فهرست مطالب

پژوهش های نهج البلاغه - سال پانزدهم شماره 4 (پیاپی 51، زمستان 1395)

نشریه پژوهش های نهج البلاغه
سال پانزدهم شماره 4 (پیاپی 51، زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • ریحانه ملازاده *، فرزانه رحمانیان صفحات 9-28
    کلام امام علی× سرشار از انواع تکنیک های متنوع بلاغی است. از این میان تکرار به عنوان ابزاری موثر در جلب توجه مخاطب و انتقال معانی مورد نظر، جایگاه ویژه ای دارد. در پژوهش حاضر نگارندگان ضمن بیان آرایه تکرار و جایگاه آن در نقد قدیم و جدید، به انواع آن از نظر نحوی و بلاغی اشاره کرده اند و نمونه هایی از تکرار در حکمت های نهج البلاغه را استخراج کرده و ضمن اشاره به نکته های نحوی یا بلاغی، دلالت های احتمالی آن را بیان نموده اند. این جستار با بررسی کارکردهای تکرار در حکمت های نهج البلاغه در پی نشان دادن بخشی از ویژگی های کلام امام علی× به شیوه تحلیلی توصیفی است. یافته های پژوهش نشان می دهد محورهای تکرار در حکمت های امام در چهار سطح مختلف حرف، کلمه، عبارت و جمله دیده می شود و ایشان این شیوه را به عنوان سبکی برانگیزنده و تاثیرگذار به منظور توسعه محتوا و آهنگ کلام خود به کار برده اند.
    کلیدواژگان: بلاغت نهج البلاغه، حکمت تکرار، دلالت های معنایی
  • موسی عربی *، سجاد عربی صفحات 29-44
    محققان از طریق ادبیات تطبیقی روشی را به دست می آورند که به واسطه آن، دیدگاه انسان در مطالعه آثار ادبی عمیق گشته و به بررسی پیوندهای آثار ادبی و نویسندگان ملل مختلف و کشف منابع الهام بخش آنها می انجامد. بررسی تطبیقی سخنان امام علی× در نهج البلاغه و اشعار حکمی سامی بارودی تلاشی است مبتنی بر روش تطبیقی برگرفته از مکتب فرانسوی برای بررسی تاثیرپذیری یا عدم تاثیرپذیری پیشوای شعر معاصر عربی؛ محمود سامی بارودی از سخنان امام علی× در نهج البلاغه و درر الحکم و میزان و نحوه این تاثیرپذیری. نتایج تحقیق نشان گر آن است که بارودی در سرودن اشعار حکمی خود به سخنان امام علی× نظر داشته و از آنها تاثیر پذیرفته است. بیشترین سطح تاثیرپذیری بارودی از سخنان امام علی× بدین شکل بوده است که وی محتوای سخنان امام× را گرفته و در اثناء اشعار خود بازآفرینی کرده است. از آنجایی که بارودی در مدح امام علی× نیز شعر سروده است، می توان نتیجه گرفت که سخنان امیرمومنان× یکی از منابع الهام بخش پیشوای شعر معاصر عربی بوده است.
    کلیدواژگان: تاثیر نهج البلاغه، ادبیات تطبیقی، محمود سامی بارودی
  • علیرضا میرزایی* صفحات 45-62
    امام علی× برای معرفی مدیر و فرمانده مورد اعتماد خویش؛ مالک اشتر، بیش از 25 ویژ گی بارز را بیان کرده است. این توصیف ها، مالک اشتر را فردی شاخص و الگویی قابل تاسی نشان داده که حامل فرهنگ علوی است هدف امام علی× در بیان اوصاف برجسته مالک گفتمان سازی برای گزینش اصلح و شایسته سالاری در مدیریت و به تبع آن باورسازی و اجماع سازی در جامعه است تا مهندسی فرهنگ عمومی شکل مطلوب بگیرد. در صورت باورمندی جامعه به شایسته سالاری مطابق فرهنگ علوی، مطالبات عمومی در حوزه حاکمیت تغییر می کند و هر فرقه ای با دسیسه های تبلیغی، تزویر سیاسی و اعمال زور قادر به نفوذ در مدیریت جامعه اسلامی نیست. ایشان همچنین با روشی حکیمانه، اقناع جامعه مخاطب را در گزینش و جابجایی مدیران و فرماندهان وجهه همت قرار داده است تا به همبستگی اجتماعی گسستی وارد نشود و هم گرایی و مواسات مورد تاکید اسلام حفظ گردد و به اعتماد مردم و نخبگان آسیبی نرسد. در این پژوهش تلاش شده است تا شخصیت مالک اشتر به عنوان مدیر دلایی از نگاه امام علی× معرفی گردد.
    کلیدواژگان: مالک اشتر، مدیر ولایی، گزینش اصلح، گفتمان سازی
  • محمدرسول آهنگران* صفحات 63-80
    پیشگیری از جرم یکی از مهم ترین وظایفی است که در جمهوری اسلامی ایران بر عهده نیروهای انتظامی نهاده شده است؛ این نیروها زمانی می توانند به هدف استقرار نظم، امنیت و تامین آسایش عمومی و فردی نائل شوند که در راستای پیشگیری تمهیدات لازم را بیندیشند. در نظام های حقوقی مختلف راهکارهای متفاوتی برای دستیابی به پیشگیری انتظامی ارائه شده که اگر این راه کارها با آنچه در عهدنامه مالک اشتر مورد مقایسه قرار گیرد، عظمت و معجزه آسا بودن آنچه در عهدنامه در این زمینه آمده مشخص می شود. از لابه لای توصیه های امیرمومنان× در سه زمینه ویژگی های لازم برای نیروهای انتظامی، وظایف فرماندهان در قبال نیروهای تحت امر و رابطه و رفتار مطلوبی که این نیروها می بایست با مردم داشته باشند، می توان به کارآمد و مترقی ترین راهکار در نیل به هدف پیشگیری انتظامی دست پیدا کرد؛ مقاله حاضر تلاش دارد تا چگونگی و روشی که می توان برای پیشگیری انتظامی از جرم در عهدنامه مالک اشتر مورد استفاده و بهره برداری قرار داد را ارائه نماید.
    کلیدواژگان: عهدنامه مالک اشتر، جرم، پیشگیری انتظامی
  • محمدعلی کوثری*، منصور پهلوان، حسن طارمی صفحات 81-102
    خوارج بعد از واقعه صفین، امام علی× را تکفیر کردند و از ایشان درخواست توبه نمودند. از آنجا که امام× آنها را افرادی گمراه می دانست از راه های مختلفی تلاش کرد تا با آنان وارد جنگ نشود. آن حضرت در این زمینه از راهکارهای فرهنگی، سیاسی و نظامی بهره برد و توانست هزاران نفر از آنها را از هلاکت نجات دهد. روح حاکم بر سیره امام× در برابر تمامی مخالفان از جمله خوارج تکفیری مدارا و پرهیز از کشتار و خشونت بود، ولی امام با چند هزار نفری که به هیچ یک از روش های روشنگرایانه امام پاسخ مثبت ندادند و تسلیم نشدند، بلکه جنگ را انتخاب کردند، ناگزیر به جنگ شد. در این پژوهش سیره امام علی× در مورد روش های رویارویی با خوارج تکفیری بررسی شده است و طی آن با بهره گیری از منابع تاریخ و سیره و آموزه های نهج البلاغه، نحوه برخورد امام علی× با خوارج تبیین گردیده و ثابت شده که حضرت از هر روشی برای جلوگیری از ریختن خون آنها بهره برده است.
    کلیدواژگان: خوارج نهروان، تکفیر، حروراء، صفین
  • محمد هادی امین ناجی، کاظم قاضی زاده، غلامرضا بهنام صفحات 103-122
    جامعه اسلامی با فاصله گرفتن از مبانی و اصول اسلام راستین و آموزه های نبوی در طول دوران خلفای سه گانه، با آسیب های مختلف اجتماعی مواجه شد. هنگامی که قدرت خلافت به امام علی× رسید، آن حضرت در دوران حکومت کوتاه خویش با انواع انحراف های اجتماعی در جامعه نظیر: برپایی روابط و مناسبات بر اساس معیارهای قبیلگی، شکل گیری نظام طبقاتی، تغییر ارزش های اجتماعی، تفرقه و گسست انسجام اجتماعی و... مواجه گردید. آن حضرت× به عنوان رهبر جامعه اسلامی با الهام از مبانی اصیل اسلام ناب محمدی به مبارزه با این انحراف ها پرداخت و در این مسیر تابع اصولی چون: حق مداری، اعتدال و میانه روی، کرامت، مدارا و... بود. امام× در این راستا از روش های موعظه، بصیرت آفرینی، اعتبار، الگو بودن، تشویق و تنبیه، تذکر و محبت، مبتنی بر آن اصول و متناسب با مقتضیات زمان و مکان و مخاطبان، استفاده کرد.
    کلیدواژگان: سیره امام علی×، روش حکمرانی، مناسبات قبیلگی، انحراف های اجتماعی
  • قاسم شهری، محمدهادی قندهاری، مصطفی دلشاد تهرانی صفحات 123-142
    از قواعد مهم دانش کلام، قاعده لطف است که متکلمان عدلیه در مباحث کلامی بسیاری از آن استفاده کرده اند. این قاعده که فرع بر مساله حسن و قبح عقلی است مورد توجه و استناد این دسته از متکلمین قرار گرفته است. نهج البلاغه از متون دینی است که مورد اهتمام دانشمندان شیعه و معتزله قرار گرفته است. ابن ابی الحدید از جمله دانشمندان معتزلی است که بر این کتاب شرحی نگاشته است. هر چند وی بیشتر به عنوان مورخ و ادیب شناخته می شود اما آثار کلامی او گواه بر دانش و تخصص او در علم کلام است. ابن ابی الحدید در شرح خویش در مباحث گوناگون به قاعده لطف استناد نموده است. این پژوهش نشان می دهد که ابن ابی الحدید ضمن تعریف و بیان گستره این قاعده و وجوب آن بر خدا، در 28 مورد برای اثبات دیدگاه خویش از این قاعده بهره برده است.
    کلیدواژگان: شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، قاعده لطف، معتزله
|
  • Reihaneh Mollazadeh*, Farzaneh Rahmanian Pages 9-28
    Imam Ali`s speech overflows with numerous eloquent figures. Among all eloquent figures, technique of frequency as an effective agent for attracting attention of the addressee and transmitting intended ideas is of particular importance. Describing the technique of frequency and its place in new and old critique and referring to its different semantic and eloquent types, authors of the paper have extracted some cases of the technique and, referring to semantical and eloquent points, have explained its possible denotations. The study, surveying applications of frequency in Nahj ul-Balaghah, intends to introduce some of Imam Ali`s properties of speech with an analytical and descriptive method. As is clarified by findings of the paper, the pivots of frequency in Imam`s wisdoms in four levels of letter, word, phrase and sentence may be seen. Imam has used this technique to stimulate and affect the addressees and develop the rhythm and content of speech.
    Keywords: Eloquence, Nahj ul-Balaghah, Wisdom of Frequency, Semantic Denotations
  • Moosa Arabi*, Sajjad Arabi Pages 29-44
    Comparative studies in literature has led to a method by which human view on literature has been transformed and, therefore, links of literature works and writers of different nations have been studied and reveling sources have been discovered. Mahmood Sami Baroodi is regarded as contemporary leader of Arabic poem. Comparative study of Imam Ali`s speeches in Nahj ul-Balaghah and Sami Baroodi`s poems of wisdom is an attempt based on comparative method taken from the French school for surveying Baroodi`s impressionability or non-impressionability of Imam Ali`s speeches in Nahj ul-Balaghah, Dorar ul-Hekam and Mizan and the way and measure of this impressionability. As is understood, Baroodi in his poems of wisdom has paid attention to and been affected by Imam Ali`s speeches. High degree of the impressionability has been taken place in the form of recreating Imam`s contents of speeches in his poems. As Baroodi has praised Imam in his poems, we, therefore, may regard Imam`s speech as a source of Arabic contemporary poem.
    Keywords: Impression of Nahj ul-Balaghah, Comparative Literature, Mahmood Sami Baroodi
  • Alireza Mirzaei* Pages 45-62
    When introducing his trustworthy manager and commander, Maleke Ashtar, Imam Ali (a) has mentioned more than 25 particular qualities. The qualification has made Maleke Ashtar an outstanding example carrying Alavi culture. Imam purpose of such a qualification consists in showing the way and establishing a wisely culture for choosing and appointing merit managers and, following it, developing and deepening beliefs and unity of votes in society for engineering public culture. Given social belief in meritocracy in accordance with Alavi`s culture, public demands in the field of sovereignty would change and management of Islamic society would be safe from misleading propaganda. Moreover, Imam, following a wise method, has paid particular attention to public satisfaction in choosing and replacement of managers and commanders to protect Islamic and social solidarity and public confidence to government. The paper has intended to introduce Maleke Ashtar`s personality as a velayi Manager in Imam Ali`s view.
    Keywords: Maleke Ashtar, Velayi Manager, Choosing Merits, Discourse-Making
  • Mohammadrasool Ahengaran* Pages 63-80
    Preventing crime is regarded as one of police`s most important duties in IRI. Police`s duties of social order, security, personal and public pacification would be performed only if special attention be paid to prevention of crime. There can be found different policies in different systems of laws for prevention of crime studying them in comparison with what found in Malek`s pact an extraordinary distinction would be made clear. Considerable particularity of Malek`s pact includes three levels of commanders` duties towards those under command and good behavior these forces should have towards people. In this way, the pact implied most applicable effect in police prevention of crime. The paper, on this basis, seeks to present a method for preventing crime.
    Keywords: Maleke Ashtar Pact, Crime, Police Prevention
  • Mohammadali Kawsari *, Mansoor Pahlavan, Hasan Taremi Pages 81-102
    After the battle of Seffin, Khavarej viewed Imam Ali (a) to become pagan and wanted him to repent. As Imam knew their distortion, tried much not to fight them. He used cultural, political and military working methods and rescued thousands of them from distortion. Imam`s main purpose in confrontation with all his opponent including Khavarej was tolerance and refusing from killing and avoidance from violence. At last, some thousands of Kavarej refused Imam and preferred to fight him and, in this way, Imam found no other remedy than fighting. In the paper, Imam Ali`s manner of life with regard to his method of contribution with Khavarej has been studied and with reliance on historical sources and teaching of Nahj ul-Balaghah it has been proved that Imam has tried to prevent blood shed.
    Keywords: Khavareje Nahrevan, Takfir, Haroora', Seffin
  • Mohammadhadi Amin Naji, Kazem Qazizadeh, Gholamreza Behnam Pages 103-122
    Moving away from Islamic principles and prophetic teachings during the three caliphs` age causes various failures in Islamic society. Therefore, when community referred to Imam Ali (a) and he accepted caliphate, during his short period of caliphate, he met such types of social perversities as regarding tribe and family relations as values for governmental posts, formation of classified system, changing social values, social gaps and weakness. Such being the case, Imam, following Islamic orders and teachings, opposed the proversities. His manner of opposition was based on right-seeking, justice and moderation, generosity, tolerance …. Preaching, lightening, authority, giving example and model, encouragement and punishment, frequent mentions and kindness, needless to say each in its special place, may be regarded as his manner of opposition with such cases of distortion.
    Keywords: Imam Ali's Manner of Life, Governmental Method, Tribe Relations, Social Proversities
  • Qasem Shahri, Mohammadhadi Qandhari, Mostafa Delshad Tehrani Pages 123-142
    One fundamental principle in theology, kalam, is called as that of lutf; adliyah has relied on the principle much. The principle as a branch of the problem of husn and qubh has been used by theologians. Nahj ul-Balaghah as a religious text has attracted attention of Shiite and Mu`tazelite scholars. Ibn Abe `l-Hadid is among those Mu`tazelite scholars that commented this book. Though he is well-known as a historian and a literary scholar, his theological works denotes his knowledge and profession in theology. He has used the principle in different places of his work. As is clarified in the paper, Ibn Abe `l-Hadid, defining the principle and its realm of usage and its essentiality, has applied it to prove his view in 28 cases.
    Keywords: Sharh Naj ul-Balaghah, Ibn Abe l-Hdid, Rule of lotf, Mutazelah