فهرست مطالب
فصلنامه تاریخ اسلام
پیاپی 29 (بهار 1386)
- تاریخ انتشار: 1386/02/11
- تعداد عناوین: 9
-
صفحه 5با انتشار بیست و نهمین شماره مجله تاریخ اسلام، این مجله وارد هشتمین سال تولد خود می شود. اکنون مطالعات و پژوهشهای تاریخی و به تبع آن انتشار مجلات تخصصی در حوزه تاریخ در شهر مقدس قم به عنوان کانون اصلی حوز های علمیه شیعی تحولی ژرف و امیدبخش را تجربه می کند ولی در سال 1379ش. که نخستین شماره این مجله چاپ شد، هنوز هیچ مجله تخصصی تاریخ به چاپ نمی رسید. این مجله در طول حیات خود ضمن تلاش برای اعتلای رویکرد دینی در مطالعات تاریخی فضایی مناسب برای انعکاس مقالات تاریخ پژوهان در حوزه عمومی تاریخ اسلام فراهم آورده است. این همه رهین پشتکار، ارزش گرایی و حسن مدیریت توام با سائقه اخلاص برادر عزیز جناب آقای دکتر حسین مفتخری بوده است که اکنون تصمیم گرفته اند با وجود اصرار زیاد مسوولان دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام و همکاران مجله تاریخ اسلام برای ادامه همکاری، با استعفا از سردبیری مجله، مجال خدمتی برای دیگران فراهم آورند. تمامی مقالات این شماره نیز در ایام سردبیری ایشان مراحل آماده سازی خود را طی کرده است اما فروتنی آقای دکتر مفتخری از یک سو و عدم دخالت ایشان در تصمیم گیری برای سامان یافتن این شماره با این مقالات سبب شد همکاران مجله نسبت به اصرار ایشان برای حذف نامشان به عنوان سردبیر تن به تسلیم دهند. توفیق روزافزون ایشان را در همه عرصه های علمی و فرهنگی از خداوند متعال خواهانم. استعفای آقای دکتر مفتخری تحولاتی ناخواسته در هیات تحریریه را به دنبال خواهد داشت و شماره آینده فصلنامه با ترکیب جدیدی از اعضای محترم هیات تحریریه که البته امیدواریم تفاوتی چندان با ترکیب کنونی نداشته باشد منتشر خواهد شد. فرصت را مغتنم می شمرم و سپاس خود و همکاران مجله و مسؤولان دانشگاه باقر العلوم علیه السلام را از همکاری مؤثر اساتید محترم عضو هیات تحریریه تا این مرحله از فعالیتهای مجله تقدیم می دارم. بدون تردید پیشنهادهای خوانندگان عزیز مجله به ویژه اساتید و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی رشته تاریخ نیز می تواند دستمایه مناسبی برای دیگر تحولات احتمالی در مجله باشد.
-
صفحه 7عدم گرایش و پای بندی مغولان به دین و مذهبی خاص موجب رشد و باروری همه گروه های اعتقادی و فکری و فرهنگی در ایران شد و به نوعی مساوات و آزادی نسبی در تحصیل علوم برای همه پیروان ادیان و فرق مذهبی برقرار گردید و دانشمندان بسیاری در مراکز علمی و مدارس شهرهای بزرگ این دوره گرد هم آمدند. از جمله مدارس و مراکز علمی مهم این دوره عبارتند از: رصد خانه مراغه، مرکز آموزش و تحقیق ریاضیات و نجوم؛ مجتمع شنب غازان، مرکز تعلیم و تعلم علوم دینی (حنفی و شافعی)؛ ربع رشیدی که مقاطع ابتدایی تا تحصیلات عالی را شامل می شد و علاوه بر علوم دینی (حنفی و شافعی) به آموزش علمی و عملی طب نیز تخصیص یافت؛ مدرسه سلطانیه که به تعالیم مذهب تشیع اثنی عشری اختصاص پیدا کرد، و مدرسه سیار، مرکز آموزشی جدیدی که به ابتکار ایرانیان، برای رفع نیاز تحصیلی زندگی ایلی ایجاد گردید. هر کدام از مجتمع های مذکور از خدمات آموزشی و رفاهی جنبی از جمله دارالتعلیم برای کودکان بی سرپرست، خانقاه، دارالسیادت، دارالشفاء کتابخانه و انتشارات نیز برخوردار بودند.
کلیدواژگان: مغولان، ایلخانان، رصد خانه مراغه، شنب غازان، ربع رشیدی، مدرسه سلطانیه -
صفحه 33ایالت های جنوبی ایران به سبب واقع شدن در حاشیه خلیج فارس، در طی قرون متمادی اهمیت بسیاری در ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی منطقه داشته اند و بنادر آنها در سده های پیشین، به ویژه سده های چهارم و پنجم هجری، از مراکز مهم و عمده کشتی رانی و تجارت دریایی ایرانیان به شمار می رفته اند. مهروبان، شینیز، جنابه، سیراف و بنادر و لنگرگاه های کوچک و بزرگ دیگر، از آن جمله اند. در این میان، سیراف به سبب موقعیت خاص بازرگانی، مقام اول را داشت. این بنادر از طریق یک شبکه جاده ای وسیع با یک دیگر و نیز با مراکز تجاری و اقتصادی این ایالات مرتبط می گردیدند و از همین راه با شهرها و مراکز دیگر ایالت های داخل و خارج از ایران متصل می-شدند. مسیر های دریایی نیز بنادر مذکور را به هم پیوند می داد و هم چنین پل ارتباطی آنها با اقیانوس هند و آب های آزاد بود. بازرگانی دریایی، موجب توسعه اقتصادی بنادر و به تبع آنها، شهرهای ایالات جنوبی می شد.
کلیدواژگان: خلیج فارس، تجارت، سیراف، شینیز، جنابه -
صفحه 67اماکن مقدس شیعیان در عراق عرب، همواره در طول تاریخ، مورد علاقه و توجه مسلمانان، به ویژه شیعیان بوده است؛ به این سبب، اکثر دولت مردان و سران حکومتی با توجه خاص شان به این اماکن، آبادانی و تکریم جایگاه و قبور ائمه(ع) را در برنامه سیاسی و مذهبی خویش قرار می دادند.
پس از تشکیل دولت صفوی و رسمیت یافتن مذهب تشیع از سوی آنان، هم چنین به جهت اهداف مذهبی، فرهنگی و سیاسی صفویان در ایران و عراق عرب؛ عتبات عالیات رشد و توسعه چشم گیری یافت و اقدامات عمرانی در شهرهای مقدس سامراء، کاظمین، کربلا و نجف به اوج خود رسید.این مقاله، به اقدامات عمرانی و ساختن بناها از سوی دولت صفوی در عتبات می پردازد.
کلیدواژگان: صفویه، تشیع، عثمانی، عراق، عتبات عالیات، کاظمین، نجف، کربلا، سامراء -
صفحه 81یکی از موضوعات بحث برانگیز و قابل تامل در حوزه علوم، بالاخص علوم انسانی و از جمله تاریخ، مبحث فلسفه علم است. صاحب نظران و متفکران بسیاری در این عرصه گام نهاده اند. ابن خلدون نیز یکی از آنهاست. او با مباحث ارزنده ای که در باب فلسفه علم ارائه کرده، توجه شمار زیادی از پژوهش گران را به خویش جلب نموده است.
نویسنده، در این نوشتار به معرفی شخصیت و آثار ابن خلدون، خصوصا مقدمه که مهم ترین کتاب در باب اندیشه های او می باشد، پرداخته است. هم چنین بررسی تاریخ از دیدگاه ابن خلدون و یافتن پاسخ سؤالاتی بنیادی درباره این شخصیت از بطن اندیشه و آثار وی، اصلی ترین رسالتی است که این مقاله بر دوش دارد.
کلیدواژگان: ابن خلدون، مقدمه، العبر و دیوان المبتدا و الخبر، عصبیت، علم عمران -
صفحه 97
یکی از وقایع مهم تاریخ مسلمانان و بلکه یکی از حوادث بسیار برجسته در تاریخ جهان، فتح قسطنطنیه پایتخت امپراتوری روم شرقی به وسیله سلطان محمد دوم عثمانی است. این واقعه مهم تاریخی نه فقط به تنهایی در برگیرنده ی موضوعات متعدد و قابل تاملی است، بلکه آثار و پی آمدهای فراوان آن نیز در عرصه های اقتصاد و سیاست جهان نیز عبرت آموز است. آنچه در این مقاله بنظر شما می رسد، پژوهشی است درباره نحوه حمله ترکان عثمانی به این شهر و همچنین اوضاع داخل شهر و مراحل سقوط آن با ذکر بعضی از مهمترین آثار این واقعه می باشد. با توجه به ضرورت اختصار مطالب در این تحقیق، سعی شده که مهمترین و جالب ترین نکات و حوادث این رویداد مهم بیان گردد و از ذکر جزئیات خودداری شود.
کلیدواژگان: اسلام، قسطنطنیه، عثمانی، بیزانس -
صفحه 131عنوان «خان» در دوره های مختلف تاریخی، از صورت نوشتاری متفاوت همچون خاقان و قاآن ولی با مفهومی نزدیک به هم برخوردار بوده است. در قرن های 11 و 12 پیش از میلاد استفاده از واژه «خاقان» در سرزمین چین معمول بوده است. پس از آن هم در قرن های 5، 6و 7م ترکان این واژه را برای حکمرانان و پادشاهان خود به کار می بردند. در دوران اسلامی این واژه نخستین بار در مورد پادشاهان و حکمرانان دولت ایلک خانیه (382 _ 607) به کار گرفته شد. اما بعد از آن هم در دوره های سلجوقی، خوارزمشاهی، مغولان، افشاریه، زندیه و حتی معاصر هم به کار می رفت.
کلیدواژگان: خان، خاقان، قاآن، چین، ترکان، ایلک خانیه - ترجمه
-
صفحه 149در دوره عثمانی، نظام آموزشی مبتنی بر مدرسه، با اهتمام سلاطین این سلسله به پیشرفت و شکوفایی فراوانی دست یافت. در این دوره، تاسیس مدرسه جزء مکمل سیاست فتح، به هنگام تسخیر شهرهای جدید بود. مدارس عثمانی با تاسیس مدارس ثمانیه و مدارس سلیمانیه به وسیله محمد فاتح (855/ 1451 886/ 1481) و سلیمان قانونی (926/ 1520 974/ 1566) به اوج پیشرفت و شکوفایی خود رسیدند. اما از آغاز قرن هفدهم میلادی به علت ضعف دولت مرکزی و اوضاع آشفته اقتصادی و اجتماعی روی به تنزل نهادند.
نوشتار حاضر با نگرشی محققانه، به بررسی سابقه تاریخی، ساختار برنامه ها ومواد درسی وشیوه های تعلیم و تدریس در مدارس عثمانی و نیز سیاست ها و اهداف آموزشی و دلایل شکوفایی و انحطاط آنها پرداخته است. نویسنده به هنگام بحث از زمینه های تاسیس این مدارس به نکات ارزشمندی در سهم نهادهای آموزشی ایران و دانشمندان ایرانی در شکل گیری و شکوفایی این مدارس، در مقایسه با دیگر ملل مسلمان اشاره کرده است.
کلیدواژگان: عثمانی، مدارس، نظام آموزشی، مدارس ثمانیه، مدارس سلیمانیه -
صفحه 3
-
Page 7The Mongol’s lack of endorsement of a particular religion caused the growth and spread of a great number of ideological, intellectual and cultural groups in Iran. This in turn brought about a kind freedom and equality in education and study for the followers of all religions and religious creeds causing a large number of scholars and scientists to gather in the schools and scientific centers of big cities in this period. Important schools and scientific centers of this period include: Maragheh Observatory; The Center for the Education and Research of Mathematics and Astronomy; Shanb-e Ghazan Complex; The Center for the Teaching and Learning of Religious Knowledge (Hanafi and Shafi‘i); Rab‘-e Rashidi which offered education from the elementary to college levels and which in addition to religious sciences (Hanafi and Shafi‘i), was also dedicated to the education of medicine as well; Soltaniyyeh School which was dedicated to the teachings of the Ithna-‘Ashari (Twelver) Shi‘ah creed; and the Mobil School, an innovative Iranian educational center that was created to meet the educational needs of nomadic life. Each one of these educational centers offered educational and welfare services on the sidelines of their main activities such as an educational center for orphans, khanghah (house of Sufi activities), dar us-siyadat, dar ush-shifa’ (hospital), library and a publishing house as well.
-
Page 33Because of being situated on the coastlines of the Persian Gulf, the southern provinces of Iran have been of great political, social and economic importance in the region throughout centuries. The seaports of these provinces in the previous centuries, especially in the 4th and 5th centuries A.H. had ranked among major centers of seafaring and sea trade for Iran and the Iranians. Mehrooban, Shiniz, Jannabeh, and Siraf are just a few important ports and harbors among many other large and small ones on the Persian Gulf. Among all these, Siraf was the most important of all because of the prominent role it played in sea trade in the area. These ports were connected to each other and to other commercial and economic centers of the southern provinces by a vast network of roads through which they were also connected with other cities and provincial centers of both Iran and its neighboring countries. The ports were also connected with one another through sea lanes which also acted as links between these ports and the open waters of the Indian Ocean. Marine trade had caused the economic boom of these ports and as a consequence the commercial growth of other cities of the southern Iranian provinces.
-
Page 67The Shi‘ah holy shrines in Arab Iraq have been in the center of attention of all the Muslims, and in particular the Shi‘ah themselves, throughout history. Hence, most of the statesmen, rulers and governors of Muslim states paid special attention to such shrines, placing the construction, care and respect of the tombs of the Infallible Shi‘ah Imams high on their political and religious agenda.After the establishment of the Safavid rule in Iran and the selection of the Shi‘ah creed as the official religion of the state by them, and also because of their religious, cultural and political objectives in Iran and Arab Iraq, Atabat-e Aliyat (Shi‘ah holy shrines in Iraq) were greatly improved and expanded, and construction work sponsored by them reached its peak in the holy cities of Najaf, Karbala’, Kadhimayn, and Samarra’.This article discusses the construction and expansion work carried out in Atabat-e Aliyat by the Safavid government of Iran.
-
Page 81One of the controversial subject matters, which is also worthy of research and study, in the realm of science, and in particular the field of humanities including history, is philosophy of science. Throughout history, numerous thinkers and theorists have stepped into this arena one of which is Ibn-i Khaldun. Through invaluable topics that he has presented in the field of philosophy of science he has attracted the attention of a large number of researchers to himself.In this work, the writer embarks on the introduction of Ibn-i Khaldun’s personality and works, and especially his Introduction which is his most important work that embodies his thoughts and ideas. The article also takes up historiography from the Ibn-i Khaldun’s view and tries to find answers to a number of fundamental questions regarding his personality and thoughts and works.
-
Page 97
One of the most important events in the history of Islam and even the history of the world is the conquest of Constantinople, the capital of the Byzantine Empire, by the Ottoman Sultan Mehmed II the Conqueror. This major historical event not only comprises numerous significant aspects by itself, but also requires much additional study and research because of the various effects and consequences it has had in the political and economic developments of the globe afterwards.What you will be presented with in this article is the strategy of the Ottoman assault on Constantinople, the situation inside the city while under attack, the gradual fall of the city, and major aftermaths of the conquest of the city by the Ottomans. Considering the necessity to abridge the material in this paper, the author has tried to deal only with the most important and interesting aspects and dimensions of this historical incident and refrain from discussing details of separate events related to the fall of the city.
-
Page 131In different periods of history, the title of “khan” has had various orthographic forms such as “khaghan” or “ghaan” with meanings close to each other, however. In the 11th and 12th centuries BCE, the word “khaghan” had been in common use in China. In the 5th to 7th centuries CE, Turkic tribes also used this word to refer to their rulers and kings. In the Islamic period, this word was first used to refer to the rulers of the Ilak-Khaniyyeh dynasty (382-607 A.H.). Nevertheless, the word was also in use during the Seljuq, Khwarizmshahid, Mongol, Afsharid, and Zand periods, and even the contemporary era in Iran.
-
Page 149In the Ottoman Empire, the educational system based on madrasah (school) network, which was supported by the sultans of this dynasty achieved great success and progress. In the Ottoman Empire, the establishment of madrasahs was a complementary strategy to the policy of conquest and of the acquisition of new lands and territories. Through the establishment of Madares-e Thamaniyeh and Madares-e Suleymaniyeh by Mehmed the Conqueror (1451-1481) and Suleyman Kanuni, or the Magnificent, (1520-1566), the Ottoman madrasahs reached their zenith of growth and prosperity. Since early 17th century, however, these madrasahs began to fall into oblivion because of the weakness afflicting the central government in Istanbul and disarray befalling the social and economic fabric of the Empire.This paper, through its research-oriented approach, studies topics such as: the historical record of the Ottoman educational system, the curriculum of the programs and courses of study, the methods of teaching and instruction at the Ottoman schools, the educational policies and goals of the Ottoman Administration, and also reasons for the schools’ prosperity and decline. While talking about the elements that provided fertile grounds for the establishment of such schools, the author of the article provides valuable information that sheds light on the prominent role that Iranian educational institutions and scientists played in the establishment and flourish of the Ottoman schools compared with other Muslim states and nations.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.