فهرست مطالب

نشریه آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث
سال سوم شماره 2 (پیاپی 6، پاییز و زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/07/18
  • تعداد عناوین: 6
|
  • مقاله پژوهشی
  • عبدالهادی فقهی زاده *، زهرا مومنی صفحات 1-19
    خودانگیزشی، نیرویی اکتسابی است که انسان با دستیابی به آن، بدون اثرپذیری از چالشها یا مشوقهای بیرونی، می تواند خود را به انجام یا اجتناب از کاری مکلف کند. قرآن و نهج البلاغه، دستیابی به چنین نیروی عظیمی را برای رسیدن انسان به کمالی که خداوند برای او در نظر گرفته است، ضروری می دانند و راهکارهای عملی ای برای رسیدن به خودانگیزشی بیان کرده اند که هریک می تواند عامل ایجاد یا تقویت خودانگیزشی در انسان باشد. اولین عامل، اعتقاد به حب خداوند نسبت به مخلوقات است که توجه به تجلیات آن، انسان را در این مسیر یاری می دهد. عامل دوم، هدفمندی است که در ایجاد و دوام خودانگیزشی نقش اساسی دارد. عامل سوم، تربیت نفس بعنوان عاملی موثر در کنترل خواستهای نفسانی به منظور رسیدن به خودانگیزشی است. عامل چهارم، داشتن نگرش پندپذیر و عبرت آموز در زندگی و آخرین عامل، الگوپذیری مناسب در راستای هدف اصلی زندگی است. در این مقاله سعی شده بر اساس آیات و روایات و با تاکید بر سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه، این عوامل، شناسایی و تجزیه تحلیل شوند.
    کلیدواژگان: انگیزش، خودانگیزشی، هدفمندی در زندگی، تربیت نفس، عبرت آموزی، الگوپذیری
  • سهراب مروتی، مهدی اکبرنژاد، امین ذوالفقاری فر * صفحات 21-42
    صبر، مادر فضیلت ها و از پربسامدترین واژگان قرآن کریم است. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، مولفه های اساسی صبر را در قرآن کریم بررسی کرده، مصادیق بارز آن را در سوره ی یوسف (ع) مطرح نموده و در لابه لای مباحث، ضمن تشریح رفتارهای یعقوب و یوسف (ع) ، برداشت ها و کارکردهای تربیتی صبر را بیان داشته است. رهیافت اصلی این پژوهش آن است که شرح صدر، خویشتن داری، خطاپوشی، عفت پیشگی، مدارا، پرهیز از بی تابی، دوری از شتاب زدگی و خیرخواهی مهم ترین مولفه های صبر در قرآن کریم هستند که مصادیق بارز و نمود عینی در سوره ی یوسف (ع) دارند و کارکردهای تربیتی آنها، از محورهای آیات سوره ی یادشده است و ازآنجاکه قصه ی یوسف (ع) ، با همه ی آموزندگی ها و ویژگی هایی که دارد، از دستبرد تحریف و آفت اسرائیلیات در امان نمانده است، نااهلان - دانسته یا ندانسته- پیرایه ها و افسانه هایی را در آن گنجانده اند، تحلیلی بر روایات تفسیری مرتبط با آیات را نیز، در حد وسع نوشتار حاضر، به انجام رسانده است.
    کلیدواژگان: مولفه های صبر، مصادیق صبر، برداشت تربیتی، یوسف، اسرائیلیات
  • حجت الله حکم آبادی *، غلام رضا رئیسیان صفحات 43-62
    روش «اعطای بینش» یکی از روش های مهم و موثر تربیتی است که در کتب تربیت اسلامی موردتوجه و تاکید قرار گفته است و ازآنجا که قرآن برای تربیت و هدایت انسان نازل شده، در آیات متعددی، علل و عوامل کسب بصیرت و پیامدهای آن نیز تبیین شده است. این پژوهش، پس از نقد و تحلیل آیات مربوطه و تبیین کیفیت اعطای بینش توسط آیات، به دنبال بررسی و تبیین تاثیرات روش «اعطای بینش» در قرآن، در دو محور «نظام هستی» و «دنیا» ، با تکیه بر تفاسیر امامیه است. این روش می تواند به انسان، فهم عمیق و گسترده ای درباره ی قوانین جهان هستی ارائه دهد تا انسان در پرتو آن، به یک زندگی ایده آل و مطلوب و موردنظر آموزه های دینی دست یابد. از میان این بینش ها می توان به خدا را شاهد و ناظر اعمال دانستن؛ تمام هستی را تحت احاطه ی او دیدن و همه ی موجودات را مستفیض به فیض رحمت الهی دانستن؛ درک ویژگی های دنیای ممدوح و مذموم و حدود و ثغور استفاده از آن اشاره کرد. بینش و بصیرت به دست آمده از این آیات، به همراه ایمان و عمل، راه رسیدن به سعادت و خوشبختی را هموار می کند.
    کلیدواژگان: نظام هستی، دنیا، آثار تربیتی، اعطای بینش
  • مالک شعاعی* نسرین امین زاده، یاسر لطفی صفحات 63-88
    ارتباط عمیق مثنوی مولوی با قرآن، در میان آثار منظوم ادبیات فارسی بی نظیر است. در مثنوی، حکایت‏های قرآنی زندگی پیامبران به ویژه داستان زندگی حضرت نوح (ع) که سرشار از آموزه های تربیتی و تعلیمی است، 49 بار به صورت مستقیم در 14 سوره بیان شده است. مولوی، تنها شاعر ادبیات فارسی است که به نام همسر نوح اشاره کرده و گوشه ای از ناسازگاری های این همسر را بیان نموده است. همچنین، او بر اساس آنچه در قرآن آمده، عناد و ناسازگاری کنعان، فرزند نوح را تشریح کرده است که انسان های بسیاری چون او به کوه ثروت و امور مادی پناه برده اند. بر این اساس، مهم ترین پرسشی که دراین باره مطرح است مبانی تربیتی کردار نوح و همسر و فرزندش در مثنوی است که مولوی بر اساس قرآن مطرح کرده است؛ زیرا این مصائب نه تنها برای نوح پیامبر، بلکه برای بسیاری از بزرگان دین و خانواده های مختلف در طول تاریخ تاکنون اتفاق افتاده است، علاوه بر این، در کنار نعمت های ارزانی شده به ملت ها، امتحان و مجازات سرکشان همچنان ادامه دارد. این مقاله به شیوه ی توصیفی تحلیلی، ابعاد تکوینی و تشریعی چالش های تربیتی زندگی فرزند نوح و همسرش را از منظر قرآن و دیدگاه روان شناختی در مثنوی مولوی بررسی کرده است. نتایج پژوهش گویای آن است که زمینه ی انحراف در رویکردهای گوناگون تربیتی مادی (از قبیل وراثت، محیط خانواده، دوستان و جامعه) و معنوی (اراده و خودشیفتگی) برای خاندان نوح (ع) وجود داشته است.
    کلیدواژگان: قرآن، مثنوی مولوی، روان شناسی تربیتی، نوح، کنعان
  • سیدابوالقاسم موسوی *، محمد جواهری، ایوب اکرمی صفحات 89-106
    تربیت اعتقادی مهم ترین بخش نظام جامع تربیتی اسلام است که در آن اصول اعتقادات اسلام؛ یعنی باور به خداوند، پیامبران، امامت و معاد به متربی منتقل می شود. در این بین، اعتقاد به وجود خداوند اصل و بنیاد دیگر باورها به شمار می رود. از آنجا که اسلام، نظام تربیتی ویژه خود را ارائه کرده ، لازم است تا روش های مناسب با اصول اعتقادی اسلام بر مبنای متون اسلامی استخراج شده و تعیین شوند. یکی از منابع استخراج روش های تربیتی، سیره قولی و عمل امامان معصوم  از جمله امام همام علی بن موسی الرضا  است که به اعتبار فرصت تاریخی ویژه ای که برای آن حضرت پدید آمد ‍، می تواند منبع سرشاری از نظامات تربیتی را دربر داشته باشد. مقاله حاضر با این پیش فرض، به تبیین روش های تربیت اعتتقادی با هدف ایجاد باور به وجود خداوند بر اساس سیره و سخنان حضرت رضا  پرداخته است. روش هایی؛ مانند تکرار مفروضات بدیهی با شیوه های همراه با تمثیل جذاب و نوآورانه، ایجاد انس و احساس محبت به خداوند، عقل گرایی، علم آموزی، استدلال محوری، پاسخ دهی به شبهه و ابطال دیدگاه های رقیب، برجسته سازی و ایجاد اهمیت و تفهیم غیر مستقیم، مهم ترین روش های قابل برداشت از سخنان حضرت رضا  در ایجاد باور به وجود خداوند است.
    کلیدواژگان: تربیت، اعتقاد، تربیت اعتقادی، روش های تربیتی امام رضا?، باور به وجود خدا
  • نیره رحمانی *، جواد پورکریمی، نیکو دیالمه، حسن خنی فر صفحات 107-124
    هدف از نگارش مقاله حاضر، شناسایی اصول و روش های تربیتی مبتنی بر حکمت از منظر قرآن و روایات است. بر این اساس در بخش اول مقاله با بررسی آیات قرآن و روایات ائمه معصومین علیهم السلام، دیدگاه اسلام در مورد حکمت تبیین شده است، سپس اصول و روش های تربیتی بر اساس آموزه های اسلامی استخراج شده اند. روش تحقیق در این پژوهش از نوع تحلیلی– توصیفی است که بر اساس بررسی اسناد و مدارک صورت گرفته است و داده های مربوط از قرآن کریم و کتب معتبر روایی استخراج شده اند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از شیوه تحلیل کیفی و تحلیل محتوای استقرایی- قیاسی استفاده شده است. یافته ها و نتایج پژوهش حاکی از آن است که دو اصل عقلانیت وحیانی و عمل به مقتضیات حکمت به عنوان اصول کلی مطرح در حکمت می باشند و روش های تربیتی بصیرت دهی، علم آموزی، تذکر، تجربه اندوزی و عبرت آموزی متناظر با اصل عقلانیت وحیانی و روش های اقدام بهنگام، اتقان و استحکام در عمل و رویکرد اجتنابی متناظر با اصل عمل به مقتضیات حکمت بر اساس آموزه های اسلامی استخراج شدند
    کلیدواژگان: حکمت، تربیت، اصل، روش
|
  • Abdolhadi Faghhizadeh*, Zahra Momeni Pages 1-19
    Self-motivation is an acquired power that drives you to do things or avoid doing anything, Without affecting the opinions of othcters or living conditions. Since the Quran and Nahj al-Balaghah are necessary to achieve such a powerful and influential force in order to achieve human prosperity and the true perfection which God has placed upon him, they have stated some practical ways in which each one is the cause of self-inductance in humans. The first factor is belief in God''''''''''''''''s sake of God toward man as his creator, which manifests many manifestations in human life, and each one helps mankind in achieving self-motivation. The second factor is purposefulness in life; the goal is to act as a stimulant in human life, which, depending on its type and its choice, is effective in creating and sustaining self-motivation. The third is self-esteem because it is not possible to master human self-motivation when it comes to controlling the self-fulfilling needs. The fourth factor, linked to the type of human attitude, is the perception of man''''''''''''''''s knowledge and knowledge of the smallest details of the periphery of the world. The last factor is human modeling, so that by choosing the right pattern and according to its purpose and following it, one can go faster and faster with the path to self-motivation. In this research, after explaining the concept of self-motivation, we have identified and analyzed the factors influencing it, based on its teachings and Nahj al-Balaghah.
  • hojatallh hokmabadi*, Gholamreza Raysian Pages 43-62

    The method of ‘offering insight’ is one of the salient and effective educational methods stressed in the Islamic books. As The method of ‘offering insight’ is one of the salient and effective educational methods stressed in the Islamic books. As the Qur''''''''an was revealed for guiding and educating humankind, numerous causes and effects of insight acquisition have been explicated therein. Evaluating the relevant verses and explaining the quality of offering insight to the verses, this study seeks to assess the effects of this method in two respects: the ‘Creation system’ and ‘the world’ relying on Imamate. This method can offer deep and extensive insights into the laws of the universe so as to achieve an ideally desired religious life. Amongst such insights are: seeing God as the all-knowing power observing one’s deeds, seeing all beings under His control, finding all creatures gifted by His all-embracing compassion and realizing the features of valued and devalued worlds as well as their restraints. The insights gained by these verses together with faith and good deeds pave the way for prosperity
    Keywords: Key words:: Creation system, World, educational effects, offering insight
  • malek shoaei*, Nasrin Aminzadeh, Yaser Lotfi Pages 63-88
    The deep connection between Rumi''''''''s Masnavi and the Qur''''''''an is unique among the poetic works of Persian literature. In Masnavi, the Quranic stories of the life of the prophets, in particular the story of the life of Noah (AS), which is full of educational and didactic principles, is expressed directly, implicitly, and allegorically. Rumi is the only poet in Persian literature who refers to the Noah''''''''s wife and points out some of inconsistencies of his wife. Based on the Qur''''''''an, Rumi also describes the conflict of Canaan, Noah''''''''s son, with a psychological look. Such difficulties and problems have always occurred not only to Noah the Prophet, but also to many religious figures throughout history. Therefore, in a descriptive-analytical approach, this paper attempts to examine the educational challenges of the life of Noah''''''''s son from the Qur''''''''an and psychological perspectives in Molavi''''''''s Masnavi. It suggests that diverse educational factors, such as environment, inheritance, etc., have been the subject of deviation for Canaan.
    Keywords: Quran, Educational Psychology, Noah, Canaan
  • seyedabolghasem mosavi*, Muhammad Reza Jawahiri, Ayub Akrami Pages 89-106
    Abstract: Belief education is the most important part of the comprehensive educational system of Islam, in which the principles of Islamic beliefs - belief in God, the Prophets, Imamate and Resurrection - are transmitted to Methabi. Meanwhile, belief in the existence of God is the foundation of other beliefs. Given the direct involvement of parents and close relatives of each person, especially children, it is essential to establish the best ways to do this in order to institutionalize and maintain it in the audience. Since Islam, especially in the Shiite tradition, has provided its own educational system, it is necessary to determine these methods based on Islamic teachings. In this field, the sin and the words of the infallibles are very important for the believers. Therefore, in this article, explanations of the methods of reciprocal education with the aim of creating belief in the existence of God based on the soul and the words of Hazrat Raza have been discussed. Repeating obvious assumptions with attractive and innovative ways, creating humankind and feeling of love for God, rationalism, learning science, central argumentation, eliminating doubt, and defeating competing views, highlighting and creating the importance and indirect knowledge, are the most important ways to be taken from the words of the Prophet Reza is in creating belief in the existence of God.
    Keywords: Education, Belief, Religious Education, Educational Methods of Imam Reza, Belief in the Existence of God
  • nayere rahmani*, javad poorkarimi, nikoo dialame, hasan khanifar Pages 107-124
    The purpose of this paper is to define the educational principles and methods based on wisdom in the Holly Quran and traditions' point of view. Therefore, in the first part of the paper, we will specify Islam point of view about wisdom by examining the Quran Ayahs and traditions of Ahle Beit, then educative principles and methods are extracted according to Islamic doctrines. We have used analytical descriptive method in this paper, which is based on examining the documents and evidences, and related data are also extracted from the Quran and authentic traditional books. For data analysis, we have used the qualitative analysis and deductive-inductive method of content analysis. Findings and results show that two principles: revelation reasoning and act based on the requirements of wisdom are general raised principles and educative methods of insight, learning science, admonition, experiment and warnings are related to the principle of revelation reasoning, timed actions methods, consistence in action, and the elusive approach, which is related to the principle of act based on the requirements of wisdom. They are all extracted according to Islamic doctrines.
    Keywords: principles, method, wisdom, education, Islam