فهرست مطالب

نشریه تاریخ شفاهی
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 5، بهار و تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/06/30
  • تعداد عناوین: 13
|
  • آلیس ام. هافمن، هاوارد اس. هافمن ترجمه: فرحناز اسماعیل بیگی صفحه 6
    مقاله حاضر یکی از فصل های کتاب دستنامه تاریخ شفاهی است، هریک از بخش های این کتاب با توجه به میان رشته ای بودن تاریخ شفاهی آن را مطالعه و بررسی قرار داده است. در مقاله حاضر از منظر خاصی مورد که در مورد نقش و عملکرد حافظه در چگونگی یادآوری گذشته است، نویسنده اطلاعات مفیدی را در اختیار خواننده قرار می دهد.
    در مقاله «تئوری حافظه: فردی و اجتماعی» پژوهشگر سخت کوش و روانشناس اجتماعی «هووارد اس. 1 تاریخ شفاهی «آلیس ام. هافمن» مطالعات اولیه خود را درباره حافظه انسان و اثر آن بر 2هافمن» واقع نمایی و ارزش مصاحبه های تاریخ شفاهی مورد بازنگری و ویرایش قرار داده اند. هافمن ها با مطالعه و در نظر گرفتن روانشناسی حافظه و رابطه آن با مصاحبه و شرح مختصری از درس هایی که از شیوه عمل نویسنده در پژوهش های مربوط به حافظه گرفته اند و با مرور مطالب و دانش موجود درباره روانشناسی حافظه از این مفهوم در تاریخ شفاهی استفاده می کنند. بنابر این شاید خواننده برای اولین بار به موضوعات و مسائلی مانند اثرات زمان، توقف فکر، حواس پرتی، استناد نادرست، تلقین، تعصب، یادآوری و بازسازی وقایع گذشته برخورد داشته باشد. مطالعات مربوط به حافظه در سال های اخیر در امریکا بیشتر مربوط به زندگی و وجود انسان ها در فاصله دو دوره بوده است. این مطالعات توسط پژوهشگرانی انجام شده که مستقیم یا غیرمستقیم در تاریخ شفاهی دخالت داشته اند؛ یعنی کسانی که با مطالعات مربوط به حافظه در امریکا در سالیان اخیر ارتباط نزدیک داشته اند.
    کلیدواژگان: حافظه، یادآوری، روانشناسی فراموشی، تاریخ شفاهی
  • فاطمه احمدی، سعید رضایی شریف آبادی صفحه 44
    این پژوهش با هدف آسیب شناسی تولید تاریخ شفاهی جنگ در ایران و ارائه الگویی جهت برنامه ریزی برای تولید آن، به بررسی مقایسه ای فرایند تولید تاریخ شفاهی در آرشیوهای جنگ ایران و برخی آرشیوهای جنگ در جهان، پرداخته است. این پژوهش با استفاده از توصیفی و تطبیقی انجام شده و برای گردآوری روش های پیمایش داده ها از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه مورد پژوهش در داخل، واحدهای تاریخ شفاهی همه مراکز نگه داری اسناد انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در کشور هستند. نمونه برداری از جامعه پژوهش در جهان، با در نظر گرفتن کشورهایی که پیشینه غنی در زمینه جنگ داشتند و با بررسی وبگاه های آن ها صورت مرکز اسناد جنگ 14 واحد تاریخ شفاهی از 14گرفت. به این ترتیب انتخاب شد که پرسش نامه از طریق پست الکترونیک به آن ها ارسال مرکز شامل (پروژه تاریخ سربازان کنگره، موزه 4گردید. در نهایت جنگ استرالیا، موزه جنگ کانادا و موزه صلح هیروشیما) در تکمیل پرسش نامه همکاری نمودند. یافته های پژوهش نشان داد که آرشیوهای جنگ ایران، در فرایند تولید تاریخ شفاهی در زمینه های تدوین برنامه اولیه برای تولید، سازماندهی و نگه داری، اطلاع رسانی و دسترسی به اسناد تاریخ شفاهی، به اصول آرشیوی توجه کافی ندارند. در انتها براساس یافته های پژوهش، همچنین با مطالعه و بررسی وبگاه های آرشیوهای تاریخ شفاهی جنگ در سطح جهان و الگوبرداری از آنها، الگویی با توجه به شرایط، امکانات و نیازهای داخلی، به عنوان برنامه تولید تاریخ شفاهی جنگ در ایران ارائه گردید.
    کلیدواژگان: آرشیو جنگ، تاریخ شفاهی، فرایند تولید، آسیب شناسی، ارائه الگو
  • محمد درودیان صفحه 76
    فرماندهان و مسئولین جنگ به دلیل برخورداری از نقش اساسی در اطلاعات ارزشمندی را ، روند تحولات نظامی و سیاسی -اجتماعی برای تبیین رخدادهای ، در اختیار دارند که به عنوان منابع تاریخی ، بی بدیل است .نظر به توضیح یاد شده ، جنگ ایران و عراق و تحولات آن در گفتگو با فرماندهان چه چیزی برای ، این پرسش وجود دارد که پرسش و پاسخ موضوعیت و اهمیت دارد و با چه روشی باید دنبال شود؟ به عبارت دیگر آنچه ضرورت گفتگو را شکل داده و ارزش تاریخی و در نتیجه روش گفتگو متاثر از آن ، راهبردی آن را روشن می کند چیست؟
    این مقاله بر آن است تا علاوه بر توضیح عناصر و مولفه های ناظر بر تشابه و تمایز ، در حوزه تاریخ نگاری جنگ ایران و عراق ، تاریخ شفاهی خاطره نگاری و مصاحبه را بررسی ، تاریخ شفاهی با تاریخ نگاری مکتوب کند.
    کلیدواژگان: فرماندهان جنگ، روایت، مورخ تاریخ شفاهی، خاطره گویی، راوی
  • تهمینه رئیس سادات صفحه 88
    در کنار بررسی جریان های مختلف تاریخ نگاری معاصر، توجه به خاطره و سبک خاطره نگاری از جمله مواردی است که می تواند پژوهشگر را در شناخت بیشتر حوادث و رویدادهای تاریخ معاصر یاری دهد . سابقه ای طولانی در تاریخ و فرهنگ و ادب ایران دارد ، خاطره نگاری و در ثبت و ضبط مسائل تاریخ معاصر ایران سهم قابل توجهی را به خود روش های ، اختصاص داده است .از آنجا که در دهه ها و سال های اخیر انسان شناسی و ، شامل مسائل جامعه شناسی ، گردآوری داده های تاریخی طیف وسیعی از رجال عرضه و بررسی خاطرات ، روانشناسی شده است تامل باشد .این و شخصیت های تاریخی نیز می تواند در این زمینه قابل نوشتار بر آن است تا با بررسی جریان خاطره نگاری در دوران معاصر ، با تکیه بر مطالعه چند نمونه از خاطرات رجال دوران پهلوی دوم اهداف خاطره نویسان و گروه های ، ویژگی های سبکی این خاطرات عمده در سبک خاطره نویسی شخصیت های دوره محمدرضا شاه پهلوی را بررسی کند .این نوشتار به شیوه پژوهش تاریخی و منابع کتابخانه ای انجام شده است.
    کلیدواژگان: تاریخ معاصر، خاطره نگاری، شخصیت ها، خاطره نویسان، دوران پهلوی
  • فاطمه نورایی نژاد صفحه 106
    منابع تاریخ شفاهی منابعی هستند که ضمن آنکه از منابع اولیه پژوهش های تاریخی محسوب می شوند در عین حال محمل آن ها از نوع منابع دیداری -شنیداری است و این مسئله ایست که تلاش تولیدکنندگان منابع تاریخ شفاهی را برای ذخیره و بازیابی اطلاعات آن ها با پیچیدگی هایی برای سهولت دسترسی به اطلاعات مصاحبه های مواجه می نماید .طبعا می باید که مانند سایر منابع آرشیوی و کتابخانه ای توصیف ، تاریخ شفاهی مناسبی از این منابع صورت بگیرد .کارشناسان این حوزه برای توصیف علمی منابع تاریخ شفاهی به عنوان اسناد دیداری -شنیداری همواره با سوالات و در عین حال پاسخ های متفاوتی مواجه بوده اند .به نظر می رسد به این منظور باید از مطالعات و تجربیاتی که در چند حوزه کارشناسی آرشیوهای ، صورت گرفته است استفاده نمود؛ حوزه های کتابداری آرشیوهای صوتی -تصویری و حوزه تاریخ شفاهی .در گفتار ،اسناد حاضر سعی بر آن بوده که مراحل توصیف فیزیکی و محتوایی منابع تاریخ شفاهی با توجه به زمینه های علمی، تجربیات فهرست نویسی در بخش تاریخ شفاهی آرشیو ملی ایران، تجربیات سایر آرشیوها و پژوهشگران این حوزه مورد توجه قرار بگیرد.
    کلیدواژگان: تاریخ شفاهی، سازماندهی اطلاعات، مواد دیداری - شنیداری
  • فائزه توکلی صفحه 142
    در مبارزات دوران انقلاب اسلامی ایران، حضور زنان فقط در صف های میلیونی تظاهرات نبود؛ بلکه آنان نقش مهمی در پیش قراولی، پشتیبانی، همکاری، هماهنگی و تعمیق آن داشتند. علی رغم حضور پررنگ زنان در تحولات سرنوشت ساز تاریخ معاصر و مشارکت تمام عیار آنان در مبارزه علیه رژیم پهلوی، مستندات، مکتوبات و منابعی که نقش زنان را تبیین و توصیف کند، بسیار اندک است. با اجرای طرح «تاریخ شفاهی زنان زندانی مبارز و سیاسی دوره انجام 1385 -1389 پهلوی دوم و انقلاب اسلامی که در سال های شد، می توان به انواع مبارزات آنان اعم از مبارزه مخفی و مسلحانه سال اشاره نمود و 40 تا 13 و تحمل انواع شکنجه های زندان از سنین همچنین به فعالیت های بعد از انقلاب در عرصه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دراغلب سطوح شغلی زنان اشاره نمود. در این مقاله تلاش بر آن است با ارائه مبانی نظری تاریخ نگاری تاریخ شفاهی و تکیه موردی از تاریخ شفاهی زنان برانواع فعالیت ها ی آنان در دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران، به سوالات زیر پاسخ داده شود: به لحاظ کیفی نوع فعالیت های سیاسی و اجتماعی زنان چگونه بوده است؟ گفتمان غالب در متن روایات تاریخی زنان چیست؟
    کلیدواژگان: تاریخ نگاری، مبانی نظری، تاریخ شفاهی، زنان انقلاب، گفتمان
  • فاطمه جبراییلی صفحه 162
    امروزه تاریخ شفاهی نقش بسیار موثری در تاریخ نگاری معاصر ایفا می کند و به عنوان یک ابزار تحقیقی برای مطالعات تاریخی، کاربرد فراوانی دارد. مصاحبه در این نوع پژوهش، مهم ترین رکن به حساب می آید. همچنین در این روش، امکان طرح موضوعات به شیوه ای راحت و به دور از تکلف نوشتاری وجود دارد که منجر به تعمیق مباحث و بیان برخی از ناگفته ها خواهد شد ی، حاصل دانش، مصاحبه تاریخ شفاهی با دکتر عباس حر ر کتاب د ی- استاد و متخصص کتابداری، گفت وگو با آقای دکتر عباس حر اطلاع رسانی و دانش شناسی- است. مصاحبه، تدوین و تحقیق این اثر در سومین سال 1395بر عهده پیمانه صالحی بوده است که در زمستان درگذشت ایشان، به وسیله انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران چاپ و منتشر شده است. یادداشت پیش رو، کتاب مذکور را معرفی و بررسی می کند.
    کلیدواژگان: تاریخ شفاهی، تدوین، مصاحبه، عباس حری
  • سیدکاظم حافظیان رضوی صفحه 166
    انسان به خواندن سرگذشت دیگران رغبت ذاتی دارد و از آن لذت می برد. یکی از روش های ضبط و ثبت خاطرات، تاریخ شفاهی است. این روش، فرایندی است که حاصل آن جریان روائی تاریخ بوده و مصاحبه شونده با کنترل و تدبیر مصاحبه کننده آن را می سازد. همچنین تالیفات حاصل از مصاحبه های تاریخ شفاهی، اهمیت آن را به عنوان یکی از شیوه های جدید پژوهشی بر همگان واضح و روشن ساخته است. د، خاطرات کامران فانی حاصل مصاحبه با آقای کامران رکتاب شمع خ فانی- کتابدار و پژوهشگر برجسته- است. مصاحبه، تدوین و تحقیق به وسیله 1395این اثر بر عهده پیمانه صالحی بوده است که در سال انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران چاپ و منتشر شده است. نوشتار پیش رو، کتاب مذکور را معرفی و بررسی می کند.
    کلیدواژگان: تاریخ شفاهی، تدوین، مصاحبه، کامران فانی
  • سیدمحمود سادات بیدگلی صفحه 170
    کتاب مرا ببخش مادر (خاطرات دکتر علی طاهرزاده از سال های اسارت در شوروی) جزء کتاب هایی است که ایرانیان تبعیدی به شوروی و در قاب خاطرات نوشته اند. شرح چگونگی تفکر و خام اندیشی طرفداران حزب توده نسبت به شوروی و گرداندگان آن و تضاد بین تصور بهشت کمونیسم که این افراد در ایران از شوروی داشتند و آنچه در ادامه تبعید و زندگی خود در شوروی دیدند در از سوی انتشارات سازمان 1394کتاب آمده است. این کتاب در بهار اسناد و کتابخانه ملی ایران روانه بازار نشر شده است. محقق و مدون این اثر، علی درازی است. بررسی دقیق این کتاب نشان می دهد که در تدوین این کتاب اشتباهات زیادی صورت گرفته است: از عدم توضیح واژه های مغلق و مکان هایی که نیاز به معرفی داشته اند گرفته تا مقدمه و پیشگفتار غیرعلمی آن و از اغلاط متعدد تایپی و به هم چسبیدگی حروف و اشکالات ویرایشی تا کیفیت نامناسب چاپ آن. این لغزش ها باعث شده تا خواننده دچار دلزدگی شود و باوجود فکت های مهم تاریخی که ارائه می شود از خواندن کتاب صرف نظر کند. در ابتدای این نوشتار، تعدادی از فکت های مهم و جالب کتاب آمده است و در ادامه، اشکالات تدوین چاپ و ویرایش مطرح می شود.
    کلیدواژگان: نقد و بررسی، خاطرات، شوروی، تبعیدیان
  • حسین روحانی صدر صفحه 184
    دکتر سید حسین نصر 37 ساله جوان ترین عضو هیئت علمی فلسفه و تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، فرزند سید ولی الله خان نصر رئیس دارالفنون و از پزشکان مشهور دربار، کاشانی الاصل و از جانب مادر نیز نواده شیخ فضل الله نوری می باشد. برخی از خدمات علمی و سمت های اجرایی دوازده ساله ایشان حد فاصل سال های 1345 تا 1357 عبارت هستند از: رئیس شورای عالی کتابخانه 1357 تا 1345 سال های مرکزی دانشگاه تهران، ریاست دانشکده ادبیات، معاونت دانشگاه تهران، رئیس دانشگاه صنعتی آریا مهر، اولین رئیس هیئت مدیره موسسه فرهنگی منطقه ای (R.C.D) ، بنیان گذار انجمن شاهنشاهی فلسفه، تدریس در دانشگاه امریکایی بیروت، کتابشناسی توصیف علوم اسلامی در سه جلد فارسی و انگلیسی، مصحح کتاب های سهروردی و ملاصدرا و متون ابن عربی، ابن سینا و بیرونی سه حکیم مسلمان، بنیان گذار و مدیر انجمن شاهنشاهی حکمت و فلسفه، ریاست دفتر فرهنگی فرح پهلوی، استاد کرسی اسلام شناسی دانشگاه جرج واشنگتن و دانشگاه تمپل، برنده جایزه دین و علم تمپلتون 1999 می باشد.
    هدف از نقد خاطرات 597 صفحه ای دکتر حسین نصر تحت عنوان حکمت و سیاست به کوشش حسین دهباشی که آن را سازمان اسناد و کتابخانه می ایران در سال 1393 منتشر نموده است بررسی سیر فعالیت های وی از زبان دکتر حسین نصر می باشد. اما طرح سوالاتی مانند: آیا منابع منتشر شده در خصوص تولیدات فکری و فعالیت های علمی دکتر نصر در تنظیم این مجموعه نقشی داشته اند و یا معرفی از مقالات و کتاب ها و سخنرانی های راوی صورت گرفته است ؟ و آیا نظریه مشهور دکتر نصر در خصوص حکومت سلطنتی اسلامی در این مجموعه به طور شفاف عرضه گردیده است؟ در این نقد و معرفی تامل در این کتاب، میزان انعکاس بررسی می گردد. از دیگر نکات قابل جزئیات روابط با همکاران و دانشجویان داخلی و خارجی و همکاری با شخصیت های مشهور علمی فرهنگی و سفر ها ی علمی و ملاقات با شخصیت های مذهبی سیاسی جهان خواهد بود.
    کلیدواژگان: اسلام، ایران، سنت گرایی، سیاست، دکتر نصر
  • مرتضی رسولی پور صفحه 214
    کتاب سال های خاکستری حاوی بخش های مهمی از خاطرات دکتر هوشنگ منتصری رئیس دانشگاه تبریز در سال های 1346-1347 و استاندار اسبق کرمان در ساله های 1347-1348 است که به طریق مصاحبه شفاهی انجام شده و در هشت فصل (به ترتیب شامل: زاد روز؛ آزادی رادمنش و آشنایی من با حزب توده؛ اولین سفر به اروپا؛ بازگشت به ایران؛ دانشگاه آریامهر؛ ریاست دانشگاه تبریز؛ انتصاب به استانداری کرمان؛ یادداشت های پراکنده) همراه با تصاویر؛ نمایه؛ یادداشت حوزه هنری گیلان و پیشگفتاری از آقای علی امیری (تدوین کننده) فراهم آمده است. این کتاب پس از تدوین در نشر رشت، فرهنگ ایلیا، در سال 1393 در 342 صفحه به چاپ رسیده است. این نوشتار به معرفی و نقد این کتاب می پردازد.
    کلیدواژگان: معرفی کتاب، تاریخ شفاهی، دانشگاه تبریز، حزب توده، استانداری کرمان
  • غلامرضا عزیزی صفحه 224
    فصلنامه مطالعات تخصصی و تاریخ شفاهی دفاع مقدس «الماس ایران» را سازمان حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران از سال 1395 منتشر کرده است. به قول سردبیر ، این فصلنامه دربرگیرنده مجموعه ای از مقالات بر پایه و محوریت تاریخ شفاهی می باشد قصد دارد با مخاطب خویش رابطه ای نزدیک و عمیق با تاکید بر مستندات برقرار نماید و قضاوت درباره عملکرد ارتش جمهوری اسلامی ایران را از آغازین روزهای جنگ تا پایان آن از دریچه نگاه افراد حاضر در میدان نبرد بیان کند. نخستین شماره فصلنامه الماس ایران با تاریخ انتشار تابستان 1395 با مدیرمسئولی ابراهیم گلفام و سردبیری محمدرضا تقی زاده و زیرنظر اعضای هیئت علمی و تحریریه، در 228 صفحه به چاپ رسیده است.
    کلیدواژگان: معرفی نشریه، تاریخ شفاهی، ارتش جمهوری اسلامی، بررسی عملکرد
  • پیمانه صالحی صفحه 230
    پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان ها، موسسات و افراد بسیاری به گردآوری و تدوین تاریخ معاصر ایران از طریق روش های مختلف پژوهشی اقدام کردند. در این میان، سازمان اسناد ملی ایران با تاسیس اداره آرشیو شفاهی در سال 1372، این فعالیت را آغاز نمود. به این طریق طی سال های اخیر، مصاحبه های متعددی با شخصیت های علمی، سیاسی، فرهنگی و هنری معاصر صورت پذیرفته است که مصاحبه با نویسندگان، مترجمان و مورخان معاصر؛ از آن جمله است.
    متن پیش رو، حاصل یک مصاحبه تاریخ شفاهی با دکتر ابراهیم یونسی نویسنده، مترجم و مورخ تاریخ کردستان است. این گفت وگو در خرداد 1383 به مدت 2 ساعت توسط اینجانب در منزل ایشان صورت پذیرفته است. لازم به ذکر است به دلیل پای بندی به اصول تاریخ شفاهی و لزوم حفظ سندیت مصاحبه، متن به صورت مختصر ویراستاری شده است.
    کلیدواژگان: مصاحبه، تاریخ شفاهی، ترجمه، مترجمان معاصر