فهرست مطالب

پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی - سال پانزدهم شماره 1 (پیاپی 51، بهار 1388)

فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال پانزدهم شماره 1 (پیاپی 51، بهار 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/02/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سید محمد اعرابی، سعید موسوی * صفحه 1

    به منظور تعریف الگویی برای مدیریت دانش در پژوهشگاه ها برای ارتقای عملکرد آنها، پس از مطالعه ادبیات موجود در این حوزه مشخص شد که سه دیدگاه اصلی در خصوص مدیریت دانش و جایگاه آن در سازمانها وجود دارد. یک دیدگاه به مفهوم مدیریت دانش همچون مفاهیمی نظیر مدیریت تحول و مدیریت تغییر در سازمانها می نگرد. دیدگاه دوم معتقد است که در هر حوزه ای از سازمانها که بر اساس مدلهای مختلف از جمله مدل زنجیره ارزش پورتر مفهوم و جایگاه مدیریت اطلاعات تعریف شده است، می توان آن را با مدیریت دانش جایگزین کرد. دیدگاه سوم به مفهوم مدیریت دانش از دیدگاه سیستمی و استراتژیک نگریسته است. بر اساس دیدگاه سوم استراتژی مدیریت دانش به عنوان یک استراتژی وظیفه ای تلقی می شود و در کنار سایر استراتژی های وظیفه ای قرار می گیرد. در این پژوهش مفهوم مدیریت دانش از منظر دیدگاه سوم مدنظر بوده است و پس از مطالعات فراوان در حوزه ادبیات مربوط به مفهوم مدیریت دانش این دیدگاه انتخاب و بر اساس آن مدل مفهومی پژوهش طراحی و پیشنهاد شده است. فرضیه اصلی پژوهش به این شکل تعریف شده است که هماهنگی بین استراتژی های دانش، تولید و توسعه دانش، انتقال دانش و به کارگیری دانش در پژوهشگاه ها با توجه به استراتژی کار پژوهشگاه ها به ارتقای عملکرد آنان منجر می شود.برای آزمون این فرضیه جامعه آماری پژوهشگاه های وابسته به سازمانها و موسسات دولتی در نظر گرفته شدند که مقایسه عملکرد آنان با میزان هماهنگی استراتژی های اتخاذ شده توسط آنها در حوزه سیستم مدیریت دانش و زیر سیستم های آن می توانست محمل خوبی برای آزمون فرضیه پژوهش باشد. پس از انتخاب نمونه معرف جامعه آماری، پرسشنامه ای طراحی شد و پس از آزمون روایی و پایایی آن در اختیار پژوهشکده های عضو نمونه جامعه آماری قرار گرفت. پرسشنامه حاوی دو دسته سوال بود که یک دسته سوالات با پاسخهای بسته بودند که بر اساس درجه بندی لیکرت از 1 تا 5 تقسیم شده بودند و پاسخهای ارائه شده در این بخش از پرسشنامه داده های کمی آزمون فرضیه را تشکیل می دادند. گروه دوم سوالات پرسشنامه سوالات با پاسخهای باز بودند که پاسخهای تشریحی و تفصیلی به آنها داده های کیفی آزمون فرضیه را تشکیل می دادند. پس از توزیع و جمع آوری پرسشنامه ها، داده های کمی با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل آماری شدند. داده های کیفی هم با روش تحلیل محتوا، تحلیل و با تعریف شاخص هماهنگی کمی شدند و در نهایت، تحلیل آماری هم در خصوص آنها انجام شد. نتیجه نهایی هر دو تحلیل کمی و کیفی داده های جمع آوری شده حاکی از تایید فرضیه اصلی مطرح شده در پژوهش است.

    کلیدواژگان: مدیریت دانش، نقاط مرجع استراتژیک، پژوهشگاه، تحلیل محتوا و هماهنگی استراتژیک
  • امیرحسین کهن، بختیار شعبانی ورکی، فریبرز رحیم نیا صفحه 27
    هدف اصلی از این پژوهش بررسی رابطه میان باورهای معرفت شناختی مدیران با نگرش آنها درخصوص برنامه ریزی استراتژیک است. در این مطالعه از تحقیق کمی غیر آزمایشی آینده نگر تبیینی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل رؤسا ومعاونان دانشگاه های دولتی، آزاداسلامی و علوم پزشکی شمال شرق ایران است که در سال تحصیلی 87 -1386، مشغول به فعالیت بوده اند. از کل 82 نفر رئیس و معاونان این دانشگاه ها، 54 نفر به پرسشنامه های مربوط پاسخ دادند. در این تحقیق به دلیل حجم محدود جامعه آماری، به جای نمونه گیری از روش سرشماری استفاده شده است. برای گردآوری داده های مربوط به باورهای معرفت شناختی از «پرسشنامه باورهای معرفت شناختی شومر» و برای بخش برنامه ریزی استراتژیک از پرسشنامه «سنجش نگرش نسبت به برنامه ریزی استراتژیک» استفاده شده است. برای تجزیه وتحلیل داده های به دست آمده از تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان می دهد که بین باورهای معرفت شناختی مدیران و نگرش آنها درخصوص برنامه ریزی استراتژیک رابطه معنی داری وجود دارد. بنابراین، مدیرانی که دانش را نسبی، اکتسابی و پیچیده و فرایند فراگیری آن را تدریجی تلقی می کنند، توجه بیشتری به برنامه ریزی استراتژیک از خود نشان داده اند.
    کلیدواژگان: باورهای معرفت شناختی، برنامه ریزی استراتژیک و نظام آموزش عالی
  • نیر رمضانی، منیره پناهی*، محمدحسن پرداختچی صفحه 51

    در این تحقیق، با استفاده از مدل اسلوکوم و همکاران، میزان برخورداری مدیران دانشگاه های دولتی شهر تهران از قابلیتهای مدیریتی مطالعه و بررسی شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که قابلیتهای برنامه ریزی و مدیریت، کار تیمی و خودگردانی جامعه مدیران مورد بررسی در سطح خوب و قابلیت آگاهی های جهانی این مدیران در سطح متوسط قرار دارد. همچنین، قابلیت ارتباطی و اقدام استراتژیک این مدیران در سطح متوسط تا خوب است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که رابطه معناداری بین متغیرهای تعدیل کننده نوع دانشگاه (پلی تکنیک/جامع)، مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی و سابقه خدمت مدیران و معاونان دانشگاه های مورد بررسی و میزان برخورداری آنها از قابلیتهای مدیریتی وجود ندارد، اما بین جنسیت و موقعیت سازمانی افراد و قابلیتهای آگاهی های جهانی و خودگردانی آنها رابطه معناداری وجود دارد. نتایج بررسی های عمیق تر نیز نشان می دهد که زنان و مدیران صفی به ترتیب از امتیاز بیشتری نسبت به مدیران مرد و مدیران ستادی در قابلیتهای آگاهی های جهانی و خودگردانی برخوردارند.

    کلیدواژگان: قابلیتهای مدیریتی، مدیران دانشگاه، قابلیت آگاهیهای جهانی، قابلیت خودمدیریتی، جنسیت و موقعیت سازمانی
  • رضا منیعی، کارو لوکس، مقصود فراستخواه صفحه 73
    فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از فناوری های نوین نقش مهمی در توسعه جوامع داشته است. مطالعه حاضر نشان می دهد که این فناوری به عنوان یکی از زیرساختهای مهم نظامهای علمی عمل می کند. بر اساس یافته های تحقیق، میان نشانگرهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه علمی در سطح کشورها همبستگی معنا داری وجود دارد. همچنین، روابط بین نشانگرهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه علمی و میزان همبستگی آنها به صورت یک نقشه شناختی نشان داده شده است. نقشه شناختی به عنوان یکی از ابزارهای مفید برای شناخت، توصیف و مدلسازی نظامهای پیچیده می تواند به کار برده شود. همبستگی های معنادار مثبت بالا میان نشانگرهای فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند کاربران اینترنت، پهنای باند دسترسی به اینترنت، اعتبارات فناوری اطلاعات و ارتباطات و... با نشانگرهای توسعه علمی مانند تعداد مقالات و پتنت ها از یک سو و بحث انگیز بودن نشانگرهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورمان از سوی دیگر، می تواند کشورمان را در دستیابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله در خصوص علم و فناوری با مشکل مواجه سازد. بنابراین، کسب مقام اول علم و فناوری در منطقه نیازمند توسعه زیرساختهای لازم و مورد نیاز است که یکی از زیرساختهای مهم فناوری اطلاعات و ارتباطات است که باید به آن توجه شود.
    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعه علمی، تولید دانش و نقشه شناختی
  • فرهاد عباسی، حجت الله حاجی حسینی صفحه 99
    در این مقاله فعالیتهای حل مسئله، که متضمن پالایش، ایجاد، به کارگیری مجدد ایده ها، اصلاح و حتی رد آگاهانه دانش فنی موجود و قبلی توسط بنگاه هاست، به عنوان «استراتژی جستجوی نوآوری» در نظر گرفته شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی «میزان تمایل» بنگاه های صنعتی کشور به ایجاد ارتباط با نهادهای علمی به ویژه دانشگاه ها به عنوان منابع دانش جدید در فعالیتهای نوآوری است. شناسایی عوامل مؤثر بر تصمیم بنگاه های صنعتی به منظور تعامل با نهادهای مذکور از منظر استراتژی جستجوی نوآوری از دیگر اهداف این پژوهش است. اطلاعات و داده های حاصل از نتایج پژوهشهای میدانی برای تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیات پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی است که بیش از نیمی از بنگاه های صنعتی مورد مطالعه دارای ارتباط نسبتا ضعیف با نهادهای علمی اند و صرف داشتن واحد تحقیق و توسعه(R&D) و اختصاص درصدی از فروش برای فعالیتهای R&D در بنگاه های صنعتی به افزایش تمایل بنگاه های مذکور به برقراری ارتباط و همکاری با نهادهای علمی منجر نشده است، بلکه بنگاه هایی که پژوهشگران بیشتری در واحدهای R&D آنها شاغل بوده اند، ارتباط و تعامل نسبتا بهتری دارند. در مجموع، شدت ارتباط و تعامل با نهادهای علمی در آن دسته از بنگاه های صنعتی بالاست که از توانمندی بالایی در اجرای تحقیقات پایه برخوردار هستند.
    کلیدواژگان: جستجوی نوآوری، نهادهای علمی، دانشگاه، مراکز تحقیقاتی، بنگاه های صنعتی و ایران
  • مهرداد مدهوشی، محمدرضا زالی، نسیم نجیمی صفحه 121
    بخش آموزش به طور اعم و آموزش عالی به طور اخص یکی از پایه های اصلی توسعه هر کشور محسوب می شود. لذا، ارزیابی و بهبود مستمر کیفیت آموزش و یادگیری در آموزش عالی طی دهه های اخیر از سوی دانشگاه ها در سراسر جهان مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است. از این رو، در این مقاله روش گسترش مشخصه های کیفی در دوره دکترای رشته مدیریت دانشگاه های دولتی ایران (تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرس، علامه طباطبایی و اصفهان) با هدف ارزیابی و بهبود کیفیت برنامه های آموزشی ارائه شده در این دوره مطالعه شده است. در این پژوهش80 نفر از 328 دانشجوی دوره دکترای مدیریت در نیمسال دوم تحصیلی 87-1386 در دانشگاه های یاد شده به عنوان نمونه انتخاب شده اند و برای گردآوری داده ها از نمونه مورد نظر از پرسشنامه استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مهم ترین خواسته های دانشجویان دکترای مدیریت «کسب جدیدترین تجارب سازمانی، تبحر یافتن در مهارتهای تحلیلی، ترغیب دانشجویان به تفکر، مفید و کافی بودن منابع معرفی شده، مثالها و تکالیف ارائه شده، داشتن روحیه انتقادپذیری استاد درس و توانایی علمی و میزان تسلط وی بر موضوع درس» است که باید مورد توجه طراحان این مقطع تحصیلی قرار گیرد. همچنین، یافته های پژوهش نشان می دهد که بین میزان اهمیت خواسته ها از نظر دانشجویان و میزان دستیابی آنها به خواسته هایشان تفاوت معناداری وجود دارد و ضرورت گذر از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب به روشنی درک می شود.
    کلیدواژگان: آموزش عالی، تحصیلات تکمیلی، گسترش مشخصه های کیفی(QFD)، کیفیت آموزش عالی و ندای مشتریان
  • جواد پورکریمی صفحه 155
    رضایت شغلی به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار در شغل محسوب می شود و تحقیقات متعددی در این زمینه انجام شده است. انگیزش پیشرفت نیز به عنوان سازه ای که در گرایش افراد به خوداشتغالی تاثیر بسزایی دارد، شناخته می شود. سؤال اصلی این مطالعه این است که آیا تفاوت معنی داری بین رضایت شغلی و انگیزش پیشرفت افراد خود اشتغال و غیرخود اشتغال وجود دارد؟ این مطالعه با هدف بررسی و مقایسه انگیزش پیشرفت و رضایت شغلی دانش آموختگان دانشگاهی در دو بخش خوداشتغال و غیرخوداشتغال انجام شده است. نمونه مورد مطالعه این تحقیق 148 نفر از دانش آموختگان رشته کشاورزی سراسر کشور بودند که 78 نفر آنها خود اشتغال و 70 نفر نیز غیر خود اشتغال بوده اند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته رضایت شغلی [با ضریب قابلیت اعتماد 84/0] و پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس [با ضریب قابلیت اعتماد73/0] استفاده شده است که به صورت پستی برای نمونه های مورد بررسی ارسال شد. نتایج به دست آمده نشان داد که انگیزش پیشرفت دانش آموختگان خوداشتغال به طور معنی داری از دانش آموختگان غیر خود اشتغال بالاتر است (p<0/01). همچنین، رضایت شغلی افراد خود اشتغال نیز از رضایت شغلی افراد غیر خود اشتغال به طور معنی داری بالاتر است(p<0/01).
    کلیدواژگان: رضایت شغلی، انگیزش پیشرفت، خود اشتغال، دانش آموختگان و کشاورزی
|
  • Dr. Seyed Mohammad Aarabi, Dr. Saeid Mousavi Page 1

    In order to identify a model for knowledge management in research centers performance promotion, after studying the literature, it was so clarified that there are three basic views regarding knowledge management and its position in organizations. One view looks upon knowledge management concept as such concepts as change management and transformation management in the organization. The second view believing that in each department of the organizations, the information management concept and position have been defined, it can be replaced by knowledge management. The third view looks upon the knowledge management concept from the systemic and strategic viewpoint. In this research, the researcher's view to the knowledge management concept is of the third view and on same basis, the conceptual model of research has been designed and suggested. The main theory of research has been so defined as: Alignment among knowledge strategies, knowledge production and development, knowledge transfer and knowledge application in research centers, leads to their performance promotion. To experiment this theory, the sample representing the statistical society selected, a questionnaire was designed and, after its validity and reliability tests, was distributed among the research centers of the target statistical society. After distribution and collection of the questionnaires, the quantitative data were statistically analyzed by SPSS software. The qualitative data were analyzed via content analysis method, and quantitatively coordinated by index definition. Finally, statistical analysis was conducted. The final results of both quantitative and qualitative analysis approved the main theory set forth in research.

  • A. Kohan, Dr. B. Shabani Varaki, Dr. F. Rahimnia Page 27
    The main purpose of this research is scrutiny relation between university presidents and vice- president's epistemological beliefs with their attitude towards strategic planning. The method utilized in this research was quantitative - non-experimental – descriptive - prospective. A total of 54 questionnaires were sent to the presidents and vice- presidents to assess their assumptions about the nature of knowledge including: simple, certain, innate, and quick (SCIQ) and, attitude towards strategic planning. The population includes all presidents and their deputies in all State, Islamic Azad and Medical Science Universities of northeast of Iran during 2007-2008. Regression analysis is used to analyze the data. The result indicates that there is a strong relationship between the presidents and vice- president's epistemological beliefs and their attitude towards strategic planning. This means that the presidents and their deputies who spot science relative, acquisitive and complex and gradual process of learning, they have more attendance to the strategic planning.
  • Nayer Ramazani, Monireh Panahi, Dr. Mohammad Hassan Pardakhtchi Page 51

    This article studies the management competencies of managers of universities in Tehran, using Slocum and colleague's (date) model. The findings show that "Planning and Management", "Team Working" and "Self Management" competencies of the interviewed managers are at high levels and "Universal Awareness" competency is at the average level. But their "Communication" and "Strategic Action" competencies are between average and high levels. The findings of this study also show that there isnt any meaningful relationship between the "Type of University (Technical/ General)", "Field of Study", "Degree", "Years of Experience" of managers and their management competencies. But there is a meaningful relationship between manager's gender and position and their "Universal Awareness" and "Self Management" competencies. A deep analysis indicates that in "Universal Awareness" and "Self Management" competencies, women are more competent than men and Line managers are more competent than Staff managers.

  • Reza Maniee, Dr. Caro Lucas, Dr. Maghsoud Farasatkhah Page 73
    Information and communication technology is increasingly important to the science development, because the application and development of different tools of information and communication technology helps the accumulation, recombination, and innovation of knowledge capital. The findings of this research show that there are significant correlations between the information and communication technology and science development indicators in the countries. Also the correlations between information and communication technology and science development indicators are shown by a cognitive map. Cognitive maps can be used as useful tools for recognition, description and modeling of the complex systems. There are positive high significant correlations between internet users, international internet bandwidth and information and communication technology expenditures with journal articles and patents. In the other hand, there are inadequate information and communication technology indicators in Iran. These issues can bring about problems in achieving the goals of the science and technology expressed in Iran’s twenty-year vision plan. Hence, to achieve the first rank in the science and technology in the region, we need to provide and develop the required infrastructures as one of the important infrastructures is information and communication technology which is necessary to be paid more attention.
  • Page 99
    This paper considers innovation search strategy as problem-solving activities by firms that involve the screening, creation and re-use of ideas, modification, and intelligent rejection of new and old know-how. Its aim is to investigate existing innovation search strategies of Iranian industrial firms and analyze the affecting factors on decision of firms to select scientific institutions in particular universities to acquisition of new economic knowledge on a theoretical framework based. In our empirical study of 39 Iranian industrial firms based on a survey performed by IROST, found that there are weak linkage between firms and scientific institutions. The results suggest that firms with higher basic research capabilities have likely better linkage with the scientific institutions.
  • Dr. Mehrdad Madhoushi, Dr. Mohammad Reza Zali, Nasim Najimi Page 121
    Generally education and specially higher education is one of the main development bases of each country. So, evaluation and continuous quality improvement of education and learning in higher education during in recent decades has been considered by the universities of the world. This study applies Quality Function Deployment (QFD) technique to evaluate and improve the quality of educational programs. The target population consists of PhD students who study in the management course in public universities in Iran (Tehran, Beheshti, Allame Tabatabaee, Tarbiat Modarres and Esfahan), during the second semester of 2007-08. 80 members out of 328 members of statistical population were selected. A questionnaire was used for data collection the selected sample. According to the results of this study, the most important quality requirements, as perceived by students are: Acquiring the latest organizational experiences / Proficiency in analytical skills / Stimulate students’ thinking / Proposing useful and sufficient references, examples and assignments / the Professors’ scientific ability and their criticism morale. Moreover, regarding the results, there is significant difference between requirements importance level and access of students in their requirements. Thus, it would be necessary to change from existing situation to desired situation in which the mentioned indices are categorized from low to high.
  • Javad Pourkarimi Page 155
    Achievement motivation is one of the most important factors in occupations and there have been different researches in this regard. It has been recognized that achievement motivation is also another construct in the tendency of people to self employment. The major question in this study was to find out if there was a recognizable difference in job satisfaction and achievement motivation between self employed and non self employed people. Therefore the goal of this study was to compare achievement motivation and job satisfaction between self employed and non self employed graduates of agriculture. The sample of this research was 148 agriculture graduates, 78 of them were self employed and the rest were non self employed. For gathering data questionnaires of job satisfaction (Alfa=0.84) and achievement motivation (Hermens questionnaire with Alfa=0.73) was used and were sent by post to the samples. Results showed that achievement motivation and job satisfaction in self employed graduates were much more significant with compare to non self employed graduates (P<0.01).