فهرست مطالب

فصلنامه ذهن
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 18، تابستان 1383)

  • تاریخ انتشار: 1383/05/11
  • تعداد عناوین: 10
|
  • صفحه 1
  • هیلاری پاتنم ترجمه: حسن میانداری صفحه 3
    در این مقاله هیلاری پاتنم به نقد آرای پوپر درباره روش شناسی علمی می پردازد. وی دیدگاه پوپر درباره استقرا را تبیین و سپس آن را نقد می کند. به اعتقاد پوپر اگرچه دانشمندان از استقرا استفاده نمی کنند اما نظریه های علمی می توانند از راه استقرا تقویت شوند. بدین سان پوپر، نظرگاه خاصی درباره استقرا دارد و تا اندازه ای نقش آن را در علم می پذیرد.
    کلیدواژگان: تقویت، استقرا، روش شناسی علمی، علم متعارف
  • عبدالحسین خسروپناه صفحه 29
    استقرا مساله ای است که فیلسوفان از زمان ارسطو تاکنون در باب آن سخن گفته اند مشکل اساسی در مساله استقراء این است که چگونه می تواند با مشاهده پاره ای از مصادیق به نظریه یا فرضیه کلی دست یافت. اندیشمندان فلسفه علم رویکردهای گوناگون عقل گرایی، تجربه گرایی، حساب احتمالات، نظریه پارادایمی و غیره را مطرح کرده اند شهید صدر در کتاب الاسس المنطقیه للاستقراء ضمن نقد دیدگاه های فیلسوفان مغرب زمین به ارائه نظریه نوینی پرداخته است وی در این نظریه، دلیل استقرایی را در مرحله توالد موضوعی و تولد ذات تفسیر کرده و با تقسیم یقین به منطقی، ذاتی و موضوعی، و با استمداد از علم اجمالی در علم اصول، یقین در دلیل استقرایی را موجه می سازد. چالش های مبانی منطقی استقرا در مرحله توالد موضوعی و تولد ذاتی و عیار نقدهای این نظریه در پایان مقاله بیان شده است.
    کلیدواژگان: استقرا، یقین، علم اجمالی، توالد موضوعی، توالد ذاتی
  • احمدرضا همتی مقدم صفحه 59
    سئوالی محوری در فلسفه ذهن و علوم شناختی مطرح است که: تا چه حدی دو شخص باید یک واژه را به طریق یکسانی بفهمند، برای آن که مفهوم یکسانی را به واسطه آن واژه بیان کنند؟ یک پاسخ کل گرایانه که برجرفته از رای کواین و ویتگنشتاین است، بیان می دارد که فهم آنها بایستی یکسان باشد. اما نظریه غیرکل گرایانه دیگری که توسط «برج» ارائه شده است تاکید دارد که یک فهم حداقلی برای آنکه دو شخص مفهوم یکسانی را به واسطه یک واژه بیان کنند کافی است.
    مقاله حاضر ارتباط بین پزشک و بیمار را از دیدگاه «کل گرایی معنایی» و نظریه «غیرکل گرایانه تملک مفهوم» مورد بحث قرار می دهد و نشان می دهد که فهمی حداقلی برای ایجاد رابطه بین پزشک و بیمار مطلوب تر از دیدگاه کل گرایانه است.
    کلیدواژگان: رابطه بین پزشک و بیمار، کل گرایی معنایی، زبان پزشکی، نظریه غیر کل گرایانه تملک مفهوم
  • الکساندر برد، الکس رزنبرگ ترجمه: پیروز فطورچی صفحه 81
    مقاله حاضر ترجمه بخش هایی از دو فصل از دو کتاب درسی در حوزه فلسفه علم است که به بررسی برخی از مهم ترین مسائل مربوط به تبیین می پردازد. بخش اول به انواع تبیین و طبقه بندی آن اختصاص دارد. در این بخش بر این حقیقت تاکید می شود که یکی از راه های تفاوت تبیین ها، به نوع اطلاعاتی که آنها به دست می دهند بستگی دارد. این امر، مستلزم آن است که یک مؤلفه عینی و در عین حال غیرمعرفتی در تبیین ها وجود داشته باشد. بررسی این مؤلفه که مؤلفه متافیزیکی خوانده می شود پیامد های مهمی را برای نگرش ما نسبت به علم و به طور کلی، جهان بینی به دنبال دارد. در بخش دیگری از این مقاله به ضرورت ارائه نظریه ای برای تبیین علمی پرداخته می شود. در این بخش، روشن می شود که تامل فلسفی درباره علم، امری ضروری و گریزناپذیر است. بخش سوم این مقاله به بررسی ابعاد و مسائلی اختصاص دارد که در چارچوب تلاش های انجام شده برای تعریف تبیین علمی مطرح شده اند. از جمله پرسش هایی که در این بخش مورد توجه قرار می گیرد چرایی و چگونگی ارتباط قانون علمی با تبیین علمی است و به این مناسبت مباحثی درباره نقش علیت در تبیین مطرح می شود. بخش پایانی این مقاله به ویژگی تبیین کنندگی قوانین می پردازد.
    کلیدواژگان: تبیین، علیت، مؤلفه عینی، قانون فراگیر، تبیین علی
  • کارل پوپر ترجمه: غلامرضا نظریان صفحه 109
    در این مقاله پوپر به نقدهای کوهن به دیدگاه خودش پاسخ می دهد. به اعتقاد پوپر، کوهن آرای او را یا به خوبی درک نکرده است یا آنکه آنها را درست تفسیر نمی کند. پوپر بر این باور است که تاریخ علم آنچه را که کوهن آن را علم متعارف می خواند تایید نمی کند و ایده رجوع به جامعه شناسی یا روان شناسی جالب اما مایوس کننده است. «منطق کشف» از «روان شناسی پژوهش» نکات کمتری می آموزد اما دومی می تواند برای اولی آموزنده تر باشد.
    کلیدواژگان: علم متعارف، پارادایم، منطق کشف، روان شناسی پژوهش
  • معرفی کتاب
    صفحه 121
  • صفحه 143
    منبع اصلی مورد استفاده در این بخش کتاب راهنمای معرفت شناسی است که دو تن از اساتید معرفت شناسی، یعنی جاناتان دنسی و ارنست سوسا آن را ویرایش کرده اند و 137 تن از اساتید دانشگاه های جهان در نوشتن آن همکاری داشته اند. کتاب نخستین بار در سال 1992 توسط انتشارات بلک ول منتشر و پس از آن بارها تجدید چاپ شده است. البته در نوشتن مقاله های این بخش علاوه بر کتاب گفته شده از سه منبع زیر نیز استفاده می شود:I. A Dictionary of Philosophy، edited by Thomas Mautner، Oxford: Blackwell، 1996.
    II.The Cambridge Dictionary of Philosophy، General editor، Robert Audi، Cambridge: Cambridge University Press، 1995.
    III.The Oxford Companion to Philosophy. Edited by Ted Hondrich. Oxford: Oxford University Press، 1995.
  • لاری لائودن صفحه 157
    لائودن، فیلسوف علم آمریکایی، متولد 1941 است. او از دانشگاه پرینستون امریکا دکترا گرفته است و در دانشگاه های پیتسبورگ و هاوایی تدریس کرده است. اثر اصلی او در فلسفه علم کتاب پیشرفت و مسائل آن (Progress and Its Problems) است که بار نخست در 1977 از سوی انتشارات دانشگاه کالیفرنیا منتشر شده است. (بعد از این در روایت آرای لائودن به این کتاب ارجاع خواهیم داد). او در آغاز پیش گفتار همین اثر از بخت نیک خودش یاد می کند که فرصت یافته است شاگرد یا همکار بسیاری از محققانی باشد که حاصل تحقیقاتشان در شکل گیری هویت تاریخ و فلسفه علم معاصر نقش اصلی را داشته است. او از جمله از این متفکران نام می برد: کارل همپل، تامس کوهن، بوخندال، پاول فایرابند، کارل پوپر، ایمره لاکاتوش، آدولف گرونباؤم (Adolf Grünbaum). لائودن یادآوری می کند که همه این متفکران در «آموزه های التقاطی» کتابش اثر داشته اند (ص ix). لائودن اظهار می دارد نمی تواند معین کند که رهیافت اش به علم تا چه اندازه به هر یک از این متفکران مدیون است؛ اما در حالت کلی دین کتاب به آنها بزرگ و فوق العاده است: «هر اصالتی که ممکن است در این کتاب باشد تقریبا به طور کامل از بصیرت ها و بینش ها (و در پاره ای موارد