مجله طب نظامی
سال چهارم شماره 1 (پیاپی 7، بهار 1381)

بیماری تب هموراژیک کریمه کنگو (CCHF) که بطریق مستقیم از راه نیش کنه و یا بصورت غیر مستقیم (تماس با خون بیمار و یا حیوان آلوده) منتقل می شود بدلایل متعددی از جمله هجوم دام قاچاق به کشور از کشورهای همسایه بویژه افغانستان از یکسو و عدم آشنایی کامل مقابله با این بیماری از سوی دیگردر طی سالهای 1378 به بعد رشد فزاینده ای یافته است به نحوی که موارد مثبت در انسان و یا در دام برحسب تایید سازمان های ملی و بین المللی به اثبات رسیده است که متاسفانه برخی از آنان در اثر بیماری مذکور فوت نموده اند. در این مطالعه، موارد مشکوک به تب هموراژیک کریمه کنگو در نیروهای نظامی در سالهای 80-78 مورد بررسی قرار گرفته است که 4 مورد مرگ و میر در بین 12 بیمار مبتلا و مشکوک به اثبات رسیده است. این میزان مرگ و میر (3/33%) برای بیماری مذکور، دلالت بر اهمیت آن در طی سالهای اخیر دارد. لذا از آنجایی که موارد تب هموراژیک علاوه بر مطالعات بالینی و مطالعات سرولوژیکی موید موارد مثبت بیماری CCHF در بین نیروهای نظامی است، رعایت موازین بهداشتی و ایمنی در مقابله با بیماری مذکور بطور اکید توصیه می گردد.

هپاتیت ویرال یکی از معضلات بهداشتی جوامع شده است. هپاتیت نوع B شایعترین علت سیروز کبدی و مهمترین علت مرگ و میر بیماری های کبدی در ایران است. ویروس هپاتیت B یک علت مهم موربیدیتی در نیروهای نظامی است زیرا شغل نظامی با خطر مجروحیت و تماس با خون همراه است. هپاتیت C شایعترین علت هپاتیت ویروسی به دنبال تزریق خون محسوب می شود. راه عمده انتقال ویروس هپاتیت C از راه خون است. در این مطالعه جانبازان نیروی زمینی سپاه پاسداران (لشکر 27 محمد رسول «ص» و ستاد نیروی زمینی) از لحاظ هپاتیت ویروسی نوع B و C و میزان آنزیمهای کبدی مورد ارزیابی قرار گرفتند. ریسک فاکتورهای مربوط به بیماری های هپاتیت B و C نیز بررسی گردید. 370 نفر در این مطالعه شرکت نمودند که 8 نفر از آنان (2/2 درصد) از لحاظ HBS Ag و 3 نفر (8/0 درصد) از نظر HCV Ab مثبت بودند. افراد HBSAg مثبت غالبا علامت بالینی نداشته اند و 15 درصد از کل جمعیت مورد مطالعه آنزیمهای کبدی بالا داشته اند و شناسایی این جانبازان در این مرحله و انجام اقدامات درمانی با استفاده از داروهای ضد ویروسی می تواند در کنترل این بیماری در مراحل اولیه کمک جدی نماید. با توجه به شیوع 12/0 درصد عفونت HVC در اهداء کنندگان خون در شهر تهران، میزان 8/0 درصد افزایش 6 تا 7 برابر شیوع این بیماری را در جانبازان نشان می دهد.

برانکاردهای مورد استفاده در سپاه، از دو میله مستقیم و یک پارچه برزنتی تشکیل شده اند، در این نوع برانکاردها، اندامهای بیمار ثابت نمی ماند و بدلیل اشغال فضا، حمل و نقل و انبارسازی آن مشکل است. با توجه به لزوم ارتقاء کیفی این وسیله کار آمد، شناسایی نقاط قوت و ضعف آن ضروری است. در این راستا، بر آن شدیم تا به عنوان قدم اول برانکاردهای موجود را با انواع جدیدتر مقایسه نماییم. در این طرح، با انجام یک مطالعه تجربی متقاطع، برخی از مشخصات برانکاردهای مورد استفاده در سپاه با یک نوع برانکارد تاشونده که دارای تسمه های ثابت کننده بود، مقایسه شد. تعداد 6 عدد از هر یک این برانکاردها بین گروه های سه نفره از افراد هم قد و هم وزن توزیع شد و اعمال مختلفی همچون حمل برانکارد بدون مصدوم، حمل با مصدوم در سربالایی و سراشیبی و کج کردن برانکارد انجام گردید. سپس جای دو نوع برانکارد در گروه ها تعویض و اعمال فوق تکرار شد. در پایان، با استفاده از پرسشنامه نظر افراد حامل مصدوم درباره خصوصیات برانکاردها جمع آوری و آنالیز گردید. برانکاردهای تاشونده، دارای قابلیت ثابت نگهداشتن اندامها و ستون فقرات هستند (P<0.001) و فشار وارد بر بدن را کاهش می دهند (P<0.05)، ولی وزن آنها زیادتر از حد بوده است (P<0.01). در مجموع، کارآیی این دو برانکارد بدون اختلاف معنی دار با یکدیگر ارزیابی شد. به نظر می رسد که تاشو بودن و تجهیزات اضافی، سبب افزایش وزن برانکاردهای مورد آزمایش شده و در کل مزیت خاصی نسبت به برانکاردهای متداول ندارند.

برای بالابردن مقاومت بدن در مقابل شتاب مثبت طولانی مدت چندین روش وجود دارد. بعضی از این اقدامات پایه و اساس فیزیولوژیک دارند و بعضی دیگر به تجربه توسط کارکنان پرواز، کشف شده اند. آنها متوجه گردیده اند که در موقعیتهای بخصوصی، علائم ناشی از شتاب یا دیرظاهر می شوند و یا اینکه از ایجاد آن جلوگیری بعمل می آید. در حال حاضر فقط از لباس ضد G (anti G–suit) استفاده وسیع می شود و باز فردیکه این لباس را می پوشد معمولا" متوجه می گردد که با انجام بعضی مانورها، اثر حفاظتی آن بیشتر می شود.

پس از واقعه 11 سپتامبر 2001 موجی از ارسال بسته های آلوده به اسپور باکتری سیاه زخم ایالات متحده را فرا گرفت که مواردی نیز در برخی از کشورهای اروپایی و آسیایی مشاهده شد. از ابتدای کشف اولین نامه در تاریخ 18 سپتامبر تا مشاهده آخرین موارد در 23 نوامبر 2001 شیوع سیاه زخم منجر به مرگ 5 نفر در اثر ابتلا به نوع ریوی شده و 23 نفر نیز از نظر آزمایشات سیاه زخم مثبت شدند که برخی مبتلا به نوع ریوی و 7 نفر نیز نوع جلدی داشتند که درمان گردیده اند. در عین حال به بیش از 10 هزار نفر دیگر که در تماس با مواد مشکوک و آلوده به سیاه زخم بوده اند انتی بیوتیک تجویز شده و تعدادی نیز واکسن سیاه زخم دریافت کرده اند. بررسی علل و منشا این وقایع، مشخصات فنی پودر حاوی اسپر سیاه زخم در بسته های ارسالی و نوع این عامل مشخص نموده است که این مواد توسط متخصصین نظامی بسیار خبره در امر تولید عوامل بیولوژیک نظامی تهیه و با اهداف از پیش تعیین شده ارسال گردیده اند. بررسی دقیق واقعه بیوتروریسم سیاه زخم و همچنین پیگیری وضعیت بیمارانی که در اثر سیاه زخم ریوی جان خود را از دست داده اند و همچنین مواردی که درمان آنها موفقیت آمیز بوده است از ابتدای الودگی تا مرگ یا درمان، اطلاعات بسیار ارزشمندی را از نظر علایم بیماری، روش های تشخیص و درمان و همچنین برنامه ریزی جهت پیشگیری و برخورد با اتفاقات بیوتروریسم در اختیار جامعه پزشکی نظامی قرار می دهد. این بررسی ها مشخص نمود که اولا پزشکان و محققین طب نظامی و دفاع بیولوژیک باید در احتمال وقوع حوادث بیوتروریستی، تشخیص و درمان افراد آلوده بیشتر دقت کنند زیرا علایم مشاهده شده در این بیماران دقیقا شبیه آنچه در کتابهای معتبر بیماری های عفونی ذکر شده نمی باشد و تاخیر در تشخیص بدلیل شباهت علایم این عوامل با سایر بیماری ها، عدم آشنایی پزشکان با عوارض و علایم عوامل بیولوژیک نظامی و شدت بیماریزایی انواع ریوی سبب مرگ آنان گردیده است.

سالهاست که استفاده ازعوامل محافظ دربرابر اشعه بعنوان یکی ازراهکارهای اصلی برای پیشگیری و تخفیف اثرات زیستی پرتوهای یونیزان شناخته شده اند. مقاله حاضر می کوشد که بطور مختصروکلی، به معرفی، مکانیسم های اثربخشی و دسته های اصلی این داروها بپردازد. پرتوهای یونیزان همانند یک تیغ دو لبه در درمان بیماران عمل می کنند؛ چراکه به رغم داشتن تاثیرات مثبت در انهدام سلول های بدخیم، به درجات متغیری عوارض ناشی از پرتوگیری را به بیمار تحمیل می نمایند. از طرف دیگر، با پیشرفت روز افزون فن آوری های هسته ای در امر صنعتی، پزشکی، نیروگاه های اتمی و نیز پیدایش پدیده شوم تروریسم هسته ای، تماس ناخواسته و اتفاقی با پرتوها و مواد رادیواکتیو نیز یک خطر بالقوه برای انسان ها محسوب می گردد. با توجه به مشکلات بسیاری که در درمان ضایعات ناشی از پرتوها وجود دارد، پیشگیری یکی از اهداف اصلی برای مقابله با آسیب های رادیولوژیک به شمار می آید. این امر، بخصوص برای بیماران تحت پرتو درمانی و نیز نیروهای نظامی حاضر در صحنه و امدادگران حایز اهمیت است. بنابراین، هدف بسیاری از پژوهشگران بر یافتن مواد محافظ پرتویی متمرکز شده است که بتواند عوارض حاصل از پرتوگیری را به میزان قابل قبولی کاهش دهد] 2 [. اولین تجربه ثبت شده در استفاده از دارو برای جلوگیری از صدمات پرتویی، به سال 1949، یعنی چهار سال پس از بمباران هیروشیما و ناکازاکی، بر می گردد Patt. و همکارانش] 4 [با تزریق وریدی سیستیین به موش های صحرایی مشاهده کردند که دوز کشنده (LD 50) اشعه X در آنها افزایش یافت. پس از آن بود که توجه دانشمندان به کشف و ساخت داروهای محافظ پرتو جلب گردید، به نحوی که تا سال 1973 بیش از 4000 نوع ماده شیمیایی متفاوت در این زمینه تولید شده بود] 1 [در حال حاضر، چند هزار ترکیب مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند و در حدود پنجاه هزار ماده شیمیایی، دارای خاصیت رادیوپروتکتوری یافت شده اند که از این میان، تعداد اندکی قابل استفاده در انسان می باشند. هدف از این نوشتار آشنایی با گروه های مختلف این مواد و راه های اثرگذاری آنان است. برای درک مکانیسم های حفاظتی عوامل محافظت کننده سلول ها در مقابل پرتوها، لازم است ابتدا مکانیسم های آسیب زایی پرتوها در سطح سلولی مورد بررسی قرار گیرد.

از آنجا که تمارض و بیمارنمایی در بین سربازان و دیگر نیروهای نظامی مکررا دیده می شود، لازم است این موضوع مورد توجه قرار گرفته و تفاوت آن با اختلالاتی مثل اختلال ساختگی مشخص شود. به منظور جلوگیری از اثرات سوء تمارض بر عملکرد ارگانهای نظامی، به خصوص در زمان جنگ، در این مقاله نشانه ها و انواع تمارض و شیوه برخورد با افراد متمارض مورد بحث قرار گرفته است.

سندرم خلیج فارس گروهی از علائم است که با تقسیم بندی های تشخیصی متعارف همخوانی ندارد. در این سندرم نشانه هایی وجود دارد که موید فرآیند نوروپاتی سراسری است. هدف از این مطالعه بررسی همبستگی میان علائم نورولوژیک و یافته های الکترودیاگنوز است. از 176 نظامی جنگی خلیج فارس در مرکز طبی نظامیان San Juan به صورت تصادفی نمونه گیری به عمل آمد و افراد پرسشنامه هایی را تکمیل کردند. افرادیکه معیارهای مشمول را داشتند مورد بررسی الکترودیاگنوز قرار گرفتند. از میان 176 نظامی انتخاب شده، 162 نفر پرسشنامه های خاص را تکمیل نمودندو قدم بعدی انجام بررسی های الکترودیاگنوز برای افراد با علائم موثر نوروپاتی محیطی بود که معیارهای مشمول را داشتند که 12 نفر را شامل می شدند. تمام بررسی ها طبیعی بود مگر دو نفر که واجد علائم سندرم تونل کارپ دوطرفه بودند. هرچند این نمونه تقریبا کوچکی از نظامیان جنگی خلیج فارس است. یافته ها با سایر مطالعات مطابقت دارد که از الگوی نوروپاتی محیطی سراسری پیروی نمی کند.سخن مترجم. بعد از جنگ خلیج فارس یک نوع بیماری در بین نظامیان شرکت کننده در جنگ تعریف شد که با یک سری علائم غیراختصاصی مانند درد عضلانی و مفاصل، ضعف، خستگی مفرط و بی حسی اندامها همراه بود. جهت شناخت این سندرم و تعیین علت و نهایتا درمان این افراد مطالعات زیادی صورت گرفت. از آنجا که تجربه کلینیکی اینجانب مشاهده مواردی از گرفتاری این سندرم در بین نظامیان جنگ تحمیلی است و به جهت برداشتن قدمی در جهت معرفی این سندرم و فعالیتهای انجام شده در این خصوص به ترجمه مقاله فوق پرداختم و از آنجا که افراد مبتلا به این سندرم بیشتر در بین نظامیان می باشد، امیدوارم چاپ آن در مجله طب نظامی در شناسایی سندرم فوق کمک کند.

مواجهه گسترده و کنترل نشده با پرتوها بدنبال انفجار بمبهای اتمی در ژاپن، ریزش های رادیواکتیو ناشی از آزمایشهای اتمی، حوادث راکتورهای هسته ای و انتشار مواد رادیواکتیو از دستگاه های رادیوتراپی روی داده است. بنابراین، آگاهی از سناریوهای بالقوه مواجهه عمده با پرتوهای رادیواکتیو، مبانی مربوط به این مواجهه و نحوه پاسخ دهی کادر پزشکی اهمیت بسیاری دارد. مداوای این مصدومین با مشکلاتی همراه است که بخشی از آن بعلت اطلاعات نادرست افراد پرتو دیده، اعضای خانواده آنها و کادر پزشکی در مورد تاثیرات این مواجهه است. از بعضی جهات مداوای مصدومین مورد مواجهه عمده با اشعه ناشی از حملات رادیواکتیو اعم از تروریستی و غیر تروریستی باید از حملات بیولوژی یا شیمیایی آسانتر باشد. روزانه ده ها هزار نفر در بیمارستانها، دانشگاه ها، واحدهای نظامی، آزمایشگاه ها و ادارات دولتی با اشعه سروکار دارند که منابع مهمی برای مطالعه و تحقیق هستند. آلودگی رادیواکتیو را می توان به سرعت به وسیله شمارشگرهای گایگر یا ابزارهای سنجش میزان دوز که در بسیاری از بیمارستانها در دسترس و معمولا در اختیار کارکنان اورژانس هستند، شناسایی کرد. به علاوه، اثرات بالینی حاد مقادیر بالای اشعه به خوبی شناخته شده اند و می توان آنها را با استفاده از تستهای ساده آزمایشگاهی مانند شمارش سلولهای خون ارزیابی کرد. با ارزیابی سریع محل و گستردگی حادثه، بحران حاصله را می توان به گونه نسبتا قطعی اداره کرد و مردم را به سرعت و با دقت آگاه نمود.