فهرست مطالب

پژوهش زبان و ادبیات فارسی - سال هفتم شماره 1 (پیاپی 12، بهار 1388)

فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی
سال هفتم شماره 1 (پیاپی 12، بهار 1388)

  • 180 صفحه، بهای روی جلد: 25,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1388/02/08
  • تعداد عناوین: 12
|
  • صفحه 0
  • جلیل مسعودی فرد صفحه 1
    انسان معاصر با پدیده جهانی شدن و فرصت ها و تهدیدهای ناشی از آن مواجه است. در کنار دستاوردهای تمدن غرب مانند: حقوق بشر، دموکراسی و توسعه، خارهای اضطراب، افسردگی و پوچی نیز روییده اند. با معنا زیستن و خشنود زیستن از نیازهای اساسی انسان امروز است که از آن دور افتاده است. آیا ادبیات و فرهنگ ایرانی می تواند به این نیازها پاسخ دهد؟
    این مقاله درپی آن است که با بازخوانی شعر حافظ، برای مشکلات معرفتی و روانی انسان امروز راه حل هایی بیابد. شعر حافظ چون جویباری است که می توان در آن آلودگی های زندگی مدرن را از خود دور ساخت و مثل بوستانی است که به انسان امروز آرامش و خوشی می بخشد. در پرتو شعر حافظ می توان با معنا زیستن و خشنود زیستن را تمرین کرد.
    حافظ با خدا باوری و تکیه بر عنایت او و زیبا دیدن جهان به زندگی انسان معنا می بخشد و با پیام های روانشناختی اجتماعی خود به آدمی آرامش و دوستی و مدارا؛ ترک ریا و تنبلی و یاس می آموزد.
    روش تحقیق این مقاله توصیفی و بر پایه منابع کتابخانه ای است. نویسنده پس از استخراج مواد لازم از دیوان حافظ به بررسی و تحلیل آنها پرداخته است.
    کلیدواژگان: شعر حافظ، انسان معاصر، کارکردهای شعر حافظ، پیام های معرفتی، پیام های روانشناختی، اجتماعی
  • مریم شعبانزاده صفحه 19
    یکی از کتب مهم در زمینه ی شرح اصطلاحات رمزی و استعاری صوفیان، کتاب رشف الالحاظ فی کشف الالفاظ تالیف شرف الدین حسین بن الفتی تبریزی، تصحیح استاد نجیب مایل هروی است. محتوای این کتاب که مشتمل بر شرح 300 اصطلاح عرفانی است، به دو نویسنده ی دیگر هم منسوب است. یکی در ضمیمه ی دیوان فخرالدین عراقی، تصحیح سعید نفیسی با نام من اصطلاحات فخرالدین عراقی آمده است و دیگری با نام کتاب لغات و اصطلاحات عرفا به عزیز نسفی منسوب است.
    شباهت فراوان مطالب این سه کتاب، چه در تقسیم بندی مطالب و چه در مدخل ها و معانی ذکر شده، اندیشه را به یکی بودن سه کتاب سوق می دهد. گویا یک نسخه اصل بوده و نسخه های دیگر با کمی تغییر در مقدمه یا تحریف و تصحیف لغات نوشته شده است. لذا در صحت انتساب کتاب به نویسندگان فوق تردید است. به هر ترتیب تا یافتن نسخه های منقح ورفع شبهه با شواهد و براهین کافی، نمی توان در خصوص نام مؤلف این کتاب حکم قطعی صادر کرد. همچنین توجه به مندرجات دو کتاب دیگر در کنار نسخه های اساس، می تواند امکان تصحیح دقیق تری از کتاب رشف الالحاظ فراهم کند.
    کلیدواژگان: تصحیح متن، رشف الالحاظ فی کشف الالفاظ، حسین بن الفتی تبریزی، عراقی، عزیز نسفی
  • فرهاد درودگریان صفحه 31
    عبدی بیک نویدی، از جمله مستوفیان، مورخان و شاعران عهد شاه تهماسب است که به اقتفای نظامی دو بار به سرودن خمسه همت گماشت. به رغم آنکه عبدی بیک از پیشگامان نهضت تقلید از نظامی در عصر صفوی به شمار می رود و سخنش در مقایسه با بسیاری از گویندگان هم عصر خویش سلامت نسبی دارد، در ایران کمتر بررسی شده است. در مقاله حاضر با مقایسه تطبیقی منظومه های مجنون و لیلی عبدی بیک و لیلی و مجنون نظامی، برجسته ترین شاخص های شعری وی در منظومه مجنون و لیلی، براساس مقایسه محتوایی و ساختاری- زبانی، دیدگاه شیعی و کلامی شاعر، دیدگاه وی نسبت به شاعری، نسبت به زن، عشق، ویژگی های داستانی و هنری اشعارش، توصیفات، تصویرسازی، دایره واژگانی و... بررسی شده است.
    کلیدواژگان: نقد ادبی، مقایسه تطبیقی، لیلی و مجنون نظامی، مجنون و لیلی عبدی بیک
  • یوسف اسماعیل زاده، سید مهدی نوریان، علی اصغر بابا صفری صفحه 53
    دوران حکومت گورکانیان، از پر بارترین اعصار برای زبان و ادب فارسی است. عنایت پادشاهان و شاه زادگان ادب دوست این سلسله به شعرا و نویسندگان، موجب ترویج زبان فارسی در آن دیار بود. ابوالفضل کمال الدین حیاتی گیلانی از شاعران مشهور اواخر قرن ده و اوایل قرن یازده هجری است. با کمک ابوالفتح گیلانی به دربار گورکانیان معرفی می گردد و در نزد آنان منزلت فراوانی به دست می آورد. مثنوی سلیمان و بلقیس حیاتی یکی از آثار مهم در ادبیات عاشقانه فارسی است که تاکنون محققان بدان توجه نکرده اند. حیاتی در این مثنوی ایجاز گویی قرآن در بیان سرگذشت پیامبران را مد نظر قرار داده است. این مثنوی عاشقانه دینی از حیث توجه شاعر به عصمت انبیاء، بر کنار بودن از اسرائیلیات، فواید لغوی و زبانی و بهره گیری از منابعی که امروزه بدان ها دسترس نداریم قابل توجه است.
    این مقاله نخست به بررسی آثار شاعر و پس از آن به تحقیق در مثنوی سلیمان و بلقیس و تطبیق آن با برخی کتب مهم تاریخی، تفسیری و قصص الانبیاء می پردازد.
    کلیدواژگان: حیاتی گیلانی، سلیمان و بلقیس، قصص الانبیاء، کتب تاریخی، تفسیری
  • زهرا رجبی، غلامحسین غلامحسین زاده، قدرت الله طاهری صفحه 75
    پیدایش شیوه های تازه روایت در دو قرن اخیر، موجب پیشرفت روزافزون علم روایت شناسی در دهه های اخیر شده است. از جمله این مباحث، مقوله زمان در روایت است. یکی از محققانی که به چگونگی زمانمندی در روایت پرداخته، ژرار ژنت فرانسوی است که نظر خود را در قالب سه مبحث «نظم، تداوم و بسامد» مطرح کرده است. از آنجا که مطالعه دقیق عناصر سازنده یک روایت و بازنمود قوانین حاکم بر آن، ما را در شناخت بهتر سازوکار و روابط درونی عناصر روایی یاری می دهد؛ در این مقاله براساس نظریه ژنت، نشان می دهیم که چگونه مولانا، به عنوان یک داستان پرداز کلاسیک، از تمام ظرفیت های ادبی- روایی عنصر زمان در حکایت «پادشاه و کنیزک» در مثنوی بهره می برد و در مسیر حرکتش از زمان تقویمی به زمان روایی، با استفاده مناسب از تغییر در نظم خطی زمان پی رنگ و تفصیل و تکرار در شرح برخی کنشها، نوع خاصی از زمانمندی را ایجاد می کند که ارتباطی مستقیم و معنادار با القای حس تعلیق و انتظار در مخاطب داستان دارد.
    کلیدواژگان: داستان نویسی، روایت شناسی، زمان، تعلیق، ژرار ژنت، مولانا، مثنوی معنوی، پادشاه و کنیزک
  • زینب صابرپور، محمدعلی غلامی نژاد صفحه 99
    تحلیل انتقادی گفتمان، شاخه ای از مطالعات زبان شناختی است که به مفاهیمی همچون قدرت، سلطه و ایدئولوژی می پردازد. در این مقاله با استفاده از رهیافت های این رشته، روابط میان عاملان قدرت و نیز دگردیسی شکل اعمال قدرت در رمان شازده احتجاب بررسی می شود. به این منظور، تمهیدات هنری و داستانی متن به دقت بررسی شده، اثر هنری به عنوان محصولی گفتمانی در بافت تاریخی اش تحلیل شده است. توجه به وقایع و شخصیت های دوره ی تاریخی ای که رمان روایتگر آن است، همچنین در نظر گرفتن بافت اجتماعی سیاسی خلق اثر، نشان می دهد که تقابل نیروی اندیشه ورزی روشنفکرانه با قدرت تمامیت طلب حاکم، مؤلف را به سمت گزینش معنادار وقایع تاریخی برده است. گلشیری، تحت تاثیر گفتمان روشنفکری زمان خود، در این رمان با نشان دادن قدرت و خشونت منجر به انقراض در خاندان قاجار، میان داستان خود و شرایط اجتماعی سیاسی حکومت پهلوی دست به نوعی معادل سازی زده است.
    کلیدواژگان: نقد ادبی، ادبیات داستانی، شازده احتجاب، تحلیل انتقادی گفتمان، قدرت، ایدئولوژی، بافت
  • حسین نوین صفحه 125
    در نگرش جامعه شناختی ادبی، ادبیات هر دوره، علاوه بر رویکردهای زیباشناختی و هنری، نقش آشکار و قابل اعتمادی در شناسایی جلوه های گوناگون اجتماعی و فرهنگی جامعه دارد. جهان بینی نویسنده که متاثر از آگاهی های طبقاتی و اجتماعی است، بخش عظیمی از اثر ادبی او را تشکیل می دهد. سیمین دانشور، در مجموعه ی داستانی شهری چون بهشت، با نگرشی جامعه شناختی به تبیین و معرفی سیمای افسرده زنان ایرانی و سایر قشرهای درمانده و ضعیف در دوره ای خاص از تاریخ گذشته ی ما می پردازد. او تحج‍ر گرایی و خرافه پرستی سنتی را عامل عقب ماندگی مردم می داند که با نفوذ و دخالت استعمارگران غربی، به خصوص آمریکا، قو‍ ت بیشتری می یابد.
    توج‍ه به فرهنگ و تمد‍ ن باستانی ایران و اعتقادات اصیل دینی و تکیه بر توانمندی های مل‍ی در رویارویی با استعمار و رفع تبعیض، عامل موث‍ر و تعیین کننده ای است که دانشور در مجموعه داستانی شهری چون بهشت، به خصوص در داستان «عید ایرانی ها»، به آن توج‍ه دارد.
    لحن بیان و سبک نویسندگی و صحنه پردازی داستانی نویسنده، نمادین است و با القاء معانی و مفاهیم داستان، همخوانی و همسویی دارد.
    کلیدواژگان: جامعه شناختی داستان، سیمین دانشور، شهری چون بهشت، داستان عید ایرانی ها
  • علیرضا صدیقی صفحه 143
    بیژن نجدی، داستان نویسی است که در داستان هایش به خصوص در داستان های مجموعه دوباره از همان خیابان ها به مبهم کردن فضای داستان توجه و علاقه دارد. این ابهام علاوه بر عدم برقراری رابطه طبیعی میان دال و مدلول، علل متعدد دیگری نیز می تواند داشته باشد. این مقاله به بررسی اسباب و صور ابهام در داستان های نجدی می پردازد و برای تبیین موضوع، به عملکرد و ارتباط راوی و مخاطب، (فرستنده و گیرنده) در عمل روایت توجه می کند. کنشی که از نام گذاری داستان، آغاز و با پایان بندی آن تمام می شود. تغییر بدون قرینه زاویه دید، انتخاب کانون سازی بیرونی، نامعلوم بودن و گردش مخاطب، پوشیدگی ارتباط میان عناصر روایی، نام گذاری داستان ها، آغاز و انجام روایت، توجه به رئالیسم جادویی، سمبولیسم، جریان سیال ذهن و درآمیختن زمان ها در این شیوه و استفاده از زبان شاعرانه از موارد ابهام آفرین در داستان های نجدی است.
    کلیدواژگان: داستان نویسی معاصر، بیژن نجدی، ابهام، کانون سازی، زبان پریشی
  • مصطفی گرجی صفحه 165
|
  • Jalil Masoudi Fard Page 1
    Contemporary human being is exposed to the Globalization Phenomenon and to both its opportunities and threats. Western civilization has yielded human rights, democracy, development on one hand, and anxiety, depression and emptiness on the other hand. Living a meaningful and satisfying life is a basic need from which man has already been separated. Can Persian culture and literature serve as a response to this need?Reviewing Hafez' poetry, the present article is to seek some solutions for epistemological and psychological problems of contemporary human. Hafiz' poetry is like a stream in which the modern life can purify itself. It is like a garden in which man can gain tranquility and joy. In the light of Hafez' poetry one can practice living a meaningful life.Relying on God and His grace, and treating the world as a beauty, Hafez gives meaning to the man's life. His poems, full of social and psychological messages, teach the man tranquility, friendship, tolerance, giving up hypocrisy, how to get rid of depression and disappointment.
  • Maryam Shabanzadeh Page 19
    One of the important books on symbolic words and expressions of Sufism is Rashf-ol-Alhaz fi Kashf-ol- Alfaz by Sharaf id-Din Hosein Ibn-e Olfati Tabrizi, edited by Najib Mayel Heravi. The book consists of 300 mystical and Gnostic expressions. The same contents are attributed to both Fakhr id-Din Araqi in an appendix to his Divan, edited by Saeed Nafisi, as "Estelahat-e Fakhr id-Din Araqi", and to Aziz Nasafi, in a book entitled "Loqat va Estelah-at-e Orafa". The overall sameness of the three copies, whether in their divisions of the contents or in their entries and definitions, proves that one of them must have been the original book. Yet, misattribution of the book to these two authors is not in doubt; nor is it possible to identify the real author unless a reliable copy is available. Relying on the exhaustive review of all the available copies and manuscripts, and the analytical- comparative study of them could provide a text with a careful edition.
  • Farhad Doroudgarian Page 31
    Abdi-beik Navidi is among the "mostofi"-s, historians and poets of Shah-Tahmasb age. Imitating Nezami, he attempted to write "Xamse" two times in his lifetime. Despite the fact that Abdi-beik is considered as a pioneer of the movement of imitating Nezami, and in comparison with the other poets of his time, his work has been studied less in Iran. The focus of the present article is to inquire about the poetic characteristics of Abdi-beik's " Majnoon-o-Leili", in a comparative manner. Comparing its content and structural- linguistic features, the article also studies the poet's Kalǎmi and Shiatic points of view, his approach towards poetry, women, love, as well as his fictional and artistic aspects of his poems, such as descriptions, images, vocabulary repertoire and so on.
  • Yousef Esmailzadeh, Seyyed Mehdi Nourean, Ali Asqar Babasafary Page 53
    The age of Gourkanian state is considered as a fruitful era for Persian language and literature. The care for the poets and writers from the literary kings and princes caused the promotion of Persian Language in the territory. Abolfazl Kamal al-Din Hayati Gilani was one of the famous poets of the late 10th and the early 11th centuries. He was introduced to the Gourkanian court by Abolfath Gilani. There, he acquired a lot of respect. His Mathnavi-e Soleiman va Belqeis which is a meritorious work in lyric literature, has already been ignored. In this work, Hayati focuses on Quran's abbreviation in telling the prophet's stories. This lyric- religious Mathnavi is of high value due to the poet's focus on the prophet's chastity, not including Israiiliat, referring to the resources unavailable today, and the linguistic properties, as well.The present article reviews the poet's works first, and then his Mathnavi-e Soleiman va Belqeis, contrasting it with some of the books on history, (Quran) interpretation and the prophet's stories.
  • Zahra Rajabi, Qolamhosein Qolamhoseinzadeh, Qodratolah Taheri Page 75
    The development of new narrative techniques in the past two centuries has led to the growing progress in narratology. In this field, "Time" is one important element. The French scholar, Gerard Genet, has discussed it in terms of three categories: "Order", "Continuity", and "Frequency". Exploring elements of narrative and the rules governing them will help to better understand their internal relations and mechanisms. The present article, in Genet's framework, shows that how in Mathnavi-I manavi, Mowlana as a classic narrator, uses all poetic-narrative potentials of "Time" in telling the story of "the King and the Maid".In the shift from the Real Time to the Narrative Time, Mowlana makes appropriate use of disturbing the linear order of the plot Time, and detailed, repeated description of some events. In this way, he creates a specific kind of Time that is directly and significantly related to developing a sense of suspension in the readers.
  • Zeinab Saberpoor, Mohammad Ali Qolaminejad Page 99
    Critical Discourse Analysis (CDA) is a branch of linguistic studies which deals with such concepts as power, domination and ideology. The present article surveys the relations between the power agents in "Shazdeh Ehtejab", and the changes in the shapes of applying power from a CDA approach. To do this, we closely studied the artistic and fictional arrangements of the text, analyzed it as a discourse product of its historical context. Considering the events and the figures of the time when this novel was written, and its social- political context reveals that the contrast between the intellectuals and the totalitarian government has drawn the author toward the meaningful selection of historical events. Under the influence of the intellectual discourse of his time, Golshiri represents the power and violence, leading to the degradation of Qajar royal family. In this way he has set a balanced analogue between his work and the social- political conditions during Pahlavi's regime.
  • Hosein Novin Page 125
    In a sociological approach to literary studies, apart from their aesthetic and poetic functions, works of literature reveal the social- cultural trends of their own time. Author's world view, affected by their class- consciousness, to a great extent, forms their works. In A City Resembling the Paradise, Simin Daneshvar describes the solemn and glum portrait of the women and the underclass of the Iranian society in a special period of its history. She views the deep- rooted ossification and superstition the causes of decadence which intensifies by the interferences of the western colonialists, especially the America. Turning to Iran's ancient civilization, the noble religious beliefs, and relying on the national potentials are the effective and decisive ways to decolonization and to remove sexual and social discrimination to which Daneshvar pays much attention in "A City Resembling the Paradise", especially in "the Iranians Feast" short story.The author employs a symbolic tone and style that best suits to the way of conveying the main ideas of the story.
  • Alireza Sediqi Page 143
    Bijan Najdi is a writer who tends to make his stories ambiguous. His stories, specially "Passing Again through the Same Street", are full of ambiguity. One way to create the ambiguity here is the lack of a natural link between the signifier and the signified. The present article surveys the means and forms of ambiguity in Bijan Najdi's works. For the purpose of clarity, it focuses on the interaction between the narrator and the readers (sender and receiver), an interaction beginning with the title of a story, ending with its closing lines. Among the other ways we can refer to the following: Asymmetrical shift in the point of view; external focalization; the shift of addressees; unclear relation between the narrative elements; the opening and closing lines of the narrative; using the elements of magical realism, symbolism, and stream of consciousness, and therefore mixing of times; using the elements of poetic expression in fictional prose.