فهرست مطالب

محیط شناسی - سال سی و هفتم شماره 1 (پیاپی 57، بهار 1390)

فصلنامه محیط شناسی
سال سی و هفتم شماره 1 (پیاپی 57، بهار 1390)

  • 180 صفحه، بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1390/03/10
  • تعداد عناوین: 14
|
  • سید حسین هاشمی، الهام قاسمی زیارانی، یوسف رنجکش صفحات 1-8
    سد کرج (امیرکبیر) از نوع سد مخزنی چند منظوره با اهداف متعدد بویژه تامین آب شرب کلانشهر تهران، در سالهای اخیر با ورود انواع آلودگی مواجه بوده است. این مسئله ایجاب می کند بار آلودگی ورودی از زیرحوضه ها به آن تعیین و برای کاهش و رفع آلودگی آنها اقدام جدی شود. در این تحقیق با تعیین سهم بار آلودگی ورودی از زیرحوضه های آبریز سد کرج به مخزن سد به الویت بندی زیرحوضه های آلوده کننده تر پرداخته شده است تا فرایند تصمیم گیری برای کاهش بار آلودگی زیرحوضه ها تسهیل شود. از این رو به منظور تعیین سهم زیر حوضه های آبریز مخزن سد کرج، ابتدا بار آلودگی خروجی مشخصه های کیفی مختلف از جمله کل مواد جامد محلول، مواد آلی قابل تجزیه بیولوژیکی بر حسب CBODu، آمونیم، نیترات و فسفات از زیر حوضه ها تعیین، سپس با استفاده از مدل QUAL2K بار ورودی به مخزن سد شبیه سازی شد. در مرحله بعد برای نشان دادن تصویر واضح تری از سهم آلودگی زیرحوضه ها با استفاده از روش طبقه بندی آماری، به طبقه بندی بار آلودگی زیر حوضه ها در 5 طبقه با بار آلودگی بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد پرداخته شده و در نهایت با استفاده از نرم افزار GIS، پهنه بندی زیر حوضه ها در این طبقات صورت گرفته است. یافته ها نشان داد که سهم بار آلودگی ورودی از شاخه های فرعی در آلودگی مخزن سد بیشتر از شاخه اصلی رودخانه است، بویژه زیر حوضه های ولایت رود، شهرستانک و سیرا که در مجموع بیش از یک سوم، بار آلودگی ورودی به مخزن را به خود اختصاص داده است. در نتیجه برنامه ریزی برای کنترل و کاهش بار آلودگی شاخه های فرعی می باید در الویت قرار گیرد.
    کلیدواژگان: QUAL2K، سهم آلودگی، کیفیت آب، مخزن سد
  • سهیلا ابراهیمی، جلال شایگاه*، محمد جعفر ملکوتی، علی اکبری صفحات 9-18

    هدف از این پژوهش، بررسی دقیق نوع و رفتار آلاینده ها، ارزیابی زیست محیطی و سنجش برخی شاخص های مهم آلودگی نفتی در اراضی محدوده پالایشگاه و چگونگی نشر و ترابری آنها در محیط زیرزمینی بود. بدین منظور، درک مقیاس آلودگی با حفر گمانه ها تا رسیدن به سخت کفه های غیر قابل نفوذ موجود، انجام و برداشت نمونه ها و اندازه گیری مقدار کل آلاینده هیدروکربنی و کل آلاینده نفتی انجام شد. ویژگی های منبع اصلی موجد آلودگی، با آزمایش های تعیین کل جامدات معلق، کل جامدات محلول، مقدار نفت اولیه ورودی، اکسیژن مورد نیاز شیمیایی و بیوشیمیایی بررسی شد. پهنه بندی و تهیه نقشه های نشر آلودگی، با تکنیک های زمین آمار با نرم افزارهای Surfer و ArcGIS انجام شد. مطالعات زمین آمار و بررسی کمی نقشه های سه بعدی تخمین گر نشر کل آلودگی هیدروکربنی و نفتی خاک نشان داد که ترابری آلاینده ها، به علت شرایط خاص حاکم بر منطقه (وجود سفره آب زیرزمینی در عمق 24 متری از سطح و بالابودن سخت کفه های غیر قابل نفوذ در کل منطقه)، از ناحیه محصور بالای سخت کفه و به وسیله نشر میعانات گازی صورت گرفت. با وجود محرز بودن آلودگی، منابع موجد آن، نشت چاله های سوزان (عامل اصلی) و عدم رعایت کامل موارد ایمنی و پیشگیری در حین عملیات، نشت احتمالی از مخازن ذخیره، شکستگی لوله و کانالهای جمع آوری فاضلاب مشخص شدند. نتایج بررسی منابع موجد آلودگی و تعیین مشخصه های آن، علاوه بر تعیین نیروی آلودگی، راهنمای مناسبی برای تصمیم گیری مدیریت فاضلاب پالایشگاه، تعیین بهترین سیستم پاک سازی و برنامه ریزی راهبردی برای تحقق آن است.

    کلیدواژگان: محیط زیرزمینی، آلودگی، هیدروکربن، پالایشگاه میعانات گازی
  • امیر سالمی، پگاه فلاحی، عبدالرضا کرباسی صفحات 19-26
    در این مقاله روش ریز استخراج با فاز جامد درون لولهای اصلاح شده همراه با کروماتوگرافی گازی با آشکارساز طیف سنجی جرمی (GC-MS) برای اندازه گیری ترکیبات بوزای آب معرفی و استفاده شده است. ژئوسمین، 2-متیل ایزو بورنئول، 2-ایزوپروپیل-3-متوکسی پایرازین، 2-ایزوبوتیل-3-متوکسی پایرازین و 2و4و6-تری کلروآنیزول از مهم ترین ترکیبات بوزای آب هستند که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند. در روش مورد استفاده، جذب گونه ها از طریق عبور گسسته حجم های کوچکی از فضای فوقانی محلول نمونه از لوله های مویینه هم مرکز با سطح داخلی پوشیده از جاذب صورت گرفت و پس از واجذب با حلال مناسب 2 میکرولیتر از نمونه واجذب شده به دستگاه GC-MSتزریق شد. شناسایی گونه های جداسازی شده بوسیله تطابق زمان بازداری و هم چنین الگوی طیف جرمی (فراوانی نسبی یون های برگزیده) انجام شد. مقدار کمی گونه ها با استفاده از کروماتوگرام جرمی استخراج شده بر اساس پر شدت ترین یون اختصاصی هر گونه، تعیین شد. مهم ترین مشخصه های مؤثر برکیفیت استخراج بررسی و با روش های دیگر مقایسه شدند. تکرار پذیری به دست آمده بر اساس انحراف استاندارد نسبی 5 بار تکرار بین 6/3 تا 5/9 % بود. محدوده خطی مطلوب (از غلظت 5 تا ng.L-11000) و حساسیت مناسب (حد تشخیص از 9/0 تا ng L-1 4/2)، کم هزینه بودن، سهولت ساخت و استفاده از ابزار استخراج را می توان از مزایای این روش برشمرد.
    کلیدواژگان: تجزیه زیست محیطی، آب، ترکیبات بوزای آب، ریزاستخراج، کروماتوگرافی گازی
  • المیرا تاروردیزاده، علی ترابیان، ناصر مهردادی، علی اکبر عظیمی صفحات 27-34
    آبگیری با بسترهای لجن خشک کن به علت نیاز به فناوری بسیار ساده نسبت به روش های مکانیکی از ارجحیت خاصی برخوردار است. با توجه به این که استفاده از این روش محدودیت هایی دارد، بنابراین سعی شده با آزمایش ها و مطالعات، تعدادی از این محدودیت ها از میان برداشته شوند. در این پژوهش، تاثیر مکش هیدرواستاتیکی و آمایش شیمیایی لجن در بهینه سازی آبگیری از لجن فاضلاب شهری مورد مطالعه قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا با کنترل ورود و خروج آب، مکش هیدرواستاتیکی در بستر مورد آزمایش ایجاد شد، سپس با افزودن ماده شیمیایی غیرآلی کلرورفریک در دوز بهینه به لجن حاصل از هاضم هوازی، فرایند خشک شدن با بستر شاهد مقایسه شد. نتایج این تحقیق با مطالعه زمان ماند کیک لجن بر روی بستر و کیفیت پساب حاصل از فرایند خشک شدن بررسی شده است. با ایجاد مکش هیدرواستاتیکی مدت زمان خشک شدن لجن از 5 روز به 2 روز کاهش یافت و با افزایش کلرورفریک، با غلظت 440 میلی گرم در لیتر به لجن خروجی از هاضم هوازی، زمان خشک شدن لجن (تولید لجن با غلظت مواد خشک 45 درصد) در بسترهای خشک کننده از 6 روز به 3 روز کاهش یافت و در مرحله سوم آزمایش، اثر توام مکش و آمایش بر روند خشک شدن لجن بررسی شد که بسیار رضایت بخش بود. استفاده از مکش هیدرواستاتیکی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی پساب خروجی از بستر را از قبیل کدورت، pH، TSS و VSS بهبود می بخشد در حالی که COD و TDS آن افزایش می یابد، این در حالی است که آمایش شیمیایی لجن، باعث افزایش شاخص های TS و TDS پساب شده است.
    کلیدواژگان: آبگیری، بستر لجن خشک کن، آمایش شیمیایی، ماده منعقد کننده، مکش هیدرواستاتیکی، زهکشی
  • اسلام جاودان خرد، عباس اسماعیلی ساری، نادر بهرامی فر صفحات 35-44
    تالاب انزلی یکی از بوم سازگان مهم آبی در ایران است که در جنوب دریای خزر قرار دارد و زیستگاه ماهیان، آبزیان و پرندگان با ارزشی است که از ابعاد اکولوژیک و اقتصادی درخور توجهند. یکی از آلاینده های موجود در این تالاب ترکیبات آلی پایدار هستند، این سموم با گسترش وسیع در محیط زیست به عنوان یکی از مشکلات آلودگی جهانی شناخته می شوند که به علت حلالیت بالا در چربی و پایداریشان در محیط زیست می توانند در بدن موجودات زنده تجمع یابند و از طریق زنجیره غذایی انتقال پیدا کنند. در این مطالعه یک گروه مهم از این ترکیبات شامل آفت کش های آلی کلره (OCPs) در زمستان 1386و بهار 87 در رسوبات تالاب انزلی شدند. غلظت ترکیبات هگزاکلروسیکلوهگزان، سیکلودین ها، ترکیبات ددت و هگزاکلروبنزن به ترتیب در زمستان، 21/4-17/1، dw ng/g 08/5– nd،dw ng/g 51/8-43/1،dw ng/g 35/0- 06/0 و در بهار dw ng/g 78/4-08/1، 97/5–27/1، 92/9–15/2، dw ng/g 38/0-06/0 است. غالب ترین ایزومرهای ترکیبات هگزاکلروسیکلوهگزان، سیکلودین ها و ترکیبات ددت در نمونه های زمستان بترتیب HCH-? ، اندوسولفان و p،p/-DDE با میانگین غلظت ng/g dw 12 /2-47/0، ng/g dw 7/1- nd، ng/g dw 47/3-43/1 و در بهار هم HCH-? ، اندوسولفان و p،p/-DDE با میانگین غلظت ng/g dw 58/2-46/0، ng/g dw 96/1-44/0، ng/g dw 78/4-32/1 بودند. در تمام نمونه های بهار غلظت های آفت کش های آلی کلره بیشتر از نمونه های زمستان است. همچنین تفاوت معنی داری بین ایستگاه های تالاب به وجود آمد (05/0< P).
    کلیدواژگان: آلاینده های آلی پایدار، آ، ت کش های آلی کلره، رسوب، تالاب انزلی
  • فریدون غضبان، مریم زارع خوش اقبال صفحات 45-56
    تالاب انزلی در شمال استان گیلان، جزء تالاب های با ارزش جهانی ثبت شده در کنوانسیون رامسر است. آلودگی یکی از مهم ترین مسائلی است که تالاب انزلی با آن روبروست. برای بررسی وضعیت آلودگی این تالاب از بخشهای چهارگانه تالاب (آبکنار، سیاه کیشم، هندخاله و شیجان) هفت مغزه برداشته شد. مطالعات در اعماق 0، 5، 10، 20 و 50 سانتیمتری هرمغزه انجام گرفت. غلظت عناصر اصلی Al، Ca Fe، K، Mg، Na، Mn، P، Ti و کمیاب Li، Ba، S، Sr، As، Cd، Cr، Co، Cu، Mo، Ni، Pb، V، Zn، Bi با استفاده از ICP-MS تعیین شد. تغییرات زمانی عناصر نشان داد که غلظت بیشتر فلزات سنگین از سطح به عمق کاهش می یابد. با برقراری همبستگی پیرسون بین عناصر، ارتباط عناصر و منشاء آنها مشخص شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان می دهد که در بخش آبکنار غیر از Cr،Ni، Zn و Co بقیه فلزات سنگین منشاء انسانزاد دارند. در بخش سیاه کیشم Bi، Zn، Vو Pb در بخش هندخاله Cu وNi و در بخش شیجان V، Cr و Co دارای منشاء طبیعی هستند. مقایسه غلظت فلزات سنگین در رسوبات تالابی با رسوبات دریای خزر و میانگین جهانی نشان می دهد که غلظت فلزات سنگین در رسوبات تالابی بالاتر است. عامل غنی شدگی (EF)برای فلزات سنگین در رسوبات تالابی تعیین شد و غنی شدگی (EF) با استفاده از روش نرمالیز کردن با آلومینیم به عنوان بهترین روش، نشان داد که عنصر Zn در تمام بخشها و عناصر Pb، Bi،Cd و Ni در بیشتر بخشهای تالاب دارای غنی شدگی ضعیف هستند.
    کلیدواژگان: تالاب انزلی، فاکتور غنی شدگی، آلودگی انسانزاد، رسوب، ژئوشیمی
  • لعبت زبردست، حمیدرضا جعفری صفحات 57-64
    به طور کلی دو رویکرد در مواجهه با تغییرات محیط زیستی وجود دارد. رویکرد اول نادیده گرفتن این تغییرات و ادامه وضع موجود است که نتیجه ای جز تخریب بیشتر محیط زیست در پی نخواهد داشت. رویکرد دیگر شناسایی این تغییرات از گذشته تا کنون و تدوین برنامه مدیریت محیط زیستی برای کنترل این تغییرات و برنامه ریزی برای بهبود وضعیت محیط زیست است. تالاب بین المللی انزلی از جمله تالاب های حفاظت شده ایران است که عواملی مانند مصارف آب، ورود آلودگی ها و تغییر کاربری نقش مؤثری در تغییرات آن دارند. در این تحقیق سعی برآنست که با شناسایی روند تغییرات محیط زیستی تالاب انزلی در یک دوره زمانی دهساله با استفاده از سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی، به نوعی مدیریت محیط زیستی برای این تالاب دست یافت. برای این منظور ابتدا تصاویر ماهواره ای مربوط به دوره های زمانی مورد نظر تهیه و تفسیر شد و نقشه سازی از این تالاب صورت گرفت تا اطلاعات مورد نیاز برای بررسی روند تغییرات تالاب از گذشته تا کنون به صورت کمی به دست آید. سپس بین اطلاعات کمی به دست آمده از دوره های مورد نظر مقایسه صورت گرفت و روند تغییرات تالاب انزلی در این دوره زمانی استخراج شد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که تالاب انزلی طی دوره ده ساله مورد مطالعه، دچار تخریب شده و تغییرات پدیده های مرتبط با آن مانند نوع پوشش گیاهی و مساحت بخش آبگیر تالاب به سمت افزایش تغذیه گرایی است. علاوه بر آن مساحت تالاب تحت تاثیر نوسانات دریای خزر و پیشروی و پسروی آب این دریا قرار دارد.
    کلیدواژگان: تالاب انزلی، کاربری اراضی، روند تغییرات محیط زیستی، سنجش از دور
  • یوسف رفیعی، بهرام ملک محمدی، علی اکبر آبکار، احمدرضا یاوری، مجید رمضانی مهریان، حمید ظهرابی صفحات 65-76
    تالاب ها، پارک های ملی و پناهگاه های حیات وحش از مهم ترین سرمایه های اکولوژیکی به شمار می روند، از این رو اطلاع از تغییرات آنها نقش اساسی در کیفیت مدیریت این گونه مناطق دارد. در اختیار داشتن اطلاعات جدید از تغییرات آنها به یافتن علل تغییر و اتخاذ برنامه ها و سیاست های لازم کمک می کنند. در این مقاله پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان در استان فارس که تالاب نیریز را شامل می شوند، در شرق شهر شیراز، مورد تحقیق قرار گرفته است. این تالاب امروزه کاملا خشک شده است و متخصصان محیط زیست بر این باورند که فعالیت های انسانی از جمله ساخت سد های سیوند و ملاصدرا و همچنین خشکسالی های اخیر دلایل اصلی این مسئله اند. به منظور یافتن مقدار و علت تغییرات به وقوع پیوسته در این تالاب در فاصله سالهای 1998 تا 2009 از بهترین روش های سنجش از دور در پردازش تصویر و تصاویر TM ماهواره Landsat استفاده شد. در طبقه بندی تصاویر، از روش طبقه بندی نظارت شده و الگوریتم حداکثر احتمال استفاده شد. نتایج حاصل نشان دهنده دقت کلی طبقه بندی تصاویر در سالهای 1998 و 2009 به ترتیب به میزان 67/91 درصد و 36/92 درصد است. همچنین پردازش اطلاعات، بیان کننده افزایش 129 درصدی مساحت نمک و کاهش 52 درصدی مساحت آب به عنوان مهم ترین تغییرات این تالاب در بازه زمانی مورد مطالعه اند. نتیجه این تحقیق مبین بروز وگسترش بحران زیست محیطی در منطقه است، از این رو ضرورت در نظر گرفتن تمامی ملاحظات اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی و لحاظ کردن دید کلان در نگرش به مسائل زیست محیطی ضروری است
    کلیدواژگان: تغییرات، تالاب نیریز استان فارس، تصاویر چند زمانه، سنجنده TM، طبقه بندی حداکثر احتمال
  • محمدرضا رجبی، علی منصوریان، محمد طالعی صفحات 77-92
    عوامل زیست محیطی یکی از حساس ترین موضوعاتی هستند که در بسیاری از تصمیم گیری ها می باید در نظر گرفته شوند. مکان یابی از پرکاربردترین تصمیم گیری های مکانی است که تحت تاثیر بسیاری از عوامل زیست محیطی می تواند قرار بگیرد. هدف از مکان یابی، یافتن مجموعه ای از گزینه های مکانی مناسب برای یک کاربرد خاص است. مسئله مکان یابی یک مسئله تصمیم گیری چند معیاره است. روش های ارزیابی چندمعیاره با ساده سازی تعریف راهبرد های تصمیم گیری و تسهیل پردازش های مکانی می توانند در مسائل مختلف تصمیم گیری مکانی به شیوه های گوناگون استفاده شوند. این مقاله با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره AHP، AHP_OWA و Fuzzy AHP_OWA به شناسایی مناطق مناسب برای احداث مجتمع های مسکونی با لحاظ عوامل تاثیرگذار زیست محیطی می پردازد. نتایج نشان داد که با AHP امکان استفاده مستقیم از آراء کمی کارشناسان فراهم می شود. با OWA امکان کنترل جبران پذیری و ریسک تصمیم گیری مهیا می شود. همچنین با استفاده از کمیت سنج های مفهومی فازی می توان اطلاعات کیفی را که کارشناسان از روابط میان عوامل مختلف(حتی با تعداد زیاد عوامل) درک می کنند در تصمیم سازی وارد کرد. با توجه به سطح انتظارات و نوع نیازهای تصمیم گیرندگان مختلف، هرکدام از این روش ها می تواند به عنوان ابزار پشتیبان تصمیم گیری، جوابگوی جنبه های متفاوت از یک مسئله مکانی باشد. بنابراین بهره گیری از یک مدل تلفیقی با استفاده روش های فوق می تواند منجر به ارائه راه حل های جامع در مسائل پیچیده ای مانند مکانیابی شود.
    کلیدواژگان: OWA، AHP، کمیت سنج های مفهومی فازی، مکان یابی مجتمع های مسکونی، GIS، محیط زیست
  • نیلوفر عابدین زاده، فریماه عابدین زاده، طوبی عابدی صفحات 93-104
    رشد روزافزون جمعیت، به تبع آن افزایش تولید مواد زاید و وجود نگرانی های خاص در خصوص کاهش منابع،کارشناسان را برآن داشته است موضوع مدیریت مواد زاید جامد را در صدر برنامه های خود قرار دهند. مدیریت پسماندهای شهری به عواملی همچون تولید زواید، جمع آوری، حمل و نقل، دفن زباله و بازیافت آن بستگی دارد، بنابراین محدوده مدیریت این مقوله بسیار وسیع و متغیر است، برای چنین سازمانی راهی جز مدیریت راهبردی وجود ندارد. یکی از مناسب ترین فنون برنامه ریزی، ماتریس SWOT (تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید) است که امروزه به عنوان ابزاری نوین برای تحلیل عملکردها و وضعیت شکاف ها، مورد استفاده قرار می گیرد. به این منظور ابتدا نسبت به شناسایی عوامل درونی و بیرونی تاثیر گذار بر مدیریت پسماندهای شهر رشت اقدام و در مرحله بعد به تجزیه وتحلیل و تدوین راهبرد مورد نظر با استفاده از ماتریس (QSPM) پرداخته شد. در حال حاضر شهر رشت، روزانه 560 تن پسماند تولیدی دارد که برای دفع این مقدار زباله باید تدابیر کارشناسی و مدیریتی مبتنی بر اصول مهندسی اندیشیده شود. بررسی نتایج ماتریس های عوامل داخلی و خارجی مبین آن است که مدیریت پسماند شهر رشت از نظرعوامل درونی ضعیف عمل کرده، در حالی که ارزیابی عوامل خارجی نشان می دهد با توجه به امتیاز کسب شده در وضعیت فعلی با تقویت فرصت ها و رفع تهدیدها می تواند به خوبی عمل کند، همچنین نتایج حاصل از ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی نشان می دهد بیشترین جذابیت مربوط به اجرایی شدن قانون مدیریت پسماند و کمترین جذابیت مربوط به آموزش، روش مناسب کاهش آلاینده ها در محل دفن است.
    کلیدواژگان: مدیریت مواد زاید جامد شهری، SWOT، مدیریت استراتژیک
  • محمدعلی عبدلی، عی حق اللهی صفحات 105-112
    سیستم مدیریت پسماند مجموعه ای از فعالیت هایی است که برای سامان دادن پسماند های جامعه به روش های مهندسی و بهداشتی صورت می گیرد. برای ایجاد سیستم مدیریت پسماند در روستاهای کشور باید ظرفیت های ساختاری مناسب وجود داشته باشد. عناصر موظف در سیستم مدیریت پسماند در روستاهای کشور عبارتند از: جمع آوری و دفع در زمین. امور پشتیبانی به صورت کلاسیک شامل موارد مالی، راه اندازی، مدیریت وسایل و تجهیزات کارکنان،گزارش دهی، محاسبه قیمت و بودجه، اداره قراردادها، انتظامات، خطوط راهنما و روابط عمومی است. در حال حاضر هیچ یک از اجزای امور پشتیبانی در سیستم مدیریت پسماندهای روستایی کشور وجود ندارد. میانگین تولید سرانه پسماند روستایی در کل کشور 44/451 گرم در روز و چگالی آن 75/375 کیلوگرم بر مترمکعب برآورد شده است. یکی از زیرساخت های ضروری، تدوین، ضوابط، دستورالعمل و خطوط راهنما برای سیستم های مدیریت پسماند روستایی است. برای تهیه دستورالعمل پردازش و بازیافت در روستاها، لازم است که وضع موجود مدیریت پسماند در آنها مورد بحث و بررسی قرار گیرد. بدین منظور مدیریت پسماند در دو استان بوشهر و هرمزگان به تفصیل و به صورت میدانی مطالعه شدند، سپس با استفاده از نتایج مطالعات وزارت کشور در مناطق دهگانه کشور وضع موجود مدیریت پسماند در روستاها مشخص شد. با بررسی قوانین و ضوابط و دستورالعمل های پردازش و بازیافت در کشورهای صنعتی،ویژگی های این دستورالعمل به دست آمد. در آخرین مرحله مطالعات تطبیقی صورت گرفت و دستورالعمل های پردازش و بازیافت پسماندهای روستایی کشور تهیه شد.
    کلیدواژگان: پسماند روستایی، بازیافت، پردازش، ایران، دستورالعمل
  • سعید ورامش، سیدمحسن حسینی، نورالله عبدی صفحات 113-120
    افزایش گازهای گلخانه ای منجر به تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی شده و آثار زیانباری بر حیات انسان بر روی کره زمین گذاشته است. دی اکسید کربن عمده ترین گاز گلخانه ای است که جنگل های شهری نیروی بالایی در جذب و ترسیب آن در بیومس و خاک دارند. برای انجام این تحقیق توده های 40 ساله اقاقیا و زبان گنجشک به همراه زمین بایر مجاور (شاهد) در پارک جنگلی چیتگر تهران انتخاب شد و مقدار کربن ترسیب شده در بیومس (هوایی و زیرزمینی)، لاشبرگ و خاک (0تا 15 و 15 تا 30 سانتیمتری) مورد اندازه گیری شد. نتایج نشان داد هر یک از توده های اقاقیا و زبان گنجشک به ترتیب سالانه 63/9 و 5/3 تن در هکتار کربن ترسیب کرده و منجر به افزایش نیروی ترسیب کربن در حدود 5/482 و 140 تن در هکتار شده اند. ارزش اقتصادی حاصل از ترسیب کربن با توده های مذکور به ترتیب 20 و 5/2 میلیون دلار محاسبه شد. بیشترین سهم از ترسیب کربن کل به بیومس تنه درختان (61 درصد در توده اقاقیا و 51 درصد در توده زبان گنجشک) اختصاص یافت. مقدار اسیدیته، درصد شن و نیتروژن نیز به ترتیب از مهم ترین عوامل مؤثر بر کربن آلی خاک بودند. نتایج این تحقیق نیروی بالای جنگل شهری در جذب و ترسیب کربن اتمسفری را ثابت کرد. بنابراین با توجه به مزایای بسیار زیاد ترسیب کربن و همچنین عضویت ایران در کنوانسیون تغییرات اقلیمی، ضروری است که با مدیریت و محافظت مناسب این جنگل شهری و جنگل های شهری مشابه در تهران و سایر مناطق ایران گام مثبتی به منظور کاهش تراکم کربن اتمسفری و در نتیجه کاهش گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی برداشته شود.
    کلیدواژگان: دی اکسید کربن اتمسفری، جنگل شهری، ترسیب کربن، بیومس، خاک، پارک جنگلی چیتگر تهران
  • غلامرضا یاوری، محمد مهدی فاضل بیگی صفحات 121-128
    امروزه بسیاری از دولت ها و کشورها در پی یافتن راهی برای رشد و پیشرفت بیشتر هستند. راهکارهایی که گاه به اسم توسعه، سبب ساز تخریب بسیاری از زیر ساخت های لازم جهت توسعه یک منطقه یا ناحیه در دراز مدت می شوند. از این رو می توان بیان کردکه دیدگاه «رشد حداکثری» و گمانه «توسعه به هر قیمتی» در روزگار کنونی دیگر چندان قابل قبول و امکان پذیر نیست. در این پژوهش تلاش بر آن بود تا با استفاده از مدل تخریب به بررسی آثار رشد و توسعه بر محیط زیست منطقه هورامان پرداخته شود. در ابتدا برای مطالعه آثار توسعه بر محیط زیست منطقه، محدوده ناحیه هورامان (مرز سیاسی) به 140 شبکه 2500 هکتاری تقسیم شد. آسیب پذیری اکولوژیکی با استفاده از نقشه های شیب، ارتفاع، اقلیم، پوشش گیاهی و زیستگاه، محاسبه و طبقه بندی شد. در مرحله بعد با استفاده از نقشه های توپوگرافی، کار میدانی، نظرهای کارشناسان و متخصصان و همچنین مشارکت افراد محلی، تعداد 24 عامل تخریب در کل منطقه شناسایی و شدت آنها تعیین شد. در نهایت با استفاده از جدول نهایی تخریب و وارد کردن مشخصه های مدل در نرم افزار Excel، ضریب تخریب در هر یک از شبکه های کاری منطقه مورد محاسبه و تحلیل قرار گرفت. بدین ترتیب کلیه شبکه ها از نظر شدت و میزان تخریب با یکدیگر مقایسه شدند و کل منطقه به 3 پهنه با توانایی توسعه بیشتر، نیازمند بازسازی و نیازمند اقدام های حفاظتی تقسیم شد. در مجموع، 1/47درصد از مساحت کل منطقه مستعد توسعه بیشتر، 6/50درصد نیازمند بازسازی و 1/2 درصد نیازمند اقدام های حفاظتی است.
    کلیدواژگان: مدل تخریب، مدل تصمیم گیری، آسیب پذیری اکولوژیکی، عامل های تخریب، منطقه هورامان
  • هاشم هاشم نژاد، محسن فیضی *، مرتضی صدیق صفحات 129-136

    برنامه ریزی تفریحی، همچنین اجرای طرحهای مختلف زیست محیطی و ایجاد تفرجگاه های متنوع و مراکز تفریحی گوناگون برای مردم یکی از مسائل مهم در مدیریت در سطح کلان و منطقه ای در هر کشور است. رشد روزافزون جمعیت مردم، تغییر الگوهای سکونتی، آلودگی محیط شهرها و نیاز مبرم به اوقات فراغت بیش از پیش اهمیت این مسئله را افزایش داده است. در این میان، کمبود آشکار منابع مالی با هدف ایجاد، یا شکل گیری و فضاهای تفریحی مناسب، مدیریت منابع طبیعی را به سوی ارزشگذاری این منابع با استفاده از شیوه ها و روش های علمی جدید هدایت کرده است. تحلیل و اندازه گیری شاخص میزان تمایل به پرداخت (WTP) در میان کاربران و بازدیدکنندگان سایت تفرجگاهی و تفریحی، از جمله این روش های علمی جدید است که امروزه جایگاه شناخته شده و مهمی در انجام تحقیقات این حوزه به خود اختصاص داده است. پژوهش حاضر، با بررسی و تبیین این شاخص در فضای تفرجگاهی پارک جنگلی نور مازندران و با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط (CV) و پرسشنامه گزینش دوگانه به تعیین ارزش تفریحی و تفرجگاهی این پارک جنگلی در شمال کشور پرداخته است. بدین منظور، از مدل تحلیلی لاجیت استفاده و بر پایه روش حداکثر درست نمایی، شاخص های این مدل برآورد و ارزیابی شده اند. نتایج حاصل مبین این مهم است که میزان میانگین تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان و کاربران برای این پارک جنگلی 3875 ریال برای هر بازدید برآورد شده است. همچنین نتایج حاصل در ارتباط با ارزش تفریحی سالانه این پارک، نشانگر اهمیت بالا و ارزشی است که بازدیدکنندگان و کاربران برای این سایت قائلند.

    کلیدواژگان: ارزشگذاری مشروط، تمایل به پرداخت، پارک جنگلی نور، محیط زیست، مدل لاجیت
|
  • Hashemi, S.H., Ghasemi Ziaranie., Ranjkesh, Y Pages 1-8
    Amir Kabir dam was built in Varian strait, at 23 km north of Karaj in 1961. The dam is multipurpose and its maim aims are the spring floods control, supplying potable water for Tehran city, producing electricity and providing irrigation water. Different pollutants which discharge to the river finally enter to the dam reservoir. Determining the pollution loads of the dam sub-catchments can help to prepare an effective pollution control plan. This study focuses on determining the discharged pollution loads of the sub-catchments which enter the dam reservoir, and their ranking. It can facilitate the decision process which constrains by financial and time issues. Firstly, the pollution load of the sub-catchments for different parameters such as TDS, CBOD, ammonium, nitrate and phosphate were determined and then the discharged load to the dam reservoir was simulated by using QUAL2K model. Finally, the sub-catchments loads ranked to five classes include very low, low, moderate, high and very high and the pollution zoning maps was prepared by GIS. The results showed the loads of the river tributaries are more than the main stream, especially sub-catchments of Velayatroud, Shahrestanak, and Siera which take accounted of more than one-third of the discharged loads to the reservoir and should have high priority in pollution prevention and control plans.
  • Ebrahimis., Shayeganj., Malakouti, M.J., Akbari, A Pages 9-18

    Environmental pollution of subsurface due to the long time required to detect the onset of infection and spent considerable time and costs, has a special sensitivity. The aim of this research was, investigating the exact type and behavior of pollutants, assesses environmental attributes and measurement of some important factors of oil contamination in soils around the refinery and how the range of its transport in porous media. With this aim, after the initial investigation of the site, Wells digging was done up to hardpans and then, sampling was done and Measurements related to the total petroleum hydrocarbon and total oil and Grease were performed. Then Characteristics of the main source causing pollution, with tests to determine the total suspended solids, total dissolved solids, the initial input amount of oil, chemical and biochemical oxygen required was done. Soil pollution mappings and its distribution mappings were done by Surfer and ArcGIS and MATLAB software. The results showed that due to the lack of underground water in the area and the hardpans existence near to soil surface that these traits are strange, Particular and special. Pollution spread has happened through gas conditions spread from the limited reign above the hardpan. In this study, considering becoming obvious there pollution, sources causing of it, the leakage of burning pits (main factor) and lack of full observance of safety and prevention during the operation, leakage from storage basins, leaking and broken pipes and sewage collection channels were determined. The results of causing pollution and resource characteristics that determine the parameters, in addition to determine the potential contamination, are beneficial and efficient guide for making decisions about the refinery wastewater management, strategy planning stage of the refinery and cleaning the surrounding area and determine the best cleaning system.

  • Salemia., Fallahip., Karbasi, A.R Pages 19-26
    In the present work a modified in-tube solid phase microextraction technique followed by gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS) has been applied for determination of water odorants. Geosmin, 2-methyl isoborneol, 2-isopropyl-3-methoxy pyrazine, 2-isobutyl-3-methoxy pyrazine and 2,4,6-trichloroanisol are of the most important odorants which have been studied. In the described method, analytes were extracted from the headspace of the sample into the sorbent phase coated on the inner surface of capillary tubes and were desorbed by small portions of organic solvent. After injection of 2 micro liter of the sample, the separated analytes were determined on the basis of the most intensive specific ion in the mass spectra. The most important parameters affecting the quality of the analysis were examined and compared to other methods. Reproducibility (3.6 – 9.5%), linear calibration range (5 – 1000 ngL-1) and sensitivity of the method (LODs = 0.9 – 2.4 ngL-1) were satisfactory for application in environmental analysis.
  • Tarverdizadehe., Torabiana., Mehrdadin., Azimi, A.A Pages 27-34
    Sludge drying bed is preferred to mechanical methods due to the need for very simple technology. Due to restriction of natural dewatering, we tried to eliminate some of these limitations by the tests and studies of assumptions. In this study, the effect of hydrostatic suction and sludge chemical conditioning has been studied in the natural sludge dewatering optimization. At first, hydrostatic suction created by water entry and exit control, then by adding ferric chloride in the optimum dosage to the aerobic digested sludge, dewatering process was compared with the control bed. Retention time of the sludge cake and quality of effluent from the drainage layer were compared with control pilot. The retention time of sludge cake decreased from 5 days to 2 days and by using inorganic agent with the consistency of 440 mg/lit to the aerobic digested sludge conditioning, it's retention time (production of sludge with the dry solids consistency of 45 percent) decreased from 6 days to 3 days. The third stage of experiment was simultaneous use of chemical conditioning and hydrostatic suction in drying bed and its result was very satisfactory.Use of Hydrostatic suction can improve physical and chemical characteristics of effluent from the output of bed, such as turbidity, pH, TSS and VSS, while it increases COD and TDS. It should be mentioned that sludge chemical conditioning, increase effluent factors like TS and TDS.
  • Javedankheradi., Esmaeili Saria., Bahramifar, N Pages 35-44
    Anzali Wetland is one of the most important aquatic ecosystems of Iran located in south of the Caspian Sea. This Wetland is a habitat for valuable fishes and aquatic animals which have an important role in life cycle of this ecosystem. Agroup of the pollutants entering these wetlands is the persistent organic pollutants. This pollutants has a wide range of ingredients in the environment and are known as a global pollution problem. Due to the high solubility of these compounds in fat and their stability in the environment, they can make accumulate in the body of the aquatic organisms and transfer through the food chain. In this studsy, durig winter and spring of 2008, the levels of Organo Chlorinated Pesticides (OCPs) in the sediments was investigated. The concentration of HCHs,? Cyclodiene, DDTs and HCB in the sediments of winter were in the range of 1/17-4/21 ng/g dw, nd-5/08 ng/g dw, 1/43- 8/51 ng/g dw and 0/06-0/35 ng/g dw and in the spring were in the range of 1/08- 4/78 ng/g dw, 1/27-5/97 ng/g dw, 2/15-9/92 ng/g dw and 0/06-0/38 ng/g dw respectively. Among HCHs,? cyclodane and DDTs,? -HCH, Endosulfan and p,p/-DDE with the concentration of 0/47-2/12 ng/g dw, nd-1/7 ng/g dw and 1/43- 3/47 ng/g dw were the dominant detected congeners in the winter While in the spring? -HCH, Endosulfan and p,p/-DDE with the concentration of 0/46-2/58 ng/g dw, 0/44-1/96 ng/g dw and 1/32- 4/78 ng/g dw were the dominant detected ones, respectively.. In the samples of spring the mean OCPs concentrations were higher than winter. Moreover, the significant difference was observed among investigated stations (P < 0/05).
  • Ghazbanf., Zare Khosheghbal, M Pages 45-56
    Anzali wetland in north of Guilan provience is an international important wetland that is recorded in Ramsar convension. Pollution is one of the major problems facing this wetland. In order to investigate the pollution situation, sediment core samples were taken in 7 stations in 4 districts within the wetland, namely Abkenar, Siakishom, Hendekhale and Shijan). Elements were determined in 0,5 10, 20 and 50 cm depths in each core. Major elements including Al, Ca, Fe, K, Mg, Na, Mn, P, Ti and trace element such as Li, Ba, S, Sr, As, Cd, Cr, Co, Cu, Mo, Ni, Pb, V, Zn, Bi concentrations were determained using ICP-MS. Temporal variability showed that most of the heavy metals decreased in concentartions from surface to depth. The statistical correlations among elemental pairs were performed by Pearson correlation. In Abkenar part of the wetland except Cr, Ni, Zn and Co, other heavy metals have anthropogenic source. Elemets such as Bi, Zn, V, and Pb in Siakishom part, Cu and Ni in Hendekhale, V, Cr and Co In the Shijan part have natural source. When comparing heavy metal concentrations in wetland sediments with Caspian Sea sediments and river sediments, it is apparent that the concentrations of heavy metals in wetland sediments are higher. Furthermore, considering the EF (Enrichment Factor) using Al normalization as the best method, the elements such as Zn, in all parts and Pb, Bi, Cd and Ni in most of wetland have low enrichment.
  • Zebardastl., Jafari, H.R Pages 57-64
    There are two approaches regarding environmental changes. One of the is ignoring them and continuing present trend in future, and the other is identifying these changes and preparing environmental management program in order to control their negative impacts and plan for the improvement of environmental condition. Anzali international wetland is one of the protected wetlands in Iran which is influenced by water consumptions, pollution entrance and land use changes. This research aims to identify the trend of environmental changes of Anzali wetland in a temporal scale of ten years using remote sensing and Geographical Information System (GIS) to provide data for environmental management plan of the wetland. In order to achieve this goal, firstly satellite images of the wetland’s area were obtained and interpreted to land cover maps. After that wetland characteristics were compared to derive trend of changes. The results indicate degradation in the wetland in period of investigation, and changes in wetland characteristics like area of water body and different vegetation types shows increase in wetland’s Eutrophication. Also the results show that this wetland is influenced by Caspian Sea level fluctuation.
  • Rafiiy., Malekmohammadib., Abkar, A.A., Yavari, A.R., Ramezani Mehrianm., Zohrabi, H Pages 65-76
    Wetlands, national parks and wildlife refuges are the most important ecological capitals, so inform of their change has main role in quality of management of such area. Having new information of their changes helps us to find causes of changes and plans and policies that needed. Remote sensing data are one of the most important and best sources for changes monitoring especially in environment. In this paper Bakhtegan national park and wildlife refuge that contain Neyriz wetland, in the east Shiraz, Fars province, has been studied. This wetland is completely dry today and environmentalist knows human activities such as construction of Sivand and Mollasadra Dams and Recent droughts as the main reasons of that. To find wetland changes between 1998 to 2009 best methods of image processing was used. We use TM image of Landsat satellite to find changes in Bakhtegan national park and wildlife refuge. A maximum likelihood classification was used to classify the images. The results present the overall accuracy of 91.67% for 1998 and 92.36% for 2009. Also image processing show increase of salt surface about 129% and decrease of water surface about 53% as the most important changes of this region.
  • Rajabi, M.R., Mansouriana., Talei, M Pages 77-92
    Environmental factors are one of the most sensitive issues that should be considered in many decisions. Site selection is one of the most widely used spatial decision making problems and is influenced by many environmental factors. The purpose of site selection is to find a set of appropriate spatial alternatives for a particular application. Site selection is a multi-criteria decision making problem. Multi criteria evaluation methods by simplification the strategy of decision making, and facilitating spatial analysis can be a good solution for many of the spatial issues. This paper uses three multi criteria decision making methods including AHP, AHP_OWA and fuzzy AHP_OWA for identifying new sites for residential complexes in Tabriz, Iran. The OWA provides the possibility for control Risk and Trade-Off in decision making. By using the linguistic fuzzy quantifiers the qualitative information where decision makers understand from relationship of different factors can be entered to model. Considering the level of expectations and needs of decision makers, each of the methods can be as a decision supporting tool and can cover different issues.
  • Abedinzadehn., Abedinzadehf., Abedi, T Pages 93-104
    Population growth and consequently increasing waste are made concern about resources degradation. Thus, Municipal Solid Waste Management (MSWM) becomes a priority for experts in recent decades. To apply new technology in MSWM and engineering methods is the base of determining strategies, health and environmental policies. MSWM is included some factors such as waste generation, collection, transportation, disposal, land filling and recycling. Therefore it can be defined a wide and varied range for MSWM organization. The organization cant be administrated by operational method and just should be managed as strategic management. SWOT (strengths, weaknesses, opportunities and threats) is a new important tool designed to be used in functions analysis. The present investigation is a case study of Rasht; It was aimed at identifying the internal and external factors and then analyzing and formulating strategy by means of QSPM matrix. Population of Rasht is 577366 and waste generation is more than 560 tons per day. To disposal the waste it is necessary to apply management based on professional and engineering principals. Results of internal and external factor matrix shows solid waste management of Rasht with the point of view internal factor act weak while assessment of external factors considering to achieved scores in present states with improvement opportunities and removal of threats can operate well. Also results of QSPM matrix shows the most attractiveness is related to execution of solid waste management low and the less attractiveness is related to education of proper method of pollution abatement in landfill.
  • Abdoli Haghollahi, A Pages 105-112
    Solid waste management system is a collection of activities used for regulate society waste in the manner of engineering and sanitary. In order to have waste management system in rural areas there should be appropriate Building capacity. The status quo of functional elements in rural solid waste management system in Iran includes collecting and disposing in the ground. The mean of per capita production of rural waste in the rural area of Iran is estimated g per day and its density is? ????? kg/m?? Principles, instructions and guide lines are essential substructures of rural waste management system.. In this study the instruction of processing and recycling of rural waste was investigated. Providing instruction of processing and recycling in rural areas necessitate investigation of status quo of rural waste management. Thus waste management was studied in? provinces, Boushehr and Hormozgan, in detail and in scope. Thus making use of results of Home office’s studies in tenfold areas of Iran the status quo of waste management was determined. The features of this instruction were acquired by investigating rules and principles of processing and recycling in industrial countries. At the last step comparative studies were done and processing and recycling instructions of rural waste of Iran were provided.
  • Varameshs., Hosseini, S.M., Abdi, N Pages 113-120
    CO2 is the main greenhouse gas which urban forests have a high potential to absorb and sequestrate it. The air pollution of Tehran is one of the most important environmental problems of the Iran. to do this research 40 years old stands of Robinia Pseudoacacia and Fraxinus rotundifolia and the surrounding barren land (as blank) were selected in Chitgar forest park of Tehran and the amount of carbon sequestration of biomass(Above and belowground), litter and soil(0-15 and 15-30 cm) were measured. The results indicated that the stands of R. Pseudoacacia and F.rotundifolia have respectively caused the carbon sequestration of 9.63 and 3.5 Mg C ha-1 yr-1 and increased the potential of carbon sequestration about 482.5 and 140 Mg ha-1 respectively. The economical values of carbon sequestration through mentioned stands were calculated 20 and 2.5 millions dollars respectively. The most share of total carbon sequestration was allocated to trunk biomass of trees (61% in R. Pseudoacacia and 51% in F.rotundifolia). The percentage of sand pH, and nitrogen were respectively of the most important factors effective on soil organic carbon. The results of this research confirmed the high potential of urban forest in carbon sequestration. Therefore regarding to the Iran membership in climate changes convention, the suitable management and conservation of this urban forest and other similar urban forests of Tehran and other regions of Iran should be done in order to decrease the density of atmospheric carbon, global warming and climate changes.
  • Yavari, Gh.R., Fazelbeygi, M.M Pages 121-128
    Nowadays, environmental impact assessment (EIA) is a one of planning tool that used for the prediction of environmental impacts. There are several methods to assess environmental impacts in the world. Degradation model is one of the mathematics models that investigates and predicts data for assessing the impact of development. Degradation model consist Degradation coefficient per ecology unit, Total severity of degradation factors of per ecology unit, physiological density (Population in the ratio of arable land) and ecological Vulnerability. In this survey, for studying environmental impact assessment, the first, domain of Horaman zone was divided into 140 networks, (2×2 cm on a topography map 1: 250000) which that per one network was 2500 hectare. Ecological vulnerability was calculated and classified by slope, height, hemisphere, herbaceous cover and settlement maps. In the next step, 24 factors of degradation in Horaman zone were identified and severity all of them calculated by topography map, field researches, advice of experts and participates of native people. Physiological density was estimated via dividing population of networks by splitting population of networks to arable land per network. Finally, regarding to table of degradation and Excel software, degradation coefficient was calculated and analyzed in each network. Degradation coefficient for all networks categorized into 6 classes and 3 sets based on fuzzy set theory. Therefore, all networks were compared together in respect of severity and measure of degradation and whole of the zone was spitted to three areas: A) capability of further development B) need to rebuild and restore and C) need to conservation. Accordingly, 47.1% of study areas prone to further development, 50.6% were need to restore and rebuild and 2.1% of studied areas need to conservation operation.
  • Hashemnejadh., Feizim., Seddigh, M Pages 129-136

    Amusement programming, accomplishing ecological and/or environmental plans, in addition to establishing recreational centers, are of the important issues in regional and large-scale management of each country. Herein, lack of financial resources to establish amusement areas, has led the natural resource management system to valuate such resources based upon new scientific methods. Measuring the willingness to pay (WTP) indicator in an amusement site, is one of the above-mentioned scientific methods. Using the Contingent Valuation Method (CV) and dichotomous questionnaires, the willingness to pay indicator was measured in Noor sylvatic park. Herein, the Lajit model is also applied and according to Maximum Likelihood Estimation (MLE), indexes are evaluated. Results indicate that the average willingness to pay (WTP) indicator for the users in Noor sylvatic park was 3875 Rials per visit. Meanwhile, the estimated annual promenade value of the park shows the importance of the park considering the visitors` point of view.