فهرست مطالب

پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی - پیاپی 46 (امرداد و شهریور 1396)

پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی
پیاپی 46 (امرداد و شهریور 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/07/10
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حمید پاداش* صفحات 1-19
    مایکل سندل در کتاب «آنچه با پول نمی توان خرید؟مرزهای اخلاقی بازار» به نقد سیاست های نئولیبرال می پردازد که عموما از دهه 70 در بسیاری از کشورهای جهان پیشنهاد و اجرا شد. نویسنده در کتاب «آنچه با پول نمی توان خرید» به نقد وضعیتی پرداخته که در آن سیطره یافتن سیاست های نئولیبرال باعث کالایی شدن و پولی شدن فزاینده روابط اجتماعی شده است؛ نویسنده نشان می دهد که چگونه روزمره ترین و پیش پا افتاده ترین تجریبات ما در نتیجه نفوذ و رخنه سرمایه، وجه اجتماعی و جمعی خود را از دست داده و افراد، انگیزه خود را بر اساس سود و زیان مادی تنظیم و ارزیابی می کنند. این مقاله تحت عنوان نقد صوری و نقد محتوایی ساختاربندی شده است؛ مصادیقی موردنظر نویسنده مصادیق متنوع و متمایزی هستند که تفاوت های مهمی بینشان وجود دارد و نمی توان تمام این موارد و مصادیق را یکسان و مشابه دانست. اما نویسنده تمام این مصادیق را از یک سنخ می داند و در مورد تمام آنها توضیح مشابهی ارائه می کند و این مهم ترین نقد این نوشتار به کتابی است که به صورت انضمامی خود را کتاب «چگونه زیستن در دنیای سرمایه داری آلوده به بازار» معرفی می کند.
    کلیدواژگان: پول، بازار، سرمایه داری، اخلاق، مایکل سندل، نقد صوری، نقد محتوایی
  • خسرو پیرایی* صفحات 21-35
    اقتصاد بخش عمومی حضوردولت در اقتصاد را از دو زاویه کارایی و عدالت مورد مطالعه قرار می دهد. اقتصاد بخش عمومی سعی در ارائه چارچوبی دارد که بر مبنای آن توضیح دهد آیا دولت در اقتصاد باید دخالت نماید یا خیر؟ همچنین به این سوالات پاسخ می دهد که تا چه حد دولت باید در اقتصاد نقش داشته باشد. آیا مکانیزم بازار در غیاب دولت می تواند نتایج مطلوب در برداشته باشد؟ شرط لازم برای موفقیت و آموزش با کیفیت بالا، وجود منابع درسی مناسب و جامع است؟ تلاش در جهت به رشته تحریر درآوردن منابع درسی بخش اقتصاد عمومی لازم، ضروری و قابل تقدیر می باشد. کتاب «اقتصاد بخش عمومی » که توسط دکتر یدالله دادگر به رشته تحریر درآمده، کوششی در این زمینه و تلاش ستودنی جهت رفع کمبود منابع مناسب درسی در زمینه اقتصاد بخش عمومی است. این اثر دارای امتیازات و محسنات فراوانی است اما کاستی هایی وجود دارد که رفع آن ها می تواند بر غنی تر شدن مباحث کتاب بیفزاید. هدف مقاله بررسی و ارزیابی کتاب و بیان نقاط قوت و کاستی ها به منظور افزایش کارآیی کتاب مورد نظر می باشد.
    کلیدواژگان: اقتصاد بخش عمومی، نقد کتاب، کارایی، عدالت، دولت، تابع محبوبیت
  • وحید مقدم* صفحات 37-58
    یکی از موضوعات مهم در اقتصاد اسلامی نحوه تولید نظریه و جرح و تعدیل نظریات اقتصادی رایج است. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت با انتشار ویرایش سوم کتاب «نظریه پردازی علمی اقتصاد اسلامی» در سال 1391، که به کوشش حجت الاسلام حسن آقانظری تالیف شده است، تلاش کرده اند گامی در این راستا بردارند. در این کتاب نویسنده بر آن است تا با تلفیق آموزه های اسلام و روش علمی برگرفته از فلسفه علم، به ارائه روشی برای نظریه پردازی در اقتصاد اسلامی بپردازد. لیکن با دو مشکل اساسی روبرو است: اولا اسلام عملا به آموزه هایی از جنس باید و نباید کاهش داده می شود و بدین ترتیب گزاره هایوجودی و معرفتی آن از ایفای نقش در اقتصاد باز داشته می شوند. ثانیا با پذیرش تجربه به عنوان مقوم و معیار علمی بودن یک گزاره به دامن تجربه گراییو نقاط ضعف آن می غلتد.البته بحث های فقهی و مکتبی کتاب، به ویژه مبحث اعتباریات آن، گامی به جلو در کتب اقتصاد اسلامی محسوب می شود. کتاب برای نشان دادن امکان نظریه پردازی در اقتصاد اسلامی دو نمونه عینی از این کار را مطرح می کند، هر چند این دو نظریه بیشتر در قالب اسلامی سازی علم اقتصاد موجود قرار می گیرند.ازاینروکتابحاضربرای بدل شدن به یک کتاب درسی مناسب در حوزه اقتصاد اسلامی نیازمند بازنگری اساسی است
    کلیدواژگان: اقتصاد اسلامی، نظریه پردازی، کتاب درسی دانشگاهی
  • فاطمه مهربانی* صفحات 59-79
    هدف مقاله حاضر، بررسی مفاهیم ذکر شده در کتاب «اقتصاد برای همه»، و ارائه دیدگاه انتقادی نسبت به مطالب تنظیم شده در کتاب می باشد.
    تاکید اساسی کتاب و دلایل اصلی نویسنده برای نگارش کتاب عبارت اند از: اینکه بین دانش آموختگان رشته اقتصاد و عامه جامعه تبادل لازم و کافی در زمینه مباحث اقتصادی وجود ندارد. از سوی دیگر، ارائه مفاهیم غامض و پیچیده اقتصادی به زبان ساده می باشد.
    کتاب در تلاش است تا با بیانی شیوا، روان و سلیس به تشریح مفاهیم پیچیده اقتصاد کلان برای عامه جامعه بپردازد. اما علیرغم برخورداری از چنین مزیتی کتاب برای افرادی که فاقد دانش اقتصادی هستند چندان مناسب نمی باشد زیرا برای مطالعه، فرد نیازمند دانستن پیش فرضهایی در این زمینه می باشد.از سویی دیگر تاکید بر مسئله ساده سازی مفاهیم باعث شده تا نویسنده از ارائه بسیاری از مفاهیم پیش نیاز مفهوم موردنظر غفلت نماید،این امر خود منجر به کاهش انسجام و نظم منطقی جزیی اثر شده است.
    علیرغم انسجام کلی اثر و ارائه تحلیلها براساس دیدگاه نئو کلاسیکی بنظر می رسد بازبینی و تنظیم مجدد اثر به گونه ای که خواننده بتواند رابطه میان مفاهیم ذکر شده و سیر کتاب را متوجه شود، کمک شایانی را به افزایش انسجام کتاب نماید.
    کلیدواژگان: مروری انتقادی، اقتصاد، سیاست اقتصادی، ایران
  • سید حسین میرجلیلی* صفحات 81-102
    این کتاب به تبیین شش چهارچوب فکری اصلی در اقتصاد توسعه بر اساس پارادایم کوهن می پردازد.از زمان انتشار کتاب ساختار انقلاب های علمی نوشته تامس کوهن در دهه 1960 ، محققان علوم طبیعی و سپس محققان علوم اجتماعی به ویژه اقتصاد، تلاش کردند آن را در موضوعات مختلف از جمله توسعه به کار ببرند. کتاب هانت، اثری است که نویسنده سعی کرده تحلیل پارادایمی را در اقتصاد توسعه به کار ببرد. مدرنیزاسیون، ساختارگرایی، نئومارکسیسم، مائوئیسم، نیازهای اساسی و نئوکلاسیک، به عنوان پارادایم های رقیب در این اثر تشریح گردیده است. نویسنده ، تحلیل وابستگی را توضیح می دهد ولی آن را پارادایم نمی داند. در این مقاله، برداشت نویسنده کتاب از پارادایم، مورد نقد قرار گرفته است. نقد دیگر به این کتاب، قیاس ناپذیری پارادایم ها است که رویکردکتاب را تشکیل می دهد. روش شناسان اقتصاد که از دیدگاه انقلاب علمی کوهن به علم اقتصاد نگریسته اند، تنها اقتصاد کینزی را مصداق تغییر پارادایم در علم اقتصاد می دانند و اقتصاددانان توسعه ، تنها تحول از مدرنیزاسیون به تحلیل وابستگی را مصداق تغییر پارادایم در توسعه می دانند. سرانجام در این کتاب، رویکرد نهادگرایی در توسعه اقتصادی، مغفول مانده و بحث نشده است.
    کلیدواژگان: اقتصاد توسعه، پارادایم، نهادگرایی، سیاست توسعه
  • محمد نعمتی* صفحات 103-122
    می توان ادعا کرد موضوع عدالت مستند و مبنای نظریات و مبنای تدبیر امور در ساحت حیات اجتماعی انسان است، نظریه پردازان جهت اثبات و یا توجیه نظریه علوم اجتماعی خود در هر حوزه از این علوم گریزی از تمسک به مفهوم و نظریه ای درباب عدالت ندارند. در بررسی هر نظریه عدالت سه موضوع و مولفه مورد توجه و بررسی قرار می گیرد:اول، مبنای عدالت: نظریه مذکور مبنای عدالت را چه می داند؟ پاسخ به این سوال روش شناسی نظریه پرداز عدالت در تبیین مفهوم مورد نظر خود از عدالت را نیز مشخص می نماید.
    دوم، قلمرو عدالت: نظریه مذکور عدالت را در چه حوزه و قلمرویی طرح می نماید؟
    سوم، تعریف عدالت: نظریه چه مفهومی از عدالت را ارائه می نماید؟
    رالز در کتاب نظریه عدالت تلاش کرده به هر سه سوال فوق پاسخ دهد و همین جامعیت موجب می شود نظریه عدالت رالز از جمله نظریات قابل توجه عدالت در دهه های اخیر باشد. در این مقاله ضمن معرفی ساختار کلی کتاب و بازسازی اجمالی از این نظریه، نقدهای وارد به کتاب با تاکید بر دو موضوع و مولفه قلمرو و تعریف عدالت در نظریه رالز مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: نظریه عدالت، جان رالز، اصل تفاوت، پرده جهل، وضعیت نخستین، تعادل رفت و برگشتی
  • سید شمس الدین حسینی* صفحات 123-139
    مقاله حاظر به نقد کتاب تهدیدات اقتصادی و اقتصاد مقاومتی می پردازد. مولفان کتاب جنگ اقتصادی (تحریم) را به عنوان تهدید اصلی اقتصادی و جلوه اجبار و اعمال قدرت اقتصادی معرفی نموده اند که آسیب پذیری در قبال آن از جمله در حوزه ی سایبری، وابستگی علمی و فنی در حوزه صنعتی و وابستگی اقتصاد کشور به نفت وجود دارد. از میان پیشنهادات ارائه شده، ایجاد سامانه و قرارگاه دفاع اقتصادی راه گشاتر است. خلاصه ارزیابی کتاب آن است که تلاش مولفان در پرداختن به پیوند اقتصاد، دفاع و امنیت نکته قوت اثر است. البته اثر به لحاظ شکلی و محتوایی (عدم انسجام در تحلیل های آماری، عدم اعتبار کافی برخی منابع و استفاده از آمارهای قدیمی) می تواند تقویت شود. به رغم عنوان کتاب، به سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در متن کتاب کمتر پرداخته شده است. لذا لازم است به الزامات و سازگاری الگو اقتصاد مقاومتی، الگو دفاع و امنیت همه جانبه و جایگاه آن در اقتصاد مقاومتی بیشتر پرداخته شود. در مجموع از کتاب یاده شده می توان به عنوان منبعی کمکی برای دروسی چون اقتصاد ایران و اقتصاد توسعه استفاده کرد. اگر چه اقدام اصولی راه اندازی رشته هایی چون اقتصاد دفاع در مقطع تحصیلات تکمیلی است.
    کلیدواژگان: تحریم اقتصادی، تهدید اقتصادی، دفاع اقتصادی، اقتصاد مقاومتی، اقتصاد ایران
  • محمد جواد شریف زاده* صفحات 141-158
    بحث درباره جایگاه مطلوب بخش عمومی (دولت) در اقتصاد از دیرباز مورد توجه مکاتب گوناگون فکری قرار داشته و به علت اهمیت وافر وارد برنامه های رسمی دانشگاه ها در سراسر جهان شده است. هدف این مقاله تحلیل و نقد کتاب درسی مالیه عمومی و سیاست عمومی تالیف جاناتان گروبر است که از جدیدترین کتاب های درسی این حوزه به شمار می رود و هم اکنون در تعداد قابل توجهی از دانشگاه های مطرح جهان به عنوان کتاب درسی اصلی اقتصاد بخش عمومی تدریس می شود. از نقاط قوت این کتاب می توان به رعایت استانداردهای صوری تالیف کتاب های درسی، به روز بودن اثر، تاکید قابل ملاحظه بر موضوعات کاربردی و مطالعات تجربی، نظم منطقی حاکم بر کتاب، بیان سلیس مولف و گستره منابع مورد استفاده در تدوین کتاب اشاره کرد. با این حال کتاب مذکور نقاط ضعف مهمی نیز دارد. از جمله این نقاط باید به تاکید بیش از حد بر رویکرد اقتصاد رفاه پارتویی و بی توجهی به رویکردهای بدیل مانند رویکرد رالز و آمارتیا سن، فقدان رویکرد تاریخی، عدم توجه به نظریات اقتصاددانان غیر لیبرال مانند اقتصاددانان سوسیالیست، عدم ذکر مباحث مرتبط با مالیه عمومی در کشورهای در حال توسعه و کم توجهی به برخی مباحث علمی جدید مانند مالیه عمومی رفتاری یا نظریه بازی ها نام برد.
    کلیدواژگان: اقتصاد بخش عمومی، مالیه عمومی، سیاست عمومی، آموزش اقتصاد، جاناتان گروبر
|
  • Hamid Padash* Pages 1-19
    Michael Sandel(2012) criticizes the neoliberal policies that presented and implemented in many countries from 1970’s in his book ”What Money Cant Buy: The Moral Limits of Markets”. The Writer, in his book, has criticized a situation in which neoliberal policies has been led to commodification and monetization of social relations. He shows that how our daily and routine experiences have lost its social and collective aspect. The individuals asses and justify their incentives on the material profit (and loss)basis. This paper is structured in the framework of formal critique and content critique; The cases in this paper, are that there are important differences between them and so, we cannot include them the same. But, the writer categorizes all of them in just onecategory and presents similar explanation about all of them.This is the most important critique to the book that describes it as a book for”how we livein the market-oriented capitalist world”.
    Keywords: Money, market, Capitalism, ethics, Michael Sandel, Formal, Content Critiques
  • Fatemeh Mehraban* Pages 59-79
    This paper reviews the concepts mentioned in the book "Economics for Everyone", and provide a critical view on the content of the book.
    The emphasis of the book and the author's and original reasons for writing the book include: there is not enough exchange between economic students and others about economic issues. On the other hand, presenting difficult and complex economic concepts in simple language.
    The book is trying to explain complex concepts in macroeconomics for public community by using Eloquent and fluent expression.Despite having such a benefit book is not very good for people who lack the knowledge economy because for the study, individuals need to know the assumptions in this field. On the other hand emphasis on simplification of the concepts has led the author has been neglected to provide many of the prerequisite concepts. This leads to reduced cohesion and logical arrangement in details.
    Despite of the overall coherence and presenting analysis based on neo-classical view it seems that review and reorganization of work in such a way that the reader can understand the relationship between the concepts listed and the course book, Help to increase the coherence of the book.
    Keywords: Critical review, Economy, Economy Policies, Iran
  • Seyed Hossein Mirjalili * Pages 81-102
    The text explains six main intellectual frameworks in the development Economics based on Cohen's paradigm. Since the publication of Thomas Kuhn's Structure of Scientific Revolutions in 1962, researchers in the natural sciences and then social sciences, particularly economic researchers tried to apply paradigmatic analysis in a variety of disiplines including development. Hunt’s book is a good example of such works.
    Modernization, structuralism, Neo-Marxism, Maoism, basic needs and Neoclassical Economics as competing paradigms have been discussed in this work. The author explains dependency theory, but does not recognize it as a paradigm. In this paper, the author’s definition of Paradigm, has been criticized. Another critique to the text is Incommensurability of paradigms that constitute the book's approach.
    Economic Methodologists, which are viewed economics from the perspective of Cohen’s scientific revolution, they recognized Keynesian economics as true paradigm shift in economics and development economists recognized the shift from modernization to dependency theory as a true paradigm shift in development. Finally, institutionalist approach to economic development, neglected and has not been discussed in the text.
    Keywords: Economics, paradigm, Institutionalism, critique, Development policy
  • Mohammad Nemati * Pages 103-122
    It can be claimed that the subject of justice is the basis and the source of different theories - as well as affairs management - in the arena of human social life. Social science theorists cannot escape from resorting to a concept and theory of justice in order to prove of justify their theory in any of these sciences. In the analysis of each theory of justice, three factors are considered:
    • First, the basis of justice: what does the theory think about the basis of justice? The answer to this question also identifies the methodology of the theorist of justice in explaining his or her conception of justice.
    • Second, the scope of justice: what is the scope and area in which the theory of ​​justice is offered?
    • Third, the definition of Justice: What does the concept of justice represent?
    Rawls, in The Theory of Justice, has tried to answer all three questions, and the same integrity makes Rawl's theory of justice, among remarkable ideas of justice in recent decades. In this paper, while introducing the general structure of the book and a brief reconstruction of his theory, criticisms of the book, with emphasis on two factors - the scope and the definition of justice - in Rawls theory, are discussed.
    Keywords: The theory of justice, John Rawls, the principle of difference, the veil of ignorance, Original position, the reflective equilirium
  • Seyyed Shamseddin Hosseini* Pages 123-139
    This paper aims to review the “Economic threats and resistance economy”. The authors believe that economic war (sanctions) is the main threat to Iran’s economy that is an instrument of exercising power. It is also noted that the economy is more vulnerable to sanctions in cyber areas, science and technological dependency in industrial areas and economic dependency to oil sector. Among offered proposals, establishing an economic defence system and base is more applicable. The authors’ effort on finding the links among economy, defence and security is the most important strength point of the book. However, the book could be enhanced in terms of its statistical analysis, credibility of some references and old statistics usage. Although the title mentions resistance economy, but the text doesn’t perpend on general policies of resistance economy. It is necessary to pay more attention to requirements and consistency of resistance economy pattern, comprehensive defence and security pattern and its role in resistance economy. The book could be used as a secondary reference for courses like Iran’s economy and development economics. Nevertheless, a basic move is to establish academic fields like defence economics in graduate level.
    Keywords: Economic sanction, Economic threat, Defence economics, resistance economy, Iran’s Economy
  • Mohammad Javad Sharifzadeh* Pages 141-158
    The idea of the proper role of the public sector (the state) in the economy has been discussed from the ancient times and due to its importance has entered the educational programs of universities around the world. This paper introduces and critically analyses Jonathan Gruber`s Book entitled Public Finance and Public Policy. The book is one of the most recent textbooks in the field and is used as the main textbook in the public sector economics courses in many universities. The main strengths of the book are: fulfilling the formal standards of textbooks, up to date contents, the author`s emphasis on the practical and experimental issues of the public finance, its logical order and its very user friendly writing. But the book has some important shortcomings such as: its emphasis on the Pareto approach and neglecting alternative approaches such as the Rawlsian approach or the Amarya sen`s capability approach, lack of care to the historical approach and issues, neglecting non-liberal economists` theories (e.g. socialist theories), neglecting the specific issues of the public finance in developing countries and ignoring new scientific instruments and issues such as game theory and behavioral public finance.
    Keywords: Public Sector Economics, Public Finance, Public policy, Education of Economics, Jonathan Gruber