فهرست مطالب

فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی
پیاپی 54 (پاییز 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/10/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مهدیه رضاقلی زاده، مجید آقایی صفحات 1-32
    بررسی اثرات سرایت پذیری نوسانات بازار جهانی نفت و شاخص های بازار سهام هر کشور اهمیت فراوانی در مطالعه کارایی بازار سهام، انتخاب سبد دارایی و قیمت گذاری دارایی ها دارد. با توجه به نقش کلیدی صنایع شیمیایی و زیر بخش های مختلف آن (نظیر شرکت های پتروشیمی در بورس اوارق بهادار تهران) در توسعه اقتصادی کشور، در این مطالعه سعی شده است سرایت پذیری نوسانات بازار جهانی نفت بر شاخص قیمت سهام صنایع شیمیایی مورد ارزیابی قرا گرفته و به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه تلاطمات از بازار جهانی نفت به بورس اوراق بهادار تهران و برعکس از بورس اوراق بهادار تهران به بازار نفت منتقل می شود. بدین منظور با به کارگیری مدل VAR-GARCH در چارچوب مدل BEKK رابطه فوق با استفاده از داده های روزانه طی سال های1390 تا 1393 مورد آزمون و بررسی قرار گرفت.
    براساس نتایج حاصل از این تحقیق طی دوره زمانی مورد بررسی، تلاطمات قیمت نفت است که موجب تغییرات قیمت سهام صنایع شیمیایی می شود (اثر تقدم-تاخر). به عبارت دیگر، اثرات متقابل سرریز تلاطم قیمت جهانی نفت و سهام صنایع شیمیایی، تنها به صورت یک سویه (یک طرفه) و از بازار نفت به بازار سهام مشاهده می شود و عکس آن صادق نیست. براساس نتایج به دست آمده، تلاطمات قیمت نفت تاثیر مثبت بر قیمت سهام صنایع شیمیایی دارد.
    طبقه بندیJEL: G20، P34
    کلیدواژگان: شاخص قیمت سهام، مدل VAR، BEKK، GARCH، صنایع شیمیایی، قیمت جهانی نفت
  • میثم جنتی پور، تورج دهقانی، سیامک حاجی یخچالی صفحات 33-63
    در جهان رقابتی امروز و با وجود عوامل فراوان عدم قطعیت، انعطاف پذیری عملیاتی و قابلیت سازگاری استراتژیک یکی از مهم ترین عوامل موفقیت پروژه های بلند مدت می باشد. وجود عدم قطعیت در صنعت نفت و گاز و خطرپذیری ناشی از آن، مدیریت این حوزه را در ارزش گذاری پروژه ها با چالشی جدی مواجه ساخته است. روش جریان نقدینگی تنزیل شده، مدت زیادی است که به عنوان روش رایج در ارزیابی اقتصادی پروژه ها به کار می رود. با توجه به این که در این روش، قطعی بودن اطلاعات جزء فرض های اولیه است، که این امر با عدم قطعیت موجود در پروژه های نفت و گاز در تعارض است. رویکرد اختیارات حقیقی، رویکردی است که در ارزیابی اقتصادی پروژه ها، علاوه بر متغیرهای موثر بر ارزش پروژه ها تاثیرگذار هستند، رفتار واقعی مدیریت در برخورد با شرایط حاکم بر پروژه نیز در نظر می گیرد. در این تحقیق در بررسی پروژه میدان گازی آغار اختیارات تعطیلی پروژه، کوچک سازی و واگذاری بخشی از پروژه، توسعه پروژه و همچنین اختیار مرکب برای پروژه در نظرگرفته شده و تاثیر آن ها بر ارزش پروژه با استفاده از روش درخت دو جمله ای بررسی گردیده است. براساس تابع این بررسی می توان گفت از میان اختیارات تعطیلی، گسترش و کوچک سازی، با ارزش ترین اختیار، اختیار گسترش می باشد. این بدین معنا است که در شرایط کنونی می بایست توسعه میدان گازی آغار مورد توجه ویژه قرار گیرد.
    کلیدواژگان: اختیارات حقیقی، عدم قطعیت، درخت دوجمله ای، ارزیابی اقتصادی، میدان گازی
  • صمد حکمتی فرید، خلیل جهانگیری، فهمیده فتاحی صفحات 63-94
    هدف از این مطالعه بررسی و مقایسه تاثیرات آستانه ای وفور منابع انرژی بر رشد اقتصادی 27 کشور صادرکننده نفت، طی دوره 2013-2002 است. برای این منظور از مدل رگرسیونی انتقال ملایم تابلویی (PSTR) استفاده شده است. بدین ترتیب سهم صادرات سوخت از صادرات کالایی (شاخص وفور منابع) به عنوان متغیر انتقال، مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که یک رابطه غیرخطی بین متغیرهای مورد مطالعه وجود دارد. براساس نتایج تحقیق مقدار آستانه ای متغیر انتقال برابر 0565/4 و پارامتر شیب برابر 2662/140 برآورد شده است. همچنین لحاظ نمودن تنها یک تابع انتقال با یک حد آستانه ای برای برآورد غیرخطی مدل کفایت می کند. در رژیم اول وفور منابع دارای تاثیر مثبت بر رشد اقتصادی بوده که این تاثیر با عبور از حد آستانه ای و در رژیم دوم بیشتر شده است. نتایج حاکی از آنست که در کشورهایی که وفور منابع انرژی بالاتری دارند، از درآمدهای نفتی بالایی برخوردارند و از آنجایی که نفت یکی از بخش های اقتصادی کشورهای صادرکننده ی نفت است که سهم زیادی در اقتصاد این کشورها دارد، افزایش قیمت آن باعث رونق این بخش و افزایش جذب سرمایه گذاری داخلی می شود که این امر نیز موجب افزایش تولید کل و رشد اقتصادی می گردد.
    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، وفور منابع انرژی، داده های تابلویی، انتقال ملایم
  • هدی کاشانی زاده، عبدالحسین شیروی خوزانی صفحات 95-133
    یکی از موضوعات در قراردادهای بین المللی فروش نفت خام، حقوق حاکم بر قرارداد است. با بررسی شروط استاندارد فروش نفت خام شرکت های نفتی بین المللی نظیر شورون، توتال، رویال داچ شل، استت اویل و لیتاسکو ملاحظه گردید آنها حقوق انگلیس را بر قراردادهای خود حاکم دانسته، آن را از شمول کنوانسیون بیع بین المللی کالا خارج نموده اند. شرکتهای نفت دولتی کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت خام از جمله شرکت ملی نفت ایران، عموما قانون داخلی خود را بر قراردادهای فروش نفت خام حاکم دانسته و نظر به عدم الحاق به کنوانسیون وین، در خصوص حکومت کنوانسیون ساکت هستند. در این مقاله پس از مطالعه مشخص گردید کنوانسیون برای حکومت بر قراردادهای فروش نفت خام، محدودیتی درنظر نگرفته است و علت ترجیح حقوق انگلیس بر کنوانسیون وین توسط شرکت های نفتی بین المللی، کلی و مبهم بودن، عدم قابلیت بازبینی آسان و غیرقابل پیش بینی بودن آثار حکومت کنوانسیون بر قرارداد در مقایسه با حقوق انگلیس است. با توجه به نقاط ضعف کنوانسیون وین، الحاق کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت خام از جمله ایران به کنوانسیون و حکومت آن بر قراردادهای فروش نفت خام، نمی تواند نقش مثبتی در جلب بازار ایفا نماید.
    کلیدواژگان: شروط استاندارد، کنوانسیون وین، حقوق انگلیس، قانون حاکم
  • سیده مریم محمدی، منوچهر منطقی، زهرا محمدی، ندا گرشاسبی نیا صفحات 135-172
    این مقاله ضمن بیان جزییات پیچیدگی های مراحل عملیات نفتی در بخش بالادستی، ویژگی های این بخش با سیستم ها و محصولات پیچیده مقایسه خواهد شد. همچنین با روش بررسی تاریخی دوره ها و مراحل استراتژیک نفتی صنعت نفت ایران در قبل و بعد از انقلاب، 3 مدل انتقال و ارزیابی تکنولوژی در قراردادهای نفتی را ارائه و در انواع نسل های بیع متقابل بررسی می شود و اساس نتایج تحقیق مشاهده می شود که مدل فرایند انتقال تکنولوژی در صنایع نفتی ایران بایستی با برنامه ریزی کلان به صورت مدل بالا به پایین در زنجیره تامین این صنعت صورت گیرد. همچنین پس از تبیین فرایند انتقال تکنولوژی در مدل جدید قراردادهای نفتی ایران معروف به IPC، نتیجه می گیریم که با وجود انتقادات فراوان منتقدان، اجرای صحیح شرایط این قرارداد در کنار یک نظام نوآوری بخشی، می تواند با استفاده از جذب سرمایه گذاری خارجی در بخش تکنولوژی های منتخب، مزایای فراوانی داشته باشد. از جمله این مزایا می توان به سرریز دانش تکنولوژی نرم بواسطه مدیریت های چرخشی و انتقال دانش ضمنی و ایجاد یکپارچگی در سیستم‏ها و محصولات نفتی (که به نوعی سیستم ها و محصولات پیچیده CoPs محسوب می‏شوند) اشاره نمود. لذا اجرای این نوع قرارداد، با وجود ضعف ها، می تواند به ادامه فرایند حرکت رو به جلوی صنعت نفت کمک نماید.
    کلیدواژگان: انتقال تکنولوژی، قراردادهای جدید نفتی IPC، تکنولوژی نرم، سیستم های پیچیده
  • حسن فرازمند، هانیه اسکندری صفحات 173-196
    این مطالعه به بررسی و تبیین رابطه بلندمدت بین مصرف انرژی های هسته ای و تجدیدپذیر و شاخص کیفیت زیست محیطی با استفاده از داده های پنل در گروهی از کشورها براساس متغیر انتشار گاز دی اکسیدکربن طی سال های 2013-1980می پردازد. به منظور بررسی رابطه بلندمدت متغیرها در از آزمون علیت پنلی استفاده شده است. نتایج تجربی وجود رابطه هم جمعی بین متغیرهاست. همچنین، نتایج نشان دهنده اثر مثبت رشد اقتصادی و مصرف انرژی بر انتشار دی اکسیدکربن می باشد. استفاده از انرژی هسته ای و انرژی تجدپذیر اثری منفی بر انتشار گاز دی اکسیدکربن دارند. تجزیه و تحلیل علیت در کوتاه مدت حاکی از وجودرابطه علی دو طرفه بین انتشار دی اکسید کربن و رشد اقتصادی، انتشار گاز دی اکسید کربن و مصرف انرژی هسته ای و انتشار گاز دی اکسید کربن و مصرف انرژی می باشد. همچنین نتایج حاکی از وجود رابطه ی علی یک طرفه بین انتشار گاز دی اکسید کربن و مصرف انرژی تجدیدپذیر می باشد. همچنین در بلندمدت رابطه علی دو طرفه از رشد اقتصادی، مصرف انرژی، مصرف انرژی تجدیدپذیر و مصرف انرژی هسته ای به انتشار گاز دی اکسید کربن برقرار است.
    کلیدواژگان: محیط زیست، انرژی هسته ای، انرژی تجدیدپذیر، رشد اقتصادی
  • ابراهیم حیدری، فاطمه لشنی صفحات 197-223
    این مقاله به بررسی روند بازده انرژی در فعالیت های نفت و گاز در ایران و پیش بینی روند آینده این شاخص پرداخته است. در این راستا با استفاده از دو مدل تولید ونگ و هابرت به پیش بینی روند تولید نفت و گاز و مقایسه قدرت پیش بینی دو مدل پرداخته شده است. از بررسی روند گذشته بازده انرژی سرمایه گذاری استاندارد بدین نتیجه دست یافته ایم که حداقل میزان این شاخص طی دوره 1368-1386 مربوط به سال1381 و معادل با 9/4 بوده و حداکثر میزان این شاخص در سال 1386 معادل با 2/60 می باشد. نتایج پیش بینی نشان می دهد بر پایه مدل هابرت تحت سناریو میانگین در سال 1446 با میزان 17/1070 میلیون تن به اوج تولید نفت خام و گاز طبیعی خواهیم رسید،اگرچه اوج تولید نفت خام و گاز طبیعی با استفاده از مدل پیش بینی تولید ونگ در سال 1466معادل با 82/1122 میلیون تن می باشد. مقایسه قدرت پیش بینی دو مدل تولید هابرت و ونگ نشان می دهد که مدل ونگ دارای قدرت پیش بینی بهتری نسبت به مدل هابرت است.
    کلیدواژگان: بازده انرژی سرمایه گذاری، مدل ونگ، مدل هابرت، ایران، نفت، گاز