فهرست مطالب

پردازش و مدیریت اطلاعات - سال بیست و دوم شماره 1 (پیاپی 49، پاییز و زمستان 1385)

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات
سال بیست و دوم شماره 1 (پیاپی 49، پاییز و زمستان 1385)

  • تاریخ انتشار: 1385/08/16
  • تعداد عناوین: 11
|
  • مقالات
  • اسلام ناظمی، رعنا فرصتی، سمیه رحمانی، مریم قنبری صفحه 1
    امروزه نیاز به تولید نرم افزارهایی با نیازمندی های متغیر، زمان تحلیل سریع، مدیریت ریسک آسان و سازگاری در برابر تغییرات محیط، به یک اصل انکارناپذیر تبدیل شده است. برنامه ریزی جامع اولیه و طراحی های سنگین قبل از ساخت نرم افزار که در روش های سنگین وزن [1] متداول است پاسخگوی چنین نیازمندی هایی نیست. همچنین به دلیل حجم بالای مستندات، در این روش ها، سرعت توسعه سیستم تا حد بالایی کاهش می یابد. بنابراین، ابداع روش های جدید برای تولید نرم افزار به عنوان یک ضرورت مطرح شد. در چند سال اخیر، روش های جدیدی منطبق بر نیازمندی های ذکرشده عرضه شده اند که به عنوان روش های سبک وزن [2] شناخته می شوند. ارزیابی علل رشد استفاده از شیوه های سریع الانتقال در برابر روش های سنگین وزن حاکی از آن است که این قبیل روش ها علاوه بر تسریع در مراحل تحلیل و ساخت نرم افزار، دارای قابلیت هماهنگی همزمان پروژه با تغییرات و نیازهای جدید در حین انجام فرایند ساخت نرم افزار می باشند. به دلیل نبود چهارچوب مشخص برای ساخت نرم افزار با استفاده از روش های سبک وزن، ارزیابی و انتخاب روش خاص بر اساس ویژگی های یک پروژه، کار دشواری است. در این مقاله پس از تحلیل جامع روش های سریع الانتقال و بررسی نقاط ضعف و قوت هر روش، مقایسه جامعی بر اساس 16 معیار اصلی صورت گرفته است که براحتی می توان براساس نیازهای خاص هر پروژه، روش متناسب با آن را انتخاب کرد.
    کلیدواژگان: فرایند ساخت نرم افزار، روش های سریع الانتقال، روش های سبک وزن
  • محمدعلی زکی صفحه 29
    ورود به هزاره سوم، موجب شدت علاقه محققان اجتماعی در دهه های 1980 و 90 میلادی به تولید علم در دو حوزه نظریه پردازی و پژوهش در خصوص اهمیت، جایگاه و چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص در جامعه گردیده است. بخشی از این تولیدات علمی اختصاص به سنجش و اندازه گیری نگرش افراد به اینترنت داشته است.
    مقاله حاضر سعی در آزمون، سنجش و اعتباریابی مقیاس های نگرش به اینترنت دارد و به ارائه نتایج پژوهشی می پردازد که با استفاده از روش پیمایشی، در میان 200 دانشجوی دختر و پسر دانشگاه های علوم پزشکی و اصفهان انجام شده است. ابزار پژوهش، پرسشنامه استاندارد «داینف و کووافتروس» است که دو نوع نگرش نسبت به استفاده از اینترنت و خودکارآمدی اینترنت را می سنجد.
    درتحقیق حاضر با استفاده از روش آماری تحلیل عاملی، پایایی دو پرسشنامه نگرش به اینترنت بررسی شد. این دو پرسشنامه از همسانی درونی مناسبی برخوردارند. روایی سازه در دو پرسشنامه به وسیله تحلیل عاملی مورد تائید قرار گرفت، به گونه ای که گویه های ابزار تحقیق در دو عامل، قابل تفکیک هستند. در نتیجه می تواند ابزار مناسبی برای ارزیابی نگرش افراد نسبت به اینترنت باشد.
    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات، اینترنت، دانشجویان، دانشگاه اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
  • آسیه پورامامعلی، مهردخت وزیرپور کشمیری صفحه 59
    در این پژوهش به امکان سنجی خدمات تحویل مدرک در کتابخانه های تخصصی تهران پرداخته شده است. خدمات تحویل مدرک، تهیه نسخه چاپی یا الکترونیکی از منابع به منظور ارسال به اشخاص یا مؤسسات با اهداف انتفاعی یا غیرانتفاعی، با درنظر گرفتن حق مؤلف است. روش پژوهش، پیمایشی از نوع توصیفی و جامعه مورد پژوهش، یکصد و پنج کتابخانه تخصصی مستقر در شهر تهران است. امکانات مورد بررسی شامل تجهیزات دستی و ماشینی، نیروی انسانی متخصص و علاقه مند، بودجه کافی، و... است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که 42/8% کتابخانه های تخصصی از وب سایت برای مکان یابی منابع موجود در کتابخانه استفاده می کنند. 43/5% کتابخانه ها به مقاله نامه ها برای مکان یابی دستی منابع رجوع می کنند. 36/5% ارسال درخواست متقاضیان از طریق تلفن صورت می گیرد. 32/2% کتابخانه ها به شکل حضوری به متقاضیان، مدرک ارائه می کنند. میزان آشنایی کتابداران با زبان انگلیسی 14/3% و با فناوری اطلاعات 28/6% می باشد. 27/5% جامعه مورد مطالعه از کتابخانه ملی بریتانیا به عنوان مرکز تهیه مدارک خارجی استفاده می کنند. 32/5% کتابخانه ها، عضویت در طرح های همکاری بین کتابخانه ای را برای رفع نیازهای اطلاعاتی کاربران مناسب می دانند. حداکثر مدت زمان پاسخگویی به درخواست های داخلی و خارجی کاربران، به ترتیب سه هفته و یک ماه اعلام شده است. 28/3% تقاضاهای متقاضیان از نوع کتاب می باشد. در 88/6% کتابخانه های تخصصی تهران، دوره های آموزشی برای کسب مهارت در زمینه تهیه و تحویل مدرک برای کتابداران و کارکنان کتابخانه برگزار نمی شود. 29/8% جامعه آماری، نبود تجهیزات کافی را مشکل اصلی در تهیه و تحویل مدرک بیان نموده اند.
    بنابراین یافته ها، خدمات تحویل مدرک در کتابخانه های تخصصی شهر تهران با توجه به امکانات موجود، در حد مطلوب نیست.
    کلیدواژگان: خدمات تحویل مدرک، کتابخانه های تخصصی، وب سایت، مقاله نامه
  • تر حشمت الله سعدی صفحه 77
    در این تحقیق میزان دسترسی و اعتماد کشاورزان به انواع مختلف فناوری های اطلاعات و ارتباطات در مبارزه با آفات (مورد نمونه: سن گندم) مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کشاورزانی است که در استان همدان به کشت گندم اشتغال داشته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که کشاورزان استان همدان به منابع اطلاع رسانی نوین (رایانه، روزنامه ها و مجلات الکترونیکی، بروشورهای کشاورزی، و...) دسترسی محدودی دارند، اما نهادهای سازمانی و منابع سنتی (مراکز ترویج و خدمات کشاورزی، تلویزیون، همسایگان و آشنایان، فروشندگان سموم و بذور کشاورزی، و...) به میزان زیادی در دسترس کشاورزان هستند. بر اساس یافته های تحقیق، میزان اعتماد کشاورزان به مرکز تحقیقات کشاورزی، سازمان جهادکشاورزی استان، مرکز خدمات کشاورزی، و مروج کشاورزی منطقه، در حد بسیار زیادی است. اعتماد به دیگر ابزارهای اطلاع رسانی در حد متوسط و ضعیفی است. در شرایط موجود برای ارائه ی اطلاعات تخصصی در خصوص آفات و بیماری های گندم بخصوص سن گندم، مراکز ترویج و خدمات کشاورزی و مروجین کشاورزی (که دسترسی و اعتماد کشاورزان به آن ها در حد مطلوبی است)، مناسب ترین گزینه ها هستند. همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته نشان می دهد که بین سطح زیر کشت گندم، میزان تولید گندم، و میزان دسترسی و اعتماد کشاورزان به فناوری های اطلاعات و ارتباطات رابطه معنادار وجود دارد. همچنین بین سن کشاورزان و دسترسی و اعتماد آن ها به فناوری های اطلاعات و ارتباطات رابطه معنا دار اما منفی وجود دارد. مقایسه میانگین ها نشان می دهد که میزان دسترسی و اعتماد کشاورزان به فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به میزان تحصیلات، جایگاه اجتماعی، و شرکت کشاورزان در دوره های آموزشی، با هم تفاوت معنادار دارد.
    کلیدواژگان: فناوری های اطلاعات و ارتباطات، استان همدان، روستاییان، آفت سن گندم (Eurygaster integriceps Put، )
  • علیرضا سعادت صفحه 97
    آرشیوها و مراکز اطلاعات و مدارک تخصصی ادارات دولتی، شرکت ها و سازمان ها مجموعه ای از مدارک کاغذی را در خود جای داده اند که افزایش این مدارک و محدودیت های مربوط به فضا و نگهداری از یک سو، و قرارگرفتن سازمان ها در جریانی رو به سوی دولت الکترونیکی از سوی دیگر، باعث گردیده این مدارک بیش از پیش به قالب های الکترونیکی تبدیل شوند و راهبردهای مدیریت و نگهداری آنان در همان راستا تغییر یابد. راهبرد مدیریتی این نوع از منابع اطلاعاتی تحت عنوان «مدیریت مدارک و رکورد های الکترونیکی» مطرح است.
    مهم ترین مسائل در مدیریت این مدارک و رکورد ها یکدستی، اعتبار، میان کنش پذیری، توصیف و بازیابی است که نقش ابرداده ها را با توجه به قابلیت های آنان در این زمینه ها بیش تر می کند. این مقاله ضمن معرفی استاندارد جهانی مدیریت رکورد های الکترونیکی به بحث درباره استانداردهای تدوین شده رایج ابرداده ای مانند «ئی_جی ام اس»، «ای جی ال اس»، «جی آی ال اس»، و «دی سی» می پردازد.
    کلیدواژگان: مدیریت رکوردهای الکترونیکی، استاندارد ابرداده، ئی، جی ام اس، ای جی ال اس، جی آی ال اس، دی سی
  • غلامرضا فدایی، نجمه کاراندیش صفحه 111
    قوانین حق مؤلف در ایران، با توجه به شواهد امر و اذعان کارشناسان، نیاز به اصلاح و بازنگری دوباره با توجه به نیازها و امکانات جدیدی که پیش روی جامعه جوان ما است، دارند. برای رسیدن به ضوابط اجرایی مدون و قابل اجرا در زمینه تهیه و اشاعه اطلاعات به صورت دیجیتالی در فضای سایبر با رعایت حقوق مؤلفان آن باید به درک بهتری از رسالت کتابخانه ها (به عنوان مخازن اطلاعات غنی و مراکز اشاعه آن)، روند جهانی اقتصادی شدن تبادل اطلاعات، و شرایط اجتماعی جامعه رسید. مدیران برنامه ریز و تولیدکننده پایگاه های اطلاعاتی با داشتن طرح تجاری و توجه به مالکیت فکری، توجیه اقتصادی طرح کتابخانه دیجیتالی برای خود را فراهم می کنند. بنابراین، یک طرح راهبردی مکتوب برای توسعه و مدیریت مالکیت فکری می تواند برای یک دوره زمانی خاص، بسیار مؤثر باشد. زیربنا و شالوده تحقیق و ظرفیت موجود برای جذب دانش علمی و فنی، در کشورهای در حال توسعه ضعیف است و به ناگزیر باعث پایین ماندن سطح برونداد علمی و توسعه یافتگی پایین تر از حد مطلوب در این جوامع می شود. دانش جدید عمدتا در کشورهای ثروتمندتر ایجاد می شود، جایی که سرمایه گذاری و هزینه کردن در تحقیق و توسعه، بیش ترین و بالاترین سهم را دارد. در این مقاله به راهبردهای سیاسی و اقتصادی برای طراحی چرخه تولید، اشاعه و مصرف اطلاعات، با حفظ حریم مالکیت، پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: سیاست اطلاعاتی، مدیریت مالکیت فکری، کتابخانه های دیجیتالی، حق مؤلف، اشاعه اطلاعات، کشورهای در حال توسعه
  • علیرضا نوروزی ترجمه: فاطمه عموحسینی، طاهره عظیمی نیا صفحه 131
    این مقاله به تحلیل وب جهانگستر می پردازد و پرسش مهمی را مطرح می کند: آیا وب در وقت کاربران صرفه جویی می کند؟ این پرسش در چارچوب «پنج قانون وب» تحلیل شده. معنای این قوانین چیست؟ این قوانین، اصولی بنیادی هستند که درکی عمیق و اساسی از وب جهانگستر ارائه می کنند. در نخستین نگاه این قوانین ساده به نظر می رسند، اما در حقیقت، نگرشی ساده و شفاف از آن چیزی که وب باید باشد را بیان می کنند. علاوه براین، نگارنده قصد دارد کاربرد پنج قانون کتابداری رانگاناتان را برای وب بیان نماید.
    کلیدواژگان: وب جهانگستر، قوانین رانگاناتان، پنج قانون علم کتابداری، [پنج قانون وب]
  • کارن کویل ترجمه: علی اکبر خاصه صفحه 149
    دنیای فناوری اطلاعات را صحبت درباره ابرداده فرا گرفته است. به نظر می رسد امروزه هر کسی در حال ایجاد یک قالب ابرداده ای است. در «اچ تی ام ال»[2] یک برچسب
  • اسنونیت شوهام ترجمه: مرضیه یاری زنگنه صفحه 163
    این مقاله گزارشی است از نتایج یک پیمایش پرسشنامه ای بین سال های 1995-1994 از اعضای هیئت علمی دو دانشگاه در فلسطین اشغالی، تا کشف کند که آیا در اثر تغییرات فناورانه که ابزار و رسانه های جدیدی را اضافه نموده و ساختار و ترکیب مجموعه های کتابخانه ای را تغییر داده، در ارتباطات علمی نیز تغییراتی رخ داده است؟ از 2361 پرسشنامه توزیع شده 477 پرسشنامه بازگردانده شدند. این تحقیق، بر سه مؤلفه فرآیند جمع آوری اطلاعات تاکید دارد: نیاز ها و رویکردهای محققان، کانال های دسترسی به اطلاعات، و منابع اطلاعاتی. در این پیمایش 5 رویکرد اصلی به اطلاعات و 8 کانال اطلاعاتی تعریف شده اند. نتایج نشان می دهند که با وجود تغییرات وسیع رخ داده در آموزش عالی، مؤسسات و کتابخانه هایی که در طول 45 سال گذشته (که علاقه به رفتار جمع آوری اطلاعات رواج یافته) آغاز به کار کرده اند، الگوهای کسب اطلاعات، دست نخورده مانده و در برابر تغییر مقاومت نموده اند. نشریات ادواری حرفه ای هنوز مهم ترین. ابزار کسب اطلاعات حرفه ای هستند و تک نگاشت ها هنوز هم نقش مهمی ایفا می کنند
    کلیدواژگان: ارتباطات علمی، نیازهای اطلاعاتی، رفتار اطلاع یابی، محققان دانشگاهی، کسب اطلاعات علمی
  • گوئو رومای ترجمه: سلمان نظری صفحه 181
    شبکه کردن کتابخانه ها به عنوان یکی از مهم ترین اجزای تسهیلات پایه در کشور، از نظر زمینه سازی برای مشارکت در دسترسی به اطلاعات، نقش اساسی ایفا می کند. اگرچه روش های سنتی نمایه سازی یا دسترسی به متون همچنان به حیات و توسعه خود ادامه خواهند داد، اما به زودی شبکه کردن کتابخانه ها به مدل و جهت گیری جدیدی در توسعه کتابخانه تبدیل خواهد شد. نویسنده، با بحث درباره وضعیت کنونی اشتراک اطلاعات در کتابخانه های چینی، به تحلیل عوامل مؤثر بر اشتراک اطلاعات پرداخته است و پیشنهاد می کند که با به هم پیوستن اطلاعات پراکنده و نامنسجم و فراهم آوردن مخزنی باز و مشترک از منابع اطلاعاتی که سبب ترویج اشتراک منابع در جامعه می شود، در هر منطقه، یک مرکز شبکه سازی تعاونی برای کتابخانه های منطقه ای تاسیس گردد.
|
  • Eslam Nazemi *, Raana Forsati, Somayeh Rahmani, Maryam Ghanbari Page 1
    Presently, the need for developing software addressing shifting needs, rapid analysis, easy risk management and adaptability to changing environment, has turned into an irrefutable principle. Initial comprehensive planning and pre-production heavy design which are common to heavy-load methods can no longer respond to such needs. The high volume of documentations generated in these methods, could increasingly reduce the pace of system development. For reasons stated, innovative techniques for software development becomes imperative. In recent years, new methods based on the needs stated have been developed. These methods are known as light-weight methods. These methods in addition of expediting software analysis and development stages, can concurrently adapt the project with new changes and needs during the production process. Due to the absence of any clear-cut frame-work for software development using light-weight methods, it is a difficult task to evaluate and adopt any particular method based on project attributes. Following a comprehensive analysis of rapid methods and review of strengths and weaknesses of each, the present paper provides a comprehensive comparison based on 16 main criteria. Therefore, it makes it easy to choose an appropriate method based on special requirements of a given project.
  • Mohammad Ali Zaki * Page 29
    The advent of the third millennium witnessed the culmination of two decades of interest expressed by social researchers about the importance, status and utilization of ICT, particularly the Net, concerning scientific production in the areas of theory-formation and research. Part of this scientific output dealt with measurement of internet attitude. The present paper attempts to test, measure and validate internet attitude scales. It offers the findings of a survey conducted among 200 students, both male and female, at Isfahan University and Isfahan University of Medical Science. Standard Dinev and Koufteros questionnaire was used. It measures two kinds of attitude towards internet use and self-efficacy. Using factor analysis, the present paper investigated the reliability of two sets of questionnaires. Both possessed appropriate internal consistency. Construct Validity was confirmed using factor analysis. The statements incorporated within the research instrument could be distinguished and therefore offers a suitable tool for evaluating internet attitude.
  • Assiyeh Pour- Emam- Ali *, Mehrdokht Vazirpour Keshmiri Page 59
    The present study investigates the feasibility of establishing document delivery services in special libraries in Tehran. Document delivery services is copyright-cleared hard copy or electronic copy supply to individuals or corporations on a non-profit or for-profit basis. A descriptive survey was conducted over 105 special libraries located within Tehran. Capabilities studied included manual and automated equipments, skilled and motivated manpower, adequate budget and etc. Investigations show that 8.42% of these libraries use web-sites for resource location. 5.43% employ bibliographies. 5.36% of users lodge their requests by phone. 2.32% of the libraries receive requests in person. 3.14% of librarians are familiar with English while 6.28% are familiar with IT. 5.27% of the libraries studied use British library Document Supply Center at Boston Spa as their primary source of Foreign Document acquisition. 5.32% of the libraries consider membership in Interlibrary Cooperative Schemes as appropriate means of meeting patrons’ information needs. Maximum request response time is 3-4 weeks. 3.28% of the requests are for books. 6.88% of the special libraries, lack staff training courses for skill acquisition in the area of document delivery. 8.29% of libraries cite lack of adequate equipment as the main document delivery obstacle. The findings demonstrate the document delivery service among special libraries in Tehran is not appropriate given the existing capabilities.
  • Heshmatullah Saadi * Page 77
    Varying forms of ICT is used nowadays to disseminate information and innovations among farmers. The present study investigates the level of access and confidence in various information and communication technologies with respect to pest control (e.g. Sunn Pest). A survey was performed over wheat farmers in Hamedan Province. 203 farmers where selected using multi-level, multi-step sampling. The required data was collected using a questionnaire composed of 35 open and two closed questions. Findings demonstrated that Hamedani Farmers have limited access to modern information sources such as computers, e-journals and e-magazines, and agricultural brochures. Organizational institutions and traditional sources of information such as agricultural extension and service centers, TV, neighbors and friends, Agricultural suppliers and such are increasingly available to these farmers. The findings demonstrates that farmers have high confidence in agricultural research center, Hamedan Agricultural Jahad Organization and regional agricultural service and extension. Given the current situation regarding presentation of specialized information on wheat pests and diseases, particularly the Sunn Pest, Agricultual extensions and Service centers that are highly available to the farmers, pose the most viable choice. There seems to be a significant correlation between area planted, level of production and farmers’ access and confidence in ICT. There is a significant, but negative correlation between farmers’ age and their confidence in ICT. Level of access to and confidence in ICT seems to have significant correlation with level of education, social standing and participation in training courses.
  • Ali Reza Saadat * Page 97
    Archives and special documentations and information centers within government offices, companies and organizations house a collection of paper documents within themselves. The rising number of these documents and storage space limitation on one hand, and current organizational trend towards e-government on the other, had caused these documents to be increasingly converted into electronic format with concomitant change in management and preservation strategy. Electronic Document and Records Management or EDRM is one such management strategy. The most important management issues are consistency, authority, interface, description and retrieval. These issues emphasize the role of metadata given their unique capabilities in this respect. The present paper, while introducing the international standards in Electronic Record Management, would discuss the common metadata standards drafted such as e-GMS, AGLS, GILS, DC.
  • Golamreza Fadaei Araghi, Najmeh Karandish * Page 111
    The consensus among experts is that Iranian Copyright Laws are in dire need of review and revision given the new requirements and capabilities facing our young society. In order to arrive at well-written and operationally sound regulations governing generation and dissemination of digital information within the cyberspace – while protecting the rights of their author - one needs to have a better understanding of libraries’ mission (as repositories and distribution point for rich information), global trend of information exchange economization, and social conditions. Having a business plan and taking note of intellectual property, database managers and providers must draw up economic justification for their digital libraries. Thus a written strategic plan for development and management of intellectual property could be effective over a specific time period. The research infrastructure and foundations and existing capacity for absorbing scientific and technical knowledge, is weak in developing countries. This inevitably leads to these societies maintaining a less than desired low scientific output and development. New knowledge is generated in richer countries where research and development capital expenditure is higher. The present paper deals with the political and economic strategies involved in designing the information production, distribution and consumption cycle while protecting proprietary.
  • Fatemeh Amoohosseini *, Tahereh Aziminia Page 131
    This paper analyzes the Web and raises a significant question: Does the Web save the time of the users? This question is analyzed in the context of Five Laws of the Web. What do these laws mean? The laws are meant to be elemental, to convey a deep understanding and capture the essential meaning of the World Wide Web. These laws may seem simplistic, but in fact they express a simple, crystal-clear vision of what the Web ought to be. Moreover, we intend to echo the simplicity of Ranganathans Five Laws of Library Science which inspired them
  • Ali Akbar Khaseh * Page 149
  • Marzieh Yari Zanganeh * Page 163
    Reports results of a 1994-1995 questionnaire survey of faculty members in two Israeli universities, to discover whether changes in scholarly communication have occurred in the wake of technological changes that have added new media and tools and altered the structure and composition of library collections 477 questionnaires were returned out of 2361. Research focused on three components of the information gathering process: the researchers needs and approaches, channels of access to information, and information sources. Five basic approaches to information and eight information channels were defined. Concludes that, despite extensive changes in higher education, institutions and libraries that have occurred during the previous 45 years since the interest in information gathering behaviour began, patterns for obtaining information remain conservative and have resisted transformation. Professional periodicals are still the most important tools for obtaining professional information and monographs still play a major role.
  • Salman Nazari * Page 181
    As one of the most important components of a nations basic facilities, the networking of the library plays a vital role in terms of promoting the sharing of access to information. Although the traditional methods of literature indexing and accessing will continue to exist and develop, library networking will become the new model and the direction for the development of the library. Through the discussion of the current situation of information sharing in the Chinese library, the author analyzes the factors that affect information sharing and proposes establishing a cooperative networking center for regional libraries in one region by linking together dispersed information and assembling an open, shared repository of information resources, which will promote literature resources sharing throughout society.