فهرست مطالب

پژوهشنامه متون ادبی دوره عراقی - سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1395)

پژوهشنامه متون ادبی دوره عراقی
سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/25
  • تعداد عناوین: 16
|
  • وحید سبزیان پور صفحه 1
  • میرجلال الدین کزازی صفحه 3
    در این جستار، دو واژه «پلوک» و « گرج» در زبان کردی و گویش کرمانشاه (ریشه شناسانه) کاویده و بررسیده شده است و پیشینه و سرگذشت آن ها نشان داده شده.
    کلیدواژگان: پلوک، چال و پلوک، گرج، کردی، گویشکرمانشاهی
  • قهرمان شیری* صفحات 8-21
    آثار ماندگار عرفانی چه در حوزه شعر و چه در نثر، اغلب، با استفاده از هنرهای بیانی و زبانی و به شیوه ادبیات شکل گرفته است. اشعار و امثال و گفتار و کلمات قصار و تمثیلات و تلمیحات و تعبیرات بسیار جذاب و زیبا و حکایت های بسیار کوتاه و پر معنا از ویژگی های مشترک در ادبیات و عرفان است. صرف نظر از تفاوت در نوع نگرش و سویه نگاه به پدیده ها در ادبیات و عرفان، اساس کنشها و روش ها در هر دو، اغلب، همسان است و بنیاد بسیاری از متون مهم ادبی و عرفانی را عنصر عاطفه و اندیشه و تخیل تشکیل میدهد. در حوزه زبان نیز بین عرفان و ادبیات اشتراک نظر تقریبی وجود دارد. جلوه های موسیقایی و بنمایه های بلاغی به طور تمام عیار و بسیار طبیعی در آثار منثور عرفانی نیز به کار گرفته شده است. تعریف دکتر شفیعی کدکنی از عرفان، به عنوان نوعی نگرش هنری به جهان، ناشی از این واقعیتها است.
    کلیدواژگان: عرفان، تخیل، تجربیات شاعرانه، عرفان هنری
  • وحید سبزیان پور*، فریده احمدی صفحات 23-60
    در منابع عربی سخنانی از حکیمان ایرانی درخصوص عوامل حفظ حکومت و فروپاشی آن نقل شده است؛ که برخاسته از تجربه، تعالیم دینی و وسعت نظر ایرانیان باستان است. از د‏یگرسو حماسه ملی ایرانیان، در زمره آن دسته از منابع اصیل ایرانی است که سرشار از حکمت‏ها، خطبه ها و وصایای حکیمان و پادشاهان ایرانی است. مقایسه سخنان حکیمانه ایرانیان در خصوص امور سیاسی و کشورداری در شاهنامه فردوسی و آنچه که در منابع عربی به شکل پراکنده از ایرانیان نقل شده، نشان از اصالت این سخنان در شاهنامه فردوسی دارد و علاوه بر اینکه نشان دهنده امانتداری فردوسی در نقل فرهنگ ایرانی است؛ دریچه‏ای است بر آشنایی با نگرش ایرانیان باستان به اموری که موجب فروپاشی حکومت و یا تقویت آن می شود. مضمون اغلب این سخنان پندهای دینی و اخلاقی و دستورات سیاسی و امور کشورداری است. در این پژوهش سعی شده تا با استناد به منابع عربی، بر اصالت حکمت‏های ایرانی در شاهنامه فردوسی و جایگاه بلند ایرانیان باستان در امور سیاسی و حکومتی اشاره‏ای داشته باشیم.
    کلیدواژگان: شاهنامه فردوسی، امور سیاسی، حکومت، ایران باستان، منابع عربی
  • محمد ایرانی* صفحات 61-78
    همواره این پرسش فراروی خوانندگان دیوان خواجه شیراز قرار داشته که: «چرا وی در پاره ای ابیات دیوانش به انتقاد از خود پرداخته است؟» آیا این کار خواجه، تنها، شگردی ادبی است یا این که باید آن را ناشی از منش رندانه وی به شمار آورد؟ آیا این «خود انتقادی» او ممکن است دلیل دیگری هم داشته باشد؟ مطالعه غزل های خواجه و استخراج نمونه های متعدد از دیوان او نشان می دهد که وی با وسعت مشرب و با بهره گیری از شیوه تفکر انتقادی به اشکال مختلف (خود انتقادی، درون انتقادی، برون انتقادی و دگر انتقادی)، نابسامانی ها و کژرو ی های سیاسی، اعتقادی، فکری، اخلاقی و اجتماعی دوره خویش را بازتاب داده است. تمهیدات فکری حافظ و هنرمندی او در استفاده از توان زبانی و ظرفیت سرشار فرهنگی و ادبی، دست و قلم او را در ترسیم دقیق ترین و انتقادی ترین تصویر از سیمای جامعه آن روزگار، گشاده و توانمند داشته است. حافظ گاه از سر اعتقاد و از آن رو که درد دین دارد به حریم تابوهای اجتماعی، فکری و فرهنگی، خودبسندگی و خودپرستی طالبان قدرت، زهد فروشی پشمینه پوشان و جهل عوام هجوم می برد. نقد بی پرده و بی پروای او دستاورد رویکرد انتقادی به امور و تشکیک و پرسشگری در معاریفی است که گاه به نادرست از مسلمات پنداشته شده اند. مطالعه نمونه های پرشمار دگر اندیشی حافظ نشان می دهد که طنز و نمادپردازی و وارونه سازی ارزش های عرفی و اجتماعی، همگی ابزاری هستند در خدمت روش تفکر انتقادی او. شعر حافظ از آن روی عالمگیر و فرامرزی است که نگاهی انسانی و اندیشه ای جهانی دارد.
    کلیدواژگان: حافظ، غزلیات، اندیشه انتقادی، طنز، ریاستیزی
  • تمایزهای کارکردی تیپ و شخصیت در قصه و داستان / با تاکید بر قصه های سمک عیار، داراب نامه طرسوسی و حسین کرد شبستری
    امیر عباس عزیزی فر* صفحات 79-93
    شخصیت و تیپ از عناصر ساختاری و غیرقابل حذف قصه و داستان است. این مقاله به بررسی کنشگران قصه های عامیانهای پرداخته، که از آنان به قهرمان تعبیر می شود و همین قهرمانان به دلیل برخی ویژگی های کلی و درعین حال تکرارشونده به تیپ بدل میشوند. شخصیت و شخصیت پردازی در داستان ها و رمان های امروزی بیشتر دیده می شود و در برابر آن در قصه ها اشخاص یکنواخت، یکسان و همکنشی حضور دارند که در غالب قصه ها این اشخاص در زی یکسان، کنش های تکرار پذیر و ایستایی انجام می دهند که به عنوان تیپ شناخته می شوند. نگارنده این پژوهش در پی آن است که دریابد چه تفاوتهایی بین شخصیت و تیپ در داستان و قصه وجود دارد و آیا تفاوت آشکار و محسوسی بین این دو دیده میشود، وجوه تفاوت کدام است؟ در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و بامطالعه کتابخانه ای به انجام رسیده است، پژوهنده پس از مطالعه عناصر داستان و قصه و مطالعه چندین قصه عامیانه فارسی؛ از جمله سمک عیار، داراب نامه و حسین کرد شبستری به این نتیجه رسید که تیپهای قصه از منظر: سهولت شناخت، اشتراک درکنش، قابل پیش بینی بودن، تکرار شوندگی، تثبیت، کلیشهای بودن و... با شخصیت تفاوت دارند و این ویژگی ها قابل دسته بندی هستند.
    کلیدواژگان: قصه عامیانه، مقایسه قصه و داستان، شخصیت، تیپ
  • شراره الهامی*، کلثوم صادقی صفحات 95-112
    این مقاله پژوهشی است با عنوان « بررسی نماد در اشعار افسانه شعبان نژاد» که در آن به صورت توصیفی- تحلیلی به بررسی انواع نمادها و بسامد بالای به کارگیری نمادین عناصر طبیعت(گل ، گیاه ، پرنده ، درخت و...) در اشعار شعبان نژاد پرداخته شده است. هدف از انجام این پژوهش ، شناسایی هر چه بیشتر اشعار شعبان نژاد و چگونگی استفاده از نماد برای بیان عواطف و احساسات دوران نوجوانی و مسائل اجتماعی و مفاهیم انتزاعی در کتاب های « پرنده گفت شاعرم» و « بزرگراه» است. آنچه از این پژوهش منتج می شود این است که ؛ نمادهای شخصی در اشعار شعبان نژاد از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بهره گیری از عناصر طبیعت به صورت نمادین در اشعار وی جلوه خاصی پیدا کرده است.
    کلیدواژگان: شعبان نژاد، نماد، نمادهای شخصی، شعر کودک و نوجوان
  • علیرضا آذرپیک صفحات 113-131
    ژانر واژانه زیرمجموعه فراشعر کلمه محور در مکتب اصالت کلمه است که در سال 1377 نمونه ای از آن چاپ شد و مورد توجه اهالی ادبیات قرار گرفت. در آن زمان که نوع تفکر مینی مالیستی یعنی ایجاز و «کم هم زیاد است» در این ژانر تبلور یافت. در واژانه دو نوع آشنایی زدایی اتفاق می افتد: ساختارشکنی از لحاظ محتوای درونی و ساختارشکنی از لحاظ فرم بیرونی. در واقع ژانر واژانه با کشف رابطه های بالقوه و پنهان کلمات و فراروی از ساختار دستور زبان فردینان دوسوسور نشانه شناس سوئیسی سعی دارد: 1- اثبات کند که دستور زبان وسیله ای برای بیان و انتقال معنا است. 2- کلمه یک وجود مستقل است که خارج از زنجیره گفتار موجودیت دارد. واژانه با خصوصیاتی از جمله فراروی از دستور زبان و ساختار زنجیر ه گفتار، حرکت و استحاله، ایجاز، ساختار حسی و هندسی، موسیقی طبیعی کلمات و برجسته کردن بعد دیداری- نوشتاری کلمات، سعی دارد از نقش پذیری کلمات به طور مطلق و به عنوان واسطه جلوگیری کند. در این مقاله ضمن بررسی خصوصیات واژانه آن را ابتدا از منظر دو نگرش بزرگ زبان شناسی (زبان شناسی پیرس و سوسور) و سپس از نگاه مکاتب ادبی همچون دادائیسم، کوبیسم، فرمالیسم و شعر کانکریت و شعر دیداری- نوشتاری مورد توجه قرار خواهیم داد.
    کلیدواژگان: واژانه، دستورزبان، کلمات، مکتب اصالت کلمه، فراروی، زنجیرهگفتار
  • غلامرضا سالمیان*، تورج زینی وند، رضوان محمدی صفحه 133
    نقد بوم گرا دیدگاه میان رشته ای نوینی است که به بررسی رابطه ادبیات و محیط زیست می پردازد و دغدغه های زیست محیطی را لحاظ می کند. در این پژوهش با بهره گیری از نقد بوم گرا به بازخوانی یکی از آثار ادبی اصلی در حوزه شعر نو یا نقد شعر نیما یوشیج با دیدگاهی بوم محور پرداخته ایم. یافته های این پژوهش بیان گر این است که شعر نیما سراسر یگانگی با طبیعت است که می توان آنرا حاصل نگاه دقیق و آمیختگی او با طبیعت دانست. در نظر نیما، انسان و طبیعت دو جزء جدایی ناپذیرند. در شعر نیما طبیعت با عناصر زیبای خود، همواره مایه آرامش، نشاط و شادمانی بشر بوده است. نیما، تعامل درست انسان و طبیعت را نتیجه داشتن روحیه همدردی می داند؛ به طوری که در اندیشه نیما نیز می توان گونه ای از همدردی با ارکان طبیعت را مشاهده کرد. به طور کلی با بررسی شعر نیما درمی یابیم که؛ مسئله محیط زیست در شعر نیما بازتاب یافته است و توانسته با بهره گیری از بیان شاعرانه خویش بر روابط انسان و جهان طبیعی او تاثیرگذار باشد.
    کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، نقد بوم گرا، نیما یوشیج، محیط زیست، بوم شناسی در ادبیات
  • وحید مبارک صفحات 149-160
    سوره حمد، سبع المثانی و فاتحه نیز نام دارد. سورهای مکی و با هفت آیه است که بر پیشانی قرآن مجید قرار دارد و صدرنشین مجموعه کلام و گفتار خداوند است. این تصدیر، جدای از بحث ترتیب و تقدم نزول آیات، حکایتگر اهمیت آن در نزد پیامبر و جمعآوریکنندگان قرآن و نیز جایگاه این سوره در عبادات و نمازهای روزانه است.
    اعجاز لفظی قرآن مجید، از موضوعات مورد توجه پژوهشگران علوم دینی و مفسرین و... بوده که اغلب در کتب تفسیر بدان پرداختهاند؛ اما، تحلیل و مطالعه بافت موقعیتی و کارکردها و فرانقشهای تجربی و متنی سوره حمد از قرآن مجید بر اساس نظریه نشانه – معناشناسانه نظاممند و نقشگرای هلیدی، کاری است که این تحقیق عهده دار آن است.این پژوهش قصد دارد ازنظر زبانی، صورت و محتوا، تصدیر، تکرار و تاکید را؛ و از نظر زمینه های معنایی یا بافت کلام، نکاتی چون گستره، عوامل و شیوه گفتمان را (تعلیمی-گفتاری- تک گویی)؛ واز نظرکارکرد تجربی، فرآیند فعل و وجوه خبری و انشایی موثر در روابط بینافردی و دستوری متن را با کارکردها و نقشهای اعلانی، ترغیبی و... بندها؛ و از نظرکارکرد متنی، ساخت مبتدا- خبری و انسجام متن را که فصل و وصلها و ارتباطهای منطقی بندها را با یکدیگر میسنجد؛ در سوره حمد یا سبعالمثانی بیابد وتحلیل کند و راهی به اعجاز قرآن، از طریق نظریه های زبانشناختی پیدا کند و مشخص نمایدکه این سوره به بهترین شکل ممکن، ویژگی های فصاحتی و بلاغتی یک متن باز را دارد و لایه های نهفته معنایی دارد که نیازمند تبیینهای مختلف از جمله معناشناسانه و زبانشناسانه است تا برخی ازپیام ها و اهداف آن مشخص شود.
    کلیدواژگان: سورهحمد، متن باز، فرانقشهای تجربی و متنی، لایه های نهفته معنایی، نظریه هلیدی
  • مهناز حسنی*، داریوش کاظمی صفحات 161-174
    نوستالژی از اصطلاحاتی است که از علم روانشناسی وارد عرصه ادبیات شده و به صورت شکوه، شکایت یا حسرت و اندوه، بهنوعی در آثار تمامی نویسندگان و شاعران بروز پیدا کرده است. شکوه یکی از موضوعات برجستهای است که بخش قابل ملاحظهای از شعر فارسی را به خود اختصاص داده است و وسیله ابراز موضوعاتی است که گاه آن ها را نمیتوان مستقیم بیان کرد ولی شاعر با شعر خود که زبان گویای اندیشه اوست آن ها را بیان میکند. به یقین هر شاعری تحت تاثیر مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و مذهبی زمان خود شکوائیه هایی را بیان میکند. جستار پیش رو، بر آن است تا به بررسی این پدیده روانی در دیوان وصال شیرازی بپردازد. این پژوهش نشان از آن دارد که اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی روزگار شاعر، انحطاط هنر و ادب ایرانی، فقر و تنگدستی، عدم توجه به شاعر و بیماری وی باعث شده است که این شاعر با حسرت و نگاهی شکوه آمیز از آن روزگاران یاد کنند.
    کلیدواژگان: نوستالژی، شکوائیه، وصال شیرازی، دیوان
  • پاره ها و نکته ها
  • وحید سبزیان پور* صفحات 177-181
  • وحید مبارک صفحات 183-187
  • گزارش
  • معرفی کتاب
|
  • Ghahreman Shiri* Pages 8-21
    Most of the Gnostic verse and prose have been made by oral and verbal aesthetics senses in literature. Poems, proverbs, speeches, brief writings, allusions, illustrations, and most of the attractive and elegant tales have common qualities in literature and Gnosticism. Devoid of the differences in kinds and approach of phenomenon in literature and Gnosticism, the foundation of all the actions and methods are common in both of them and emotion, imagination and thought are common bases of all the important literary and Gnostic works. Of course, there are a lot of music manifestations and eloquent and original elements in all the prose and Gnostic works completely. For example, Dr Shafiee kadkani defines Gnosticism as a very special artistic view point toward the natural world.
    Keywords: Gnosticism, Imagination, Poetic Experience, Artistic Gnosticism
  • Vahid Sabzeian Poor*, Farideh Ahmadi Pages 23-60
    There are in Arabic sources containing Iranian intellectual's saying on the factors of saving and decadence in government, rising ancient intellectual's experience and religious instruction. On the other hand, Iranian, national epic is one of unique, Iranian sources abounding with knowledge, lectures, intellectual's and Iranian king's advices. The comparison of Iranian intellectuals on political issues of government in Ferdusi's Shahnameh and Arabic sources quoted by Iranians emancipate the originality of Ferdusi's Shahnameh, as well as, Ferdusi's trust to quote Iran culture, it is a window to familiarize with ancient Iranian view to decadence of government. This study tries to document Arabic sources, concerning Iranian government in Ferdusi's Shahnameh, as well as the sublime place of ancient Iran in political, governmental issues.
    Keywords: Ferdusi's Shahnameh, Political Issues, Government, Ancient Iran, Arabic Sources
  • Mohammad Irani* Pages 61-78
    This question has been posed to readers of Khwāja-ye-Shiraz Divān that "why has he criticized himself in some of his poems?"Did this work is merely a literary device or that it should be considered the result of his roguish character? Does his "self criticism" have another reason? The study of Khwāja sonnets and derivation multiple examples from his poems indicate that he has reflected uncertainty and political, ideological, intellectual, moral and social deviance of his age with the help of free thought and critical thinking such as: self criticism, internal criticism, external criticism and criticizing others. Hafiz intellectual arrangements and his artistic style in using the power of Persian language, rich cultural, literary capacity have opened his hands and made his pen powerful in drawing the finest and most critical picture of his contemporary society. Because of his faith and his religious intolerance, sometimes Hafiz has rushed to the privacy of social, cultural and intellectual taboos. Three of these afflictions are Authoritarians selfishness and narcissism, Sufis mummeries and populace ignorance, that he has conflict with them. It is clear that Hafiz has suspect some social and traditional beliefs . He is in doubt about hypocritical Sufis and tartuffe anchorets that they were considered sacred by the lay public. Hafiz redefining of the trueness of affairs is a lucky born that it was born from the belly of critical thinking.
    Keywords: Hafiz, Sonnets, Critical Thinking, Irony, Opposition to Hypocrisy
  • Amirabbas Azizifar* Pages 79-93
    „‟Character” and “Type” are inseparable characteristic of fiction and tale. This study investigates the characters of tales which are always considered as the hero, and these heroes changed into ”type” because of their general and repetitive characters. Character and characterization of today tales and novels in which evolution is of its common attributes are seen more in modern novels, it is while in folktales the characters are always static who do some static and repetitive actions which are considered as “type”. The researcher tries to find what kinds of differences exist between character and type in the tales, in other words, is there any clear difference between these two? This study is a descriptive- analytic on the researcher finds that “TYPE” is different from character from the view point of “Easiness of recognition”, “commonality in action”, “being predictable”, “being repetitive” and “cliché” and these features are classifiable. In this study, three known tales have been studied: Samak-e ayyar, Darab Name of Tarsusi and Hossein- kurd.
    Keywords: Tale, Comparison of Tale, Novel, Character, Type
  • Sharare Elhami*, Kolsoom Sageghi Pages 95-112
    This article is research-based, titled “study of symbol in Afsaneh Shabannejad‟s poetry”, it analytically examines types of more frequent symbols using nature elements (flowers, plants, birds, trees, etc.) in the poems of Shabannejad. The goal of study is to better identify Shabannejad‟s poems and how symbols have been used to express emotions and feelings of juvenile period, social issues and abstract implications in the books “bird Said I am a Poet” and “highway”.
    It can be concluded that personal symbols in Shabannejad‟s poems are specifically important and using elements of nature symbolically in her poems have specific manifestation.
    Keywords: Shabannejad, Symbol, Personal Symbols, Children, Teenagers poetry
  • Arash Azar Peyk Pages 113-131
    Vazhaneh genre is subset of word-based, meta- poetry in the school of word originality which was published in 1377 and it was considered by literature intellectuals .It was in that time that a kind of minimalist thinking meaning brevity (less is more ), was crystallized in this genre. There are two types of de-familiarization in vazhneh : deconstruction in the terms of internal content and deconstruction in the terms of external form. As matter of fact, the vazaneh genre tends to discover potential, latent relationship between hidden words and beyond of the Ferdinand de Sassure's Susiana's semantics grammar structure trying to :1.approve that grammar is a tool for transferring expression and meaning. 2.word is an independent existence that exists outside of the speech chain.
    Vazhaneh with features like go beyond grammar , speech chain structure ,movement and transubstantiation, brevity, sensory, geometric structure, words natural music, and highlighting words written and visual dimension, tries to avoid the words role acceptance in the absolute terms and as intermediate .In this article ,at first, we will study and consider two great linguistics attitude (Pierce's and Saussure's linguistics )and then from the literary schools view such as Dadaism, Cubism, Formalism, concrete poetry, visual- written poetry.
    Keywords: Vazhaneh, Grammar, Words, Word School Originality, Go beyond, Speech Chain
  • Gholam Reza Salemian*, Tooraj Zeinivand, Rezvan Mohammadi Page 133
    Eco-criticism is novice interdisciplinary method to examine the relations between literature and environment as well as the environmental clashes. This study tries to exert the Eco-criticism, to reexamine the original works of Nima Yushij in the light of regional criticism. The findings reveal that Nima's poems have united with nature that is result of his close view mingling with nature. For Nima, human and nature are inseparable, it is in Nima's poems that nature and its elements consolidate human, to be happy. Nima supposes the true interaction between human and nature is result of sympathy, so much that Nima's reflection is example of his sympathy with the elements of nature. As whole, after studying Nima's poems, we perceive that the issue of environment has been visible, and he has expressed the relation between nature and human in poetic way.
    Keywords: Comparative Literature, Eco-criticism, Nima Yushij, Environment, Region in Literature
  • Vahid Mobarak Pages 149-160
    Hamd Sura is also entitled Saba Al Masani and Fateh.It is Maki containing seven verses on forehead of Quran, pioneer of God's sayings. Such priority, is out of arrangement and priority of verse introduction showing the importance for God's messenger as well as the collectors of Quran ,the place of sura in the pray of every day. Quran vocabularies have been considered very much by religious researchers and interpreters in their books, but the analysis and the studies of regional context, functions, the experimental, textual hyper. role of Hamd sura due to Halliday's semantics theory have been considered in the study. It tries to concern form and context in lingual aspect, and priority, alliteration and emphasis due to semantics or vocabulary context, and it tries to concern with (deductive- conversational-monologue) discourse, Experimental functions due to verb , predicate, affective writing in intra. individual ,and text grammar with functions, proclaiming , exiting …roles and it tries to consider the structure of subject-predicate due to textual functions ,and the text cohesion should be considered in their logical conjunctions and dispersion in different lines in Hamd Sura, to find Quran miracle by linguistic theories, in order to find the sura the best due to eloquent features, the latent semantics layers requiring the different assignment including semantics, linguistics, to recognize the messages and the goals.
    Keywords: Hamd Sura, Open Text, Experimental, Textual Hyper- Role, Latent Meaning Layers, Halliday's Theory