فهرست مطالب

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات
سال پانزدهم شماره 3 (پیاپی 34، بهار و تابستان 1379)

  • تاریخ انتشار: 1379/02/11
  • تعداد عناوین: 9
|
  • بررسی تطبیقی وضعیت تحصیلات تکمیلی علوم کتابداری و اطلاع رسانی در کشورهای انگلستان،آمریکا، هند و ایران
    لیلا مرتضایی صفحه 1

    این مقاله در پی آن است که با تعمق در برنامه آموزشی دروه های تحصیلات تکمیلی علوم کتابداری و اطلاع رسانی (LIS) کشورهای انگلستان، آمریکا، هند و ایران، چشم اندازی از وضعیت کلی و نقاط ضعف هر یک ارائه کند و در خاتمه موارد تشابه و تفاوت آنها را نشان دهد تا سیاستگذاران و برنامه ریزان آموزشی با استفاده از تجارب کشورهای پیشرو در این زمینه، در پی چاره جویی و رفع موانع و نارسایی های آموزش کتابداری و اطلاع رسانی ایران برآیند.

    کلیدواژگان: علوم کتابداری و اطلاع رسانی، تحصیلات تکمیلی، بررسی تطبیقی، انگلستان، آمریکا، هند، ایران
  • خدمات اطلاعات فناوری
    محمدنقی مهدوی صفحه 2

    اطلاعات فناوری به مفهوم اطلاعات درباره فناوری است. در این مقاله سعی شده این اصطلاح از زاویه های مختلف اعم از تعاریف، انوع اطلاعات فناوری، گردآوری، سازماندهی و اشاعهء اطلاعات فناوری، و تفاوتهای آن با اطلاعات علمی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. علت انتخاب موضوع نیز، این بوده که در کشور ما، تاکنون به این مقوله یعنی اطلاعات فناوری کمتر توجه شده و اغلب مراکز اطلاعاتی ما را، مراکز اطلاعات علمی تشکیل می دهند؛ حال آن که شرایط به وجود آمدهء فعلی و نیاز کشور به توسعهء فناورانه و صنعتی و تشدید فعالیتهای تحقیق و توسعه، ایجاب می کند که این گونه مراکز و خدمات اطلاع رسانی بیشتر مورد توجه قرار گیرند و نسبت به ایجاد و توسعهء آنها در کشور اقدام های لازم به عمل آید. سال ها است که چنین مراکزی در کشورهای جنوب شرقی آسیا (کشورهای تازه صنعتی شده) ایجاد شده اند و شبکه ای نیز با عنوان»تکنونت«با مرکزیت سنگاپور، این مراکز را به یکدیگر مربوط می کند و خدمات وسیعی را ارائه می دهد. بررسی های مقدماتی نشان می دهد که ایجاد و توسعهء این قبیل مراکز اطلاعات فناوری، و نیز شبکهء یادشده، کمک زیادی به توسعهء فناورانه و به تبع آن، توسعهء صنعتی این کشورها نموده اند.

  • کتابخانه های دانشگاهی ایرلند: پیشرفت های اخیرو چشم اندازهای آینده
    شن فیلیپس ترجمه: علیرضا نوروزی صفحه 3

    زمینهء کاری کتابخانه های دانشگاهی ایرلند کاملا شبیه سایر کشورهای اتحادیه اروپا است: رشد سریع تعداد دانشجویان و تورم قیمت مواد]کتابخانه[با میزان بودجه مربوط مطابقن ندارند. در این مقاله از جمله گامهای مثبت در این رابطه، به برنامه های اتحادیه اروپا اشاره شده و فعالیت های تعاونی، بویژه پروژه های IRIS و ALCID مورد بحث قرار گرفته اند. همچنین پیشرفت های ملی از جمله اقدامات»کمیسیون جامعه اطلاعاتی«و حرکت به سوی یک سیاست اطلاع رسانی کتابداری مورد بررسی قرار گرفته اند. در این متن، تاثیرات قانون 1997 دانشگاه ها و راهبرد آبنده و بویژه ضرورت نظامهای توزیع شده و همکاری بین کتابخانه ای بخصوص برای کتابخانه های پژوهشی مورد توجه قرار گرفته اند.

    کلیدواژگان: کتابخانه های دانشگاهی، ایرلند، تعاون، همکاری بین کتابخانه ای
  • ارزیابی پایگاه اطلاعات کتابشناسی ملی
    محسن حاجی زین العابدینی، سیروس داودزاده، مریم عبدالهی، زین العابدین یوسفی نژاد صفحه 4

    کتابشناسی ملی بنا به ساده ترین تعریف، فهرست کلیهء کتابها و آثار منتشر شده در یک کشور خاص، یا دربارهء آن کشور به زبانهای مختلف می باشد. کتابشناسی های ملی در عالم نشر، تحقیق و پژوهش همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده اند. کتابشناسی کامل، گویا و منظم، اساس و پایه تحقیقات گوناگون است و در تدوین کتابشناسی های موضوعی و زمینه های خاص و امور فنی تر از قبیل انتخاب، سفارش و فهرستنویسی کتاب نیز استفاده های موثری دارد. کتابشناسی ملی آینه تمام نمای فرهنگ یک کشور و تحولات و دگرگونی های آن است که اگر بصورتی کامل ارائه شود، راهنمای ناشران در کار نشر کتاب و مددکار کتابداران در پیشبرد امور خدمات کتابخانه ای خواهد بود.
    در حال حاضر با توجه به این که کتابشناسی ملی بصورت رایانه ای در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرد، مسائل، مشکلات و نیازهای متفاوتی را به دنبال دارد. در این مقاله نسخهء رایانه ای کتابشناسی ملی از دو جنبهء عمدهء محتوایی و ساختاری بررسی خواهد شد. مواردی که در این پژوهش مورد بررسی قرار خواهند گرفت عبارت اند از:1- تاریخچهء مختصر کتابشناسی ملی و سیر تحول از سیستم دستی به رایانه ای؛2- صحت فهرستنویسی؛3- جستجو و بازیابی؛4- خروجی ها؛5- سرعنوان های موضوعی؛6- مستند مشاهیر؛7- راهکارهای عملی برای بهینه سازی این کتابشناسی.

  • گزارش ملی جمهوری اسلامی ایران در زمینهء اطلاعات، فناوری ارتباطات و مدیریت دانش در ایران دوازدهمین اجلاس استینفو (مغولستان، 28 شهریور تا 1 مهر 1379)
    حسین غریبی صفحه 5

    در چهار سال گذشته شاهد تغییرات قابل توجهی در جامعه ایران بوده ایم. برخی متخصصان این تحولات را ناشی از سیاست دولت در متنوع سازی اطلاع رسانی می دانند در حالیکه دیگران بر این باورند که این تحولات زاییده شرایط بالقوه اجتماعی هستند. آنچه مسلم است این است که بدون وجود سرمایه گذاری های کلان در زمینه فرا ساختارهای ارتباطات در دهه گذشته، چنین تغییراتی به این سرعت شکل نمی گرفت. این تحولات را می توان از چند جنبه مورد مطالعه قرار داد. اما به علت حجم بالای مطلب ما تنها از دو جنبه به موضوع خواهیم پرداخت. یکی تاثیر برنامه توسعه ارتباطات بر این امر و دیگری شکل گیری نیرویی در جهت ایجاد یک روند فطری مدیریت دانش. 1 پیشرفتهای ارتباطی و ICTدر آغاز انقلاب اسلامی تنها 850000 تلفن ثابت در کل کشور وجود داشت و در سال 1993 این رقم با افزایش چشمگیر به حدود 3597900 خط تلفن ثابت رسید و از آن زمان این رشد کماکان ادامه داشته است. تا سال 1999 در کل کشور در حدود 8400000 خط تلفن ثابت مشغول به کار می باشد. به عبارت دیگر در طی دو دهه گذشته تلفن ثابت کشور دارای ضریب نفوذی در حدود 34/13 درصد شده است. این ضریب نفوذ ایران را از لحاظ دارا بودن تلفن ثابت در رده پنجم جهان قرار می دهد. در ضریب نفوذ ذکر شده بالا تلفن همراه موجود در کشور به حساب نیامده است. در اواخر دهه 1980 هیچگونه خدمات تلفن همراه در کشور عرضه نمی شد. در ابتدا برخی مناطق آزاد اقتصادی شروع به عرضه خدمات تلفن همراه نمودند. با شروع سال2000 بیش از نیم میلیون تلفن همراه در دست مردم قرار دارد و این شبکه بیش از 230 شهر ایران را پوشش می دهد و در حدود 500 کیلومتر جاده های بین شهری کشور تحت پوشش شبکه ماهواره ای قرار دارد. کانالهای مایکرویو داخل شهری به 303671 کانال ارتقا یافته است. در حالیکه در سال 1978 این رقم 17185 کانال بوده است. همچنین تا اواخر سال 1999 تعداد کانالهای بین المللی به تعداد 7937 بالغ گردیده است. این رقم بدین معناست که در حدود 2450 شهر ایران به شبکه های ارتباطی بین المللی دسترسی دارند. ضریب نفوذ ارتباطی تنها محدود به مناطق شهری نشده است بلکه در زمان تهیه این گزارش در حدود 24000 روستای کشور به شبکه مخابرات ملی پیوسته اند. رقم افزایش ماهیانه این رشد در حدود 264 روستا می باشد. تعدادی مراکز تحقیقات مخابرات نیز در کشور مشغول فعالیت هستند. وظیفه اصلی این مراکز علاوه بر تاکید بر موضوع اصلی فعالیت خود، خدمات دهی و پشتیبانی مخابرات در ایران می باشد. برای نمونه مرکز تحقیقات مخابرات ایران بطو مداوم به دانشگاه ها و محققان کمک های شایانی ارایه می کند. رشد ضریب نفوذ تلفن ثابت به همراه متنوع شدن خدمات مخابراتی بازار اینترنت ایران را تحت تاثیر قرار داده است. با اینکه مرکز دیتا مخابرات مسیول اصلی توسعه شبکه اینترنت کشور می باشد، سرویس دهنده های مستقلی نیز در این زمینه مشغول می باشند. در زمان نگارش این گزارش، بیش از 90 سرویس دهنده اینترنت در ایران وجود دارد و بسیاری از این ISP ها در دو سال اخیر وارد بازار گردیده اند. برخی از این سرویس دهنده ها همانند IPM و ندارایانه با استفاده از فناوری ماهواره دسترسی مستقل به اینترنت و شبکه های جهانی ارایه می دهند. با این حال بسیاری از دیگر سرویس دهنده ها وابسته به مرکز دیتا مخابرات به عنوان backbone اولیه هستند. این عامل باعث رشد زیاد صنعت nascent اینترنت گردیده است. این صنعت اکنون به دلیل کمبود نیروی تخصص تحت فشارهای مضاعف قرار دارد. تاکید استراتژیک کنونی صنعت اطلاع رسانی و ارتباطات ایران بر حوزه های زیر می باشد:1. توسعه مخابرات 2. تجدید ساختار اطلاعات و داده ها3. تحول فرا ساختاری شبکه های دیتا4. تحقیقات5. خصوصی سازی 6. توسعه منابع انسانی7. حضور در عرصه های بین المللیعلاوه بر آنچه که به عنوان فعالیت اصلی شرکت مخابرات ایران انجام گرفته است پیشرفتهای دیگری نیز توسط دیگر سازمانها و غیره به وقوع پیوسته است. وزارت علوم تحقیقات و فناوری پروژه شبکه اختصاصی دانشگاه ها را تا قبل از پایان سالجاری میلادی اجرا و آزمایش خواهد نمود. پروتکل استاندارد اینترنت این شبکه TCP/IP با ترکیب اینترنت / اینترانت خواهد بود. با وجود اینکه کاربران این شبکه قادر به دسترسی به شبکه اینترنت خواهند بود. با این حال دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی می توانند در صورت لزوم از سرویس های موجود دیگر نیز استفاده کنند. مسئولیت نگهداری از این شبکه اختصاصی بر عهده سازمان پژوهشهای علمی و فنی (IROST) می باشد. تمرکز IROST بر Backbone ایجاد شده توسط اداره دیتا مخابرات می باشد اما یک Backup ثانویه نیز جهت برطرف نمودن هرگونه نقص پیش بینی شده است. علاوه بر شبکه اختصاصی دانشگاه ها، شبکه بانکی کشور در حال کاملا مکانیزه شدن می باشد و در همین زمینه یک شبکه ایمن و جداگانه ایجاد گردیده است. این شبکه تحت مدیریت مرکز خدمات انفورماتیک بانک مرکزی ایران قرار دارد. 11 رادیو و تلویزیون و تولید لوازم الکتریکیبا توجه به این حقیقت که هیچگونه شبکه خصوصی رادیو تلویزیون در ایران نمی تواند به فعالیت بپردازد ولی بهر ترتیب تحولات چشمگیری در این زمینه رخ داده است. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یک شبکه خبری ملی جدید به نام «شبکه خبر» راه اندازی نموده است که 24 ساعت اخبار را در زمینه های مختلف بر روی آنتن می فرستند. علاوه برآن، به همراه سیاست اخیر دولت مبنی بر گفتگوی تمدن ها صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران 2 شبکه بین المللی راه اندازی نموده است که از طریق ماهواره قابل دسترس می باشند. شبکه “جام جم” که شبکه خبری است و به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی اخبار پخش می نماید. شبکه دیگر «سحر» شبکه ای است که به پخش برنامه برای ایرانیان ساکن آمریکای شمالی، اروپا و آسیا می پردازد. با استفاده از پایگاه های موجود الکترونیکی، متخصصان ایرانی توانسته اند پوشش ملی و بین المللی رادیو و تلوزیون را افزایش دهند. در حال حاضر اکثر برنامه های موجود را می توان در سرتاسر کشور دریافت نمود. همچنین امکان اجاره کاست های ویدویی و فروشگاه های سمعی و بصری نیز وجود دارد. علاوه بر آن تلاش گردیده است تا خبرگزاری ها و یا نمایندگی های خصوصی یا نیمه خصوصی راه اندازی شوند. خبرگزاری دانشجویان ایرانی نمونه ای از این تلاشها می باشد. علاوه برآن، بسیاری از این شعبه ها برای عرضه خدمات خود اتکاء زیادی به شبکه اینترنت دارند. نمونه ای ا زاین شبکه ها، اخبار ندارایانه می باشد. با این حال این فعالیتها هنوز در مرحله شکل گیری هستند و مستلزم جواب بازار خود می باشند. 21 تولیداز سال 1998 تاکنون، ایران اقدام به تولید مراکز پر ظرفیت دیجیتال تاحد ITMC/NEAX 61 نموده است. صنایع مخابرات کشور سالیانه 1/8 میلیون پورت مراکز تلفن پرظرفیت دیجیتال در انواع Local، Transit و STD تولید می کند. این صنایع همچنین موفق به ساخت سالیانه 500 هزار دستگاه تلفن رومیزی در مدلهای مختلف شده است. و همراه با افزایش تولید خود کنترل کیفیت تولید را نیز تا آخرین امکانات و دست آوردهای جدید بالا برده است. از برنامه های صنایع مخابرات ایران متنوع نمودن تولیدات از طریق راه اندازی خطوط جدیدتولید انواع تلفن های ثابت، بی سیم و موبایل همچنین فراخوان (Pager) و شبکه های ISDN می باشد. سرمایه گذاری در این بخشهای حیاتی و توانایی شرکت مخابرات در جهت پوشش دادن کلی آنها موجب پیشرفتهای وسیعی گردیده است. از سوی دیگر شرکت طرح و توسعه تلفن ایران مسیول اجرای بخش فیزیکی توسعه ذکر شده می باشد و در همین راستا طرح و نصب شبکه کابل شهری و بین شهری تولید کابل مسی، فیبر نوری و ساخت قطعات فلزی بتونی و پلاستیکی مورد نیاز شبکه های مخابراتی در کشور برعهده این شرکت است. بخش کارخانجات کابلهای مخابراتی ایران نیز به تولید سیم و کابل جهت توسعه مذکور می پردازد. این بخش سالیانه 40 هزار کیلومتر TPC همچنین 20 هزار کیلومتر سیم تولید می کند. این بخش تاکنون 5000 کیلومتر کابل فیبر نوری و 4000 کیلومتر MCM تولید نموده است و نمونه ای از 120 میلیون دلار سرمایه گذاری صنعت مخابرات کشور در پشتیبانی فرا ساختاری صنعتی می باشد. 31 وسایل خانگی الکتریکیچندین مجتمع صنعتی بزرگ در ایران به تولید وسایل خانگی الکتریکی می پردازند و قدیمی ترین این مجتمع ها کارخانجات الکتریکی پارس می باشد که در اواسط دهه 1960 میلادی افتتاح گردیده است. بسیاری از این کارخانجات با سرمایه گذاری بخش خصوصی شکل گرفته اند. با این وجود، صا ایران اخیرا خط تولید متنوعی از محصولات الکتریکی و برقی راه اندازی نموده است. در سال 1989 محصولات صا ایران در جهت امورات نظامی و شامل وسایل دقیق اندازه گیری می شد. اما تعدادی از بخش های تولیدی آن به مرور زمان در جهت ساخت تجهیزات غیر نظامی الکتریکی از جمله تلوزیون و گوشی تلفن همراه تجهیز شدند. این صنایع همچنین به تولید برخی قطعات کامپیوتری از قبیل نمایشگرهای کامپیوتری نیز پرداخته است. در حال حاضر 5 کارخانه در ایران به تولید تلوزیونهای سیاه و سفید و رنگی اشتغال دارند. با این حال هنوز توانایی تولید تلوزیونهای دیجیتالی یا wide-screen وجود ندارد بسیاری از این کارخانجات خطوط تولید نمایشگر کامپیوتر نیز راه اندازی کرده اند. با این حال قطعه بسیار مهم این صنعت یعنی لامپ تصویر آن بایستی از خارج وارد گردد. با سرمایه گذاری های خارجی انجام شده در مناطق آزاد تجاری پیشرفتهای دیگری نیز در صنعت وسایل خانگی و الکتریکی صورت گرفته است. ابتدا شرکت DAEWOO و بعد از آن شرکتهای سامسونگ و پاناسونیک د رمناطق آزاد تجاری ایران سرمایه گذاری نمودند. تاکنون توانایی واقعی تولید کامپیوتر در ایران وجود نداشته است. در اواسط دهه 1980 شرکت پارس الکتریک تلاش نمود تا خط تولید کامپیوتر را در کارخانه خود راه اندازی نماید اما به دلیل عدم توانایی در همگامی با پیشرفتهای سریع جهانی و همچنین محدودیتهای مالی مجبور شد فعالیت این خط تولید را متوقف سازد. تا امروز تنها شرکت ایزایران توانایی تولید برخی قطعات را پیدا نموده است که البته بسیاری از این قطعات مصرف عمومی ندارند. اغلب کامپیوترهای ایران با مونتاژ قطعات تحویل مشتری می گردند. 41 صنعت کامپیوترصنایع کامپیوتر ایران بر پایه ای بسیار متناقض استوار گردیده است. به غیر از برخی محصولات معروف جهانی از جمله Compaq Sun و مکینتاش، اغلب کامپیوترهای ایران مونتاژ می شوند. علاوه بر فروشگاه های فراوان قطعات کامپیوتری، شرکتهای زیادی نیز وجود دارند که برحسب نیاز مشتری کامپیوتر مونتاژ می نمایند. در مورد تجهیزات فرعی کامپیوتری از قبیل اسکنر، پرینتر و مانیتور توانایی تولیدی قابل توجهی وجود دارد. شرکت ماشینهای اداری ایران تحت لیسانس تعدادی شرکت کره ای و ژاپنی به تولید پرینتر و اسکنر پرداخته است. هنوز زمان زیادی است تا سرویسهای اینترنت در ایران به حد مطلوب برسند. اگرچه”حد مطلوب“نسبی است اما به گفته متخصصان حد مطلوب سرویس اینترنت زمانی است که درازای 10 دلار امکان دسترسی 150 ساعت اینترنت با سرعت 56 کیلوبایت در ثانیه وجود داشته باشد. در سال 1997 در ایران و در شهر تهران تنها یک کافه اینترنت وجود داشت اما امروزه تنها با مراجعه به صفحه نیازمندی های یک روزنامه می توان بیش از 200 کافه اینترنت پیدا کرد. اینترنت به ابزاری جهت برابر نمودن امکانات در راه آزادی بیان و همچنین تجارت بدل شده است. با این حال به دلیل نظام بانکی و اعتباری قدیمی و همچنین قوانین نظارت بر ارز تجارت الکترونیک هنوز متصور نشده است. دوره های آموزشی کامپیوتر و اینترنت در بخش خصوصی ترویج یافته است. دوره های آموزشی با ارایه گواهینامه های معتبر بازاری داغ گرفته است. اما با وجود اینکه علم کامپیوتر در ایران در مرحله شکل گیری است. فرار مغزها در این رشته بسیار مشهود است و مسئله ای است که باید راه حلی برای آن یافت شود. مدیریت دانشدر صنایع اطلاع رسانی ایران ساختاری مساوی در حال شکل گیری است. در حالیکه موسسات دولتی و بخش خصوصی در حال مکانیزه کردن روندهای تجاری خویش و ایجاد پایگاه های اطلاعاتی هستند. بخش کوچکی از این صنعت به سوی مدیریت دانش حرکت می کند. برای مثال مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران در این راه سرمایه گذاری وسیعی انجام داده است. اگر پشتیبانی از پروژه های اخیر مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران همچنان ادامه یابد، این مرکز تا پایان سال 2001 تنها موسسه خدمات دولتی ایران خواهد بود که فرایند تولید داده های آن کاملا الکترونیکی (Paperless) خواهد بود. نمودار مدیریت دانش در ایران بشرح زیر می باشد. همچنان که درتصویر صفحه بعد دیده می شود. این فرایند، فرایندی دو طرفه است. در حوزه دانشگاهی (Academic)، محققان دانشگاه ها، دانشکده ها و متخصصان اطلاعات خام را به شکل گزارش، نشریه مقاله و حتی محصولات جزوه ای تولید می کنند. این اطلاعات خام جمع آوری و عناصر دیتا آنها استخراج می گردد. اطلاعات جمع آوری شده بدین طریق مورد تحلیل قرار می گیرد تا گرایشهای مشخص یا ترکیب جدید اطلاعاتی بصورت آماری استخراج شود. این تحلیل در برخی موارد حتی بصورت بازگشتی انجام می پذیرد. تحلیل اطلاعات می تواند به اتخاذ روند دانشگاهی، تعریف مساله و همچنین روند تجاری شود. این روندها با یکدیگر اساس مدیریت دانش را تشکیل می دهند. با این حال برخلاف روند تجاری، پرداختن به مدیریت دانش تا حدودی متفاوت است. در این روند، داده های خام مورد تحلیل قرار می گیرند و گرایش بسوی ایجاد یک گزارش داخلی است که می تواند توسط برنامه ریزان و سیاست گذاران تجاری مورد استفاده قرار گیرد. در مدیریت دانش نقاط مشترک و هم عرض نیز وجود دارد که می تواند در روند تجاری و روند دانشگاهی استفاده شود. برای مثال طرح عضویت فراگیر کتابخانه ها توسط مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران همچنین خدمات پشتیبانی اطلاع رسانی دانشگاهی را می توان در جهت روند تجاری مدیریت دانش نیز بکار برد. بسته به روند تجاری اتخاذ شده مهارت و دانش ایجاد شده در روند دانشگاهی را می توان متناسب با نیاز شرکت ها بکار برد. صورت حاصل به این معناست که به یک نقطه خدمات دهی دانشگاهی همانند مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران نیاز است تا بتوان دانش تجاری نیز کسب نمود. یک مرکز اطلاع رسانی بایستی بتواند نیازهای مخاطبان خود را چه دانشگاهی و چه تجاری برآورده سازد و با این حال، باید مخاطبان را آگاه نمود که درخواست های آنان می تواند راهگشای جمع آوری اطلاعات مفید باشد. طرحهای آیندهموارد استراتژیک که در دوره 7 ساله آینده (2008 2001) بایستی مدنظر قرار گرفته شوند به شرح زیر می باشند:1 توسعه منابع انسانیالف) تکیه بر منابع انسانی موجودب)تامین نیروی انسانی جدید متناسب با نیازهای استراتژیکج) انعقاد قرارداد با مشاوران خارج از مجموعه2. منابع مالیالف) بهره گیری از افزایش بودجه تخصیص یافتهب) در آمدزدایی ج) استفاده بهینه از منابع و کارآمد سازی آنها 3 بهینه سازی امور اداری الف) ایجاد بهره وری امور اداری و پشتیبانی مدیریت4 پژوهش اطلاع رسانیالف) کاهش عوامل بازدارنده پژوهشب) تقویت عوامل پیشبرنده پژوهشج) تعیین جهت یا جهات فعالیتهای پژوهشی5 تهیه و حفاظت اطلاعاتالف) یکسان سازی فناوری اطلاع رسانی در جمع آوری، تهیه، ذخیره و حفاظت داده هاب) رقومی سازی مطالب موجود غیر ماشینیج) ایجاد چند مخزن اسناد ملی که هر کدام در حوزه تخصصی خاص به جمع آوری نگهداری و حفاظت اسناد بپردازد. 6 نمایه سازی اطلاعاتالف) کاربرد فناوری اطلاعات در نمایه سازی ب) نمایه سازی براساس تحلیل اطلاعات7 اشاعه و تحلیل اطلاعاتالف) کاربرد فناوری اطلاعات در اشاعه اطلاعاتب) ایجاد مراکز تحلیل و اشاعه اطلاعات8) توسعه فناوری اطلاعاتالف) منسجم سازی فناوری اطلاعات در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانیب) پژوهش در زمنیه فناوری اطلاعات9 ترویج دستاوردهای علمی ایران و ایرانیانالف) ارایه چهره علمی محققان و متخصصان ایرانیب) اشاعه چند زبانه اطلاعاتج) نمایه سازی چند زبانه اطلاعات10 توسعه اشتراک منابعالف) هماهنگ سازی اقدامات اشتراک منابع در کتابخانه های دانشگاهی و مراکز اطلاع رسانیب) تقویت عوامل پیشبرنده اشتراک منابع11 ارزیابی نیاز اطلاعاتالف) تحلیل و ارزیابی نیازهای اطلاعاتی با توجه به بخشهای تحقیقاتی، دانشگاهی و تجاریب) ترویج و یکسان سازی روندهای معمول نیازسنجی اطلاعاتی در سازمان های علمی و دانشگاهیج) اعلام روندهای معمول نیاز سنجی اطلاعاتی در بخش تجاری12. آموزشالف) ایجاد و توسعه دوره های تخصصی علوم اطلاع رسانی در موسسات آموزش عالیب) ارایه آموزشهای مستمر به مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانیج) تهیه برنامه آموزشی اطلاع رسانی بطور خاص برای دانشجویان و محققان13- تبادل اطلاعات علمی بصورت چند سطحیالف) تبادل اطلاعات علمی بطور مستقیمب) تبادل اطلاعات علمی بطور غیر مستقیم14 نظامهای اطلاع رسانی علمی و فنی ملیالف) تعریف و اجرای معماری اطلاعات در درون وزارت علوم تحقیقات و فناوری15 استاندارد نمودن اطلاعاتالف) تعیین استانداردهای اطلاعاتی ملیب) پشتیبانی از ابتکارات استاندارد سازی و ایجاد چهار چوب16 حدف دوباره کاری فعالیتهای اطلاع رسانیالف) جلوگیری از اقدامات زاید و موازیب) همکاری های درون و برون سازمانیج) حدف دوباره کاری ها از طریق تدوین وظایف مراکز مختلف اطلاع رسانی

  • اصول و رهنمودهایی برای امانت بین المللی (1978) تجدید نظر شده در سال 1987
    اشرف سادات فولادی ترجمه: اشرف سادات فولادی صفحه 6

    استفادهء دو جانبه از مجموعه های موجود در هر کتابخانه یکی از عناصر لازم در همکاری بین المللی کتابخانه ها است. همان گونه که هیچ کتابخانه ای نمی تواند با خودکفایی، همهء نیازهای اطلاعاتی مراجعین خود را جوابگو باشد هیچ کشوری نیز نمی تواند بدینگونه عمل کند، اگر هدف، کارآیی خدمات کتابداری در یک کشور باشد. برای تامین دسترسی به مجموعه موادی که در دیگر کشورها نگهداری می شوند اتخاذ نمود. هدف امانت بین المللی این است که مدارکی را که مورد نیازند ولی در کشور موجود نیستند به آسانترین و سریع ترین راه از کشورهای دیگر تامین نماید.
    رهنمودهای زیر که در کمیتهء دایمی بخش امانت متقابل ایفلا در سال 1978 تصویب و در سال 1987 اصلاح شدند، بیانگر تجدیدنظر کلی در قوانین مورد تصویب ایفلا در سال 1954 می باشند. این رهنمودها با آن که ضمانت اجرایی ندارند، و با آن که هر کشوری باید راه های انجام امانت متقابل را خودش معین کند، به عنوان مبنایی برای امانت بین المللی، قویا مورد قبول کشورها و کتابخانه ها قرار می گیرند. مقدم بر این رهنمودها، بیانیهء "اصول" امانت بین المللی در یک نگارش قدیمی تر و اندکی متفاوت تر است که در سال 1976 توسط "کتابخانه های ملی" و کمیته دایمی بخش امانت متقابل ایفلا تصویب شد، و با تفسیری همراه است که هدف از آن، شرح و تفصیل برخی جنبه های این رهنمودها است.

  • مقدمه ای بر فراداد
    نادر نقشینه صفحه 7

    یکی از اولین گام ها در دسترس پذیر نمودن منابع اطلاعاتی، طبقه بندی آنها به نحوی است که امر کاوش و انکشاف منابع را تسهیل کند. در سیستم های گسسته و سربازی مثل تور جهانگستر، نمایه سازی عملا امری ناممکن است و باید با تمهیداتی به صورت گسسته اجرا شود. فراداد یکی از راه حلها است که می تواند در این امر کارساز باشد. این مقاله ضمن ارائه توضیحات ساده شده دربارهء فراداد و زمینهء موضوعی آن، به اجمال به بحث درباره "طرح طبقه بندی هسته" از "دابلین" و کاربرد آن در تور جهانگستر می پردازد.

    کلیدواژگان: فهرستنویسی، تور جهانگستر، اینترنت، کاوش، انکشاف منابع
  • پست الکترونیکی و اشاعهء اطلاعات
    جواد بشیری صفحه 8

    پست الکترونیکی به عنوان یک ابزرا مهم ارتباطی، جایگاه ویژه ای در زندگی امروزهء ما یافته. این وسیلهء ارتباطی به علت سهولت، سرعت و هزینهء نسبتا پایی آن توسط بسیاری از سازمانها و افراد و از جمله کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی به خدمت گرفته شده. این مقاله به معرفی و نحوهء کار با ابزارهایی چون گروه های مباحثه، گروه های خبری و فهرست (لیست) پستی که از طریق پست الکترونیکی به اشاعه اطلاعات در میان کاربران می پردازند، اختصاص دارد.

    کلیدواژگان: پست الکترونیکی، اشاعهء اطلاعات، گروه های مباحثه، فهرست پستی، گروه خبری، مجلات الکترونیکی
  • ساختار سازمانی کتابخانه های دانشگاهی
    اصغر اسدی صفحه 9

    توافق اکثر صاحبنظران و اندیشمندان مدیریت بر این است که سازمان ها برای موفقیت در امور و برآورده ساختن اهداف خود، نیازمند ساختار سازمانی قوی و متناسب با اهداف سازمان می باشند. در این مقاله به کتابخانه دانشگاهی به عنوان یک سازمان می نگریم و ساختار سازمانی آن را مورد بازکاوی قرار می دهیم. کتابخانه های دانشگاهی که جزئی از ساختار کلی دانشگاه هستند باید دارای ساختاری باشند که بتوانند اهداف دانشگاه را برآورده سازند و این امر در دنیای کنونی که ما در عصر اطلاعات و دانش قرار داریم و دانشگاه ها از سردمداران تولید و اشاعه دانش می باشند، بیش از پیش نمایان است.

    کلیدواژگان: ساختار سازمانی، پیچیدگی تمرکز، رسمیت کتابخانه دانشگاهی
|
  • Comparative Study of LIS Graduate Courses in Iran, India, United Kingdom and United State
    Lila Mortezaie Page 1

    The article aims at drawing the relative strengths and weaknesses of various graduate courses in library and information science offered in Uk, US, India and Iran. It provides a general status, as well as points of similarity and difference. The author wished that by using the experiences of developed countries, educational planners and policymakers would be able to better resolve the obstacles and glitches in LIS education in Iran.

  • Technology Information Services
    M.N. Mahdavi Page 2

    Technical Information is information about technology. The present article attempts to approach this term from different angles such as definition, types of technical information available, acquisition, cataloging and dissemination and to understand how it differs from scientific information. Iran has not given due attention to this subject and most of the Iranian information services essentially deal with scientific information. The present realities and added emphasis on research and development in technology, underscores the need for such information centers and services.

  • Information, communication and technology and Knowledge Management in Iran
    Hussein Gharibi Page 5

    The past four years had witnessed some remarkable shifts and changes within the Iranian society. Some consider it as the extension of the government policy for information diversification. While others believe that it has been caused by a pregnant social conditions. What is the common thread is that without the massive investment in telecommunication infrastructure over the past decade, such shifts would have taken longer to be realized. The shifts could be studied from several aspects. But in the interest of a quicker surmise, we would deal only with two aspects, the impact of the telecommunication expansion program and the formation of a thrust towards development of an indigenous knowledge management approach. 1. ICT and Telecom Developments On the eve of the Revolution, there had been 850,000 fixed telephone lins in service in Iran. However, by the end of 1988, it rose to 1,879,682. In 1993 the figure was 3,597,900 lines. The growth remained unabated since. By 1999, there are 8,400,000 telephone lines in service throughout the country. In another words, the number of telephones available per hundred people - teledensity- has increased more than five folds in the past two decades alone to the present figure of 13.34. This ranks Iran fifth among the countries with the highest telephone diffusion rates. This does not take into account the explosion in mobile telephony in this territory. In the late 1980’s there had been no cellular service in Iran. Some Free economic zones operated local cellular services. By the beginning of the year 2000, over half a million mobile phones were in operation, covering more than 230 cities and towns in Iran. Nearly 5000 kilometers of main roads are covered by cellular network. Inter-city microwave channels were expanded to 303,671 channels by the end of 1998. In 1978 the figure had been a mere 17,158 channels. International channel assignments have also increased to 7,937 channels by the end of 1999. This means that some 2450 cities and towns in Iran can have access to international telecommunication networks. The telecommunication diffusion had not been confined to the urban areas only. 24,000 villages at the time of writing of this report have joined the national telecom network. The figure inceases at a monthly average rate of 264 villages. A number of telecom research centers are currently operating in Iran. Their project while encompassing a broad subject area, deal with diversification of telecom services and support. Iranian Telecommunication Research center for instance also provides grants to Iranian universities and researchers on a continued basis. The rise in both the telephone diffusion rate as well as diversification of services, had impacted on the Internet market. While IRAN DATACOMM is responsible for provision of internet connectivity in the territory, there are also some independent operators on the scene as well. By the time this report was being written, there were some 90 ISP’s in Iran. Many of these came into being in the last two years. Some, like IPM and Neda Rayaneh, provide independent access using satellite technology. However many Iranian ISP rely on DATACOMM as their primary backbone provider. This has given rise to a nascent Internet industry. The industry hard-pressed presently due to the shortage of skilled force. Currently the strategic focus of Iranian ITC is on the following areas: 1. Telecom Development: 2. Information and Data Restructuring 3. Infrastructural Development of Datacomm networks 4. Research 5. Deregulation and Privatization 6. Human Resource Development 7. International Presence In addition to what is done as matter of routine by the Iranian Telecom, there had been several developments by other agencies as well. The Ministry of Science , Research and Technology (MSRT), had pushed ahead the project to have Iranian Academic Network (IAN)fully operational and tested before the end of 2000. All universities and research centers have been included in this network. The network standard is tcp/ip and essentially a combination of intranet/extranet. While most of IAN users could access internet, Universities and research centers could modify their existing network as required. The responsibility for maintenance of IAN Backbone is with Iranian Research organization for science and technology (IROST). While IROST has invested on the backbone provided by the Iranian telecom, it has also foreseen a backup service in case of probable failure. In addition to IAN, the Iranian Banking industy is in the process for fully integrated computerization, for which it has developed a separate, secured network. The network is currently managed by Central Bank’s Center for Informatic Services (CIS). 1.1 Broadcasting and Electronic Frontier: Given the fact that because of constitutional constraints, there could not be any private TV Broadcasting companies, but there had been some quantitative developments. Islamic Republic of Iran Broadcasting, or IRIB, launched a new national news network known as Shabake Khabar. It offers round-the-clock news on every topic. In addition to that, in line with the government stated policy of Dialogue among Civilization, IRIB had launched two international networks that could be received via satellite. One is called Jam-e-Jam offers news in English, Arabic and French. The other known as Sahar airs programs for Iranian expatriate groups in North America, Europe and Asia. Using the existing electronic industrial base, Iranian experts have been able to constantly expand both the national and international coverage of both telecasts and radio broadcasts. Presently the majority of the scheduled programming could be received in all parts of Iran. There are also alternative programming options available through video rental outlets and recording stores. In addition to there had been several attempts to establish private and semi-private news agencies or bureaus. Iranian Student News Agency is a case in point. However, many news bureaus have relied on the new facilities provided by the Internet to launch their services. Neda Rayaneh News Digest Page is a a case in point. However, these attempts are still at their formative stages and still require the market response. 1.2 Manufacturing: Since 1998, Iran had been producing high capacity digital switching centers, ot ITMC/NEAX61. The Iranian Telecommunication Industries produces 1.8 million ports per year for STD, Transit and Local high capacity digital switching centers. It also produces some 500,000 telephone handsets per year in a wide range of applications. It has recently upgraded its manufacturing capacity as well as in-line quality control. The Iranian telecommunication industries plan to diversify its low end products by launching of new product lines in fixed-line, cordless and mobile phones, as well as pagers and ISDN networks. The investment in these critical sectors have been oft cited as the reason for Iranian Telecom’s ability to force and sustain such a pace of unabated expansion and development. Iranian Telecom Development Company on the other hand deals with execution of the physical layer needed for such expansion. These include the laying of communication cables and wirings, design and implementation of access corridors and building items. Iranian Telecom Cable Manufacturing division has increased its output of wires and cables that are required for this expansion. It produces 40,000 kilometers of TPC as well as 20,000 kilometers of wire per year. It also produces 5000 kilometers of fiber optic cable as well as 4000 kilometers of MCM. ITCM represents a 120 million dollars investment by Iranian Telecom in industrial infrastructural support. 1.3 Consumer Electronics: There are several major industrial complexes dealing with consumer electronics, the oldest is Pars Electric Manufacturing, which was established in mid 1960’s. Many of these were set up by private sector investors. However, SA’IRAN, presently provides the most diverse line of consumer electronics. In 1989 SA’IRAN products were for perusal of the military and included precision electronics. But a number of its units were retooled for the civilian market manufacturing TV Sets as well as mobile telephone handsets. It also produces some computer products, including peripherals like wide-screen monitors. There are five manufacturing plants in Iran currently producing a wide range of color and black and white TV sets. There are no wide-screen or digital television manufacturing capabilities as yet. Many of these manufacturers have also set up lines for producing computer monitors. All however have to import the most important part, which is the display tubes, from abroad. There had been several developments in consumer electronics as the foreign investors have set up plants in special economic trade zones. DAEWOO leads these followed by Samsung and Panasonic. 1.4 Computer Industries Iranian computer industries could be termed best, as being paradoxical in nature. With the exception of specialized market niches dominated by brands such as Compaq, Sun and Macintosh, most computers in Iran are assembled. There are a number of computer parts super markets as well as specialized malls where a customer could have his/her computer custom built. In the peripheral areas, such as scanners, printers and monitors there are significant manufacturing capacity. . Iranian Business Machines, for example, produces monitors and printers under license from Japan and Korea. Iran is still a long way from having an affordable internet service. Although affordable is a relative term, but according to one industrial expert, this means provision of 150 hours of 56kbs internet access per month for 10 dollars. Nevertheless, there have been short cuts. In 1997, there was one cyber café in Iran, located in Tehran. At the time of this report, based on just the observation of the advertisements on core newspapers, this figure has reached over 200 nationally. Internet and computer industry training courses have proliferated in the private sector. MSCE-certified courses have been hot items. But there seems to be a brain drain in computer experts, although it is in its formative stages. It is an issue for which a comprehensive solution is yet to be developed. 2 Knowledge Management: A tiered structure is beginning to form within the Iranian Information Industry. While many government agencies and private enterprises are busy with computerization of their business process as well as developing purpose built databases, a small sector of the industry is shifting towards knowledge management. IRANDOC for instance had been heavily investing in this area. If the current projected pace of progress is maintained, IRANDOC would be the first Iranian government service whose data generation process would has become truly paperless by the end of 2001. A schematic representation of knowledge management is as follows. As it can be seen, it is a dual use process. Within the Academic terms, university researchers, academics and experts produce raw information materials in form of proceedings, publications, articles and even bench scale products. These are collected and their data elements extracted. Information contained thereof are analyzed, even recursively, in order to derive statistically significant trends or new information synthesis. The information analysis would in turn contribute to the adoption of academic approach, statement of problem as well as corporate approach. Altogether these provide a continued basis for knowledge management. However against a corporate background, the approach to knowledge management is somewhat different. In this context, the raw data is analyzed. The trend here is to arrive at an internal report that could be used by corporate policy makers and decision makers. In essence these two processes share a degree of symmetry. There could be multiple points of tangencies that could be used for corporate /academic crossovers in knowledge management. For instance Irandoc Nationwide Library Membership scheme as well as its academic information support services could be adapted to address the issues of knowledge management within a corporate environment. Depending on the business process involved, the skill and knowledge developed within the academe could be tailored to the need of a corporation. The result interface would mean that an academic service point such as Irandoc would be also required to have the wherewithal to provide business intelligence as well. An information service, should be capable of serving and catering to the information needs of its clients, whether academic or corporate. However, the client should be made aware that from being a net-user of information, it should also contribute to the information collection effort. 3) FUTURE PLANNING: The future strategic issues that need to be addressed in the 2001-2008 period are as follows: 1. Human resource development: a) Reliance on the existing human resource b) Recruitment of new human resource complying with the strategic requisites c) Contracting independent consultants 2 Financial Resources: a) Increased and diversified Public budget allocations b) Increase in Revenues c) Cost effectiveness and streamlining 3 Administrative support optimization: a) Boosting productivity in administrative support 4 Information Research: a) Reduction of factors pre-empting research b) Boosting of factors contributing to research progress c) Setting out the sense and direction of research priorities 5 Information acquisition and preservation: a) Incorporation of Information technology in data collection, acquisition, storage and preservation b) Digitization of existing non-machine readable materials c) Formation of a number of national thematic document repositories, each specialized in collection, maintenance and preservation in specific fields. 6 Information Cataloging a) Application of IT in information cataloging b) Cataloging based on Information Analysis 7 Information Dissemination and Analysis Application of IT in information dissemination Establishment of information dissemination and analysis points 8 Information Technology Development Integration of IT in Libraries and information centers Information Technology Research Infrastructure of Information Technology Supporting Software of IIT 9 Promotion of scientific contribution by Iran and Iranians Presenting the scientific status of Iranian researchers and experts Multi-lingual dissemination of information Multi-lingual information cataloging 10 Development and Expansion of Resource Sharing Coordination of resource sharing among academic libraries and information centers Promotion of factors advancing resource sharing 11 Information Needs Assessment Information need assessment and analysis of the same with respect to research, academic and business sectors Promotion and incorporation of embedded need assessment routines within scientific and academic organizations Promulgation of Needs Assessment routines within corporate sector 12 Education Development and establishment of specialized and graduate courses in information sciences in institutes of higher learnings Provision of continued education for managers of libraries and information centers Provision of specialized information literacy program for researchers and students 13 Multi-level Scientific exchange and communication Direct scientific exchange Indirect scientific exchange 14 National Scientific and Technical Information Systems Defining and implementation of information architecture within MSRT. 15 Information standardization Determination of national information standards Support of standardization initiatives and schemes 16 Dealing with Duplicate or Redundant Efforts Prevention of redundant activities and duplication of efforts Inter-agency and Intra-agency coordination Mission re-examination of different information agencies