فهرست مطالب

نسیم خرد - پیاپی 3 (پاییز و زمستان 1395)

نشریه نسیم خرد
پیاپی 3 (پاییز و زمستان 1395)

  • بهای روی جلد: 50,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/12/23
  • تعداد عناوین: 10
|
  • صفحه 7
  • حسین شریفی کندری صفحه 23
    اعتقاد به عوالم متعدد و استدلال بر آن از دیر زمان در السنه عام و کتب خواص پیوسته نقش بسته است و دانشمندان استدلال های متعددی بر اثبات آن اقامه کرده اند. این عوالم بر هم متطابق اند؛ یعنی هر عالم مادون به منزله ظل عالم مافوق است، و عالم بالاتر همان عالم پایینی است منهای نواقصش. از جهت حضور نیز عوالم بالا در تمام مراتب پایین حضور دارند و لاعکس؛ به عبارت دیگر هر آنچه در عالم طبیعت با وجودی مادی و جسمانی یافت می شود، در عالم مثال و عقل و عالم اله نیز یافت می شود؛ اما با وجود مثالی و عقلی و الهی، نه با وجود مادی و طبیعی؛ همین طور هر آنچه در عالم مثال هست، سایه ای است از حقیقتی قوی تر که در عالم عقل و روح وجود دارد، و آنچه در عالم عقل یا عالم بالاتر از آن وجود دارد در واقع وجود برتر همان وجودی است که در عوالم پایین تر وجود دارد. از این نوع بالاتری و پایین تری به «حقیقه» و «رقیقه» تعبیر می کنند، به این نحو که هر پایینی رقیقه حقیقت بالاتر از خود است.
    کلیدواژگان: عوالم، تطابق عوالم، وجود برتر، وجود جمعی، تشکیک، بسیط الحقیقه
  • احمد حیدرپور، غلامرضا فیاضی صفحه 53
    اگر براهین اثبات هیولا تام نباشد، نمی توان وجود و عدم هیولا را ملاک تقسیم موجودات به مجرد و مادی قرار داد؛ در نتیجه برای اثبات قوه و امکان تغیر در همه مادیات و عدم امکان آن در مجردات، باید قوه، به عنوان عرضی خارج از ذات، برای مادیات، و استحاله آن، برای مجردات، با برهان عقلی به اثبات برسد. ولی چنین برهانی تا کنون از جانب فیلسوفان اقامه نشده است. بر این اساس پذیرش ثبات یا تغیر در مجردات، نیازمند بیان نقلی خواهد بود. در این نوشتار براهین اثبات هیولا مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: هیولا، قوه، فعل، امکان ذاتی، امکان استعدادی، مجرد، مادی
  • حسین اسلامی صفحه 73
    قرآن کریم در بیش از سیصد آیه، انسان ها را به تفکر و تعقل دعوت کرده است. از منظر علامه طباطبایی تفکر مورد تاکید و تایید قرآن کریم چیزی جز روش تفکر منطقی و فلسفی نیست؛ بنابراین عقل در کنار نقل یکی از منابع معرفت دینی است. از دیدگاه ایشان تعارض میان حکم قطعی عقل با حکم قطعی نقل، احتمالی بی مورد و اساسا محال است. در صورت تعارض دلیل عقلی‏ قطعی با ظاهر دلیل نقلی، دلیل عقلی بر دلیل ظنی نقلی مقدم خواهد بود. مرحوم علامه اشکالات منکران روش استدلال منطقی و فلسفی را به تفصیل پاسخ می دهد و از سویی دیگر روش بحث در علم کلام را به دلیل آنکه بر تعقل برهانی و تفکر استدلالی منطبق نیست، به شدت انکار می کند. رهاورد دیدگاه علامه طباطبایی اتحاد عقل و وحی و همسویی آموزه های وحیانی با دستاوردهای عقلی فلسفی است
    کلیدواژگان: علامه طباطبایی، عقل، معارف دینی، منبع بودن عقل
  • محمد مهدی فریدونی صفحه 95
    از میان روش های کلامی، (نص گرایی، عقل گرایی تاویلی و عقل گرایی فلسفی) باید خواجه نصیر الدین طوسی را تابع روش عقل گرایی فلسفی به شمار آورد و گرچه قبل از ایشان، افراد دیگری نیز برای اثبات مدعیات کلامی از مبانی فلسفی بهره می گرفتند، ولی از این جهت یا دچار افراط می شوند و یا از آن، استفاده جدلی می کردند؛ همان طور که این مبانی نظم خاصی نداشتند. اما خواجه نصیر، راه اعتدال را در پیش گرفت و ضمن مقید بودن به روش برهانی، مبانی فلسفی را به صورت نظام مند و سامان یافته در علم کلام به خدمت گرفت؛ زیرا قبل از خواجه نصیر، علم کلام حتی در میان شیعه، نظم مشخص و چینش منطقی نداشت. او توانست با چینش و تنظیم جامع و تا حدی نو و ابتکاری و با استفاده از اصول و قواعد فلسفی، کلام را به اوج تحول و تکامل برساند و از آن پس، اکثر دانشمندان اسلامی شیعه و سنی سبک او را دنبال کردند.
    کلیدواژگان: کلام، فلسفه، کلام فلسفی، برهان، خواجه نصیر، علوم انسانی، فلسفه صدرایی، حکمت نوین
  • محمد صادق کاویانی صفحه 119
    بسیاری از فیلسوفان بر این باورند که عالم ماده، ازلی است و نقطه آغاز ندارد. این مقاله به بررسی استدلال های شهید مطهری بر ازلیت زمانی عالم می پردازد که عبارت اند از: 1. لزوم پیشی گرفتن ماده و زمان بر هر حادث زمانی؛ 2. امتناع حدوث زمان از بررسی حقیقت زمان؛ 3. قاعده دوام فیض الهی؛ 4. امتناع تخلف معلول از علت تامه. شهید مطهری در بسیاری از موارد، دلالت ادله مشهوری را که بر ازلیت زمانی عالم اقامه شده است، تمام نمی دانند و از این رو در چند مورد، بیان جدیدی برای اثبات این موضوع دارند. نتیجه بررسی و نقد استدلال های ایشان، این است که این ادله نیز مناقشه پذیر، و از اثبات مقصود خویش ناتوان اند.
    کلیدواژگان: ازلیت زمان، حدوث عالم، شهید مطهری، دوام فیض الهی
  • هادی کاظمی صفحه 139
    در استدلال بر وجود رابط، از مفاد قضیه شخصیه یعنی «ثبوت شیء لشیء» استفاده می شود. قضیه حملیه موجبه به دو نوع هلیه بسیطه و هلیه مرکبه تقسیم می شود و در استدلال بر وجود رابط، از هلیه مرکبه استفاده می شود. قضیه هلیه مرکبه نیز به دو دسته تقسیم می شود و ما در این استدلال از آن دسته از هلیات مرکبه ای که در آنها وجود محمول در خارج غیر از وجود موضوع است، استفاده می کنیم. در این نوع از قضایا چیزی به نام «نسبت» وجود دارد. نسبت از سنخ معانی حرفیه، و رابط بین موضوع و محمول است. وجود داشتن نسبت در این نوع قضیه به اثبات نیاز ندارد، بلکه رجوع به وجدان و علم حضوری برای تصدیق آن کافی است. اما اینکه نسبت، یک مفهومی حرفی است، به استدلال نیاز دارد. اگر بگوییم نسبت یک مفهوم اسمی است، تسلسل و محال لازم می آید. پس نسبت یک مفهوم حرفی است.
    یک مرحله از استدلال را پشت سر نهادیم و آن اثبات وجود رابط در عالم ذهن و مفاهیم بود؛ اما مرحله نهایی و مقصود اصلی فیلسوف، اثبات وجود رابط در عالم خارج است. در این مرحله می گوییم که هلیات مرکبه خارجیه صادق، با تمام اجزا بر خارج منطبق اند؛ پس نسبت بین موضوع و محمول نیز بر خارج منطبق است و مصداقی خاص به خود دارد.
    کلیدواژگان: قضیه، وجود مستقل، وجود رابط، مطابق خارجی
  • روح الله سوری صفحه 151
  • صفحه 153