نشریه طبیعت ایران
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 15، خرداد و تیر 1398)

حدود 90 میلیون هکتار از سرزمین ایران تحت سیطره اقلیم بیابانی است به جز باریکه شمال بقیه نقاط کشور تحت اقلیم خشک و نیمه خشک طبقه بندی می شود. ظهور پدیده تغییر اقلیم مزید بر علت است و یکی از خروجی های تغییر اقلیم افزایش درجه حرارت و تشدید شرایط خشکسالی است از طرفی تحت این شرایط الگوی متداول بارندگی تغییر می کند و بی ثبات می شود. در چنین وضعیتی عملیات دیم کاری از نقطه نظر اکولوژی، محیط زیست و اقتصادی یک عملیات کشاورزی ناپایدار محسوب می شود. از آنجایی که تولید در زراعت دیم از شرایط باثباتی برخوردار نمی باشد و تحت تاثیر میزان و الگوی بارندگی سالیانه است، همچنین با توجه به پایین بودن میزان تولید در واحد سطح بالا بودن ظرفیت فرسایش آبی و خاکی، میانگین فرسایش این نوع مزارع بسیار بالا می باشد. از طرفی نوع گیاهان در زراعت دیم، فصلی، یکساله و به طور عمده غلات می باشد. علی الرغم تاکید علمی و مدیریتی بخش عمده از مزارع دیم کشور در اراضی با شیب بالای 12 درصد قرار دارند عملیات شخم زنی در جهت شیب می باشد...

گزارشات حکایت از آن دارد که فشار وارد بر مراتع، بیش از توان آنها می باشد و بهره برداری از آنها، برابر ضوابط علمی و مطابق با مقیاس تولید نیست (شکل1 و شکل2 و شکل3) (محمدی و همکاران، 1386؛ معتمدی و همکاران، 1397). در این ارتباط، بیان می شود که بهره برداری از مراتع، اگر پاسخگوی معیشت و زندگی اقتصادی مرتعداران نباشد، به دلیل فشار بر آن، موجودیت مرتع به خطر می افتد (کریمی و کرمی دهکردی، 1385؛ مظهری و همکاران، 1389). طبیعی است، اندازه کوچکتر از حد بهینه واحدهای مرتعداری، باعث تخریب هرچه بیشتر مراتع و اندازه بزرگتر از حد مطلوب، نیز باعث اتلاف منابع می گردد (McGregor, 2007). از این رو، بررسی اجتماعی و نیازهای اقتصادی مرتعداران، از جنبه های اساسی مدیریت و بهره برداری بهینه از مراتع است و باید ضمن تجدید نظر در شرح خدمات طرح های مرتعداری رایج، به هنگام ممیزی مراتع و صدور پروانه چرا، به اندازه مطلوب هر خانوار و حداقل مساحت مرتع مورد نیاز هر یک از خانوارهای مرتعدار جهت استفاده چندمنظوره از مرتع و به ویژه استفاده چرایی، توجه خاصی داشت. بررسی ها، گویای این است که هر ساله در هنگام ممیزی مرتع، به این موضوع توجه کمتری می شود و بدون توجه به نیاز واحدهای پایه اجتماعی و توان اکولوژیکی مراتع در مناطق مختلف آب و هوایی، پروانه چرا تمدید و یا صادر می شود...

ماسه زارهای بیابانی یکی از شکل های ژئومورفولوژی غالب گستره نواحی گرم و خشک بیابانی به شمار می آید که به واسطه ساختار عوامل تشکیل دهنده این رخساره، از شرایط ادافیکی خاصی برخوردار می باشند. وجود خاک های ماسه ای با نفوذپذیری بسیار زیاد و حساس در برابر فرسایش بادی، حاکمیت طوفان شن، فقر مواد غذایی خاک، کمبود رطوبت نسبی، فراوانی انرژی نورانی خورشید، نقصان نزولات جوی و خشکی مفرط هوا، از جمله ویژگی های برجسته ماسه زارهای بیابانی می باشد که استقرار گیاهان شن دوست را محدود ساخته و تنوع و تراکم پوشش گیاهی نیز پائین می باشد. (بتولی و شاهمرادی، 1391). اراضی ماسه ای که به بیابان های ماسه ای یا« ارگ» موسوم است از عوارض مهم در مناطق بیابانی می باشند. این نوع بیابان ها در نتیجه فرسایش شدید سایر مناطق و حمل ماسه و انباشته شدن آن حاصل می شوند و در صورت تداوم وزش باد و طوفان در این مناطق، تپه های ماسه ای جدید دائما تشکیل می گردند (احمدی، 1387). مناطق خشک و بیابانی یکی از اکوسیستم های بسیار حساس موجود در طبیعت می باشد که به واسطه عوامل محدود کننده متنوع حاکم بر این مناطق، باعث ایجاد شرایط خاص زیست محیطی شده و نتیجتا" تنوع گیاهی آن بسیار محدود می شود (کردوانی، 1374). بیش از چهل و شش هزار کیلومتر مربع از اراضی بیابانی کشور را پهنه های ماسه ای تشکیل می دهد (عباسی، 1392). اگرچه در بخشی از گستره ماسه زارهای بیابانی به لحاظ استقرار گیاهان ماسه دوست، امروزه به عنوان تپه های شنی پوشیده از گیاه تلقی شده و جزء اراضی ماسه ا ی تثبیت شده قرار می گیرند، با وجود این در بخش قابل توجهی از پهنه های شنی که بدون پوشش گیاهی بوده و به لحاظ حاکمیت باد و سیطره انواع استرس های محیطی، جزء تپه های ماسه ای فعال و روان قرار داشته و هر ساله با جابجائی خود مشکلات فراوانی را برای جاده ها، اراضی کشاورزی، شهرها و تاسیسات وارد می آورند و پیوسته نیز در حال پیش روی هستند (بتولی، 1381)...

کانون های گرد و غبار استان خوزستان به علت قرار داشتن در مناطق دشت رسوبی و رسوبات ریزدانه و تاحدودی یکنواخت یا شن زارها و نداشتن جهت های مختلف جغرافیایی از غنای گونه ای چندانی در مقایسه با مناطق شمالی و شرقی (بخش های کوهپایه ای و کوهستانی) استان برخوردار نیستند (اژدری و همکاران، 1394؛ دیناروند و همکاران، 1397). مشاهدات میدانی و مطالعات خاک شناسی منطقه طی سال های 1396 تا 1397 نشان می دهد، تغییرات خصوصیات شیمیایی خاک از یک سو، منابع آب قابل دسترس، بارندگی ها و دخالت های شدید انسانی سبب شده تا پوشش گیاهی گوناگونی در نقاط مختلف این دشت حضور یابند که سبب تنوع سیمای فصلی و پوشش گیاهی گردیده است (گزارش مطالعات جامع کانون های گرد و غبار، 1397؛ دیناروند و همکاران، 1397). مطالعه مشابهی در بیابان های جنوب مصر نیز انجام شد و عوامل موثر بر پوشش گیاهی، بافت خاک، میزان رطوبت، درصد شوری و قلیائیت خاک، مقدار مواد آلی و سطح آب در دسترس معرفی شدند(Salama et al, 2016). مساحتی معادل 349254 هکتار از دشت خوزستان منشاء کانون های تولید گرد و غبار است. این مناطق در قالب 7 محدوده مشخص می شوند  که عبارتند از: جنوب غرب هویزه، شمال و شرق خرمشهر، شرق و شمال شرق اهواز، جنوب و جنوب شرق اهواز،  محدوده بندر امام به امیدیه، محدوده ماهشهر به هندیجان، شرق هندیجان (گزارش مطالعات جامع کانون های گرد و غبار، 1397). بارش های گسترده در فصل پاییز، زمستان و بهار 98-1397 سبب تحول و تغییر گسترده ای در سیمای طبیعت استان خوزستان و کانون های بیابانی گرد و غبار شد...

کلمه فلور که در روم باستان نام الهه گلها و فصل بهار بوده است، امروزه به کتاب یا مجموعه کتاب هایی گفته می شود که گیاهان یک سرزمین را معرفی و توصیف می نماید و کشورهای مختلف اقدام به تدوین فلور خود می نمایند و یا برخی گیاهشناسان اقدام به فلور سرزمین معینی می نمایند. از دیرباز تلاش هائی جهت تدوین فلورهائی شده که ایران را نیز دربر می گرفته که عمده آنها به زبان بیگانه بوده است. عدم وجود کامل فلور ایران به زبان فارسی، گیاهشناسان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور را ترغیب نمود که در قالب طرحی از سال 1367 اقدام به تحقیق و تدوین فلور ایران بنمایند. در این راستا تا کنون فلور ایران در 149 جلد که معادل 77 درصد گیاهان کشور می باشد چاپ شده و پژوهش در مورد تکمیل کار در دست اجرا است. در تحقیق و تهیه فلورهای چاپ شده تاکنون تعداد 66 نفر از گیاه شناسان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، مراکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان های مختلف و برخی گیاه شناسان دانشگاهی مشارکت داشته اند فلورهای چاپ شده شامل توصیف گیاهان، کلیدهای شناسائی، نمونه های مطالعه شده، تصاویر نقاشی شده و برای بیشتر آنها نقشه های انتشار می باشد.

بنه (Pistacia atlantica) از جمله گونه‎های درختی ایران محسوب می‎شود که سطح پراکنش وسیعی در کشور دارد و تقریبا در تمامی استانهای ایران حضور چشمگیر یا محدودی دارد. این درخت همچون گونه ارس در هر پنج ناحیه رویشی ایران به صورت خودرو دیده می‎شود و در بین گونه‎های درختی بدون اغراق بیشترین گستردگی پراکنش را در کشور دارد. در بخش نخست معرفی بنه‎های کهنسال ایران، 34 پایه بنه‎ کهنسال در 7 استان کشور معرفی و 10 پایه از برترین آنها تشریح می‎شود. در این معرفی استان خراسان جنوبی با 14 پایه بیشترین فراوانی درختان کهنسال را دارد اگرچه بررسی‎های اخیر نشان داد در استان کردستان نیز شاهد فراوانی خوبی از درختان کهنسال بنه هستیم. قطورترین و مسن ترین بنه ای که تا کنون شناسایی شده‎ است بنه‎ی چنار با میانگین قطر 245 سانتی‎متر و حدود 2000 سال سن در استان فارس است. با شکوه‎ترین آنها بنه کهنسال رچ، بلند قامترترین آن بنه خاردرجان در استان خراسان جنوبی و شاداب‎ترین آنها بنه کهنسال رامه در استان سمنان قابل اشاره است.

این  مطالعه با هدف سازگاری و مقایسه عملکرد کلن‎های بومی و غیر بومی در ایستگاه تحقیقات کهنه‎کند بجنورد در استان خراسان‎شمالی انجام گردید. از مجموع 95 کلن جمع آوری شده از مناطق مختلف استان و 45 کلن غیر بومی و خارج استان که طی چهار سال در قالب طرح خزانه سلکسیون مورد بررسی قرار گرفتند در نهایت تعداد 21 کلن انتخاب و در دو گروه تاج بسته و تاج باز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار برای دوره ده ساله مورد بررسی قرار گرفتند صفات رویشی شامل قطربرابر سینه و ارتفاع در پایان هر فصل رویشی اندازه‎گیری و حجم تولید چوب در هکتار در سال محاسبه گردید. نتایج عملکرد نهایی ( دوره ده ساله) 10کلن با فرم رویشی تاج‎بسته شامل:P.n.56/32 , P.n. 62/154 ,P.n. 62/127 ,P.n. 62/191 ,P.n. betulifolia ,P.a. 44/9 ,P.a. 49/39 ,P.n.71/22* ,P.a. 71/21* ,P.trichocarpaنشان داد که کلن‎های P.a. 44/9 ، P.a.71/21(بومی استان)،به ترتیب با تولید 5/41 و5/34 مترمکعب درهکتاردر سال، بیشترین تولید را داشته‎اند و در گروه اول قرار دارند وکلن های P.n. 56/32، P.n. 62/191،P.n. 62/127  به ترتیب با 8/32 و 6/32 و5/31 مترمکعب در هکتار در سال، در گروه دوم قرار داشته که از لحاظ آماری با یکدیگر اختلاف معنی‎داری ندارند. کمترین تولید متعلق به کلن‎هایP.a. 49/39، P.n. 62/154، P.n.71/23(بومی) وP.n betulifoliaبه ترتیب با 7/26، 3/25، 9/21 و 4/21 مترمکعب در هکتار در سال می‎باشد که در گروه آخر قرار گرفته‎اند. نتایج عملکرد نهایی 11 کلن ( 9 کلن تاج باز و 2 کلن تاج بسته) با فاصله کاشت 4*4 متر شامل: P.e.455، P.e.262، P.e.561/41، P.d. 69/55، P.e.vernirubensis، P.e triplo، P.a. 44/13، P.a. 17/60، P.d.77/51، P.a.71/23وP.n. 71/28 نشان داد کلن‎های P.a.44/13، P.e. 455 ، P.a.71/28 (تاج‎بسته بومی استان) به ترتیب با تولید 8/24 و 65/20 و 12/20 مترمکعب در هکتار در سال بیشترین عملکرد را داشته و در گروه اول قرار دارند،کلنهای P.d. 69/55، P.e. 561/41، P.a 17/60به ترتیب با 53/19 و 5/18 و 8/17 مترمکعب در هکتار در سال در گروه دوم و به لحاظ آماری با یکدیگر اختلاف معنی‎داری نداشته‎اند. کمترین عملکرد را به ترتیب کلن‎هایP.d 77/51 ، P.n 71/21 (تاج بسته بومی استان) و P.e. 262داشته‎اند.

سرخارگل [Echinacea purpurea (L.) Moench]، یکی از معروف ترین گونه های دارویی با ارزش اقتصادی زیاد در سراسر جهان است که در سال های اخیر وارد ایران شده و از ریشه و اندام هوایی آن در تولید داروهای گیاهی استفاده می شود. به منظور بررسی تعیین مناسب ترین تاریخ انتقال نشاء )به زمین اصلی( و تراکم کشت، آزمایشی با دو عامل تاریخ انتقال نشا [در سه تاریخ بهاره (20 فروردین، 19 اردیبهشت و 18 خرداد) و سه تاریخ تابستانه (10 تیر، 9 مرداد و 8 شهریور)] و تراکم کشت [سه تراکم (16، 10 و 7 بوته در مترمربع)] انجام شد. بیش ترین عملکرد کمی (ماده خشک) و کیفی (مشتقات اسید کافئیک "که تعیین کننده کیفیت دارویی پیکره سرخارگل می باشد") از گیاهان منتقل شده در 20 فروردین و 19 اردیبهشت در تراکم بالاتر (16 بوته در متر مربع) به دست آمد. در تاریخ های انتقال تابستانه، بیشترین میزان همه ی مشتقات اسید کافئیک و عملکرد ماده خشک مربوط به تاریخ انتقال زودتر (10 تیر) و تراکم بالا بود. در بین مشتقات اسید کافئیک اندازه گیری شده، اسید شیکوریک بیشترین مقدار را نشان داد که 1/26 میلی گرم در گرم ماده خشک در گل اندازه گیری شد. اکیناکوزید با 8/5 میلی گرم در گرم ماده خشک، بیشترین ترکیب اندازه گیری شده در ریشه ها بود. در کل می توان گفت کشت زود هنگام بهاره این گیاه با تراکم بالا (16 بوته در متر مربع)، از نظر تولید ماده خشک و مشتقات اسید کافئیک نسبت به کشت تاخیری دارای مزیت است.

در میزگرد تخصصی «طبیعت ایران» مطرح شد خسارت های ناشی از سیل پیامد کوتاهی در حفاظت از منابع طبیعی گفت وگوی چالشی این شماره از نشریه طبیعت ایران به نقش پوشش گیاهی و مدیریت منابع طبیعی و ارتباط آن با وقوع سیل های اخیر در کشور اختصاص دارد. این گفت وگوی مفصل با حضور آقایان دکتر عادل جلیلی، ریاست محترم موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، دکتر محمد خسروشاهی رئیس محترم بخش تحقیقات بیابان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور و دکتر خسرو شهبازی معاونت محترم امور مراتع، آبخیزداری و بیابان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور برگزار شد. با توجه به موقعیت ایران در کمربند خشک دنیا و سابقه وقوع سیل های بزرگ در کشور، شایسته است علل وقوع سیل، نقش حفاظتی منابع طبیعی، مدیریت صحیح منابع طبیعی و برنامه های آبخوان داری جهت کاهش خسارت های ناشی از سیلاب ها مورد بررسی قرار گیرند. برآیند همه نظرات حول محور تخریب منابع طبیعی بود. درواقع پوشش گیاهی به عنوان سدی در برابر سیل، می تواند از وقوع آن جلوگیری کند یا از شدت آثار تخریبی آن بکاهد. امید است با برنامه ریزی صحیح و حفاظت بیشتر از منابع طبیعی، از این پس شاهد پیشگیری از وقوع و کنترل بلایایی از این دست باشیم. طبیعت ایران: آقای دکتر خسرو شاهی جناب عالی بفرمایید که آیا سیل هایی که به تازگی در کشور اتفاق افتاده، طبیعی است و در گذشته هم وجود داشته است؟ آمار و اطلاعات درازمدت اقلیمی در این مورد چیست؟ آیا ما در آینده هم با این پدیده روبه رو خواهیم شد؟ دکتر خسروشاهی: ایران یک کشور خشک و نیمه خشک است و بی نظمی در بارش ها یکی از ویژگی های اقلیمی در این کشورها، محسوب می شود. در مناطق بیابانی، برخلاف مناطق مرطوب، بارندگی ها روند متعادلی ندارند.

منطقه حفاظت شده آق داغ در جنوب استان اردبیل قرار دارد. این محدوده از لحاظ تنوع زیستی، یکی از متنوع ترین عرصه های طبیعی محسوب می شود. موقعیت خاص جغرافیایی منطقه، نزدیکی به مرز نواحی فلورستیک ایرانو-تورانی و هیرکانی، توپوگرافی، تنوع ارتفاعی از 560 تا 3332 متر از سطح دریا و تنوع ادافیکی آن، موجب شکل گیری ترکیب منحصر به فردی از زیستگاه ها در آن شده است. تنوع  بالای گونه های گیاهی، در زیستگاه های مختلفی از قبیل زیستگاه آلپی (که غالبا به شکل واریزه ای و پهنه برفی نمایان هستند)، نیمه آلپی (در رخسارهای بالشتکی خاردار)، استپی و ماندابی دیده می شود. در ناحیه کوهستانی (montane) و در مناطق پست، به دلیل بهره برداری های چندگانه، در کنار زیستگاه های درخت و درختچه زاری و استپی، زیستگاه های تخریبی مختلفی هم شکل گرفته اند. این منطقه، پناهگاه برخی از گونه های اندمیک و نادری است که برخی از آن ها  مانند Hedysarum persicum  تا کنون تنها در این منطقه گزارش شده اند. تنوع جانوری این منطقه نیز بالا بوده و محل حضور گونه های مختلفی از جمله کل و بز و پلنگ ایرانی است. این ذخیره گاه زیستی، نیاز به مدیریت و یک برنامه مدون برای حفاظت دارد.

بیشتر اقدامات بزرگ و ماندگار حاصل حضور افراد سخت کوش و مصمم در زمان و مکان مناسب بوده است. گاهی اثرات این اقدامات تا سال ها باقی مانده و نسل های متعدد از آن بهره می برند. ایجاد کمربند سبز در اطراف کلان شهر تهران و خیلی از شهر های بزرگ کشور، اقدام ارزنده و بسیار مهمی بوده است که اگر به وسعت، تکنیک و ویژگی های فنی و ماندگار بخش هایی از آن دقت شود، به خوبی عظمت این کار نمایان خواهد شد. جنگل کاری های اطراف تهران از اواسط دهه 1340 توسط سازمان جنگلبانی با هدف ایجاد کمربند سبز و جلوگیری از گسترش بی رویه محدوده های شهری و تلطیف هوا آغاز شد. این زمان مصادف بود با حضور یکی از موثرترین کارشناسان تاریخ جنگلبانی ایران، در اداره جنگل کاری سازمان جنگلبانی به نام مهندس مصطفی کاظمی که در ابتدا به عنوان معاون اداره جنگل کاری و با لیاقتی که از خود نشان داد، چند سال بعد با سمت رئیس اداره جنگل کاری در این واحد عملیاتی در سازمان جنگلبانی پله های ترقی را یک به یک پیمود. خوشبختانه ایشان در سن 95 سالگی در سلامت کامل بوده و با رویی گشاده و تبسمی دائمی بر چهره، پذیرای ما بودند تا بخش های مهمی از زندگینامه شان را از زبان خودشان بشنویم. مطالبی که در پی آمده است حاصل ملاقات و مصاحبه با آقای مهندس مصطفی کاظمی در پاییز 1397 می باشد. ایشان با بیان شیرین به ذکر خاطرات و جزئیاتی که حاصل حافظه شفگت انگیزشان است پرداختند و مطالبی که در پی می آید از لابلای خاطرات ایشان استخراج شده است...

جایگاه حفاظتی گونه Scutellaria xylorrhiza Bornm. در استان اصفهان براساس معیار های اتحادیه حفاظت از طبیعت (IUCN) مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی از سه معیار میزان حضور، سطح اشغال و تعداد افراد بالغ (براساس بازدیدهای صحرایی) استفاده شد مشاهدات صحرایی نشان داد که رویشگاه محدود این گونه، مناطق کوهستانی مرکزی استان اصفهان شامل کوهستان صفه واقع در جنوب شهر اصفهان، کوه لادر در منطقه خمینی شهر و کوه کرکس واقع در شهرستان نطنز می باشد. این گونه گیاهی در شیب های شمالی نواحی صخره ای پر شیب در محدوده ارتفاعی 2500-1600 از سطح دریا حضور دارد. نتایج این بررسی نشان داد بر اساس تعاریف و معیارهای بکار گرفته شده، S. xylorrhiza Bornm. گونه ای در حال انقراض (Endangered/EN) محسوب می شود. تغییر اقلیم و دست اندازی های بشر نظیر برداشت سنگ های معدنی، تغییر کاربری اراضی و تخریب های ناشی از حضور گردشگران، می تواند به کاهش هر چه بیشتر زیستگاه این گونه بیانجامد.

گیاهان دارویی منابع ارزشمندی برای تولید داروها به شمار می روند. قدرت دارویی آسپیرین، دیژیتالیس (digitalis)  (داروی مهم برای بیماران قلبی) و آرتمیزینین(artemisinin)  (ضد مالاریا) از گیاهان است. موسسه سالک (Salk) یک ماده شیمیایی ضد التهابی قوی را در یک گیاه بومی کالیفرنیا به نام یربا سانتا (Yerba santa) کشف کرد که می تواند منجر به درمان بیماری آلزایمر شود. خانم پاملا ماهر ( Pamela Maher) دانشمند ارشد آزمایشگاه نوروبیولوژیک سلولی موسسه سالک می گوید: "بیماری آلزایمر عامل اصلی مرگ در ایالات متحده است و چون سن، عامل اصلی خطر است، پژوهشگران به دنبال راه هایی برای مقابله با اثرات پیری روی مغز هستند. شناسایی استروبین(sterubin)  به عنوان یک مولکول قوی محافظت‏کننده عصبی از یک گیاه بومی کالیفرنیا به نام (Eriodictyon californicum)Yerba santa  گامی امیدوار کننده در این جهت است."

در طول تشکیل بذر بر روی گیاه مادر، خواب بذر القاء می شود. به خواب رفتن، بذر را قادر می سازد تا در فصلی که شرایط محیطی مناسب است جوانه بزند. بذور در زمان های مختلفی از خواب بیدار می شوند. اگر تمام بذور یک گیاه، به صورت هم زمان در یک مکان جوانه بزنند، بسیاری از گیاهک ها در رقابت برای منابع محدودی که در آن مکان وجود دارد از بین می روند.  لوئیس لوپز مولینا (Luis Lopez-Molina)، استاد گروه گیاه شناسی دانشکده UNIGE، توضیح می دهد: "بذرهای جمعیت های مختلف یک گونه، دارای سطوح مختلفی از خواب هستند و ما می خواستیم علت آن را کشف کنیم". در این رابطه دو علت کشف شد...

تا سال 1334 که سازمان جنگل ها و مراتع تشکیل شد، هیچگونه تشکیلاتی در مورد مراتع کشور وجود نداشت و به جز دانش سنتی اطلاعات دیگری در مورد مرتع داری دیده نمی شد. درواقع، مرتع داری رشته جدیدی بود که از اوایل قرن بیستم مطالعات آن در جهان شروع شده بود. با ورود آقای پروفسور پابو از سال 1338 و نیز اجرای پروژه تحقیقاتی، بررسی مراتع ایران توسط فائو، از سال 1343 با تدوین و ارائه کتاب ها، گزارش ها و پژوهش ها به تدریج مرتع داری نوین در کشور پا گرفت و در ادامه با ایجاد تشکیلات اداری مرتع، دانشکده ها، موسسه های پژوهشی، این رشته و فعالیت آن در کشور شتاب بیشتری گرفت که ثمره آن کتاب ها، نشریه ها و بسیاری پایان نامه های دانشجویی است. از اصلی ترین ارکان مرتع داری، مدیریت چرا، با مفهوم اداره کردن مرتع برای دستیابی به استفاده پایدار از آن است. این موضوع با توجه به اصول بوم شناختی، اقتصادی و مدیریت بخش دام تحقق می یابد که قاعده آن بر نظریه توالی مرتع (کلمنتس، 1916) است که چرای دام اولین و اصلی ترین نقش را در تغییرات وضعیت مرتع (ترکیب گیاهی و خاک) ایجاد می کند. قواعد مرسوم بر مدیریت چرا، الگوهای مکانی و زمانی است که...