فهرست مطالب

جغرافیا و توسعه - پیاپی 16 (زمستان 1388)

مجله جغرافیا و توسعه
پیاپی 16 (زمستان 1388)

  • بهای روی جلد: 2,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1388/09/25
  • تعداد عناوین: 10
|
  • جواد خوشحال، محمود خسروی، حمید نظری صفحات 7-28
    در این مقاله نقشه های وزش رطوبتی تراز دریا و 850 هکتوپاسکال و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و فشار تراز دریا برای پنج مورد بارش بالای صد میلیمتر استان بوشهر ترسیم و بررسی گردید. بررسی نقشه های وزش رطوبتی نشان داد که منابع تامین رطوبت اینگونه بارش ها مناطق حاره ای شرق آفریقا، اقیانوس هند، دریای عرب و خلیج عدن، دریای سرخ، دریای عمان و خلیج فارس می باشد. مسیرهای ورود رطوبت به منطقه نیز عمدتا جنوبی، جنوب شرقی و جنوب غربی می باشد. سامانه های فشار زیاد سیبری و عربستان، مرکز کم فشار دینامیکی شرق اروپا، سامانه ی کم فشار سودانی و مرکز فشار زیاد اروپایی در تراز دریا و سامانه های واچرخند شرق عربستان، ناوه شمال آفریقا و واچرخند اسپانیایی در تراز زیرین و میانی جو، سامانه های موثر برای انتقال رطوبت بر روی منطقه ی مورد مطالعه می باشند.
    کلیدواژگان: بارش فوق سنگین، بوشهر، وزش رطوبتی، همدید، ارتفاع ژئوپتانسیل
  • محمدحسین رامشت، عبدالله سیف، سمیه سادات شاه زیدی، مژگان انتظاری صفحات 29-46
    مخروط افکنه ی حوضه ی آبریز درختنگان یکی از مخروط افکنه های بزرگ ایران در ناحیه ای کاملا خشک در شمال- شمال شرق کرمان است.این مخروط افکنه به واسطه ی فرسایش مواد درحوضه ی آبریز رودخانه درختنگان و نهشته شدن این مواد در بخش انتهایی این حوضه یعنی دشت لوت شکل گرفته است. تکتونیک به عنوان یکی از عوامل درونی در شکل گیری این پدیده نقش اساسی داشته است. فعالیت های تکتونیکی با تاثیرگذاری در محل استقرار مخروط افکنه، افزایش رسوب دهی، افزایش شیب و در نتیجه افزایش توان حمل و مقدار رسوب رودخانه درختنگان، نقش خود را درتحول وتکامل امروزی آن ایفا نموده است و به استناد ارزیابی روش های متعدد تکتونیک جنبا(Active Tectonic) این منطقه جزء مناطق فعال تکتونیکی قلمداد می شود. از مهمترین شواهد تکتونیکی در منطقه می توان به وجود گسل های موجود در منطقه، رسوبات مخروط افکنه از راس تا انتها، بررسی نیمرخ طولی مخروط افکنه در گذشته و حال و... اشاره نمود.
    حوضه ی رودخانه ی درختنگان از شرق به کویر لوت، از غرب به کوه های باغ بالا و کلیسکی از طرف شمال به ارتفاعات دهران و از جنوب به کوه جفتان محدود می شود. در این پژوهش با بررسی شواهد ژئومورفیک، تاثیر تکتونیک جنبا در نحوه ی تکوین و تغییر شکل مخروط افکنه تحلیل شده است.
    کلیدواژگان: تکتونیک، مخروط افکنه، شکل مخروط مخروط افکنه، شواهد تکتونیکی تاثیرگذار بر شکل مخروط افکنه
  • معصومه رجبی، علی شیری طرزم صفحات 47-70
    یکی از پدیده های جالب ژئومورفولوژی در چشم انداز بعضی از مناطق گنبدهای نمکی است. این پدیده در بخش های مختلف ایران از جمله در زاگرس جنوبی، قم، سمنان و آذربایجان وجود دارد. گنبدهای نمکی آذربایجان حاصل بالاآمدن موادتبخیری نئوژن تحت عنوان سازندهای قم خصوصا سازند قرمزفوقانی (میوسن) است. این گنبدها از لحاظ عمق، کم عمق و از لحاظ وسعت متوسط تا کوچک هستند. در تشکیل گنبدهای نمکی آذربایجان علاوه بر اختلاف چگالی سنگ نمک با سنگ های درونگیر، عواملی مثل تکتونیک، ولکانیسم و آب های تحت فشار موثربوده و صعود نمک را تسهیل کرده اند. گنبدهای نمکی آذربایجان را می توان از نظر توزیع جغرافیایی به چهار منطقه (میانه، نوار شمال تبریز، میشوغربی و خاروانا) تقسیم کرد که در بین آنها نوار شمالی تبریز از نظر وسعت، تعداد و اندازه ی گنبدها و همچنین آثار ژئومورفولوژیکی و زیست محیطی اهمیت بیشتری دارد.
    در بررسی حاضر سعی شده به تشریح ویژگی ها و آثار ژئومورفولوژیکی بخشی از این گنبدها پرداخته شود. این نوار در شمال غرب تبریز و شمال شرق مورو (جنوب حوضه ی سنخ چای) باریک تر شده ولی در عوض تراکم گنبدها بیشتر می باشد. تکتونیک نمکی در این منطقه پدیده ها و آثار مختلف ژئومورفولوژیکی را به وجود آورده که شامل بالا آمدن نمک به شکل گنبدهای نمکی آشکار، گنبدهای نمکی مدفون به صورت تپه های مدور، بوتونیر، سینک حول، حرکات توده ای، شیارها و تیغه های انحلالی، گوی های گلی و کفه های نمکی، پوسته ها، بسترها و آبشارهای نمکی می باشد.
    کلیدواژگان: تکتونیک نمکی، گنبدنمکی، آثار مورفولوژی، آذربایجان، شمال غرب تبریز
  • مجید منتظری، حسنعلی غیور صفحات 71-92
    در این پژوهش برای ارزیابی روند خشکسالی های اقلیمی در 23 زیرحوضه ی آبی دریای خزر، داده های بارش ماهانه با روش میانیابی به داده های پهنه ای تبدیل گشته سپس برحسب مختصات حوضه ها، بارش ماهانه ی هر حوضه تفکیک گردید. آنگاه از روش شاخص بارش استاندارد (SPI) برای ارزیابی خشکسالی های اقلیمی استفاده شده و این شاخص به صورت ماهانه برای هر یک از حوضه ها محاسبه گردید. به منظور تفکیک مکانی خشکسالی حوضه ی خزر،با اعمال تحلیل خوشه ایبرروی ماتریس شاخص بارش استاندارد، زیرحوضه های خزر از نظر خشکسالی اقلیمی به 4 قلمرو به نام های ساحلی جنوب غربی، ساحلی جنوب شرقی، حاشیه ای و شمال غرب تفکیک گردید.
    براساس آزمون پارامتری رگرسیون خطی، بارش زیرحوضه های دریای خزر در ماه های ژانویه، می و دسامبر در سطح اطمینان 95% روند معناداری نشان نمی دهد. 5 زیرحوضه در ماه های فوریه و ژوئیه روند مثبت و 11 زیرحوضه عمدتا در ماه های مارس و سپتامبر روند منفی نشان می دهد. با اعمال آزمون ناپارامتری مان - کندال بر روی ماتریس شاخص SPI مشخص شد که در ماه می هیچ حوضه ای روند معناداری نشان نمی دهد. بالاترین روند در 6 زیرحوضه در ماه های ژوئیه و اوت بوده است.
    کلیدواژگان: خشکسالی، روند بارش، شاخص بارش استاندارد، حوضه ی خزر، رگرسیون خطی
  • محمدرضا فرزین، سارا صفری صفحات 93-118
    DMS به مجموعه ای از اطلاعات کامپیوتری شده درمورد یک مقصد اطلاق می شود. DMS ها معمولا حاوی اطلاعاتی درخصوص جاذبه ها و تسهیلات هستند وغالبا قابلیت انجام رزواسیون و ثبت را نیز درخود دارند. این سیستم ها معمولا توسط DMOها مدیریت می شوند، که این مدیریت ممکن است توسط سازمان های خصوصی، دولتی یا تلفیقی ازهردو باشد.
    در این مقاله نویسندگان ابتدا به بررسی کاربرد، عملکرد و ذینفعان سیستم های مدیریت مقصد پرداخته، سپس با بررسی زیرساخت های موجود EC و وضعیت موجود سازمان های متولی مدیریت مقصد ایران و الزامات اطلاعاتی مورد نیاز آنها و با انجام تحقیقات میدانی جهت آزمون فرضیات خود به امکان سنجی پیاده سازی نظام مدیریت مقصد ایران پرداخته اند. این مطالعه نشان می دهد که سازمان متولی گردشگری در ایران (درسازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) دارای ساختار و عملکردهای طراحی شده جهت مدیریت و بازاریابی مقصد ایران نمی باشد. همچنین در حال حاضر انجام فعالیت های بازاریابی خارجی مقاصد و فعالیت های توسعه ی داخلی مقاصد که از جمله وظایف اصلی یک DMO، به شمار می آید، درسازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به گونه ای اثربخش صورت نمی پذیرد. از طرف دیگردر حال حاضر به لحاظ فراهم نبودن زیرساخت های EC جهت پیاده سازی نظام مدیریت مقصد ایران، امکان پیاده سازی این نظام وجود ندارد.
    کلیدواژگان: نظام مدیریت مقصد، سازمان مدیریت مقصد، گردشگری الکترونیکی
  • مهران مقصودی، مجتبی یمانی، ممند سالاری صفحات 119-134
    از آن جا که خاک یکی از مهمترین منابع طبیعی هر کشور و تامین کننده غذای بشر می باشد، بررسی موضوع فرسایش خاک و بویژه ارزیابی متغیرها و پارامترهای تاثیرگذار ضروری می نماید. روش تحقیق در این مطالعه مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، میدانی و استفاده از مدل های کمی برآورد فرسایش و رسوب بوده است. در این تحقیق از نرم افزارهای GIS (ILWIS،ArcGIS) نیز استفاده شده است. با توجه به آن که در فرسایش خاک پارامترهای متعددی به صورت سیستمی تاثیر دارند و شناخت آنها به عنوان فاکتورهای موثر بر میزان فرسایش و رسوب دارای اهمیت زیادی است، لذا از روش های متعدد برآورد فرسایش و رسوب، مدل پسیاک (PSIAC)، که بیشترین پارامترهای موثر در فرسایش و رسوب در نظر می گیرد، به عنوان تکنیک منتخب مورد استفاده قرار گرفته و پارامترهای محیطی در قالب این روش قرار داده شده اند. نتایج بیانگر آن است که حوضه در کلاس فرسایش دهی متوسط به طرف زیاد قرار می گیرد. میزان رسوب دهی سالانه ی آن، 16/449 متر مکعب در کیلو متر مربع، معادل 15/1086تن درکیلومترمربع و به عبارتی86/10 تن در هکتاراست.
    کلیدواژگان: ژئومورفولوژی، فرسایش، رسوب، مدل پسیاک، GIS، حوضه وزنه
  • ایمان باباییان، زهرا نجفی نیک، فاطمه زابل عباسی، مجید حبیبی صفحات 135-152
    مدل های گردش عمومی جو، به دلیل بزرگ مقیاس بودن شبکه ی محاسباتی آنها، قادر به پیش بینی پارامترهای آب و هواشناختی در مقیاس نقطه ای نیستند، لذا دانشمندان ابزار واسطی به نام مدل های Weather Generator را ابداع کرده اند که می توان بر اساس آن و با استفاده از خروجی مدل های عددی، تغییر اقلیم را در مقیاس نقطه ای و ایستگاه هواشناسی مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد. در مطالعه ی حاضر با استفاده از این تکنیک، خروجی های مدل گردش عمومی جو ECHO Gبا سناریوی A1 برای دوره ی زمانی 2010 تا 2039 ریز مقیاس گردیدند و نتایج آن بر روی 43 ایستگاه سینوپتیک کشور تجزیه و تحلیل شدند. نتایج کلی برای دوره ی 2010 تا 2039 حاکی از کاهش 9درصدی بارش در کل کشور، افزایش آستانه ی بارش های سنگین و خیلی سنگین به ترتیب 13 و 39 درصد و افزایش میانگین سالانه ی دما به میزان 5/0 درجه ی سانتیگراد می باشد که بیشترین افزایش ماهانه ی دما مربوط به ماه های سرد سال است. استان های خراسان شمالی، آذربایجان غربی و شرقی با بیشترین افزایش دما در دهه ی 2020 مواجه خواهند بود. با توجه به کاهش بارش کشور و همچنین افزایش آستانه ی بارش های حدی، به نظر می رسد در دهه های آینده بارش ها به شکل سنگین و سیل آسا باشد. به دلیل افزایش دما از میزان بارش های جامد نیز کاسته می شود. بررسی نتایج بر روی شمال شرق کشور حاکی از جابه جایی الگوی بارش به سمت انتهای فصل سرد می باشد.
    کلیدواژگان: تغییراقلیم، مدل گردش عمومی جو، ریز مقیاس نمایی، ایران، پدیده های حدی
  • ابوالقاسم امیراحمدی، مهناز شیران صفحات 153-173
    عوامل روندیابی آبراهه ها و موقعیت مکانی زیرحوضه ها در سیلاب خروجی حوضه تاثیر گذارند. از این رو برای اجرای برنامه های کنترل سیل در بالادست حوضه های بزرگ آبخیز باید نحوه ی تاثیر آنها را بر سیلاب حوضه ارزیابی کرد و با توجه به سهم این عوامل در سیلاب خروجی، آنها را اولویت بندی نمود. در این پژوهش از روش شبیه سازی هیدرولوژیکی توسط نرم افزار HEC-HMS برای بازسازی مدل حوضه و بررسی و روندیابی هیدروگراف های سیل در آن و نیز برای تحلیل حساسیت دبی سیلابی حوضه نسبت به تغییر دو پارامتر قابل مدیریت ژئومورفولوژی در سیلاب شامل: شیب، CN و مساحت در هر یک از زیرحوضه ها و در گستره ی منطقی خود استفاده شده است. نتایج نشان می دهد نحوه ی مشارکت زیرحوضه ها در سیل خروجی لزوما متناسب با دبی اوج زیرحوضه ها نبوده و زیرحوضه های با دبی اوج بیشتر ضرورتا تاثیر بیشتری در سیل خروجی حوضه ندارند. با اجرای روش حذف انفرادی زیرحوضه ها در مدل حوضه ی کرون و توسط نرم افزار HEC-HMS، مشخص گردید زیرحوضه ی S1 بیشترین سهم و زیرحوضه ی S8 کمترین سهم را در دبی سیلابی حوضه دارند، درحالی که زیرحوضه ای که کمترین دبی اوج سیلابی را داراست S18 می باشد که از لحاظ مشارکت در سیلاب حوضه در رده ی نوزدهم قرار می گیرد. همچنین آنالیز حساسیت زیرحوضه ها نسبت به متغیرهای قابل کنترل از نظر مدیریتی نشان می دهد که با اعمال اثرات روندیابی، زیرحوضه ها در مقابل تغییرات این متغیرها، رفتارهای متفاوتی داشته اند. در آنالیز حساسیت شیب و CN، مشخص شد تعدادی از زیرحوضه ها با افزایش این دو پارامتر در گستره ی منطقی خود، اثر کاهشی بر دبی سیلابی حوضه داشته اند (تاثیر معکوس) و در سایر زیرحوضه ها تاثیرات آنها بر دبی سیلابی حوضه، مستقیم بوده است. در آنالیز حساسیت شیب مشخص شد تغییرات مساحت، مستقیما در تمام زیرحوضه ها با دبی سیلابی کل حوضه در ارتباط است ولی زیرحوضه های بامساحت بیشتر الزاما در گستره ی تغییرات خود تاثیر بیشتری بر دبی سیلابی کل حوضه ندارند. همانطورکه زیرحوضه ی S7 با وجود مساحت بیشتر نسبت به دو زیرحوضه ی S2، S3 با مساحت کمتر، حساسیت کمتری نسبت به تغییر مساحت دارد.
    کلیدواژگان: نرم افزار HEC، HMS، آنالیز حساسیت، روندیابی سیل، دشت کرون
  • صفحه 174
  • صفحه 178
|
  • Dr. J. Khoshhal, Dr. M. Khosravi, H. Nazaripour Pages 7-28
    In this paper, humidity advection maps of sea level and 850 hpa and geopotential height of sea level pressure and 500 hpa level were drawn and studied for 5 types of above 100 mm precipitation in the Bushehr province.Analyses of humidity advection maps showed that humidity resources for these precipitations are tropical regions of the eastern Africa, Indian Ocean, Arabian Sea and Adan Gulf, Oman Sea, Red Sea and Persian Gulf. The major courses of moisture entrance to the region are southern, south-eastern and south-western directions.On the surface level, the Siberian and Saudi Arabian high pressure systems, the east European dynamic low pressure center, the Sudan low pressure system and European high pressure center, and in the lower and middle levels of atmosphere the east Saudi Arabian anticyclone, north Africa trough and Spain anticyclone systems are the effective systems for transferring of humidity to the Bushehr region.
  • Dr. M. H. Rameshat, Dr. A. Seyf, S. S. Shah-Zeidi, M. Entezari Pages 29-46
    The alluvial fan of the Shahdad in Derakhtangan River is one of the biggest alluvial in perfectly dry region in the north- north eastern Kerman. This alluvial fan is formed by the effect of different materials erosion in to the drainage basin of Derakhtangan river and laying these materials in the final part of this drainage basin called Lut plain. Tectonic acts with efficacy in the place of the settlements of the alluvial fan. The region, which is being studied, is one of the active tectonic regions. The severe tectonic activities in the studied region have been proved by several evidences. One of the most important evidences in the region is the various faults in the area and imply to fan alluvium (from head to end), study line profile in past and present. The most important fault of the region is the great fault of "Nay band“the southern fault of "shahdad" and the series of faults having the direction of "north–western to south-eastern and northern and Southern". The drainage basin of alluvial fan of the Derakhtangan river leads from east to "Kavir-lut" and from west to the mountains of "Baghe–Bala and Kalisaky" from north to the altitutes of "Dahran" and from south to the mountains of "Jeftan". The aim of this article is the morphology of Derakhtangan river fan indicative on neotectonics in the region.
  • Dr. M. Rajabi, A. Shiri Tarzam Pages 47-70
    Salt domes are one of attractive landform in some regions. This phenomenon exists in different section of Iran. For example in Zagros, Qom, Semnan and Azarbaijan. As much as one-quarter of the Azarbaijan areas is underlained by Miocen evaporates beds(upper red formation).Where evaporate beds are thick, they have many important geomorphological consequences.Formation of salt domes Azarbaijan is related to many factors include halotectonism, halokinetic, magmatism and etc. Salt domes of Azarbaijan are distributed in four region (Miyaneh, north of Tabriz, west Mishou and Kharvaneh). From this region, salt domes of north Tabriz have many important geomorphological and environmental effects. Salt tectonics in this area have different concequences include the developement of salt domes, the production of folds and fault and associated drainage modification, the creep of salt as salt glaciers and widespread solution, subsidence and karst formation.
  • Dr. M. Montazeri, Dr. H.A. Ghayour Pages 71-92
    In order to evaluate climatic drought trend in 23 hydrological basins of Caspian Sea, monthly precipitation maps of the basin for 588 months (1951-1999) have been prepared. Based on these maps Standard Precipitation Index has been calculated and considered as drought indicator for the basins.Standard Precipitation Index of 23 hydrological basins of Caspian Sea has been analyzed using cluster analysis. According to agglomerative hierarchical clustering analysis there are four drought regions in Caspian's basin. A nonparametric Mann-Kendal trend analysis applied to precipitation series and SPI separately. For precipitation time series basins showed that Jan., May, and Dec. havent significant trends. At the same time 5 basins in February, July have significant positive trend and 11basins in March and September have significant negative trends.A nonparametric Mann-Kendal trend analysis for SPI showed that May, none basins havent significant trends. The highest significant trend showed in July and August.
  • Dr. M. R. Farzin, S. Safari Pages 93-118
    DMS is the collection of computerized information about a specific destination. DMSs mostly include information about the attractions and facilities; also they have some applications that cause ease reservation. DMOs manage these systems. This management does by governmental units, non-governmental ones or combination of them. In this paper, authors did a comprehensive research on the DMS's applications, performances and stake holders. After that, they studies E-Commerce's platforms, status of Iran's pioneer organizations in this field and their required information. At the end, they did some domination researches for examination of their hypothesis in implementation evaluation of Iran's DMS.This study shows that Iran's tourist trustee organizations (ancient cultural bureau, handcraft bureau and tourism bureau) dont have specific structure for managing and marketing destination. The process of abroad destination marketing and domestic developing purposes activities are the core activities in DMOs. In Iran's tourist trustee organizations we have them in lower efficiency. However, there is no chance to implement DMS in Iran, because of non existing E-Commerce platforms.
  • Dr.M. Maghsoudi, Dr. M. Yamani, M. Salari Pages 119-134
    As soil is one of the main natural resources of any country and main source for human nutrition,an assessment of the erosion and especially an appraisal of effective parameters are necessary. The research method employed is based on library, field study and on using quantitive models of erosion and sediment estimation. In this research GIS (ILWIS,Arc GIS) softwares have been employed as well. Since various parameters are systematically influential in basins and their recognition as an effective factors on the amount of erosion and sediment of great importance, therefore, among various methods in estimation of erosion and sediment, PSIAC method, which has the most effective parameters, has been selected and the environmental parameters have been included in relation to this method.Based on PSIAC method, the Vazneh basin is situated in above-the-averge level of erosion. Its sediment amounts to 449.16 m3/km2 equal 10.86 ton per hectar yearly.
  • I.Babaeian, Z.Najafi-Nik, F. Zabol Abbassi, Dr. M. Habibi Nokhandan, H. Adab, S. Malbousi Pages 135-152
    Because of low spacial resolution of General Circulation Models, they can not predict weather and climate accurately. In this regards Weather Generator models have been developed by climatologists to downscale GCM outputs into station scale. In this research, grided meteorological outputs of ECHO-G model including precipitation, maximun temperature, minimum temperature and radiation have been downscaled over 43 synoptic stations of Iran during 2010-2039 with A1 scenario. Results show that the mean annual precipitation will be decreased by 9 percent, increasing of mean annual temperature by 0.5 degree of centigrade during period of 2010-2039. Maximum increase predicted to occure over North Khorasan, West and East Azarbaijan. Also thresholds of heavy and extreme rainfalls will be increased by 13 and 39 percent, respectively. In this regards, in the future period, the rainfalls will be heavy and flash- flooded and there is a significant decrease in the amount of snow falls and shift of precipitation in to the end of cold season.
  • Dr. A. Amir-Ahmadi, M. Shiran Pages 153-173
    The routing of water ways and local situation of sub-basins effect of exiting flood in basin. As a result, for each flood controlling activity, the effect of them on basin should have been determined. Then, they should be classified based on their role on making exit flood. In this research, the hydrologic modeling by means of HEC- HMS software has been used in each sub-basin and its logical area to rebuild basin model and investigate the routing of flood hydrograph in and to analyze the sensitivity of flood peak of basin to the variation of three manageable geomorphologic parameters in flood water including slope, CN and area. The statistical results of this study show that the contribution of sub-basins in the are not necessarily relevant to the of flood peak sub-basins and the sub-basins which have larger flood peak are not necessarily more effective in exiting flood of a basin. Therefore by using this procedure and using Single Successive Sub watershed Elimination (SSSE) in Karvan model by means of HEC- HMS software, it has been identified that sub-basin S1 has the most effective role and S8 the least effective one in flood peak of a basin; however, S18 which has the least flood peak is in nineteenth in the contribution in the basin flood. Moreover, the sensitivity analysis of sub-basins to the manageable and controllable variants shows that by routing effect, the sub-basins have different behaviours to the variations of these variants. In the slope and CN analysis, it was observable that increasing these two parameters in their logical area had decreasing effect on the flood peak of the some sub- basins (reverse effect). However, their effect on the flood peak of a basin was direct in other sub basins. In slope sensitivity analysis, the variation of area in all sub basins were directly related to the flood peak of the whole basin; however, the sub basins with more area were not necessarily much effective to the flood peak of the whole basin in their variation. For example, sub-basin S7 having more area than basins S3, S2 which is less sensitive to the area variant.