فصلنامه میقات حج
پیاپی 97 (پاییز 1395)

وصی و یا ورثه میت اگر بخواهند برای حج وی نایب بگیرند، صور مختلفی برای آن متصور است و بدین جهت تامین مال الإجاره نیابت نیز دارای صور متعدد خواهد بود. بنا بر این، اگر میت وصیت به حج نکرده باشد، دو صورت برای آن متصور است؛ اگر وصیت به حج کرده باشد، سه صورت برای آن قابل تصور است و اگر می ت، نذر احجاج کرده و در حیات خویش وفای به نذر نکرده باشد، چهار صورت پیدا می کند. در هر یک از صور پیش گفته، این بحث مطرح می شود که مال الاجاره نیابت، از اصل مال میت باید پرداخت شود یا از ثلث مال او، و یا نه از اصل مال و نه از ثلث مال، بلکه خود وصی و یا ورثه میت (که استنابه کرده اند) باید هزینه آن را متحمل شوند.

میقات عقیق زمانی توسط پیامبر(ص) برای مردم عراق تعیین شد که هنوز کشوری به این نام پدید نیامده بود و ایشان با استفاده از علم غیب، آن را تعیین فرمودند. می قات وادی عقیق هرچند هم اکنون کمتر مورد بهره برداری قرار می گیرد ولی با توجه به ساخت تاسیساتی در منطقه «الضریبه» در آینده مورد استفاده بیشتری قرار خواهد گرفت.
در این نوشتار فقهی، با شفاف سازی ابتدا و انتهای دقیق مکان می قات عقیق، در پی آنیم که بگوییم: عقیق، می قات حج و عمره تمام کسانی است که از نواحی شرقی عبور می کنند. همچنین در حال اختیار، احرام از هر سه بخش عقیق؛ یعنی مسلخ، غمره و ذات عرق جایز است.

ائمه(علیهم السلام) درختان تناوری هستند که در بوستان تربیتی رسالت و نبوت رشد و پرورش یافته و به درخششی وصف ناپذیر دست یافته اند. و از این می ان، صادق آل البیت که محور این درخشش است، در راستای تبیین همه جانبه شریعت، امری را فرو نگذاشت و رهبری عقیدتی، مرامی، مسلکی، سیاسی و اعتقادی امت اسلامی را بر عهده گرفت. او برهان قاطع، صدیق واصل، مدافع جلالت و منزلت اهل بیت و اثبات کننده نقش بی بدیل آنان بود؛ شخصیتی که در ابعاد اخلاقی، معنوی، علمی، فقهی و سیاسی بی نظیر بود. او در گذر دادن شیعه، از تنگنا ها و بحران های تاریخی، با مهارتی وصف ناپذیر عمل نمود و این راه را با همه سختی ها و دشواری هایش طی نمود؛ اوصاف کریمه اش همچون سبقت در خیرات، زهد و پارسایی، مدارا با مردم و بالاخره جمیع خصایص عالی انسانی اش بر فضایلش می افزود و با این دستمایه گرانسنگ به تربیت شاگردان فراوان پرداخت و فقه شیعه را به اوج بالندگی رساند و پیشوایی و رهبری امت اسلامی و شیعی را با درایتی درخور به انجام رساند. همچنین به تبیین جایگاه امامت در تفکر دینی، ایجاد شبکه گسترده تبلیغاتی، سیاسی و ایدئولوژیک، و روشنگری در برابر معاندان و جریان های وابسته به دستگاه های ظلم و جور پرداخت و در این مسیر پیشاهنگ و پیشگامی بی نظیر بود. از قیام های تشکیلاتی شیعه، با سپر تقیه، پشتیبانی و حمایت نمود. درحالی که شاگردان پرشماری داشت، همچنان از کمی یاران در عین کثرت ظاهری، شکوه داشت. مخالفت دستگاه خلافت با آن وجود گرامی، در نهایت، بر شهادت آن وجود گرامی و دردانه هستی منجر شد و در سال 148ق. به آباء طاهرش ملحق گردید و جسم مطهرش در بقیع مدفون شد.

اثری در مناسک حج در اختیار نویسنده ای قرار گرفته و او ضمن درج آن در یک متن، گزارش هایی پیرامون راه حج، و اماکن مقدس مکه و مدینه در آن افزوده و در جاهای مختلف این متن قرار داده است. گزارش موجود که در سال 1296 و 1297 ق. فراهم آمده، توسط یکی از هموطنان سنی مذهب نگاشته شده و در این مورد تلاش کرده است تا ما را در جریان مسیر راه حج، ویژگی برخی از شهرها، همچنین بیان مسافات میان شهرها قرار داده و در مکه و مدینه نیز، از اماکن مقدس آن، آنچه به نظرش جالب آمده است، بیان کند؛ به طوری که خواهید دید، این متن از جهت اشتمال بر برخی از جزئیات می تواند روشنگر نکات جالب توجهی درباره ادبیات حج ونیز موضوع اماکن مقدس باشد.

عملکرد ناموفق آل سعود در مقام تولیت خانه خدا، به جهت مطابق نبودن با موازین اسلام و صریح آیات قرآن، چالش های متعددی را در منطقه ایجاد نموده و اعتراض جهان اسلام را برانگیخته است. معیارهایی چون، رعایت تقوای الهی، توانمندی در ایجاد یا حفظ امنیت زائران، اهتمام به سنت برائت از مشرکین و دیگر شعائر اسلامی، توانمندی در حفظ وحدت امت اسلامی، توانمندی در هموار نمودن مسیر برای حضور حجاج در مراسم حج و توانمندی در حفظ و تقویت روحیه عبودیت و بندگی که از اهداف اصلی و فلسفه حج می باشد، از جمله شرایط متولیان حج در قرآن کریم دانسته شده است. این در حالی است که اکثر این موازین را در عملکرد تولیت فعلی حج نمی توان مشاهده نمود. عدم تطبیق عملکرد آل سعود با معیارهای ارائه شده از سوی قرآن کریم، رهبران و اندیشمندان جهان اسلام را بر آن داشته است تا به فکر راه چاره ای برای مدیریت حج باشند. این مقاله با تمرکز بر آیات قرآن کریم، در صدد تبیین معیارهای تولیت حج بوده و البته عملکرد آل سعود در مدیریت حج را نیز بر اساس معیارهای قرآنی، مورد سنجش قرار داده است. روش مقاله در مراجعه به آراء، استنادی و در تبیین محتوا، تبیینی و تحلیلی است.

هدف اصلی دیپلماسی فرهنگی، رسیدن به تفاهم متقابل با ارتباط بین فرهنگ های مختلف است. ارتباطات انسان های اولیه، غالبا با نزاع و مشاجره همراه بوده، اما امروزه ملاقات ها و برخوردهای فرهنگی در دنیا به لحاظ کمی و کیفی، تفاوت زیادی با گذشته دارد و به طور قطع و یقین بالا رفتن سطح معلومات و دانش انسان ها در نوع ارتباطات و برخوردها اثرگذار است. بنابراین، برای رسیدن به تفاهم واقعی، اولا باید عوامل اثرگذار در این مسیر به درستی شناخته شوند و ثانیا باید موانع رسیدن به تفاهم متقابل را شناخت و از میان برداشت.
از جمله عوامل موثر در ارتباطات فرهنگی، باورها و اعتقادات انسا نها است؛ چرا که افکار انسانها با اعتقادات آن ها شکل می گیرد و رفتار هم با افکار درست می شود و اگر این مقدمات صحیح باشد ارتباط هم درست و مطلوب خواهد بود.
یکی از مهم ترین موانع رسیدن به تفاهم حقیقی، تعصبات بیجا است که در موارد زیادی؛ از جمله نژاد، رنگ، زبان، مذهب، سرزمین و... می تواند ظهور داشته باشد و در اثر آن فخرفروشیو برتری طلبی ایجاد می شود. تعصبات در بسیاری از موارد به ملی گرایی و قوم گرایی منجر می شود و عامل بسیاری از مناقشات است و در نتیجه ملت ها را از یکدیگر جدا می کند و راه رسیدن به تفاهم را مسدود می کند، و در نهایت دوری فرهنگ ها از همدیگر را رقم می زند.
مبارزه با تبعیض، نژادپرستی، قوم گرایی و... از جمله اهدافی است که درون مناسک حج گنجانده شده که در صورت توجه به روح و باطن اعمال حج و انجام صحیح مناسک آن، رسیدن به این مهم مقدور و ممکن است.