مجله طب نظامی
سال هشتم شماره 3 (پیاپی 25، پاییز 1385)

آسیب اعصاب محیطی اختلال شایعی به دنبال ضربات جنگی می باشد. این آسیب معمولا منجر به آسیب دایمی عصب محیطی نمی شود، اما به ندرت بیماران دچار شرایط دردآفرین همراه می شوند که ناشی از یک روند پیچیده آسیب عصبی است. هدف این مطالعه تشخیص و شناسایی بهتر علایم، علل درد، درمان و پیشگیری از عوارض آن با تاکید بر آسیب عصب محیطی در جانبازان محترم جنگ تحمیلی بود.
در یک بررسی دو ساله در استان خراسان جانبازانی که از دردهای مزمن ناشی از آسیب جنگی رنج می بردند را بررسی نمودیم. این افراد به صورت جداگانه توسط سه متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک و بیهوشی ویزیت شده، پرسشنامه به صورت جداگانه و بدون اطلاع از تشخیص فرد دیگر تکمیل می گردید.
آسیب اعصاب محیطی منجر به دردهای شدید در 17 نفر شده بودند که 8 نفر مبتلا به نشانگان درد موضعی پیچیده و 9 نفر مبتلا به درد توام با قطع عضو و نروما بودند. تمامی بیماران مورد بررسی مرد بوده، شایعترین علت آسیب ترکش خمپاره بود. درد در این افراد به درمانهای مختلف طبی مقاوم بود.
بحث: نتایج به دست آمده در این مطالعه مشابه سایر مطالعات بود. پاسخ بد درمانی می تواند ناشی از تاخیر در شروع درمان و ایجاد آسیبهای عصبی در زمان درمان باشد. ایجاد درمانگاه مشترک درد با همکاری تعریف شده چندین متخصص و انجام مطالعات چند مرکزه می تواند گامی در جهت رفع مشکلات جانبازان محترم باشد.

تحقیقات نشان داده است که افراد مبتلا به PTSD از مشکلات زناشویی بیشتری رنج می برند و همسران آنها از احساس رضایت زناشویی کمتری برخوردارند. بر این اساس تحقیق حاضر درصدد بر آمده است تا برخی عوامل مرتبط با ناسازگاری زناشویی را در بین جانبازان مبتلا به PTSD شناسایی و تعیین کند.
در این پژوهش که به روش همبستگی انجام شد، تعداد 110 نفر جانباز مبتلا به اختلال PTSD، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. ابزارهای مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات عبارت بودند از آزمون رضایت زناشویی انریچ، مقیاس تشخیص PTSD و چک لیست اختلالات جنسی مبتنی بر نسخه چهارم DSM. داده های جمع آوری شده با استفاده از شاخص های آماری از قبیل محاسبه فراوانی، درصد، میانگین و ضریب رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج نشان داد که حدود 5/45% از جانبازان مبتلا به PTSD از ازدواج و روابط زناشویی خود ناراضی هستند و بین مشکلات جنسی و شدت علائم PTSD و ناسازگاری زناشویی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد (05/0 P<). مشکلات جنسی و شدت علائم PTSD مهم ترین عامل در پیش بینی میزان ناسازگاری زناشویی در بین جانبازان دچار اختلال PTSD هستند.
بحث: مطابق نتایج، لازم است مداخلات خانواده درمانی و به ویژه زوج درمانی جزء برنامه های اصلی در درمان جانبازان PTSD قرار گیرد. این درمان ها بر بهبود روابط دوتایی و روابط جنسی متمرکز شود.

پرخاشگری یکی از علائمی است که به طور شایعی در میان بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) دیده می شود؛ ولی مشخص نیست میزان شیوع PTSD در بیماران پرخاشگر چقدر می باشد. این مطالعه به منظور بررسی شیوع PTSD در میان بیماران دچار پرخاشگری انجام شده است.
این مطالعه بر روی 100 بیمار مبتلا به پرخاشگری که از میان مراجعه کنندگان به درمانگاه روانپزشکی بیمارستان بقیه الله (عج) تهران به طور تصادفی انتخاب شده اند، انجام شده است که برای ارزیابی وجود یا عدم وجود پرخاشگری از یک پرسشنامه خودساخته و برای بررسی وجود یا عدم وجود PTSD از معیارهای DSM-V و برای ارزیابی شدت بیماری PTSD از پرسشنامه Impact of Event Scale (IES) استفاده شده است.
در این مطالعه میانگین سنی بیماران مورد بررسی 8/9 ± 7/36 سال بود. 77 درصد از بیماران مذکر و 23 درصد مونث بودند. نتایج نشان می داد که 46 درصد از بیماران پرخاشگر دارای PTSD بودند. شدت بیماری در 5/6 درصد تحت بالینی، 2/15 درصد خفیف، 5/43 درصد متوسط و 8/34 درصد شدید بود.
بحث: با توجه به این که نزدیک به نیمی از بیماران پرخاشگر، مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بودند، توصیه می گردد در مورد بیماران پرخاشگر به این عامل زمینه ای نیز توجه شود

خانواده هایی که در آنها پدر نظامی است، خانواده های نظامی نامیده می شوند و گفته می شود که در این خانواده ها میزان و نوع ارتباط بین والدین و فرزندان متفاوت است. بر این اساس پژوهش حاضر به منظور مقایسه الگوهای فرزند پروری در بین فرزندان خانواده های نظامی و غیرنظامی انجام شد.
یک نمونه 400 نفری از دانش آموزان سال سوم راهنمایی منطقه چهار تهران، از بین فرزندان دختر و پسر خانواده های نظامی و غیرنظامی به طور تصادفی انتخاب شده، به پرسشنامه 28 سوالی سلامت روانی گلدبرگ همراه با پرسشنامه اطلاعات شخصی پاسخ دادند. 800 والد این دانش آموزان نیز به پرسشنامه الگوهای فرزندپروری بامریند پاسخ دادند.
نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که سلامت روانی و موفقیت تحصیلی فرزندان والدین با الگوهای فرزند پروری هماهنگ، بیش از سلامت روانی و موفقیت تحصیلی والدین با الگوهای فرزندپروری ناهماهنگ می باشد. موفقیت تحصیلی فرزندان با سن مادر رابطه مثبت و معنادار داشت، ولی بین والدین نظامی و غیرنظامی تفاوت معناداری یافت نشد. همچنین بین الگوهای فرزندپروری والدین دختران و پسران تفاوت معناداری وجود نداشت.
بحث: در خانواده های نظامی الگوهای فرزندپروری مشابه جامعه است، همچنین نتایج بیانگر آن بود که والدین بیشتر از سبک تربیتی قاطع و اطمینان بخش استفاده می کنند. این نکته نشان می دهد که در جامعه کنونی ما، افزایش اطلاعات والدین به خصوص پدران نظامی باعث آگاهی آنها نسبت به سبک تربیتی در مورد فرزندانشان می شود و منجر به اتخاذ بهترین سبک تربیتی در آنها می گردد.

خانواده انتروباکتریاسه گروه بزرگی از باکتری ها را شامل می شوند که به طور وسیع در طبیعت پراکنده هستند. این باکتری ها به دلیل کلونیزاسیون در روده به عنوان باکتری های انتریک یا روده ای معروفند. E.Coli شایع ترین علت ایجاد کننده عفونت های ادراری می باشد. هدف این مقاله بررسی وضعیت مقاومت دارویی به نالیدیکسیک اسید در E.coli های ایزوله شده در خصوص عفونت های ادراری می باشد.

در این تحقیق نمونه ادرار بیماران مراجعه کننده به آزمایشگاه بالینی بیمارستان بقیه الله (عج) طی 5 ماه (بهمن 1383 تا خرداد 1384) کشت داده شد و آزمایشات افتراقی جهت تشخیص E.coli صورت گرفت. جهت بررسی مقاومت دارویی بر روی نمونه های مثبت E.coli اعم از حساس و غیرحساس واکنش PCR طی 4 مرحله صورت گ رفت. سپس MIC انجام شد و در نهایت عمل سکانسینگ صورت گرفت.

در این مطالعه 121 نمونه E.Coli جدا گردید. با استفاده از دیسک آنتی بیوگرام نالیدیکسیک اسید، تعداد 55 نمونه (5/45 درصد) حساس، تعداد 63 نمونه (52 درصد) مقاوم و 3 نمونه (5/2 درصد) مقاومت متوسط (Intermediate) داشتند. بر روی این 121 نمونه PCR انجام گردید که بر این اساس تعداد 55 نمونه (5/45 درصد) حساس، تعداد 63 نمونه (52 درصد) مقاوم و 3 نمونه (5/2 درصد) مقاومت متوسط (Intermediate) داشتند. این نتایج با نتایج دیسک آنتی بیوگرام مشابهت داشت. در روش MIC (minimum inhibitory concentration) نیز نتایج، با دو روش قبل مطابقت داشت.
بحث: توجه به نتایج حاصل از این مطالعه و مقایسه آن با سایر مطالعات، نشان دهنده روند فزاینده مقاومت باکتری E.Coli به داروهای رایج می باشد. لذا توصیه می شود ضمن کنترل مصرف بی رویه و غیرضروری آنتی بیوتیک ها، قبل از شروع درمان، آنتی بیوگرام و در صورت امکان MIC و PCR جهت تعیین حساسیت میکروبی انجام گردد تا آنتی بیوتیک مناسب برای درمان بیماران انتخاب گردد.

نیروهای نظامی در معرض ابتلا به انگلهای روده ای هستند و این بیماری ها باعث ضعف پرسنل و کاهش راندمان آنان می شود. هدف از این مطالعه بررسی میزان شیوع این بیماری در پرسنل دریایی سپاه می باشد.
این مطالعه یک بررسی مقطعی- توصیفی تصادفی ساده است که در 1002 نفر از پرسنل نظامی شهر بندرعباس و جزایر آن در سال 1385 طی دو هفته انجام گرفت. اطلاعات دموگرافیک و آب آشامیدنی بررسی و نمونه های مدفوع به روش مستقیم آزمایش شد.
تمام افراد مرد بودند و میانگین و انحراف معیار سنی 29/2 ± 08/21 سال داشتند. تعداد 299 نفر (80/29%) انگل روده ای داشتند که 4/8% انتاموبا کلی، 6/6% ژیاردیا، 2/2% انتاموبا هیستولیتیکا و دیسپار و 7/1% آسکاریس بود. شیوع انگلها با متغیرها ارتباط معنی داری نداشت.
بحث: ابتلا به انگلها باعث عوارض گوارشی پرسنل و کاهش راندمان آنان می شود. در این مطالعه حدود 30% افراد مورد مطالعه مبتلا به انگل بودند، لذا بررسی شیوع انگلی در محل های نظامی با بهداشت پایین همراه با آموزش پرسنل در مورد رعایت بهداشت و مصرف آب سالم توصیه می شود.

ابتلاء به دردهای مفصلی با منشا فیزیکی در همه جوامع انسانی کم و بیش وجود داشته و دارد. عوامل مختلفی از جمله شغل و استرسهای شغلی، وضعیت فیزیکی بدن، جنسیت، نحوه انجام فعالیتهای روزانه و... در ایجاد و شیوع این دردها در مفاصل بدن موثرند. این مطلب در نیروهای نظامی از حساسیت بیشتری برخوردار است، چرا که پیامدها و هزینه های درمانی بالایی را برای سیستم بهداشت و درمان نظامی و غیرنظامی کشور ایجاد می نماید. بنابراین ضرورت توجه به سلامت پرسنل نظامی در ابعاد مختلف آن ما را برآن داشت تا در این مطالعه به بررسی فراوانی دردهای مفصلی با منشا فیزیکی در بین کارکنان شاغل نظامی و مقایسه آن با کارکنان غیر نظامی (مردم عادی) بپردازیم.
مطالعه حاضر، تحقیقی توصیفی – تحلیلی و مقطعی می باشد که در یک دوره یک ساله در 3 بیمارستان نظامی و 3 بیمارستان غیر نظامی به صورت نمونه گیری سرشماری بر روی کلیه مراجعه کنندگان به مراکز درمانی فیزیوتراپی، مبتلا دردهای مفصلی با منشا فیزیکی، انجام گرفت. برای انجام این کار از یک پرسشنامه 3 قسمتی حاوی مشخصات دموگرافیک، شغل و محل مفاصل مبتلا، استفاده شد. اطلاعات پس از گردآوری، دسته بندی و یکسان سازی (matching) شرایط افراد، به وسیله روش های آماری توصیفی و آزمون chi-square آنالیزگردید.
از 1230 نفر مطالعه شده، تعداد 630 نفر (2/51%) مرد و تعداد 640 نفر (52%) کارکنان شاغل نظامی بودند. میانگین سن، قد، وزن و سابقه کاری در افراد شاغل نظامی به ترتیب 6 ± 4/34 سال، 4 ± 171 سانتیمتر، 4 ± 2/72 کیلوگرم و3 ± 1/18 سال بود. درکارکنان شاغل غیر نظامی این میانگین ها به ترتیب 7 ± 3/35 سال، 5 ± 169 سانتیمتر، 5 ± 1/73 کیلوگرم و 5 ± 3/17 سال بود. بین این اعداد در دو گروه اختلاف معنی داری وجود نداشت. 1/53% از نیروهای نظامی و 1/49% از نیروهای غیر نظامی مذکر بودند. توزیع چگونگی درگیری مفاصل در کارکنان نظامی، به صورت مونوآرتیکولر 167 مورد (26%)، الیگوآرتیکولر 358 مورد (56%) و پلی آرتیکولر 115 مورد (18%) بود که این اعداد در کارکنان غیر نظامی به ترتیب 313 مورد (53%)، 230 مورد (39%) و 47 مورد (8%) به دست آمد. بین تعداد مفاصل درگیر و نظامی یا غیرنظامی بودن، ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد (001/0 > P). این ارتباط بین کارکنان با جنس مذکر نیز صادق بود (001/0 > P) ولی بین کارکنان مونث دو گروه فوق تفاوت معنی داری دیده نشد.
بحث: با توجه به یافته های تحقیق، به نظر می رسد کارکنان نظامی در ایران، به خصوص مردان، به علت شرایط کاری خاص و وجود استرسهای مختلف، نسبت به کارکنان سایر مشاغل غیرنظامی در معرض آسیب پذیری بیشتر مفاصل قرار دارند. این مطلب توجه بیشتر مسوولان رده بالای نظامی کشور را نسبت به وضعیت سلامت و بهداشت فیزیکی این افراد، پیشگیری از ایجاد این صدمات، ارائه برنامه های آموزشی، به کارگیری افراد نظامی بر اساس خصوصیات فیزیکی و بدنی آنها، انجام آزمایشات ادواری منظم و جدی و توجه به نتایج آن آزمایشات جهت ادامه خدمت، بالا بردن توان و آمادگی جسمانی کارکنان و. .. می طلبد.

نیروهای نظامی به دلیل شرایط خاص شغلی ممکن است بیش از دیگر طبقات در معرض ابتلا به عفونتهای قارچی قرار گیرند. بررسی وضعیت عفونتهای قارچی در نظامیان شهرها و مناطق مختلف می تواند یکی از شاخصهای ارزیابی وضعیت بهداشتی آن جوامع و مقایسه آنها با یکدیگر باشد. هدف از این مطالعه، تعیین درصد فراوانی عفونتهای قارچی سطحی در نیروهای نظامی مستقر در شهر تایباد، در مرز ایران و افغانستان و مقایسه آن با نتایج به دست آمده از مطالعات انجام شده در سایر شهرهای کشور، به منظور ارزیابی خطری که این جمعیت را تهدید می کند، بوده است.
نیروهای نظامی مستقر در شهر تایباد در دو نوبت (زمستان 1384 و تابستان 1385) از نظر ابتلا به عفونتهای قارچی سطحی مورد معاینه قرار گرفتند و از ضایعات مشکوک موجود در سطح بدن آنها نمونه گیری شد. آزمایش میکروسکوپی و کشت نمونه ها با روش های مرسوم قارچ شناسی انجام شد و یافته های کلینیکی و آزمایشگاهی به همراه اطلاعات فردی استخراج شده از پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
مجموع فراوانی عفونتهای قارچی سطحی در جمعیت مورد مطالعه در طول انجام این بررسی 6/6 درصد برآورد شد. در نوبت اول (زمستان) 14 درصد از افراد در معاینه کلینیکی دارای ضایعات مشکوک به عفونت قارچی بودند که آزمایشهای قارچ شناسی وجود بیماری در 4/21 درصد از آنان را تایید کرد. در نوبت دوم (تابستان) 7/10 درصد افراد ضایعه مشکوک داشتند که وجود بیماری در 3/33 درصد از آنها تایید شد. پیتروسپوروزیس و تینه آورسیکالر به ترتیب با شیوع 2 درصد و 1 درصد در زمستان و تینه آورسیکالر با شیوع 6/3 درصد در تابستان تنها بیماری های قارچی شایع در جمعیت مورد مطالعه بودند و سایر عفونتهای قارچی سطحی در این افراد یافت نشد.
بحث: فراوانی عفونتهای قارچی سطحی در نیروهای نظامی منطقه تایباد، کمتر از حد انتظار بود و با نتایج به دست آمده از مطالعات مشابه انجام شده در سایر نقاط کشور مانند بررسی بر روی ماهیگیران بوشهر، مراجعین به آزمایشگاه دانشگاه کردستان و زندانیان گیلان و کرمانشاه تفاوت قابل توجهی نداشت. اگرچه انجام مطالعه ای که همه گروه های جامعه را در برگیرد ممکن است نتایج متفاوتی به دست دهد.

حادثه یازدهم سپتامبر 2001 و حوادث بعدی، دنیا را با واقعیتی مواجه کرد که پیش از آن کمتر مورد توجه بود. تئوری پردازان امنیت ملی غالبا و بر حسب روال معمول، دکترین های نظامی دفاعی خود را بر مبنای جنگ های کلاسیک بنا می کردند. ولی حوادث دو دهه گذشته نشان دادند که بیوتروریسم می تواند امنیت جوامع را در مقیاس منطقه ای و فرامنطقه ای با چالش های جدی رو به رو کند. در خلال چند دهه گذشته دنیا با تعداد قابل توجهی عوامل عفونی نوظهور و نیز عوامل عفونی که هم اینک جزء عوامل نوپدید و بازپدید گروه بندی شده اند، مواجه بوده است. نظر به این که کشور ما نیز ممکن است هدف حوادث مشابه قرار گیرد و آمادگی شبکه بهداشت و درمان نقش مهمی در مدیریت این گونه بحران ها بازی می کند، بر آنیم تا در این مقاله چند همه گیری بیماری های باز پدید، نوپدید و یا حوادث مشکوک بیوتروریسمی را بررسی کرده، نحوه مدیریت بهداشتی- درمانی را در بحران های مذکور تجزیه و تحلیل نماییم.
کلیه مقالاتی که در یک دهه اخیر با موضوع مدیریت پزشکی بحران و یا همه گیری های ناشی از بیماری های نوپدید، بیماری های باز پدید و بیوتروریسم منتشر شده بودند، تهیه گردید و نحوه مدیریت معرفی شده در آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مدل ارائه پاسخ های اولیه به یک همه گیری در سطح یک بیمارستان فرضی از جمله محورهایی بود که در این بررسی به دنبال آن بودیم.
بحث: در بیشتر مقالات بر روی اولین پاسخ امدادی- درمانی تاکید فراوان شده است. اولین و اساسی ترین مرحله در برخورد با یک بیماری واگیردار، قطع نظر از منشا آن (همه گیری طبیعی، نوپدید، بازپدید و یا حادثه ی بیولوژیک)، تشخیص ابتدایی و شناسایی کامل آن است. در این جا نقش طراحی روش های بدیع و غیر متداول مراقبت بهداشت عمومی و نیز ایجاد سیستم هایی که امکان توزیع سریع و وسیع اطلاعات و تبادل دیدگاه ها را با مدیریت بحران برقرار سازند به خوبی مشخص می شود. موردیابی و ظرفیت های تشخیصی آزمایشگاه ها و نیز روش های بهینه شده جداسازی از اجزای تفکیک نشدنی پاسخ های اولیه مدیریت بهداشت- درمان به همه گیری است. حوادث بیوتروریستی یا شبه بیوتروریستی و وقوع همه گیری های بیماری هایی که اخیرا در سطح جهان اتفاق افتاد، ضرورت آمادگی های اولیه برای یکایک بیمارستانها و نیز ضرورت تعیین مراکز مرجع مجهز به امکانات به روز آزمایشگاهی و اختصاص فضای مناسب جهت جداسازی بیماران را به خوبی مطرح کرده است.

امروزه شیوه مدیریت، دیدگاه مدیران و نحوه عملکرد آنان از اصلی ترین و موثرترین عوامل بقاء یا نابودی سازمانها محسوب می شود. در این بین اثربخشی و توانایی حل مساله، کلید موفقیت مدیریت به حساب می آید. این مطالعه به منظور تعیین ارتباط بین سبک مشکل گشایی مدیران ارشد خدمات پرستاری و اثربخشی عملکرد سرپرستاران در بیمارستانهای نظامی شهر تهران انجام شده است.
16 مدیر ارشد پرستاری و 185 سرپرستار شاغل در بیمارستانهای نظامی تهران در طی یک مطالعه مقطعی مورد بررسی قرار گرفتند. پرسشنامه ابتکار- سازگاری کرتون شامل 33 سوال و پرسشنامه هرسی و بلانچارد با 12 سوال جهت تعیین سبک مشکل گشایی و اثربخشی شرکت کنندگان مورد استفاده قرار گرفتند.
یافته ها نشان داد که بین سبک مشکل گشایی و اثربخشی مدیران خدمات پرستاری (1/0= P) و سرپرستاران (49/0= P) ارتباط معنی داری وجود ندارد. بین سبک مشکل گشایی مدیران خدمات پرستاری و اثربخشی سرپرستان نیز ارتباط معنی داری دیده نشد.
بحث: بیشتر مدیران ارشد و اجرایی پرستاری در بیمارستانهای نظامی تهران به روش سازگارانه اقدام به حل مشکل نموده، عملکردی غیر اثربخش داشتند. احتمالا علت این امر جو حاکم بر محیط نظامی و عدم آشنایی مدیران پرستاری با سبک مشکل گشایی مبتکرانه می باشد. پیشنهاد می شود جهت آشنایی مدیران پرستاری با سبک های مشکل گشایی و مدل رهبری موقعیتی دوره های آموزشی برگزارشود.