نشریه مطالعات منطقه ای
سال پانزدهم شماره 3 (تابستان 1393)

دیپلماسی عمومی اسراییل به عنوان بخش عظیمی از اجرای سیاست خارجی اسراییل با تکیه بر منابعی ایدئولوژیک و غیرایدئولوژیک و با استفاده از ابزارهای کارآمد و مطرح در این حوزه، در راستای اهداف خود حرکت می کند. اسراییل در مسیر حرکتش از بازیگران و نهادها و سازمان های مختلف رسمی و غیر رسمی جهت پیشبرد دیپلماسی خود در تمام دنیا استفاده می نماید که بررسی چنین ساختار درهم تنیده ای با تاکید بر نظریه تار عنکبوتی که معتقد به اتصال تمام حوزه های زندگی جمعی به یکدیگر است، قابل تامل می باشد. این مقاله در پی آن است تا با بیان اهداف، منابع و ابزار اسراییل در میدان دیپلماسی عمومی و ارزیابی اقداماتش در این حوزه نشان دهد که اسراییل توانسته است به اهداف خود دست یابد یا خیر؟

منطقه سینای مصر با جمعیتی بیش از 300 هزار نفر و با مساحتی بالغ بر 60000 کیلومتر مربع، چندی است که ناآرام شده و گروه های رادیکالی با استفاده از خلاء امنیتی این منطقه، حملاتی را علیه نیروهای مصری و اسراییلی انجام می دهند. مقاله حاضر با بررسی وضعیت جغرافیایی و نیز دغدغه های ساکنان این منطقه، غفلت قاهره از امنیت و معیشت این منطقه را برجسته کرده و پس از تحلیل محیط امنیتی منطقه، پیشنهاد می کند که دولت مصر و جامعه بین المللی باید به طور جدی و هم زمان به ارتقای وضعیت اجتماعی اقتصادی ساکنان سینا کمک کنند و به خودمختاری عملی ساکنان رادیکال سینا خاتمه دهند.

بسیاری از محققان مباحث خاورمیانه، اخباری از رسانه های تحت تسلط رژیم صهیونیستی اسراییل شنیده اند، اما کم و کیف و دلایل این سیطره را کمتر کسی به بحث نهاده است. وفاء حطیط که مقالات پرتعدادی در خصوص عملکرد رسانه ای صهیونیست ها منتشر کرده است، با رجوع به آمار و اعداد قابل تصدیقی، تصریح می کند که یهودیان تقریبا بر 75 درصد مطالبی که در 1859 روزنامه و 30000 مجله و نشریه ادواری ایالات متحده احاطه دارند و روزنامه پرتیراژی چون وال استریت ژورنال (با دو میلیون شمارگان)، نیویورک تایمز و واشنگتن پست به طرز شگفت انگیزی تحت سیطره یهودیان بوده اند. نقش و نفوذ یهودیان آمریکا در حوزه رسانه های صوتی و تصویری دیگر نیز مورد بحث مقاله است.

این روزها خبرهای گوناگونی در مورد هم سویی ایران آمریکا علیه داعش منتشر می شود، ولی هیچ یک به تایید رسمی نمی رسند. این تکذیب ها ریشه در یک بی اعتمادی دیرینه دارد. به باور نویسنده این مقاله، ایالات متحده با فعالیت های گسترده ای که در ایران بعد از جنگ جهانی آغاز کرد، علاوه بر اهداف اقتصادی مانند فروش سلاح، به دست آوردن منابع نفت و کنترل بازار انرژی بر مقاصد سیاسی نیز تکیه داشت. نویسنده با پرداختن به اقدامات خراب کارانه و خلاف عرف نظامیان ایالات متحده در ایران، ریشه های بی اعتمادی بین طرفین را واکاوی نموده است. سوال اصلی نوشتار حاضر این است که گستره نفوذ و اثر فعالیت های مستشاران نظامی ایالات متحده در ایران چگونه بوده است؟ تامل در دامنه و عمق نفوذ آمریکا بر ارتش پهلوی دوم، دلایل ایران ستیزی آمریکا را روایت می کند.

مقالات رژیم اسراییل همواره نگاهی آکنده از عشق و کین به ترکیه داشته اند. مواضع متمایز ترک ها (در مقایسه با اعراب) طی نیم قرن اول حیات اسراییل، این احساس را عمق بخشید. اما به نظر می رسد این احساس با به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه و تطویل حکمرانی این حزب، دگرگون شده است. روابط ترکیه و اسراییل در منطقه خاورمیانه از زمان تاسیس اسراییل در سال 1948 و شناسایی این رژیم اشغالگر توسط ترکیه با توجه به فراز و نشیب روابط طرفین به ویژه بعد از انحلال پیمان بغداد و به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه ترکیه از سال 2002 به بعد بسیار حایز اهمیت به نظر می رسد. حرکت ترکیه بر مبنای رهنامه عمق راهبردی داوود اغلو در راستای توازن میان اعراب و اسراییل و حرکت اسراییل بر مبنای فرضیه ائتلاف پیرامونی بن گورین و تلاش برای قرار دادن آنکارا در محور تلاویو نیز در حساسیت روابط طرفین در منطقه راهبردی خاورمیانه نقش مهمی ایفا می نمایند. در مقاله حاضر بررسی پیشینه روابط دوجانبه ترکیه و اسراییل در طول تاریخ، مواضع و راهبردهای حزب عدالت و توسعه و دلایل هم گرایی و واگرایی طرفین به یکدیگر مورد واکاوی قرار گرفته اند.

با گذشت دو سال از آشفتگی ها و خیزش مهم اجتماعی و سیاسی جهان عرب و شکل گیری دولت های جدید عربی در چند کشور مصر، لیبی، تونس، محیط امنیتی این منطقه با تغییر و تحولات بسیاری همراه بوده است. بسیاری این تحولات را گامی در جهت دموکراسی غربی و بهاری برای اعراب دانسته و معتقد بودند که تغییرات ایجاد شده بیش از آنکه تهدید باشد، فرصتی برای رژیم صهیونیستی و غرب است. اما در برابر این دیدگاه اقلیت باید گفت که در بین دولت های غیرعربی، رژیم اسراییل بیشترین نگرانی را از این دگردیسی داشته و با دیدگاه بدبینانه به آن نگریسته است. حال با بی ثباتی داخلی رژیم های جدید و برکناری متحدین منطقه ای اسراییل، این پرسش مطرح می شود که بعد از گذشت چند سال از ظهور این دولت ها، محیط امنیتی این رژیم با چه شرایطی مواجه گشته است؟ در پاسخ می توان گفت بعد از ظهور دولت های عربی بیش از همه رشد جریان های اسلام گرا و تخریب و اقدامات مسلحانه عناصر رادیکال ضداسراییلی در عمق راهبردی این رژیم افزایش یافته و باعث آسیب پذیری بیشتر و بیش از همه به انزوای سیاسی این رژیم منجر شده است.

با بروز تحولات شتابان در منطقه شامات و بین النهرین، روابط ایران و کردهای عراق تابع نظم جدید و با الگو ی خاصی شده است. از 1358 تا کنون کردهای عراق در هر برهه ای از زمان همواره از حمایت ایران برخوردار بوده اند که نمونه آن را می توان در گشودن مرزها به روی آوارگان کرد پس از فاجعه انفال دانست. اما طی سه دهه گذشته، اسراییل و آمریکا هر کدام به طرقی به پی گیری اهداف مشخصی در این منطقه حساس پرداخته اند و حضور مستقیم و غیرمستقیم این دو همواره سبب فرازونشیب روابط ایران اقلیم شده است؛ چرا که ایران حضور آمریکا و اسراییل را در این ناحیه تهدیدی جدی بر امنیت ملی خود قلمداد می کند، به ویژه آنکه در سال 2004 گروهک تروریستی پژاک با حمایت مستقیم و غیرمستقیم آمریکا با هدف سرنگونی و مبارزه مسلحانه کردها با نظام جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. قابلیت های متقابل روابط این دو بازیگر، موضوع اساسی مقاله است و از این ره گذر به ظرافت های آن نیز پرداخته می شود.