فهرست مطالب
فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی
پیاپی 20 (بهار 1390)
- تاریخ انتشار: 1390/03/18
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 9به منظور بررسی پراکندگی فضایی بارش ها و دماهای بحرانی کشور، امار روزانه بارش و دمای همه ایستگاه های دارای امار بلند (حد اقل 30 سال) در دوره اماری موجود ازسازمان هواشناسی به صورت کنترل شده دریافت شد. شاخص های بحران اقلیمی به صورت روزهای شرجی، روزهای سرد، روزهای یخی، روزهای گرم، شبهای گرم، آستانه بارش های روزانه سنگین، و سهم بارش های سنگین از بارش سالانه تعریف شدند. نتایج تحقیق نشان داد که هر نقطه ای از کشور حداقل از نظر یک شاخص اقلیمی دچار بحران است. بحران های دماهای بالا در سواحل جنوب و مناطق مرکزی فراوان هستند، اما بحران های سرما در نواحی کوهستانی شمال غرب و مناطق کوهستانی زیاد است. بحران های بارشی درهمه جای کشور پراکنده است. بر اساس نتایج تحقیق در همه جای کشور حداقل 40 درصد از سال بحران اقلیمی وجود دارد. نکته ای که مدیران و برنامه ریزان باید به ان توجه ویژه ای داشته باشند. چون بدون شناخت این بحران ها نمی توان برنامه ریزی مناسب و عملی انجام داد.
کلیدواژگان: مخاطرات اقلیمی، دماهای بحرانی، بارش های فرین، تحلیل فضایی، مخاطرات محیطی، مخاطرات اقلیمی ایران -
صفحه 31سیل یکی از پدیده های موجود در طبیعت بوده که از دیرباز، بشر شاهد وقوع آن می باشد. در ایران نیز بدلیل وسعت زیاد، اقالیم متعدد و تراکم زمانی و مکانی بارش ها در اکثر حوضه های آبخیز، همه ساله شاهد سیلابهای عظیمی در اکثر مناطق کشور می باشیم. شهر جدید بهارستان نیز از این پدیده طبیعی مستثنی نبوده و در چند سال گذشته سیل های متعدد و مخربی در آن روی داده اند. در این پژوهش با استفاده از آمار بارندگی 55 سال اخیر در نزدیک ترین ایستگاه به شهر بهارستان، بارش های سنگین آن استخراج شد، سپس وضعیت بارش و میزان امکان وقوع سیل و نیز حجم رواناب ناشی از بارش در محدوده قانونی شهر، سطح کل حوضه، محل تمرکز و جهت حرکت جریان هرز آبهای حاصل از بارش ها در ارتفاعات اطراف این شهر با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مشخص گردید. بعد از آن جهت شیب تمامی خیابان های شهر در طی عملیات میدانی تعیین گردید تا جهت حرکت سیلابهای احتمالی مشخص شود. در نهایت 5 دسته کانال با سطح مقطع های متفاوت برای جمع آوری و انتقال آبهای سطحی شهر جهت امنیت شهر در برابر رواناب های زیرحوضه های شهری و غیر شهری پیشنهاد گردید.
کلیدواژگان: مدیریت بحران، شهر جدید بهارستان، سیل، رواناب، کانال زهکش -
صفحه 51پدیده زمین لغزش یکی از عمده بلایای طبیعی است که همه ساله خسارات مالی وجانی زیادی در پی داشته وهزینه فراوانی برای بازسازی مناطق آسیب دیده بر بودجه کشور تحمیل می کند. پهنه بندی خطرزمین لغزش که با هدف تقسیم بندی نواحی مورد مطالعه به پهنه های باخطرات متفاوت با توجه به عوامل موثرمی باشد، می تواند تا حدودی جلوی خسارات زیادی را بگیرد. منطقه جاجرودواقع درشمال شرق تهران به دلیل موقعیت جغرافیایی و ویژگی های طبیعی و زمین شناسی آن یکی ازمناطق مستعدکشورنسبت به وقوع زمین لغزش وسایرپدیده های مرتبط بالغزش دامنه ها می باشد. باتوجه به اینکه سد لتیان به عنوان یکی ازمهمترین منابع تامین کننده آب کلان شهرتهران وهمچنین دشت ورامین درحوضه جاجرود قرارگرفته است، وقوع حرکات دامنه ای این منبع مهم را با خطرجدی مواجه نموده است. لذا لازم است موضوع بررسی وراهکارهای کاهش خسارات پیشنهادگردد. دراین تحقیق باتوجه به اهمیت لغزش درحوضه یک مدل کمی- کیفی برای پیش بینی خطربالقوه لغزش تهیه شده است تا بتوان براساس آن استعدادلغزش را برمبنای درجات مختلفی چون خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد پهنه بندی نمود. باتوجه به اینکه بین زمین لغزش ها و عوامل موثربرآنهارابطه خطی وجودندارد، لذا با نگرش های آماری معمول نمی توان تمام مسائل را حل نمود. ازاین بابت مدل تحلیل سلسله مراتبی شرایطی را فراهم می نماید تا بتوان نقشه پهنه بندی خطرلغزش را باجزئیات بیشتری تحلیل نمود. درتحقیق حاضرجهت پهنه بندی خطرزمین لغزش ازمدل تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. نتایج حاصل نشان داد که بیش از 62 درصد از مساحت حوضه جاجرود در پهنه های خطر زیاد و بسیار زیاد لغزشی واقع شده است.
کلیدواژگان: پهنه بندی، زمین لغزش، جاجرود، تحلیل سلسله مراتبی -
صفحه 69سرعت نو آوری های تکنولوژیکی سبب شکل گیری تحولات اجتماعی و پدیدار شدن اوقات فراغت به عنوان یکی از نیازمندی های اساسی شده است. این امر توسعه صنعت گردشگری و تفرجگاه های پیراشهری به عنوان مقصدگردشگری در مقیاس خرد را در پی داشته است. تحقیق در پی پاسخ این سوال بوده است که تفرجگاه پیراشهری چه ویژگی هایی دارد و چگونه می توان آن را ساماندهی کرد؟ بدین منظور، منطقه طارم به عنوان تفرجگاه پیراشهری انتخاب، ویژگی ها و ساماندهی فعالیت های گردشگری در آن مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز از طریق بازدید محلی، انجام مصاحبه با گردشگران و ساکنان محلی، تکمیل 200پرسشنامه توسط گردشگران و نیز برخی اصناف و نیز استفاده از برخی اسناد صورت گرفته است. داده های جمع آوری شده به صورت تطبیقی و بر اساس سه عامل«قابلیت ها»، «خدمات و امکانات» و«تاثیر پذیری ساکنان محلی» مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه نشان می دهدکه در ساماندهی گردشگری ناحیه، محیط طبیعی هم از توان گردشگری برخوردار است و هم دارای ظرفیت تحمل می باشد. جامعه میزبان از توسعه این صنعت استقبال می کند. ولی گردشگری ناحیه تنها بر بنیان خواست ساکنان شهرهای مجاور شکل گرفته و دولت نقشی در آن نداشته است. نقش دولت تا دسترسی جامعه محلی به سطح مورد نیاز خود اتکایی قابل توجه و بسیار با اهمیت است. مساعدت دولت در دستیابی جامعه میزبان به مدیریت خود اتکا از نظر سرمایه گذاری و ترویج فرهنگی اهمیت بسیار دارد.
کلیدواژگان: تفرجگاه، طارم، قابلیت ها، خدمات و امکانات، ساکنان محلی، ساماندهی -
صفحه 89هدف از این تحقیق بررسی سطوح رخداد وارونگی دما و تاثیر آن بر روی آلودگی هوای شهر تهران است. بدین منظور ابتدا برای 5 ایستگاه انتخابی سطح شهر تهران، طی سالهای 1383 تا 1387، 100 روز از روزهایی که ایستگاه ها بیشترین میزان آلودگی را داشته اند انتخاب گردید و وضعیت وارونگی در سطوح 900 تا 300 هکتوپاسکال در روزهای آلوده با استفاده از نمودارهای Skew-T و نقشه های فشار سطح زمین، 500 هکتوپاسکال و امگای سطح 850 هکتوپاسکال مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که بین 73 تا 5/85 درصد میزان آلودگی در ایستگاه های سطح شهر تهران ناشی از وارونگی دما بوده است. از طرفی دیگر نتایج نشان داد وارونگی های دمایی شهر تهران متاثر از سامانه های فشار و تشعشع زیاد سطح زمین است. از نظر میزانCO، PM10 و SO2 ایستگاه آزادی آلوده ترین ایستگاه بوده اند. از نظر NO2 ایستگاه شهر ری آلوده ترین و از نظر میزان غلظت O3 ایستگاه شهر ری آلوده ترین ایستگاه بوده است. با اینکه جهت باد غالب تهران از غرب به شرق است اما درآلودگی های ناشی از وارونگی، به دلیل سرعت کم جریان هوا، باد تاثیر زیادی در پالایش هوا ندارد. همچنین از نظر توزیع فضایی آلودگی، در مرکز و غرب از شرق بیشتر است. بعلاوه از شمال به جنوب تهران، بر میزان غلظت آلاینده های NO2 و O3 افزوده می گردد و از میزان غلظت آلاینده های CO، PM10 و SO2 کاسته می-شود.
کلیدواژگان: هوای تهران، تحلیل فضایی، وارونگی دما، آلودگی هوا، اینورژن -
صفحه 107شهرها دائما در معرض خطر احتمالی بروز انواع مختلفی از مخاطرات محیطی هستند. بر این اساس بررسی و تحلیل مناطق و نواحی آسیب پذیر در چارچوب تحلیل فضایی شهر به منظور کاهش ابعاد تلفات جانی و مالی ضروری است. انجام چنین اقداماتی در سایه شناخت و تفکیک مناطق پر مخاطره از سایر مناطق و محلات برای انجام اقدامات مناسب در هر محله است. هدف اصلی این پژوهش بررسی و تحلیل فضایی آسیب پذیری کالبدی و اجتماعی-اقتصادی در سطح محلات 16 گانه شهر بابلسر است. روش این مقاله توصیفی- تحلیلی است. داده های مورد استفاده از طریق منابع کتابخانه ای، طرح جامع و تفضیلی و سیستم اطلاعات جغرافیایی شهر بابلسر و کار میدانی جمع آوری شده است. به منظور تعیین ضریب آسیب پذیری کالبدی و اجتماعی- اقتصادی از روش تحلیل چند معیاره SAW استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، آسیب پذیری کالبدی محلات بی بی سرروزه، کاظم آباد و جوادیه به ترتیب با 57.01، 56.87 و 56.12 به عنوان آسیب پذیرترین محلات هستند. محلات شهرک ساحلی، شهرک دانشگاه و شهرک قائم با 18.4، 19.3 و 23.25 دارای کمترین میزان آسیب پذیری می باشند. همچنین نتایج بدست آمده، محلات بی بی سروزه، کاظم آباد و جوادیه به ترتیب با ضریب آسیب پذیری 27.49، 25.92 و 23.93 دارای بیشترین ضریب آسیب پذیری از لحاظ شاخص های اجتماعی- اقتصادی را دارا می باشند و محلات شهرک ساحلی، شهرک دانشگاه و شهرک قائم با ضریب 3.67، 4.42 و 7.36 کمترین آسیب پذیری را دارا هستند.
کلیدواژگان: محلات شهر، آسیب پذیری کالبدی، آسیب پذیری اجتماعی، اقتصادی، سلسله مراتب، زلزله، بابلسر -
صفحه 129کشور ایران و به ویژه کلان شهرهای آن از جمله مناطقی هستند که به طور مکرر در معرض مخاطرات طبیعی قرار دارند. در این میان کلان شهر تهران به دلایلی از جمله اختلاف ارتفاع زیاد، شرایط اقلیمی خاص، وجود رودخانه های کرج، چیتگر، فرحزاد، درکه، دارآباد و دربند و مسیل های متعدد، قرار گرفتن درپایکوه و شیب شمال به جنوب همواره مستعد پدیده سیلاب است. پیامدهای این مخاطره طبیعی در این کلان شهر که تراکم جمعیتی و ساختمانی بالایی را داراست از ویژگی های انکار ناپذیر آن است. حال هدف اصلی این مقاله ارزیابی میزان آسیب پذیری مناطق شهری این کلان شهر در برابر خطر سیل است. معیارهای مورد بررسی جهت ارزیابی آسیب پذیری شامل حریم مسیل های رودخانه، ساختار، جهت و عرض شبکه ارتباطی، کاربری زمین، تراکم ساختمان ها و توان کلی دفع سیلاب منطقه است. در این راستا جهت عملی کردن نتایج ارزیابی میزان آسیب پذیری، منطقه 3 کلان شهر تهران به دلیل وجود رودخانه دربند و مسیل های آن، تراکم مسکونی و جمعیتی زیاد، ترکیب بافت فرسوده و جدید، و شیب قابل توجه به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحقیق دراین مقاله توصیفی تحلیلی و آماری با تاکید بر نگرش سیستمی است. به این ترتیب که ابتدا با بهره گیری از داده های بارش از ایستگاه های مستقر در منطقه مورد نظر و منطقه مجاور به تحلیل روند تغیرات نزولات جوی پرداخته و حداکثر آبدهی هر حوضه از طریق روش استدلالی و به کمک منحنی های شدت، مدت، فراوانی ایستگاه های مهرآباد و سعدآباد برای دوره های 25 و 50 ساله محاسبه گردید. با استفاده از منطق فازی میزان آسیب پذیری ساختمان ها و واحدهای مسکونی نسبت به هریک از معیارها ارزیابی شده و در نهایت همه معیارها با هم جمع و درصد نهایی میزان آسیب پذیری محاسبه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که منطقه 3 مستعد خطرات ناشی از سیل است و رعایت نکردن حریم مسیل، کم بودن مقاومت ساختمان ها، ضریب رواناب بالا در مناطق مسکونی، تراکم و تعداد طبقات بالا و کم عرض بودن شبکه ارتباطی بیشترین اهمیت در آسیب پذیری منطقه را دارد و بیش از 12درصد از منطقه مورد مطالعه کاملا آسیب پذیر است.
کلیدواژگان: کلان شهرتهران، آسیب پذیری، سیل، منطق فازی -
صفحه 151هویت مکانی، تابعی از کارکرد فضاها وساختارهای مکانی است. هویت های مکانی برانگیزاننده احساس تعلق مکانی متفاوت هستند که متناسب با فرهنگ سیاسی ساکنان آن محدده خالق کنش های سیاسی متفاوت به شمار می روند. حوزه نفوذ مکان ها تابعی از وزن مکانی و موقعیت راهبردی آنهاست. از این منظر کنش گران سیاسی با حضور در مکان های خاص به قدرت نمایی و سهم خواهی می-پردازند. مناطق 6 و 11 تهران به واسطه وجود مراکز مختلف سیاسی، آموزشی در مقیاس ملی و بین المللی و پیوند شرق و غرب تهران طی چند دهه گذشته کارویژه سیاسی خاصی به محدوده میدان و خیابان انقلاب داده اند. این ویژگی ها محدوده یاد شده را آوردگاه نیروها و جریان های سیاسی مختلف قرار داده است. پژوهش حاضر با بهره گیری از یافته های میدانی دیگر پژوهش های انجام شده به نتیجه رسید که فضا، ساختار و کارکردهای مکانی محدوده میدان و خیابان انقلاب القاء کننده آن شکل از هویت مکانی برای جریان های سیاسی است که دیگر محدوده ها توان تامین آرمان ها و مطالبات آنها را ندارند.
کلیدواژگان: هویت مکانی، حس مکان، کنش سیاسی، تهران، میدان انقلاب
-
Page 9In order to analyze the spatial characteristics of the daily hazardous temperatures and rains, the daily rain and temperature data were obtained from the Meteorological Organization of Iran for all of the long period stations for the existing period. Then the hazard indices were defined as: sultry days, cold days, Icy days, warm days, warm nights, extreme daily rainfall threshold, and percentage of extreme daily rainfall from the annual rainfall. These indices were annually averaged for each station. The results showed that every point of the country experiences some kind of climatic hazards. At least 40 percent of the year at each station experience hazardous climatic events. The spatial distribution of the indices varied from one kind to another. The sultry days were frequent in the south whereas the cold days are more in the north. The southern coasts experience more hazards than the northern coasts. Among the indices the warm days and heavy rains are very frequent all over the country. But the cold hazards are restricted to the mountainous and northern parts of the country. The results indicate that the planners and managers of the country should be prepared for the climatic hazards all over the country and take into consideration their existence.
-
Page 31Flood is the one of existing phenomenon’s in the nature that long run mankind is witness of its occurrence. Also in the Iran, because of large extent, multiple climates and density of time and place of precipitation in most watershed basin, we are witness of huge floods in most parts of the country every year. Also, new city of Baharestan not accepted from this natural phenomenon, numerous and destructive floods have occurred therein in the past few years. In this study, try that with rainfall data from recent 55 years of nearest station to the Baharestan city and necessary operations, be extracted heavy rainfalls of that, to be more tangible the rainfall condition and possibility of floods in this city, and as well as determine the volume of runoff from rainfall within the town statutory Confine and whole basin plane. Then determined the local focus and direction of runoff stream from rainfalls in heights around this city by using Geographical Information System (GIS). Afterwards during field operations, to be determined direction of possible floods, appointed the slop direction of all city streets. Finally, were proposed 5channel classes with different cross-section to collect and transfer the surface water of city, for city safety against urban and non-urban Sub-Basins?
-
Page 51The Jajrod river basin is situated in the North-eastern of Tehran (the capital of Iran).It is more susceptible to landslide, mud flow, and other forms of mass movement. Landslide is one of the most natural hazard that causes damage to city and rural inhabit, cultural lands, roads, forest and so on. Therefore it is obvious that the landslide susceptibility mapping is very important for environmental management in this region. In this research 150 landslides by field study and air photographs were recognized and mapped. These landslides also pointed on 1:50000 topography map of the Jajrod river basin. Determining the effective factors on landslide in the Jajrod basin is the second stage of this research. Litho logy, Slope, Slope direction, Land use, Distance to fault, Digital elevation model (DEM) and precipitation were the seven factors that studied and analyzed by logistic regression model in GIS environment. The result of this research represent that the Analytical Hierarchy Process model is the suitable method for predicting the landslide hazard risk in this area. At the final the landslide hazard risk map of the Jajrod basin is classified in five class containing; very low, low, medium, high and very high hazard risk. In this classification about (62%) identified as high hazard risk in the Jajrod river basin.
-
Page 69Speed of technological innovation caused social change and shaping the emergence of leisure as one of the basic requirements. This has resulted in development of tourism industry and Promenade around the cities as destination of tourists at micro scale. Study sought to answer what are the characteristics of promenade around the cities and how can to organize it? For this purpose, Tarom region have been selected and studied as a Promenade around the cities. Required data has been collected through local visits, interviews with tourists and local residents, and 200 questionnaires are completed by tourists and traders, as well as use of some documents. Collected data are analyzed based on "potentialities", "services and facilities" and "affected local residents. Results show in reorganization aspects of tourism in the area, natural environment has both potentialities and Carring capacity. Host community welcomes the development of this industry. But tourism has formed only on the foundation of neighboring cities residents urged and government has no role in it. The role of government is very important in access of local community to the level required considerable reliance. Government assistance is very important for host community in achieving self reliance management from the viewpoint of investment and cultural promotion.
-
Page 89The purpose of the present study was to investigate the levels of temperature inversion and the effects it causes on the air pollution of Tehran. To this aim, 100 days from 2005 to 2009 which had the highest pollution levels were chosen from five stations. The inversion levels for these days were investigated through Skew-T graphs and the earth pressure plans in the levels of 900 to 300 hecto pascal. The results showed that between 73 to 85.5 percent of the air pollution in the Tehran stations are due to pressure systems and the high level of radiance from earth surface. The level of CO, PM10, SO2, was highest in Azadi station. The level of CO2 was highest in Rey station. The level of O3 was highest in Rey station. Although, the direction of the wind is from west to east but due to invergen as well as the low speed of wind, the wind flow does not influence the weather condition. Also, the spatial distribution of the weather pollution of Tehran showed that the amount of pollution is higher in center and west. In addition, from north to south the level of NO2 and O3 increase and the levels of CO, PM10, and SO2, decrease.
-
Page 107Cities as a place of human biology are constantly at risk of several types of natural disasters. Accordingly, appropriate measures in the framework of proper planning is as the best way to reduce loss of life and financial aspects of disasters such as earthquakes, floods, landslides and more. Such measures are only in the shadow of understanding aspects of vulnerability in the studied area. The aim of this paper is study the social and physical vulnerability Babolsar city at the level of16 branches neighborhoods. The method of this paper is descriptive and analytical that in order to collect the data needed, reviewed and studied of library resources and secondary documents (comprehensive plan, detailed plan and the Studies of Babolsar city GIS). In this paper, in order to determine the physical and social- economic vulnerability index was used multiple criteria analysis method of SAW. Based on the results from the perspective of physical vulnerability Bi.bi.sar-roozeh, Kazem Abad and Jvadiyeh neighborhoods respectively 57.01, 56.87 and 56.12 as the most vulnerable communities and while Shahrak-e-saheli, Shahrak-e-daneshga and Sahrak-e-ghaem neighborhoods with a 18.4, 19.3 and 23.25 are the lowest. Based on what is presented in Table 8 Bi.bi.sar-roozeh, Jvadiyeh neighborhoods and Kazem Abad vulnerabilities coefficient respectively 27.49, 25.92 and 23.93 are the most vulnerable from the perspective of social- economic indicators and Shahrak-e-saheli, Shahrak-e-daneshga and Sahrak-e-ghaem neighborhoods with 3.67, 4.42 and 7.36 have the lowest vulnerability.
-
Page 129Iran and particularly its major cities, including areas that are frequently exposed to natural hazards. The main goal of this paper is to evaluate the vulnerability of urban areas in the metropolis is the risk of flooding. Review criteria for vulnerability assessment, including privacy River watercourse, structure, direction and width network, land use, buildings and power density of the overall flood disposal area. In this context, to actually evaluate the results of vulnerability, the third major area of Tehran imprisoned, because of the Darband river and its watercourse, residential and high population density, composition of new tissue and worn, and a significant slope as the sample selection was. Research in this article, analytical and descriptive statistics with emphasis on attitude is a system. Thus, first using precipitation data from stations based in the region adjacent to the area desired and trend analysis addressed climate change and maximum discharge from each basin and rational methods to help curves, Intensity, Duration, Frequency station Mehrabad and Saadabad for 25 and 50 year periods were calculated. Using Fuzzy Logic level vulnerability of buildings and residential units to each assessment criteria and finally all the criteria together the final amount of vulnerability and the percentage has been calculated. The results show that three regions susceptible to the risks of failure to observe flood and privacy watercourse, building low resistance, high coefficient of runoff in residential areas, high density and narrow the number of classes being the most important communication network in the region vulnerable and more than 12 percent of the study area is quite vulnerable.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.