فهرست مطالب

فضای جغرافیایی - پیاپی 49 (بهار 1394)

فصلنامه فضای جغرافیایی
پیاپی 49 (بهار 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/03/23
  • تعداد عناوین: 14
|
  • محمد محسن رضوی، مهدی کاظمی بی نیاز، امیر اسدی *، محمد اجزاء شکوهی صفحات 1-17
    پارک های شهری از مهم ترین کاربری های شهری می باشند و وضعیت توزیع آن ها در سطح شهرها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. منطقه سه شهرداری مشهد به لحاظ توزیع فضای سبز شهری از وضعیت مناسبی برخوردار نمی باشد به طوری که سرانه فضای سبز موجود برای هر نفر برابر 52/1 مترمربع است که این فاصله زیادی با استانداردهای محیط زیست سازمان ملل متحد دارد، هم چنین این منطقه در مقایسه با شهر مشهد (با سرانه 8/9 متر مربع) نسبت کم تری را نشان می دهد؛ این در حالی است که منطقه مورد مطالعه به لحاظ جمعیتی یکی از پرتراکم ترین مناطق شهر مشهد می باشد. هدف از این پژوهش تعیین مکان بهینه برای احداث پارک های شهری جهت کاهش کمبودهای موجود در منطقه می باشد. برای دست یابی به هدف مورد نظر باید زمین های منطقه بر اساس معیارهایی از جمله وجود زمین های بایر، میزان فاصله از مراکز آموزشی و فرهنگی، تراکم جمعیت، دسترسی به تاسیسات شهری و شبکه ارتباطی شهر و میزان فاصله از پارک ها و فضای سبز موجود ارزش گذاری گردد، سپس با استفاده از منطق فازی در محیط نرم افزار ArcGIS لایه های مورد نیاز فازی سازی شد در ادامه هر یک از لایه های فازی شده با یکدیگر تلفیق شد. نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی زمین های منطقه را برای انتخاب مکان های مناسب برای فضای سبز اولویت بندی شد. در نهایت زمین های اولویت بندی شده را با نقشه کاربری اراضی مورد ارزیابی قرار گرفت که با کاربری موجود در سطح منطقه هم خوانی داشت.
    کلیدواژگان: پارک شهری، سیستم های اطلاعات جغرافیایی، شهر مشهد، فضای سبز شهری، مکان یابی، منطق فازی
  • حمید قلیزاده الپاوت، کریم امینی نیا * صفحات 19-35
    تبخیر و تعرق یکی از پارامترهای مهم در چرخه هیدرولوژی است که بر میزان آب در دسترس و کشاورزی تاثیر مستقیم می گذارد. در این تحقیق، جهت برآورد تبخیر-تعرق پتانسیل از داده های میانگین مربوط به متوسط درجه حرارت، حداقل درجه حرارت، حداکثر درجه حرارت، حداقل رطوبت نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی طی دوره آماری 57 ساله (2008- 1951) استفاده شده و با دخالت دادن موقعیت جغرافیایی شامل ارتفاع، طول و عرض جغرافیایی ایستگاه تبریز، مقادیر تبخیر-تعرق پتانسیل با استفاده از نه روش معتبر در نرم افزار REF-ET محاسبه گردید. با توجه به نتایج به دست آمده، روش بلانی-کریدل به عنوان بهترین روش برای محاسبه این شاخص در محدوده مورد مطالعه تشخیص داده شد. همچنین جهت آشکار نمودن تغییرات زمانی این شاخص از آزمون گرافیکی من-کندال استفاده گردید که نتایج نشان داد که با وجود سیر کاهشی این شاخص تا دهه نود میلادی، به تدریج در سال های اخیر تبخیر-تعرق پتانسیل افزایش یافته است. حداکثر افزایش میزان تبخیر و تعرق در اواسط بهار و پاییز می باشد و تغییرات ماهانه این شاخص، روند افزایشی معنی داری را برای ماه های می و اکتبر نشان می دهد و این در شرایطی است که تبخیر-تعرق پتانسیل در اکثر ماه های تابستان (ژوئیه، اوت، سپتامبر) با وجود نوسانات زیاد روند غیر معنی داری را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: تبخیر و تعرق پتانسیل گیاه مرجع، من، کندال، بلانی، کریدل، تبریز
  • روح الله رضایی *، لیلا صفا، پریسا رنجبران صفحات 37-56
    تحقیق توصیفی-همبستگی حاضر با هدف شناخت و واکاوی مشکلات توسعه گردشگری در روستای ابیانه در استان اصفهان صورت پذیرفت. جامعه آماری این تحقیق را تمامی سرپرستان خانوار در روستای ابیانه تشکیل می دادند (160N=) که بر اساس جدول کرجسی و مورگان، تعداد 110 نفر از آنان از طریق روش نمونه گیری تصادفی ساده برای انجام تحقیق انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید. روایی پرسشنامه با نظر پانلی از کارشناسان و پژوهشگران در زمینه موضوع مورد پژوهش مورد تایید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق پیش آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس میزان اهمیت مشکلات توسعه گردشگری در روستای ابیانه در حدود 87/0 بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج به دست آمده از تحلیل عاملی نشان داد که در مجموع 61/64 درصد از واریانس مشکلات توسعه گردشگری در روستای ابیانه را به ترتیب اولویت پنج عامل زیرساختی، پشتیبانی، انگیزشی-شناختی، اطلاع رسانی و اجتماعی-فرهنگی تبیین می نمایند. با توجه به وجود مشکلات اشاره شده، آنچه مسلم است عدم برنامه ریزی و اعمال مدیریت مناسب برای حل آن ها، منجر به کم رنگ تر شدن جاذبه های گردشگری در روستای ابیانه و کاهش ظرفیت ها و پتانسیل های گردشگری آن در طولانی مدت و در نتیجه از دست دادن بازارهای گردشگری و محروم ماندن مردم محلی از مزایای بی شمار گردشگری روستایی و در نهایت کندی و تاخیر در فرایند توسعه روستایی منطقه می شود. با در نظر گرفتن نتایج تحقیق، به منظور کاهش و رفع مشکلات گردشگری در روستای ابیانه پیشنهادهایی همچون ایجاد تسهیلات و تجهیزات اقامتی، بهداشتی و خدماتی و رفاهی در سطح روستا، تدوین یک طرح جامع تفصیلی به منظور توسعه گردشگری در روستای ابیانه با مشارکت روستاییان و تمامی سازمان ها و بخش های ذیربط، برگزاری دوره های آموزشی برای روستاییان در خصوص اهمیت و مزایای گردشگری، استخدام و به کارگیری نیروهای آموزش دیده برای ارایه خدمات راهنمایی و مشاوره ای به گردشگران و سایر موارد ارایه گردید.
    کلیدواژگان: توسعه گردشگری، مشکلات، روستای ابیانه، روستاییان، استان اصفهان
  • رباب رزمی *، فاطمه ستوده، برومند صلاحی صفحات 57-74
    شمال غرب ایران به دلیل وضعیت توپوگرافیکی، موقع و مقر آن دارای تنوع زیست محیطی، گیاهی و جانوری است که با وضع کنونی اقلیم سازگاری یافته اند. نوسان و تغییرپذیری طولانی مدت در عناصر اقلیمی ناحیه می تواند پیامدهای زیان بار محیطی، کشاورزی، اقتصادی و حتی انسانی داشته باشد. بر این اساس در تحقیق حاضر تلاش گردید بخش های مستعد وقوع ترسالی ها و خشک سالی ها در پهنه شمال غرب ایران طی دوره آماری 20 ساله (2005-1986)، با استفاده از داده های 55 ایستگاه همدید، اقلیم شناسی و باران سنجی مستقر در پهنه شناسایی و ارزیابی شود. بدین منظور از شاخص SPI در بازه زمانی 12 ماهه بهره گرفته شد. جهت بررسی شدت خشک سالی و ترسالی های ناحیه، 240 نقشه مربوط به تمامی ماه های مورد بررسی با استفاده از تکنیک میان یابی کریجینگ در محیط نرم افزار Surfer/win تولید شد. سپس نقشه ها به داده تبدیل شده و محاسبات مربوط به آماره های توصیفی آن شامل مرکز میانگینی، دایره و بیضی استاندارد بر روی 4236 یاخته در محیط نرم افزارArcview محاسبه گردید. بررسی ماهانه خشک سالی ها و ترسالی ها با شدت های مختلف طی240 ماه، نشان دهنده عدم هم خوانی و پیروی درصد احتمال وقوع خشک سالی های شدید و ترسالی های ضعیف از توزیع احتمال نرمال بوده و درصد احتمال وقوع ترسالی های ضعیف در بخش های شرقی و مرکزی ناحیه و خشک سالی های شدید در نیمه جنوبی پهنه بیش تر از سایر حالات است. محاسبه شاخص های مرکزی و پراکندگی مکانی هر یک از دو حالت یاد شده نیز نشان داد که پراکندگی مکانی احتمال وقوع ترسالی ضعیف در عرض های شمالی بیش تر و احتمال وقوع خشک سالی های شدید در عرض های پایین تر چشم گیرتر است. با این وجود احتمال وقوع خشک سال های شدید از پایداری مکانی بیش تری برخوردار می باشد.
    کلیدواژگان: بیضی استاندارد، ترسالی و خشک سالی، شمال غرب ایران، شاخص SPI، مرکز میانگینی
  • محمد جواد وحیدی *، علی اصغر جعفرزاده، احمد فاخری فرد، سید حمیدرضا صفحات 75-100
    سنجش از دور امکانات لازم و کافی را جهت استخراج و به روزرسانی نقشه های پوشش و کاربری اراضی در اختیار کاربران قرار می دهد. در این مطالعه، تغییرات کاربری و پوشش اراضی ناشی از افزایش جمعیت و فعالیت های انسانی در حوضه آبریز لیقوان با استفاده از تحلیل تصاویر ماهواره ای چند زمانه بررسی شده است. به این منظور چهار تصویر ماهواره لندست شامل MSS سال 1355، TM سال 1368، ETM+ سال های 1379 و 1389 مورد استفاده قرار گرفت. تکنیک طبقه بندی نظارت شده با استفاده از روش حداکثر شباهت به کمک داده های معتبر زمینی انجام شد. شاخص نرمال شده تفاضلی پوشش گیاهی (NDVI) و مقایسه پس از طبقه بندی به منظور شناسایی تغییرات محیطی در فاصله زمانی سال های 1355 تا 1389 بررسی شد. نتایج شاخص NDVI کاهش تراکم پوشش گیاهی را در طول زمان نشان داد. کاهش تراکم پوشش گیاهی عمدتا ناشی از افزایش نواحی مسکونی، جاده سازی، زراعت دیم بدون مدیریت و تبدیل مراتع متراکم به ضعیف (چرای بیش از حد) می باشد. بررسی روند تغییرات جمعیت روستاهای لیقوان و سفیده خوان نشان داد که تغییرات جمعیت با تغییرات کاربری و پوشش اراضی مطابقت دارد و مهاجرت روستاییان بین سال های 1358 تا 1365 نقش مهمی را در تغییرات کاربری و پوشش اراضی حوضه آبریز مورد مطالعه ایفا کرده است.
    کلیدواژگان: پوشش و کاربری اراضی، طبقه بندی، تصاویر ماهواره ای، NDVI، حوضه آبریز لیقوان
  • مهدی دینی * صفحات 101-114
    با توجه به رشد روزافزون جمعیت و توسعه شهر اهر، کوچه های وسط شهر و بافت قدیمی آن به طور مرتب تبدیل به ساختمان های بلندمرتبه می شوند و این رشد شتابان احداث ساختمان های بلندمرتبه موجب شده است که ساختار کالبدی شهر دچار تغییر شود و ضمن تغییر بافت، ضوابط و مقررات شهرسازی رعایت نشود و بتدریج مسائل و معضلات بسیاری برای ساکنان شهر به دنبال داشته باشد. آنچه که در این مقاله به عنوان هدف مدنظر بوده، این است که احداث ساختمان های بلندمرتبه خارج از ضوابط و مقررات طرح جامع شهری در شهر اهر چه مسائل و معضلاتی برای ساکنان شهر اهر به همراه داشته است. در راستای دست یابی به هدف مورد نظر در این پژوهش از روش توصیفی-همبستگی استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق را ساکنان مجاور ساختمان های بلندمرتبه تشکیل می دهند و از آنها تعداد 50 خانواده به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. در این مطالعه برای گردآوری داده های مورد نظر از پرسشنامه و بررسی میدانی بهره گرفته شده است و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجریه و تحلیل شده اند و در عین حال در راستای تعیین همبستگی بین متغیرها از آزمون های کندال تای بی و پیرسون استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که هر چند تلقی عمومی از این ساخت و سازها، توسعه و پیشرفت شهری است اما واقعیت موضوع ایجاد برخی ناهماهنگی های شهری از جمله سلب آرامش روانی و آزادی از خانواده ها و ایجاد نارضایتی در ساکنان آن مناطق، ایجاد گره های ترافیکی در کوچه ها و خیابان های مشرف به ساختمانهای بلندمرتبه، ایجاد اختلال در عملکرد تاسیسات خدمات رسانی شهری و تغییرات ناهمگون و ناسازگار در بافت شهری می باشد.
    کلیدواژگان: ساختمان های بلندمرتبه، طرح جامع، شهر اهر
  • جمشید عینالی *، احمد رومیانی صفحات 115-136
    در چند دهه اخیر گردشگری به عنوان ابزاری برای دست یابی به توسعه پایدار و منبعی برای ایجاد درآمد و اشتغال در نواحی روستایی به ویژه روستاهایی که فرآیند جمعیت گریزی را تجربه کرده اند، مطرح است. در این راستا گسترش خانه های دوم در مناطق روستایی دارای چشم اندازهای طبیعی زیبا، نشان دهنده یک روند عمده در بازسازی روابط شهر و روستا با هدف استفاده از فضاهای روستایی با انگیزه تفریح و سرگرمی توام با اقامت گردشگران است. هدف از این پژوهش بررسی نقش گردشگری خانه های دوم و تاثیرات آن در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست -محیطی و کالبدی در روستاهای دارای این پدیده در دهستان حصار ولی عصر از توابع شهرستان بوئین زهرا بود. نوع تحقیق کاربردی و روش مورد استفاده توصیفی-تحلیلی می باشد و برای گردآوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه) استفاده شده است که 5 روستایی مورد مطالعه در دهستان به صورت تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آماری توصیفی و استنباطی (آماره t تک نمونه ای، رگرسیونی خطی چند متغیره) استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که از دیدگاه ساکنان دائمی رابطه گردشگری خانه های دوم با ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی مثبت و معنادار بوده ولی در ابعاد محیطی رابطه معنادار و منفی ارزیابی شده است. همچنین نتیجه حاصله از تحلیل رگرسیون نشان می دهد که اثرات گردشگری خانه های دوم در ابعاد چهارگانه فوق الذکر با 90/0 تاثیر مثبت در میزان رضایت ساکنان دائمی معنادار بوده و بیش ترین تاثیر را شاخص های کالبدی و اقتصادی داشته است.
    کلیدواژگان: خانه های دوم، گردشگری روستایی، توسعه روستایی، اثرات
  • ایرج جباری *، حبیب سکوند صفحات 137-151
    بررسی ویژگی های لرزه شناسی ایران در پهنه های گوناگون زمین ریخت شناختی به منظور تشخیص الگوی رفتاری ویژه در این پهنه ها هدف اصلی در این تحقیق می باشد. برای این منظور ایران براساس پهنه های ژئومورفولوژیک تفکیک گردید و در محیط GIS داده های 30 ساله ی ژرفا، بزرگی و فراوانی زلزله ها برای هر یک از پهنه های ژئومورفولوژی معرفی گردید. سپس این داده ها در صفحه ی گسترده برای هر پهنه به طور مجزا ذخیره گردید و در محیط SPSS و Minitab تجزیه و تحلیل و سپس مقایسه گردید. نتایج نشان داد که از میان 9 پهنه زمین ریخت شناسی ایران پهنه زاگرس و خزر دارای بیش ترین نامنظمی ها هستند. تراکم نسبی زلزله ها در زاگرس زیاد است ولی وقوع زلزله های بزرگ کم تر از سایر پهنه هاست؛ بالاترین مقادیرb به این پهنه اختصاص دارد ولی روند افزایشی آن ها نسبت به عمق کاملا منظم نیست. در خزر تراکم نسبی زلزله ها زیاد نیست، ولی زلزله های بزرگ حاکمیت بیش تری دارند. مقدار b دارای کم ترین مقدار بوده و نسبت به ژرفا از بی نظم ترین تغییرات برخوردار می باشد. هر چند که سایر پهنه ها الگوی منظمی در تغییرات مقدار b نسبت به عمق دارا هستند ولی بعضی ویژگی های آن ها می تواند بعضی از آن ها را در یکی از مناطق زاگرس یا خزر قرار دهد؛ به نحوی که شرق، شمال شرق، و شمال تشابه بیش تری با پهنه خزر نشان می دهند و جلگه ی جنوب و شمال غرب نیز شباهت های زیادی با زاگرس دارند. مکران و ایران مرکزی ویژگی های بینابین را نشان می دهند.
    کلیدواژگان: زلزله، ایران، زمین ریخت شناسی، مقدار b
  • مصطفی طالشی، محمد تقی رهنمایی، قربان پناهی جلودارلو * صفحات 153-168
    فرآیند شهرنشینی شتابان در کشورهای جنوب همواره نظام فضایی سکونت گاه های شهری را در بسیاری از موارد دچار آشفتگی فضایی می نماید که پیامد اساسی آن بروز شرایط ناپایداری در شبکه نظام شهری است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی سلسله مراتب و تحولات نظام استقرار شهرها و نحوه پخشایش جمعیت صورت گرفته است. در این ارتباط شهرهای استان بر اساس نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن در دوره های 1365 تا 1385 و با بهره گیری از مدل های رتبه -اندازه و هم چنین رتبه اندازه تعدیلی مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگوی توزیع فضایی سکونت گاه های شهری استان از الگوی تصادفی تبعیت می نماید که در دهه اخیر گرایش استقرار جمعیت در کانون ها و طبقات شهری نیز به سمت بی نظمی فزاینده است. حاکمیت فضایی و عملکردی نخست شهر اردبیل باعث عدم تبعیت سلسله مراتب شهری استان از قانون رتبه اندازه شده است که این امر ناهم خوانی و عدم تعادل فضایی سلسله مراتب را به وضوح قابل تشخیص می نماید. از سوی دیگر در دهه اخیر (1385) این عدم تعادل پخشایش جمعیت شهری در فضای استان بیش از پیش تشدید یافته است. دست یابی به الگوی مطلوب انتظام فضایی در استان در پی سیاست عدم تمرکزگرایی از یک سو و از سوی دیگر برخورداری بهینه شهروندان از آستانه های خدمات مناسب و تعادل در برقراری فرصت های مناسب اقتصادی و کالبدی برای شهرهای متوسط و کوچک اندام استان است.
    کلیدواژگان: مدل رتبه، اندازه، انتظام فضایی، نظام شهری، استان اردبیل
  • سیامک آزادی *، محمد شریعتمداری صفحات 169-187
    اکوتوریسم همواره به عنوان یکی از انواع پرجاذبه گردشگری شناخته شده و با توجه به آن که نسبت به سایر حوضه های گردشگری نیازمندی کم تری را به سرمایه گذاری داراست، توجه بسیاری از کارشناسان و مدیران را به خود جلب کرده است. با توجه به وجود پتانسیل های طبیعی قابل توجه و تنوع اقلیم در استان کرمانشاه و نیز ضرورت برنامه ریزی راهبردی در این حوضه، هدف اصلی مطالعه حاضر تدوین استراتژی های توسعه اکوتوریسم در استان کرمانشاه با بهره گیری از مدل SWOT و روش منطق شهودی می باشد. از روش SWOT برای استخراج استراتژی های ممکن، با توجه به عوامل داخلی و خارجی، استفاده شده و برای اولویت بندی و گزینش استراتژی های برتر، با درنظرگیری مشکل عدم دسترسی کامل به اطلاعات، از روش منطق شهودی بهره گرفته شده است. در نهایت دو استراتژی واگذاری مدیریت و بهره برداری از مناطق شناسایی شده اکوتوریسم به بخش خصوصی و برنامه ریزی به منظور ایجاد تورهای تلفیقی اکوتوریسم و سایر حوضه های اولویت دار گردشگری در استان به عنوان استراتژی های اولویت دار توسعه اکوتوریسم برگزیده شده اند.
    کلیدواژگان: اکوتوریسم، برنامه ریزی راهبردی، مدل SWOT، روش منطق شهودی، استان کرمانشاه
  • سیروس قنبری، محمدرضا علی زاده *، فاطمه اسلام فرد، محمد فتوحی اردکانی صفحات 189-211
    این پژوهش از نظر هدف، نوعی تحقیق کاربردی و از لحاظ روش و ماهیت جز تحقیقات توصیفی-پیمایشی است. در این پژوهش، الگویی را برای شناسایی عوامل موثر در توسعه گردشگری شامل: امکانات و خدمات رفاهی، فرهنگی و اجتماعی، طبیعی و زیست محیطی طراحی شده و با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری و نرم افزار AMOS آزمون شده است. برای آزمون فرضیه های تحقیق از نمونه 150 نفری از گردشگران و مردم محلی استفاده گردیده شد و پایایی پرسشنامه در کل 865/0 بوده است. تحلیل یافته های پژوهش در دو بخش صورت گرفته است که در بخش اول یافته های توصیفی تحقیق بررسی شده است و در قسمت بعدی، نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف بررسی شده و نتیجه آزمون حاکی از بیش تر بودن مقدار معنی داری برای کل داده ها بود. لذا شرط نرمال بودن داده ها برقرار شد. در نهایت پس از انجام تحلیل عاملی تاییدی متغیرها در قالب مدل های اندازه گیری، با استفاده از رویکرد مدل یابی معادلات ساختاری به بررسی رد یا تایید فرضیه های پژوهش پرداخته شده است. تحلیل ها حاکی از آن است که از مجموع سه فرضیه ارائه شده، فقط عامل امکانات و خدمات رفاهی بر توسعه گردشگری تاریخی-فرهنگی شهر فرح آباد موثر است. بنابراین مدل حاصله از این پژوهش، بیانگر وجود یک ارتباط معنی دار بین عامل امکانات و خدمات رفاهی و توسعه گردشگری تاریخی-فرهنگی شهر فرح آباد می باشد و وجود امکانات و زیرساخت های گردشگری ارتباط مستقیمی با توسعه گردشگری در این شهر دارد.
    کلیدواژگان: گردشگری تاریخی، فرهنگی، فرح آباد، مدل یابی معادلات ساختاری (SEM)
  • مریم بیاتی خطیبی *، بهرام زینلی، بهمن شجاعی وند صفحات 213-236
    هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل نابرابری در توزیع زیرساخت های گردشگری شهری با به کارگیری تکنیک SAW، ضریب چولگی پیرسونی، ضریب همبستگی پیرسونی و قانون اندازه-مرتبه زیپف، در استان آذربایجان شرقی است. شاخص های مورد بررسی شامل؛ (1) اقامت گاه ها و هتل، (2) واحدهای پذیرایی بین راهی و رستوران، (3) اماکن تفریحی (موزه، سینما، تئاتر و نمایشگاه)، (4) اماکن عمومی صرف غذا و نوشیدنی (ساندویچی و غیره)، (5) دفاتر خدمات مسافرتی، (6) مناطق نمونه گردشگری، (7) وسایل نقلیه عمومی درون شهری، (8) شرکت ها و تعاونی های مسافربری و (9) پارک های عمومی است. نتایج نشان داد؛ بین شهرستان های استان آذربایجان شرقی براساس زیرساخت-های گردشگری شهری تفاوت فاحشی وجود دارد که شهرستان تبریز با مقدار 996/0 در رتبه نخست و شهرستان خداآفرین با 003/0 در آخرین رتبه قرار دارد و توزیع زیرساخت های گردشگری شهری در استان آذربایجان شرقی نیز نامتقارن با چولگی مثبت است. ضریب همبستگی پیرسونی نشان داد؛ بین توزیع زیرساخت های گردشگری شهری و جمعیت رابطه مستقیم و کامل در استان آذربایجان شرقی با مقدار 994/0 برقرار است با این وجود، نابرابری عظیمی در توزیع زیرساخت های گردشگری شهری و جمعیت مطابق قانون اندازه-مرتبه زیپف در بین شهرستان های استان آذربایجان شرقی مشاهده می شود.
    کلیدواژگان: نابرابری، زیرساخت های گردشگری شهری، تکنیک SAW و اندازه، مرتبه زیپف، استان آذربایجان شرقی
  • اسدالله حجازی *، محمدرضا نیکجو، محدثه اصفهانی صفحات 237-257
    هرساله هزاران تن خاک از سطح اراضی جنگلی، مرتعی و کشاورزی به وسیله اشکال مختلف فرسایش از دسترس خارج شده و با انباشت در مناطق مستعد رسوب گذاری سبب وارد آمدن خسارت های قابل ملاحظه ای می شود. برای مدیریت مناطق فرسوده و مهار این پدیده لازم است پهنه های تحت فرسایش و یا تولید رسوب شناسایی و مقادیر خاک فرسوده برآورد شود تا از این طریق علاوه بر تعیین مناطق آسیب پذیر و بحرانی، اقدامات حفاظتی متناسب جهت کاهش و یا کند کردن روند فرسایش صورت گیرد. لازمه این امر دسترسی به ابزارها و تکنیک های مناسب و استفاده از روش یا مدل برآورد فرسایش با دقت بالا و کارایی مورد قبول می باشد. برای نیل به این هدف از مدل تجربی MPSIAC استفاده شده است. این مدل در ایران در محیط های جغرافیایی مختلف مورد استفاده قرارگرفته و به علت کمی بودن و استفاده از پارامترهای متعدد نتایج قابل قبول و رضایت بخشی را نسبت به سایر مدل های تجربی ارایه داده است. در این روش نه عامل محیطی شامل زمین شناسی،خاک، آب وهوا، رواناب، شیب، پوشش زمین، کاربری اراضی، فرسایش سطحی و رودخانه ای مورد بررسی قرار می گیرد و سپس با ارزش گذاری کمی هر پارامتر، میزان فرسایش و رسوب محاسبه می شود. در این پژوهش جهت برآورد رسوب و فرسایش حوضه آبریز بکرآباد، کلیه داده های عوامل نه گانه مدل به روش اسنادی و نیز بررسی های میدانی استخراج و لایه های مورد نیاز آن در محیط نرم افزاری GIS تهیه شدند. پس از تشکیل بانک های اطلاعاتی، ارزش گذاری کمی و وزن دهی به هر کدام از لایه ها بر اساس استانداردهای تعریف شده درمدل، نقشه نهایی پهنه بندی فرسایش و رسوب حوضه استخراج گردید. مقایسه مقادیررسوب برآوردی و نقشه پهنه های حساس به فرسایش حوضه با مقادیر مشاهداتی و نیز وضعیت میدانی حوضه نشان می دهد که خوشبختانه حوضه از نظر مقادیر فرسایشی در وضعیت حادی نبوده و روند توسعه آن در صورت مدیریت درست قابل جلوگیری است. در ضمن در بین عوامل فرسایشی حوضه، عامل وضعیت فرسایش سطحی، شیب و خصوصیات خاک از مهم ترین فاکتورهای موثر بر بروز انواع فرسایش می باشند.
    کلیدواژگان: فرسایش خاک، تولیدرسوب، مدلMPSIAC، سامانه اطلاعات جغرافیایی، حوضه آبریز بکرآباد
  • ابوالقاسم امیراحمدی *، مجید ابراهیمی صفحات 259-288
    مطالعه فرم ها و چشم اندازهای قابل اندازه گیری به وجود آمده به وسیله فعالیت های تکتونیکی موضوع علم تکتونیک ژئومورفولوژی است. مخروط افکنه ها از جمله ی این اشکال ژئومورفولوژیکی هستند که فعالیت های تکتونیکی در کنار تغییرات آب و هوایی مهم ترین عامل کنترل کننده ی آن ها می باشد.به دلیل فعال بودن تکتونیک البرز، لندفرم های کواترنری در این محدوده تا اندازه زیادی تحت تاثیر گسل های اصلی و فعال منطقه قرار دارند. هدف از این پژوهش بررسی نقش عوامل تکتونیکی در شکل گیری و تحول مورفولوژی مخروط افکنه های جاجرود، حبله رود و ایوانکی می باشد. در این پژوهش نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تصاویر ماهواره ای و مدل رقومی ارتفاعی (DEM) به عنوان داده های اصلی تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند. سپس با استفاده از شاخص های ژئومورفیک که شامل؛ شاخص سینوسی جبهه کوهستان (Smf)، شاخص نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (Vf)، عامل عدم تقارن حوضه (Af)، گرادیان طولی رودخانه (SL)، عامل تقارن توپوگرافی (T) و شاخص ضریب مخروط گرایی (FCI) وضعیت منطقه از نظر میزان فعالیت های تکتونیکی مورد ارزیابی قرار گرفت. از ترکیب این شاخص ها با یکدیگر رابطه شاخص فعالیت های تکتونیکی (Iat) به دست آمد. نتایج بررسی نشان داد که طبق مقادیر شاخص فعالیت های تکتونیکی (Iat) منطقه از لحاظ فعالیت های تکتونیکی فعال می باشد. به طوری که مخروط افکنه حبله رود در کلاس فعالیت های تکتونیکی زیاد و مخروط افکنه های جاجرود و ایوانکی در کلاس فعالیت های تکتونیکی متوسط قرار دارند. داده های ثبت شده زلزله طی سال های 1973 تا 2012 میلادی در منطقه نیز نشان از فعالیت بالای تکتونیک در محدوده ی مورد مطالعه دارد. داده های موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بیش ترین زمین لرزه را در حوالی گسل گرمسار، به ویژه قسمت های غربی آن ثبت کرده است و این گونه به نظر می رسد که نسبت به بخش شرقی خود فعالیت بیش تری دارد.
    کلیدواژگان: مورفولوژی، مخروط افکنه ها، تکتونیک فعال، شاخص های ژئومورفیک، البرز جنوبی
|
  • Pages 1-17
    City parks are one of the most important urban land use and states of their distribution in city has high importance in city. District 3 of Mashhad municipal in terms of green space has no appropriate status so that green space per capita is 1. 7 m^2 which it is away from United Nations standards and also this district shows low proportion in comparison to Mashhad (with 9. 8 m^2per capita) while the district under study wich regard to population has one of the highest densities of Mashhad districts city parks in order to reduce shortage and deficiencies in this area. For this 2 English Abstracts aim the lands of district should be valued based on criteria such as green land، distance from educational and cultural institution، and population density، access to city infrastructure and city arteries and distance from parks and green space. The use of fuzzy logic in the ArcGIS software needed to build it In each phase of the encapsulation layers after combining. The results of the combined land area of information for choosing suitable locations for green space showed priority. Finally، the prioritization of land with land use maps were evaluated، which was consistent with the existing user in the region.
    Keywords: City park, GIS, Mashhad, Locating, Fuzzy Logic
  • Pages 19-35
    Evapotranspiration is one of the important parameters in the hydrological cycle which has a direct impact on the amount of water available for agriculture. In this study، data obtained from average mean temperature، minimum temperature، maximum temperature، minimum relative humidity، wind speed، and sunshine hours during a 57-year period (2008-1951) were used to estimate the potential evapotranspiration. Potential evapotranspiration values were calculated through introducing the geographical location، including altitude، latitude and longitude of Tabriz station and using nine reliable methods in REF-ET software. According to the obtained results، the best way to calculate this index in the study area was identified to be Blaney-Criddle method. Kendall’s graphic test was also used in order to detect time changes of this index. The results indicated that despite the decline trend of this indicator until 1390s، the potential evapotranspiration has gradually increased 4 English Abstracts over recent years. The maximum increase of evapotranspiration occurs in the middle of spring and autumn and monthly changes of the index show a significant increase for May and October. However، the potential evapotranspiration shows a non-significant trend despite its large fluctuations over summer months (July، August، and September).
    Keywords: Evapotranspiration, Mann Kendall test, Blany Kerdil, Tabriz
  • Pages 37-56
    The main purpose of this descriptive-correlative study was to identify and analyze the barriers to tourism development in Abyaneh village. The statistical population of the study consisted of all the heads of rural households in the village (N= 160). According to the Morgan & Krejcie table، a sample size of 110 was selected using a simple randomized sampling technique (n= 110). A questionnaire was used to collect the data. A panel of experts confirmed validity of the questionnaire. A pilot study was conducted to establish reliability of the questionnaire. The Cronbach’s Alpha coefficient for the scale of importance of barriers to tourism development in Abyaneh village” was equal to 0. 87. Collected data were analyzed using SPSSWin18 6 English Abstracts software. The results of a factor analysis showed that five factors namely، infrastructural، supportive، motivational- cognitive، informative and social-cultural items explained 64. 61 percent of total variances of barriers to tourism development in Abyaneh village، respectively. Considering the barriers، it is certain that lack of proper planning and management in solving the barriers، results in reducing rural tourist attractions and diminishing capacity and potential of tourism of the village in the long term and consequently losing tourism markets and the deprivation of local people of numerous benefits of tourism and ultimately making delay in the process of rural development. According to the results، following suggestions have presented in order to reduce barriers to tourism in Abyaneh village، creating the accommodation، health and welfare facilities and equipment at the village، developing a detailed master plan for tourism development with the participation of rural people and related organizations، holding the educational courses for villagers about the importance and benefits of tourism، recruiting and employing the trained personnel to provide guidance and consultation services to tourists and soon.
    Keywords: Tourism Development, Barriers, Abyaneh Village, Rural People, Esfahan Province
  • Pages 57-74
    North West of Iran consists of environmental، plant، and animal biodiversity due to its topographic conditions which have been adapted to the present climatic conditions. Long-time fluctuations and changes in climatic elements of the area can result in harmful impacts in environment، agriculture، economy، and even human properties. On this basis we attempted in this paper to evaluate susceptible sections to wet years and droughts in the north west of Iran for the statistical period of 1986-2005 (20 years)، by applying the data collected from 55 synoptic، climatic and rain gauging stations of the area. For so doing، we used SPI index in 12-month duration. For studying the wet years and droughts، we produced 240 maps containing all months of the study and applied Kriging interpolation method in 8 English Abstracts Surfer software. Afterwards، were converted to data and the calculations on descriptive statistics including mean، standard circle and oval shapes were accomplished over 4236 cells in ArcView software. The monthly review of the wet and dry years during 240 months having various intensities shows. heterogeneity in intense drought occurrence and weak wet years from the normal distribution and the probability of weak wet year’s occurrence are higher in eastern and central parts while intense droughts might occur in the southern parts. The calculation of central inclination and spatial indexes also indicated that the probability of weak wet year occurrence is higher in northern sections and the possibility of severe drought occurrence is more in the southern sections of the study area. In the meantime، the probability of severe drought occurrence is more stable in terms of the location.
    Keywords: Standard oval, Wet years, Drought, North West of Iran, SPI Index, Mean Center
  • Pages 75-100
    Remote sensing provides necessary and sufficient facilities to extract and update land use/land cover (LULC) maps for planners and managers. In this work، we presented a case study of LULC change as a consequence of human population and activities، in the Lighvan watershed، using multi temporal satellite images analysis. In order to perform the research، four images of Landsat satellite include MSS 1976، TM 1989، ETM+ 2000 and 2010 have been used. Supervised classification technique 10 English Abstracts by using maximum likelihood method with the aid of ground truth data is carried out. Normalized difference vegetation Index (NDVI) and post classification comparison، were evaluated to detect environmental changes over the period from 1976 to 2010. NDVI results highlighted significant reduction of dense vegetation cover، over time. This reduction in vegetation cover density is mainly due to the increasing extent of urban areas، the building of roads، non managed rainfed farming، and the conversion of dense pastures to weak. Analysis of population trend changes in Lighvan and Sefideh Khan villages revealed that population changes is matched with the LULC changes and immigration of villagers between 1979 to 1986 has been played an important role in the LULC changes of study watershed.
    Keywords: Land use, Land cover (LULC), Classification, Satellite images, NDVI, Lighvan Watershed
  • Pages 115-136
    In recent decades tourism is introduced as an instrument to achieve sustainable development and as a source of creating income and employment in rural areas; especially in villages that have experienced depopulation process. In this regard، second homes development in rural areas with beautiful natural landscapes، indicates a main trend in reconstructing rural-urban relations with the purpose of using rural spaces for leisure and entertainment along with tourists accommodation. The purpose of this study was to investigate the role of second homes tourism and its effects on economic، social، environmental and physical dimensions in target villages in Hesar e Valiasr County (Boein Zahra- Qazvin province). 14 English Abstracts The research is applied and the used method is descriptive- analytical and for data collection we have used library and field methods (observation، interviews، and questionnaires); and for this reason 5 villages with tourism second homes in the county have been surveyed. For data analysis we used statistical tests such as one sample t-test and Multivariate linear regression. The results indicate that from the viewpoints of permanent residents there is a significant and positive relation between second homes tourism and economic، social and physical dimensions but in environmental dimension the relation is significant and negative. Also the result of regression analysis shows that second homes tourism had been effective 0. 90 percent on permanent residents'' satisfaction in studied villages; so that among four rural development indicators (social، economic، physical and environmental)، we can see the most effect of tourism second homes development on physical and economic indicators.
    Keywords: Second Home, Rural tourism, Rural Development, Qazvin Province
  • Pages 137-151
    The study of seismology in different geomorphologic zones to detect particular behavioral patterns in the region is the main goal of this research. So، geomorphic zones were separated and 30 years of data depth، magnitude and frequency of earthquakes were attributed in GIS for each geomorphic zone. Then the data were saved for each zone separately extensively and analyzed in SPSS and Minitab software and then compared. The results showed that among 9 morphologic zones، Zagros and the Caspian zones are the most irregular situation. The relative density of earthquakes is high in the Zagros، but the occurrence of earthquakes is less in this area than other zones. The biggest b values assigned to this area، but there was not a completely regular increasing trend towards the depths. Relative density of earthquakes in the Caspian is not high، but big earthquakes are more. A 16 English Abstracts minimum value of b belonged to this zone and finally، b changes to the depth were chaotic. Other zones had some characteristics some of which can be placed into one of the two Zagros or Caspian zones، however they have a regular pattern in their b changes toward depths. Therefore the east، northeast and north zones are about similar to Caspian zone and south plain and northwest zones are similar to Zagros zone. Central of Iran and Makran zones show intermediate characteristics.
    Keywords: Earthquakes, Iran, Geomorphology, b value
  • Pages 153-168
    Accelerated urbanization process، mainly in developing countries، has been distributed as spatial system of urban settlements in many cases whose main consequences are the occurrence of instability conditions in urban networks. This research has been done by a descriptive-analytical method to study the hierarchy and transformation of urban system and their population distribution. In this regards، cities in Ardebil have been analyzed based on general population and housing censuses period of 1986 to 2006 by using the rank-size and regulation rank-size models. The results indicate that spatial patterns of urban settlement follows a random pattern whereby 18 English Abstracts in recent decades the tendency of urban population centers and classes are rising toward chaos. The spatial and functional dominance of Ardebil، the first city of province، has caused the urban hierarchy not to follow the rank-size model. Hence this discrepancy and spatial inequality in hierarchical system is clearly recognizable. On the other hand، in the recent decade (2000s)، the population imbalance distribution has been more enhanced comparing to the past. The optimal spatial pattern in the Province would be obtained by the policy of non-centralization on one hand and accessing suitable services and appropriate balance between economical and physical opportunities for medium and small cities on the other hand which have been the objectives of this research.
    Keywords: Rank, Size Model, Spatial Order, Urban System, Ardebil Province
  • Pages 189-211
    In terms of purpose، this study is of applied type of research and in terms of nature is of descriptive- field type. A model is designed to understand the effective factors in development of tourism including welfare، cultural and social، natural and environmental facilities and services، and has been tested through structural equation model and AMOS software. For testing the research hypotheses a sample of 150 persons taken from tourists and people has been used and reliability of the questionnaire was been in general 0. 865. Analysis of the findings of this research has been done in two parts. in the first part descriptive findings of the research is examined، and in the second part normality of data is examined by Colmogrov 22 English Abstracts Smirnov test; and results show that higher meaningfulness for the total data. So، normality condition of data became fixed. Finally، after the analysis of the confirmatory factor of variables in measurement frames، the examination of the hypotheses rejection or confirmation was done by using structural equations approach. The analyses show that among three hypothesis presented، only facilities and services factor affects the development of historical- cultural tourism in this area. Therefore، the model obtained from this research indicates a meaningful correlation between welfare facilities and services and development of tourism in Farahabad، and tourism facilities and infrastructures have a direct relationship with development of tourism in this area.
    Keywords: Historical, cultural tourism, Farahabad, Structural Equations Model (SEM).
  • Pages 213-236
    The purpose of this study is assessment and analysis of inequality in the distribution of urban tourism infrastructures in East Azerbaijan Province by SAW technique، Pearson’s coefficient SKEWNESS، Pearson’s coefficient correlation and ZIPF size–rank law. Indicators of the study contains; (1) accommodations and Hotel، (2) the catering units and restaurants، (3) recreational places (including museums، cinemas، theaters and exhibitions)، (4) food serving stops (fast food، etc.)، (5) travel agencies، (6) tourism sample region، (7) public transportation، (8) commercial companies and cooperatives and (9) public parks. The results indicated there is an obvious difference between counties of East Azerbaijan province based on the urban tourism infrastructures، so Tabriz County with 0. 996 takes the first rank and Khdaafrin with 24 English Abstracts 0. 003 takes the last rank and distribution of urban tourism infrastructures in East Azerbaijan Province is asymmetric with positive skewness. Pearson’s coefficient correlation showed direct relationship between the distribution of population and urban tourism infrastructures with 0. 994 in East Azerbaijan Province. However، enormous inequality in the distribution of population and urban tourism infrastructures according to the ZIPF size– rank law has observed between the counties of East Azerbaijan Province.
    Keywords: Inequality_Urban Tourism Infrastructures_SAW Technique_ZIPF size – rank_East Azerbaijan Province
  • Pages 237-257
    Every year، thousands of tons of soils become unavailable from gardens، pastures، and agricultural lands by different forms of erosion، accumulating in potentially sedimentary regions، leading to significant losses. To manage eroded regions and inhibit this phenomenon، it is necessary to identify areas under erosion or under deposit and estimate the amount of eroded soil، thereby appropriate protective actions for reducing or lowering the erosion process can be done، in addition to determining vulnerable and critical regions. So، it is required to get access to high accuracy and efficiency. For this purpose، the experimental model has been used. This model has been used in different geographical environments in Iran. It has presented acceptable and satisfying results than other experimental models due to its quantifiablity and use of several parameters. 26 English Abstracts In this method، nine environmental factors have been investigated: geology، soil، climate، running water، gradient، earth covering، land use، surface and river erosion. Then، the rate of erosion and deposit is calculated by quantitative pricing of parameters. In this study، all data from these model data were estimated by the documentary method for evaluating deposit and erosion in Bekr Abad Drainage Basin، field studies were extracted and its required layers were provided in GIS Software. When databases were found، quantitative pricing and weight-giving to any of layers were extracted based on defined standards in the model، as well as in the final map of erosion spreading and the basin deposits. Comparing the amounts of estimated deposits and maps from areas sensitive to basin erosion with observational amounts and with field states of the basin indicates that fortunately، this basin is not in an acute state in terms of erosion values، and the development process is preventable by proper management. Also، surface erosion state gradient، and soil characteristic factors are most influential factors on the incidence of different erosion among different erosion factors of the basin.
    Keywords: Soil erosion, Deposit generation, MPSIAC model, GIS, Bekr, Abad Drainage Basin
  • Pages 259-288
    The study measured the forms and landscapes caused by tectonic activity is the subject of tectonic geomorphology. Fans of such forms of tectonic activity along the tectonic that climate change is the most important factor controlling them. The purpose of this study is to investigate the role of tectonic factors in the development and morphology changes of the alluvial fans of Jajroud، Heble Roud and Eyvankei. In this study، the topographic maps، geology، satellite photos and the digital elevation model (DEM) were used as the main data. In addition، the morphology of the alluvial fans of the region was studied closely and through a field study. Then، using the geomorphic indexes which includes the sinuosity of the 28 English Abstracts mountain in-front (SMF) Ratio of valley floor width to valley height (VF)، Drainage Asymmetry factor (AF)، Stream Length-Gradient Index (SL)، Transverse Topographic Symmetry Factor (T)، Fan Comicality Index (FCI)، the region in terms of tectonic activities were assessed. Through combination of these indexes the index of active tectonic (Iat) were obtained. The results show that according to the Iat amounts، the region is active in terms of neotectonic activities. So that Heble Roud alluvial fans are ranked as the geologic activities are high and for Eyvankei and Jajroud alluvial fans are placed at the medium level of geologic activities. The database of Institute of Geophysics، University of Tehran (1937-2012) has recorded the most earthquakes near the fault of Garmsar، especially in the western parts of it; and it seems that it has more activity than its eastern part.
    Keywords: Morphology, Alluvial Fans, Neotectonics, Geomorphic indexes, Southern Alborz