیبی دوفازی بر مبنای خوشه بندی برای حل مساله مکان یابی – مسیریابی ارائه شده است. در فاز اول ساخت جواب اولیه و در فاز دوم بهبود جواب اولیه انجام می شود. در فاز اول جواب اولیه بر مبنای خوشه بندی مشتریان ایجاد می گردد. در این روش ابتکاری سه استراتژی خوشه بندی ارائه شده است که هر کدام از این استراتژی ها جواب اولیه متفاوتی ایجاد می کنند. فاز دوم این روش ابتکاری نیز شامل دو مرحله می باشد. مرحله اول بهبود جواب اولیه به صورت هوشمند است در مرحله دوم این فاز جواب های همسایه ایجاد شده به صورت تصادفی تولید می شوند. در چارچوب کلی فاز دوم، برای فرار از بهینه محلی از روش فراابتکاری شبیه سازی تبرید استفاده شده است. در پایان فاز دوم، الگوریتم پیشنهادی به فاز اول برگشته و خوشه بندی مشتریان با تعداد خوشه های جدید انجام می شود. برای ارزیابی کیفیت روش پیشنهادی، دو نمونه مثال 24 تایی و 13 تایی در حوزه مساله مکان یابی – مسیریابی از ادبیات در نظر گرفته شده است که نتایج حاصل ار اجرای روش پیشنهادی با نتایج یک روش فراابتکاری موجود در ادبیات (GRASP) و همچنین حد پایین ارائه شده برای این مثال ها مقایسه گردید. مقایسه نتایج بدست آمده کارا بودن روش پیشنهادی را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: مکان یابی - مسیریابی، خوشه بندی، شبیه سازی تبرید
  • حسن خادمی زارع*، لیلا تقوا، محمد مهدی لطفی صفحه 5
    حمل ونقل در سیستم های اقتصادی اعم از تولیدی و خدماتی از جایگاه مهمی برخوردار است.. یکی از مباحثی که در چند دهه اخیر کاربرد بالایی داشته و برای افزایش کارایی و بهره وری سیستم های حمل ونقل مطرح شده، مسئله مسیریابی وسایل نقلیه است. در این پژوهش مدل جدیدی از مسئله مسیریابی وسایل نقلیه به صورت برنامه ریزی خطی عدد صحیح فرموله می شود که در آن برخلاف مدل های متداول مسئله مسیریابی لزومی به بازگشت وسیله نقلیه بعد از اتمام سرویس دهی به انبار اولیه وجود ندارد.در این مقاله تاثیر تخصیص انعطاف پذیرانبار پایانی در هزینه حمل ونقل و رضایت مشتری به طور همزمان سنجیده می شود. اهداف این مدل شامل حداقل سازی مسافت طی شده توسط وسایل نقلیه و حداکثر سازی سطح سرویس تامین کنندگان به مشتریان است. برای تامین رضایت مشتریان از پنجره زمانی فازی برای تحویل کالا به مشتریان استفاده شده است. با توجه به Np-Hard بودن مسئله مسیریابی در حالت چند قرارگاهی و چند محصولی با پنجره زمانی فازی برای حل مدل از الگوریتم فرا ابتکاری ژنتیک چند هدفه با مرتب سازی نا مغلوب استفاده شده است. نتایج حاصل از حل مثال های متعدد نشان می دهد با بکارگیری مدل انعطاف پذیربجای مدل های متداول مسیریابی هزینه های توزیع به طور میانگین 15 درصد کاهش یافته است همچنین رضایت مشتری به طور میانگین 18 درصد افزایش پیدا می کند
    کلیدواژگان: مسیریابی وسایل نقلیه، چند محصولی، چند قرارگاهی، انعطاف پذیری در تخصیص قرارگاه، پنجره زمانی فازی، اهداف چندگانه
  • پرویز فتاحی*، حسن باقری، سمانه بابایی راد صفحه 6
    در این پژوهش، مدلی برای مکان یابی آمبولانس ها با در نظر گرفتن وسیله پشتیبان (برای بالا بردن قابلیت اطمینان) و محدویت ظرفیت برای آمبولانس ها زمینی ارائه شده است. این مدل برای مواقع اضطراری (جنگ و بلایای طبیعی) در نظر گرفته شده است. در این مدل مقدار تقاضای پوشش داده شده برای هر نقطه تقاضا وابسته به تعداد دفعات پوشش توسط تسهیلات و مقدار تقاضا می باشد. مقدار تقاضا و شعاع پوشش آمبولانس ها در دوره های مختلف با توجه به شرایط و کاربرد مدل، پویا در نظر گرفته شده است. آمبولانس ها قابلیت مکان یابی مجدد در دوره های مختلف را دارا می باشند. در این مدل دو نوع آمبولانس زمینی و هوایی برای مکان یابی در نظر گرفته شده است. آمبولانس های هوایی به عنوان آمبولانس های پشتیبان در نظر گرفته شده است. آمبولانس های زمینی و هوایی به عنوان آمبولانس هایی با داشتن محدودیت ظرفیت در نظر گرفته شده است. برای حل این مدل، کروموزوم سازی (تولید جواب اولیه) به شیوه ای ارائه شده است که کروموزوم مکان یابی برای آمبولانس های زمینی و هوایی در یک کروموزوم کلی ارائه شده است. این مدل چون یک مدل پیچیده ای می باشد برای حل آن از الگوریتم شبیه سازی تبرید مبتنی بر جمعیت 1با رویکرد کروموزوم تلفیقی استفاده شده است. در نهایت نتایج الگوریتم ارائه شده برای حل مدل با الگوریتم شبیه سازی تبرید2 مقایسه شده است. نتایج نشان داده کیفیت الگوریتم ارائه شده نسبت به الگوریتم شبیه سازی تبرید بهتر می باشد.
    کلیدواژگان: مکان یابی پوششی پشتیبان، مکان یابی پویا، مکان یابی آمبولانس، قابلیت اطمینان، محدودیت ظرفیت
  • مهدی نجفی*، احمد محمدی صفحه 7
    بیماری های عفونی امروزی همواره تهدیدی برای بشریت بوده و از بزرگ ترین عوامل مرگ ومیر کودکان و جوانان هستند. اگرچه این بیماری های تهدیدی جدی برای سلامت عموم هستند، منابع برای کنترل این بیماری ها محدود است. به همین دلیل استفاده کارا از منابع موجود در جهت کنترل این نوع بیماری های از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا، تحقیقات زیادی در جهت استفاده از مدل های ریاضی جهت انتخاب استراتژی کارا در کنترل این نوع بیماری ها انجام شده است که در اغلب آن ها از مدل های اپیدمی استفاده شده است. بطور کلی این مدل ها ابزار سودمندی برای مطالعه روند رشد بیماری ها هستند. محققان از این ابزار برای بررسی نحوه تخصیص منابع در همه گیری ها استفاده می کنند. این مدل ها انواع گوناگونی دارند که اغلب با عنوان مدل های کرماک-مک کندریک شناخته می شوند و بیماری ها را بر اساس حالت افراد به حالت های مختلف دسته بندی می کنند. تمرکز ما در این مقاله بر مدل اپیدمی SEIR تصادفی با نواحی جغرافیایی مختلف و تعامل بین آن ها است. اثر مداخلات مختلف سیستم سلامت بر مدل اپیدمی بررسی می شود. پس ازآن مدل برنامه ریزی ریاضی برای تخصیص منابع در مداخلات مختلف سیستم سلامت ارائه می شود و از تحلیل هزینه-اثربخشی برای یافتن مقرون به صرفه ترین استراتژی استفاده می شود. بودجه ای به عنوان محدودیت هزینه در نظر گرفته می شود و بهترین استراتژی بر اساس آن ارائه می شود. در انتها با مثال عددی نتایج حاصل از مدل موردبررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: مدل های اپیدمی، تخصیص منابع پزشکی، سیستم سلامت، تحلیل هزینه، اثربخشی
  • آزاده محمودی، سید محمد سیدحسینی*، میر سامان پیشوایی صفحه 8
    امروزه جهانی شدن تجارت و پیدایش شرکت های جهانی باعث توجه بیشتر به شبکه های زنجیره تامین جهانی شده است. از سوی دیگر با توجه به این که تصمیمات طراحی شبکه از قبیل مکانیابی تسهیلات از آن دسته تصمیماتی است که دارای اثرات بلندمدت، پرهزینه و زمان بر می باشد، طراحی بهینه شبکه زنجیره تامین جهانی به منظور کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری شرکت های بین المللی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد.
    در این مقاله یک مدل جدید مکان یابی و موجودی برای زنجیره تامین جهانی به منظور حداکثرسازی سود مراکز تولید و توززیع با در نظر گرفتن فسادپذیری مواد اولیه و محصولات ارائه شده است. سپس برای نشان دادن کارایی مدل پیشنهادی، شرکت زرماکارون به عنوان مطالعه موردی، مورد بررسی قرار گرفته، مدل بر روی آن اجرا و نتایج و تحلیل حساسیت گزارش شده است.
    کلیدواژگان: زنجیره تامین جهانی، مکان یابی، موجودی، فسادپذیری
  • آرش علیزاده، هاشم عمرانی* صفحه 9
    روش تاگوچی یک روش متداول برای کنترل کیفیت در حالت برون خطی است. این روش در صدد طراحی پارامتر و انتخاب بهترین سطح پارامترها برای طراحی بهتر روش تولید محصولات با کیفیت است. روش تاگوچی مناسب برای بهینه سازی مسائل چند پاسخه نمی باشد و ما نیازمند به یک روش مهندسی و بهینه سازی برای قضاوت در مورد انتخاب بهترین ترکیب پارامترها می باشیم. از سوی دیگر به علت وجود برخی عوامل غیرقابل کنترل و یا به علت امکان ناپذیر بودن اعمال تمام آزمایشات، فقط برخی از آزمایشات انجام می شود و قسمت اعظمی از نتایج ناتمام است. در این مقاله از روش شبکه عصبی پس خور برای حدس نتایج استفاده شده است. از آنجایی که نتایج و اعداد به دست آمده از شبکه عصبی دارای عدم قطعیت هستند و توزیع آن ها مشخص نیست، از رویکرد تحلیل پوششی داده های استوار برای انتخاب بهترین ترکیب پارامترها استفاده گردیده است. مدل پیشنهادی این مقاله برروی دستگاه برش لیزر CO2 شرکت تریلر سازی مارال صنعت امتحان گردیده و نتایج مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: روش تاگوچی، طراحی آزمایش ها، شبکه عصبی، تحلیل پوششی داده های استوار
  • حجت احمدی کرد، سعید یعقوبی*، عبدالحکیم طاغان زاده صفحه 10
    در این مقاله یک مدل بهینهسازی استوار به منظور طراحی شبکه جمع آوری و انتقال پسآب شهری ارائه شده است، که شامل مکان یابی تصفیه خانه فاضلاب و حوضچه ذخیره پساب و نیز تصمیم گیری پیرامون احداث کانال و تخصیص بهینه پسآب تصفیه شده به مناطق کشاورزی می باشد. در ابتدا یک مدل قطعی جهت مشخص کردن تصمیمات مکانیابی و تخصیص ارائه شده و سپس این مدل با در نظر گرفتن عدم قطعیت در پارامترهای تقاضای پسآب و تولید فاضلاب، با استفاده از رویکرد بهینه سازی استوار توسعه داده شده است. به علاوه، مباحث زیست محیطی و سلامت انسان نیز با درنظرگرفتن کیفیت های پساب تولیدی در مدل لحاظ شده است. درنهایت برای اعتبارسنجی، مدل بر روی مطالعه موردی استان تهران که داده های آن برگرفته از سازمان های ذیربط میباشد، مورد بررسی و تحلیل حساسیت قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: بهینه سازی استوار، شبکه معکوس آب، بهینه سازی فازی، استان تهران، پساب
  • رضا قنبری*، مهدی محمودی صفحه 11
    مساله زمانبندی وسایل نقلیه به دلیل کاربرد وسیع و ارزش اقتصادی فراوان، توجه پژوهشگران زیادی را به خود جلب کرده است. این مقاله یک مدل ریاضی، منطبق با شرایط واقعی مساله مورد مطالعه، جهت بالا بردن رضایت مشتری و بهینه کردن عملکرد ارائه دهنده خدمات (اپراتور)، ارائه می دهد. افزون بر این، یک روش حل نیز ارایه شده است به گونه ای که زمانبندی وسایل نقلیه به صورت پویا انجام شود، به این صورت که درخواست ها برای وسایل نقلیه به تدریج و در افق زمانی تعیین شده وارد سیستم می شود و برنامه ریزی قبل از اینکه تمام درخواست ها مشخص شوند شروع می شود. در پایان با بررسی یک نمونه عملی، برتری مدل و روش پیشنهادی را با روش برنامه ریزی فعلی نشان داده می شود.
    کلیدواژگان: زمانبندی پویا وسایل نقلیه تلفنی، مدلسازی ریاضی