فهرست مطالب

تحقیقات جنگل و صنوبر ایران - سال هجدهم شماره 4 (پیاپی 42، زمستان 1389)

فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال هجدهم شماره 4 (پیاپی 42، زمستان 1389)

  • 186 صفحه، بهای روی جلد: 30,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1390/03/10
  • تعداد عناوین: 13
|
  • مجتبی حمزه پور، خسرو ثاقب طالبی، کاظم بردبار، لادن جوکار، مجتبی پاک پرور، علیرضا عباسی صفحه 499
    این تحقیق با هدف شناخت خصوصیات اکولوژیک گونه گلابی وحشی در استان فارس اجرا شده است. ابتدا منطقه پراکنش گلابی وحشی بر روی نقشه توپوگرافی مشخص و با توجه به روش تحقیق، دامنه ارتفاعی (پراکنش افقی و عمودی) گلابی وحشی تعیین و با توجه به متغیرهایی مانند جهت جغرافیایی، شکل زمین و با توجه به قرار گرفتن رویشگاه مورد مطالعه در طبقه ارتفاعی بیش از 2000 متر و با احتساب 4 جهت و 4 شکل زمین، جمعا 13 قطعه نمونه 10 آری تعیین و اطلاعات مورد نیاز در هر قطعه نمونه و وضعیت زادآوری در میکروپلاتهای یک آری (10×10 متر) برداشت و در فرمهای مخصوص ثبت شد. در هر یک از قطعات نمونه نیز در حد امکان نیمرخ خاک حفر و داده های بدست آمده با استفاده از آزمون چندمتغیره خطی PCA تجزیه و تحلیل شدند. در این رویشگاه، گونه گلابی وحشی با متوسط تعداد 8 اصله در قطعه نمونه ظاهر شده که 73 درصد آنها به صورت شاخه زاد بودند. میانگین قطر برابرسینه درختان 14 سانتی متر، متوسط مساحت تاج درخت 11 مترمربع، حداقل ارتفاع کل 2 و حداکثر آن 8/7 متر و ارتفاع متوسط درخت 6/4 متر بدست آمد. از نظر تعداد پایه ها، دامنه های واقع در جهت غرب بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده اند، اما از نظر متغیرهایی مانند قطر برابرسینه، ارتفاع تنه، مساحت تاج و ارتفاع کل، بیشترین مقدار مربوط به دره های واقع در جهت شرق بود. عامل محدود کننده خاک وجود لایه سنگی و درصد سنگ و سنگریزه بود. باروری خاک در بیشتر موارد برای پشتیبانی گیاه کافی بوده و خاک آنها را در زمره خاکهای حاصل خیز جنگلی قرار داده است. در نهایت شکل زمین و حاصل خیزی خاک از عوامل مؤثر در تعیین گسترشگاه گونه گلابی وحشی در این رویشگاه محسوب می شوند.
    کلیدواژگان: گلابی وحشی، شکل زمین، نیاز رویشگاهی، خصوصیات اکولوژیکی، استان فارس
  • کیومرث سفیدی، محمدرضا مروی مهاجر صفحه 517
    افتادن خشکه دارهای سرپا مترادف با تغییر نقش اکولوژیکی آنها در اکوسیستم جنگل و عبور از مرحله ای به مرحله دیگر می باشد. این عبور و گذر از مراحل مختلف همواره مورد توجه اکولوژیست ها و جنگل شناسان بوده که در این پژوهش نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش 215 خشکه دار در جنگل خیرود اندازه گیری و از بین آنها 64 خشکه دار به صورت تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. به طوری که تاثیر هریک از عوامل اندازه خشکه دار (قطر برابرسینه)، درجه پوسیدگی و کیفیت آن، گونه درختی و شیب عرصه در میزان افتادن خشکه دارهای راش و ممرز بررسی و تجزیه آماری شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که میزان افتادن خشکه دارهای راش به مراتب بیشتر از خشکه دارهای ممرز می باشد، هرچند که خشکه دارهای راش در جنگلهای طبیعی ارتفاع کمتری را در مقایسه با خشکه دارهای ممرز نشان می دهند. بررسی روند تغییرات ارتفاع شکستگی خشکه دارها نشان داد که با افزایش شیب عرصه میزان افتادن خشکه دارها افزایش می یابد، هرچند که این تاثیر معنی دار نمی باشد. همچنین با افزایش درجه پوسیدگی، میزان افتادن خشکه دارها در جنگل به شدت افزایش می یابد. براساس نتایج بدست آمده، تاثیر درجه پوسیدگی و اندازه خشکه دار در میزان افتادن آن در سطح 1% معنی دار است، در عین حال نوع گونه و شیب عرصه تاثیر معنی داری در میزان افتادن خشکه دارها نشان نمی دهند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش شمای پویایی خشکه دارها نیز ارائه گردید.
    کلیدواژگان: خشکه دار سرپا، خشکه دار افتاده، مدل پویایی، جنگل آمیخته راش، ممرز
  • ابراهیم لشکربلوکی، علیرضا مدیررحمتی، رحمت الله رحمانی، احسان کهنه، سیدعبد الله موسوی کوپر صفحه 527
    طرح تحقیقاتی ایجاد کلکسیون پایه مادری در ادامه طرح ملی جمع آوری کلن های مختلف صنوبر و ایجاد خزانه سلکسیون در شرایط اقلیمی ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرابسته در سال 1362 با کاشت تعداد 64 کلن از انواع کلن های صنوبر از چهار گروه عمده دلتوئیدس، اورآمریکن، تبریزی و سپیدار با فاصله کاشت 5 متر از هم به صورت ردیفی و با 5 نهال در هر ردیف اجرا شد. این تحقیق بر روی 7 کلن صنوبر دلتوئیدس انجام و همه ساله تا پایان سال اجرای این تحقیق (1384) مشخصه هایی از پدیده های فنولوژیکی مانند زمان ظهور گل، برگ، بذر و خزان برگ مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کلنPopulus deltoids 69/55 و P.d.73/51 از نظر گلدهی به عنوان زودترین و دیرترین کلن ها بوده اند. به لحاظ آغاز فعالیت فیزیولوژیک که با ظهور برگها شروع می شود، کلن 69/55 P.d. زودترین و کلن P.d.77/51 دیرترین بود. همچنین از نظر رسیدن بذور و پراکنش آنها، کلن P.d.69/55 زودترین و کلن P.d.73/51 دیرترین بود. کلن P.d.73/51 با میانگین قطری 7/40 سانتی متر و کلن P.d.72/51 با میانگین قطری 4/26 به ترتیب بیشترین و کمترین قطر را داشته اند. بررسی ارتفاع کلن ها نشان داد که کلن P.d.72/51 با میانگین ارتفاع 62/25 متر کمترین و کلن P.d.73/51 با ارتفاع 72/28 متر بلندترین کلن ها بودند. با محاسبات به عمل آمده از اندازه گیری متغیرهای قطر و ارتفاع، کلن های P.d.73/51 و P.d.72/51 به ترتیب با 07/32 و 01/13 مترمکعب تولید چوب در هکتار و در سال (رویش حجمی)، دارای بیشترین و کمترین توان تولید بوده اند.
    کلیدواژگان: ارقام صنوبر، کلن، فنولوژی، گلدهی، برگدهی، توان رویش
  • اثر عوامل فیزیوگرافی و انسانی بر تاج پوشش و تنوع گونه های چوبی در جنگلهای زاگرس / مطالعه موردی: جنگله ای حفاظت شده قلاجه استان کرمانشاه
    روح الله پرما، شعبان شتایی جویباری صفحه 539
    به منظور بررسی ارتباط بین تاج پوشش و تنوع گونه های چوبی با عوامل فیزیوگرافی (ارتفاع از سطح دریا، جهات جغرافیایی و شیب دامنه) و عوامل انسانی (جاده و مناطق روستایی) در جنگلهای زاگرس، منطقه ای به مساحت 2110 هکتار از جنگلهای حفاظت شده قلاجه استان کرمانشاه انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بدین منظور تعداد 114 قطعه نمونه 60×60 متر به روش منظم- تصادفی(سیستماتیک) در شبکه ای به ابعاد 200×450 متر پیاده و موقعیت آنها با استفاده از دستگاه GPS ثبت و مشخصه های گونه و قطر تاج در دو جهت شمالی- جنوبی و غربی- شرقی برداشت شد. میزان تاج پوشش گونه های چوبی از طریق محاسبه سطح تاج گونه ها در سطح قطعه نمونه بدست آمد. شاخص های تنوع گونه ای شانون- وینر و سیمپسون، شاخص غنای مارگالف و همچنین شاخص های یکنواختی اسمیت- ویلسون و سیمپسون در هر قطعه نمونه محاسبه شد و به تفکیک برای طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهات جغرافیایی جدا شد. برای آزمون معنی دار بودن اختلاف بین میانگین شاخص ها در عوامل مختلف از آزمون دانکن استفاده گردید. همچنین ارتباط این شاخص ها و تراکم تاج پوشش با متغیر فاصله از جاده و مناطق مسکونی بررسی شد. نتایج نشان داد که ارتباط معنی داری بین مناطق مسکونی و فاصله از جاده با میزان تاج پوشش و تنوع گونه ای وجود ندارد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که عوامل فیزیوگرافی با میزان تنوع ارتباط معنی داری دارند، به طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا، میزان غنا و تنوع گونه ای افزایش می یابد. همچنین در شیب 25 تا60 درصد و دامنه های شمالی، بیشترین میزان تاج پوشش و تنوع گونه ای وجود داشت.
    کلیدواژگان: تنوع گونه ای، عوامل فیزیوگرافی و انسانی، تراکم تاج پوشش، زاگرس، قلاجه
  • رئوفه عابدینی*، کامبیز پورطهماسی، هدایت غضنفری، علی نقی کریمی صفحه 556

    یکی از قدیمی ترین بهره برداری های سنتی از جنگلها، استفاده از سرشاخه درختان در تعلیف دام است. در ایران در بخش هایی از زاگرس شمالی از برخی از گونه های بلوط به ویژه وی ول (Quercus libani) به طور گسترده برای تهیه علوفه دام استفاده می شود. بدین منظور درختان توسط مالک عرفی سامان، شاخه بری و یا گلازنی می شوند. از آن جا که درختان قادر به ثبت وقایع در ساختار حلقه های رویش خود هستند، در این تحقیق سعی شده تا با بررسی حلقه های رویش درختان با استفاده از دانش گاه شناسی درختی، نحوه تاثیر دخالت های انسان به صورت برش شاخه ها بر شکل گیری این حلقه ها مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور دو توده از جنگلهای بلوط که یکی تحت گلازنی و دیگری بدون گلازنی بود، انتخاب و از هر منطقه تعداد 20 درخت قطور و سالم مورد نمونه برداری قرار گرفتند. نمونه ها در دو شکل دیسک و نمونه رویشی (با مته رویش سنج) تهیه شدند. بعد از آماده سازی سطح نمونه ها در آزمایشگاه، پهنای حلقه رویش با استفاده از میز اندازه گیری LINTAB 5 با دقت 01/0 میلی متر اندازه گیری شد و تطابق زمانی با استفاده از نرم افزار TSAPWin به انجام رسید. نتایج نشان داد که رویش درختان توده گلازنی شده کاهش چشمگیری در مقایسه با رویش درختان منطقه گلازنی نشده دارد. همچنین این بهره برداری ها الگوی رویش درختان را از شکل نرمال خارج کرده و سبب افزایش وقوع سالهای نمادین منفی به عنوان معیاری از کاهش رشد شعاعی در منطقه گلازنی شده، گردیده است. به نظر می رسد که شدت گلازنی در صد سال اخیر افزایش یافته است.

    کلیدواژگان: حلقه های رویش درخت، گاه شناسی درختی، پهنای حلقه های رویش، شاخه بری، رشد شعاعی، وی ول
  • فریده محمدی، نقی شعبانیان، مهدی پورهاشمی، پرویز فاتحی صفحه 569
    آتش سوزی جنگل چه منشا طبیعی و چه انسانی داشته باشد، یک خطر اکولوژیکی محسوب می شود که تاثیرات عمیقی بر پوشش گیاهی، کاربری اراضی، تولیدات، اقتصاد محلی و سلامتی دارد. شناسایی عوامل مؤثر در وقوع آتش سوزی و پهنه بندی خطر آن یکی از ابزارهای اساسی به منظور دستیابی به راهکارهای کنترل و مقابله با آتش سوزی است. در این تحقیق، تهیه نقشه نواحی دارای خطر آتش سوزی جنگل بر پایه عوامل پوشش گیاهی، فیزیوگرافی، اقلیمی، انسانی و فاصله از جاده ها و رودخانه ها، در بخشی از حوضه پاوه رود به وسعت حدود 14880 هکتار انجام شد. ابتدا با انجام عملیات میدانی و استفاده از سامانه موقعیت یاب جهانی (GPS) نقشه مناطق آتش سوزی شده تهیه گردید. سپس با بکارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) عوامل مؤثر در بروز و انتشار آتش سوزی به صورت زوجی مقایسه و وزن هر یک از عوامل که مبین میزان تاثیر آنها بود، محاسبه شد. با توجه به مقادیر کمی وزن هر یک از عوامل، نقشه وزنی هر عامل تهیه و سپس اقدام به تهیه نقشه پهنه بندی خطر آتش سوزی با استفاده از لایه های وزنی و ضریب وزنی مربوط به هر یک از عوامل گردید. در نهایت پنج طبقه از دامنه خطر آتش سوزی جنگل از خیلی زیاد تا خیلی کم مشتق شدند. نقشه بدست آمده تطبیق زیادی با مکان های واقعی آتش گرفته داشت. نتایج نشان داد که 90 درصد از مناطق آتش گرفته در پهنه هایی با خطر زیاد قرار دارند.
    کلیدواژگان: تحلیل سلسله مراتبی، سنجش از دور، سامانه اطلاعات جغرافیایی، نقشه خطر آتش سوزی، پاوه
  • سیده عظیمه مطلبی، مسعود طبری، علی سلطانی، وحید اعتماد صفحه 587
    ذخیره سازی بذر راش شرقی (Fagus orientalis Lipsky) با توجه به طولانی بودن دوره بذردهی فراوان آن که گاهی تا به 8 سال نیز می رسد و لزوم احیای هر ساله روشنه های تجدید حیات نشده توده های جنگلی آن در شمال کشور، از اهمیت به سزایی برخوردار است. در این تحقیق زنده مانی بذرهای راش شرقی با رطوبت اولیه 30 درصد و 7 درصد که مدت 11 ماه در سردخانه (C 4) نگهداری شده بودند، بررسی گردید. با آزمایش تترازولیوم، زنده مانی هر دو دسته بذر تا سه ماه اول کاهش معنی داری نیافت، اما تا پایان دوره دچار افت محسوسی شد. در پایان 11 ماه، زنده مانی برای بذرهای با رطوبت 30 درصد به 51% و برای بذرهای با رطوبت 7 درصد به 76% رسید. از نتایج این تحقیق چنین استنتاج می شود که می توان بذرهای خشک شده راش را در سردخانه و نیز انبارهای مناطق جنگلی کوهستانی شمال ایران، نزدیک به یک سال نگهداری کرد و سپس مبادرت به کاشت بذر در نهالستان و بذرکاری یا بذرپاشی (همراه با خراش سطحی) در جنگل نمود. برای نگهداری بذرهای مرطوب (تازه) بهتر است بلافاصله پس از جمع آوری، به قارچ کش آغشته تا دچار کپک زدگی و پوسیدگی نشوند.
    کلیدواژگان: ذخیره سازی، راش شرقی، زنده مانی، کاهش رطوبت بذر، تترازولیوم
  • امیر صفری، نقی شعبانیان، رضا حسین حیدری، سیدیوسف عرفانی فرد، مرتضی پوررضا صفحه 596
    مطالعه الگوی مکانی در جوامع گیاهی، به منظور درک و شناخت بهتر این جوامع بوده و از ملزومات ابتدایی برای درک بسیاری از مسائل در اکولوژی و مدیریت جنگل است. تحقیق حاضر، در جنگلهای باینگان واقع در استان کرمانشاه انجام شده است. برای آماربرداری به منظور بررسی الگوی مکانی بلوط ایرانی (.Quercus brantii Lindl)، از روش های قطعه نمونه با مساحت ثابت و نمونه برداری فاصله ای مربع تی و ترکیبی استفاده شد. برای جمع آوری اطلاعات لازم تعداد 50 قطعه نمونه و به همین تعداد نقطه نمونه برداری (در روش های فاصله ای) در قالب یک شبکه آماربرداری منظم با نقطه شروع تصادفی با ابعاد 100×100 متر برداشت شد، به طوری که محل تقاطع اضلاع شبکه، نقاط نمونه برداری و این نقاط دقیقا مراکز قطعات نمونه بودند. برای تحلیل الگوی مکانی از شاخص های گرین، موری سیتا، استاندارد شده موری سیتا، جانسون و زایمر، TF و TN، هاپکینز و C استفاده شد. کلیه شاخص های مربوط به قطعه نمونه، الگوی کپه ای را برای گونه بلوط ایرانی نشان دادند و از میان شاخص های فاصله ای، TF و TN و C نتایج بهتری را نسبت به دیگر شاخص ها ارائه کردند.
    کلیدواژگان: الگوی مکانی، روش های فاصله ای، بلوط ایرانی، باینگان، جنگلهای زاگرس
  • سجاد قنبری، محمود زبیری، سیدمهدی حشمت الواعظین، تقی شامخی صفحه 609
    اهمیت و ارزشی که محصولات غیرچوبی در تهیه غذا، دارو، مواد بهداشتی و صنعتی دارند، موجب شده که سالانه مقادیر زیادی از محصولات غیرچوبی از جنگلها تهیه شده و به بازارهای محلی، ملی و بین المللی وارد شود و از این طریق درآمد قابل توجهی عاید ساکنان منطقه گردد. از این رو، شناسایی و اندازه گیری کمی محصولات غیرچوبی جزء اولویت های تحقیقاتی می باشد. هدف این تحقیق، جمع آوری اطلاعات آماری لازم به منظور برآورد میزان تولید میوه دو گونه مهم زغال اخته (Cornus mas L.) و فندق (Corylus avellana L.) برای مطالعات اقتصادی می باشد. در این مطالعه برای برآورد میزان تولید سالانه، از روش خط نمونه (ترانسکت) استفاده شد. در این بررسی، تعدادی درخت به صورت منظم- تصادفی (سیستماتیک) انتخاب و به منظور برآورد میزان همبستگی و برقراری رابطه بین مشخصه ها، میوه این درختان و مشخصه های قطر تاج، ارتفاع تاج و تعداد جست در هر پایه اندازه گیری شد. در مرحله بعد، مدل مناسب برای برآورد میزان میوه تولیدی برازش شده و سپس برآورد تولید میوه با استفاده از مدلهای برازش شده برای زغال اخته و فندق انجام گرفت. برای انجام تحلیل آماری از رویه همبستگی (CORR) و مدل خطی تعمیم یافته (GLM) نرم افزار SAS 9.1 استفاده شد. در نهایت میزان میوه تولیدی زغال اخته 914 کیلوگرم و فندق 395 کیلوگرم در هکتار برآورد شد.
    کلیدواژگان: محصولات غیر چوبی، آماربرداری، جنگلهای ارسباران، زغال اخته، فندق
  • رضا باقری، رفعت الله قاسمی، فرشید مریخ صفحه 621
    یکی از اصلی ترین راهکارهای حفاظت و صیانت از عرصه های منابع طبیعی و جنگلی محدود کشور، تولید انبوه چوب در عرصه های وسیع و گسترده می باشد که در اختیار داشتن نهالستانهای مناسب یکی از الزامات اولیه این کار است. در این راستا ضرورت دارد تا عوامل و متغیرهای تاثیر گذار بر میزان و کیفیت نهالهای تولیدی مورد توجه محققان قرار گیرد. عوامل متعددی همچون سن و کیفیت درخت مادری، اندازه و ابعاد قلمه و حتی محل تهیه قلمه از جست ها و شاخه های جوان در میزان موفقیت و کیفیت نهالهای تولیدی مؤثرند. در این بررسی سعی شده تا تاثیر محل قلمه گیری از جست در میزان موفقیت تولید نهال بررسی شود. همچنین به منظور کاربردی کردن نتایج کار در عرصه یک نهالستان با شرایط معمول و با استفاده از 5 کلن متداول برای صنوبر کاری در کشور شامل دو گونه صنوبر اورامریکن، یک کلن دلتوئیدس، یک کلن نیگرا و یک کلن کبوده و با استفاده از سه تیمار قلمه های تهیه شده از ابتدا، میانه و انتهای جستهای یکساله، قلمه کاری به صورت فاکتوریل و در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در محل مجتمع تحقیقاتی البرز کرج انجام شد. مشخصه های اندازه گیری شده شامل زنده مانی، قطر یقه و ارتفاع نهالهای تولیدی و همچنین درصد چندجست شدگی نهالها بود که برای تعیین چگونگی تاثیرات دراز مدت تیمارها، بررسی در دو سال متوالی انجام گردید. نتایج بدست آمده از این بررسی عبارتند از: 1) پنج گونه و کلن صنوبر (صرفنظر از تیمارهای بکار گرفته شده) از خصوصیات و قابلیت های متفاوتی در تولید نهال برخوردارند؛ 2) تیمار محل های مختلف قلمه گیری با تفاوتهای محسوس و کاملا معنی داری در میزان زنده مانی، قطر یقه و ارتفاع نهال تاثیر می گذارند، ولی تفاوت چندانی در میزان چندجستی شدن نهالها ایجاد نمی کنند؛ 3) تفاوت تیمارهای میانه و ابتدای جست با یکدیگر کمتر ولی هر دوی آنها نسبت به تیمار انتهای جست تفاوت زیاد و معنی داری را نشان می دهند و 4) تفاوت های موجود در نهالهای دوساله با شدت کمتری مشابه نهالهای یکساله می باشند که حکایت از تاثیر درازمدت اثر تیمارها در آینده نهالها و درختان حاصل از آنها دارد.
    کلیدواژگان: صنوبر، کلن، جست، قلمه گیری، مجتمع تحقیقاتی البرز
  • محمدرضا نگهدار صابر، علیرضا عباسی صفحه 630
    رابطه پوشش زیر اشکوب در جنگلهای بنه (Pistacia atlantica) با زادآوری طبیعی این گونه با استفاده از قرق و مقایسه با قطعات شاهد در یک محدوده چهار هکتاری در جنگل تحقیقاتی بنه فیروزآباد فارس بررسی شد. با بررسی رگرسیون بین تعداد زادآوری طبیعی بنه با تعداد درختچه های تنگرس، ارژن و بادامک رابطه y= 5.8207x0.6499 با ضریب تبیین (755/0 =R2) مشاهده گردید. با استفاده از آزمون t بر روی نسبت تغییرات تعداد زادآوری در قطعات مورد بررسی استنباط گردید که بین افزایش تعداد زادآوری طبیعی بنه در تیمار شاهد و تیمار قرق از نظر آماری تفاوت معنی داری در سطح 5% وجود ندارد و قرق پنج ساله تا این لحظه در این منطقه کارایی قابل انتظار را نداشته است. به هر حال از آن جا که حمایت نهالهای بنه در پناه این درختچه ها برآورده می شود، بنابراین مناسبترین راه اداره این جنگلها تقویت پوشش درختچه ای و حفظ الگوهای طبیعت می باشد.
    کلیدواژگان: بنه، زادآوری طبیعی، قرق، زیراشکوب، فارس
  • علیرضا علی عرب، مسعود طبری، محمدعلی هدایتی، کامبیز اسپهبدی، غلامعلی جلالی صفحه 639
    در این مطالعه، اثر اندازه بذر، حصارکشی و تیمارهای حفاظتی (محافظ نهال و مالچ) بر استقرار، رشد و زنده مانی نهالهای حاصل از بذرکاری بلندمازو (Quercus castaneifolia) در سال نخست مطالعه گردید. برای این منظور 1728 عدد بذر سالم، رسیده و با سه اندازه مختلف به شکل تصادفی از 6 درخت مادری در جنگل لوه (استان گلستان) انتخاب شد و در عرصه تخریب یافته این جنگل (ارتفاع 750 متر از سطح دریا) کاشته شد. با استفاده از طرح آزمایشی کرت های دوبار خرد شده، اثر سه اندازه بذر شامل: کوچک (قطر کمتر از 15 میلی متر)، متوسط (قطر 15تا 17 میلی متر) و بزرگ (قطر بیش از 17 میلی متر)، دو سطح حصارکشی (محصور و باز) و چهار تیمار حفاظتی (شاهد، مالچ، محافظ نهال، محافظ نهال همراه مالچ) بر میزان ظهور، درصد استقرار، رشد طولی و زنده مانی نهالها بررسی شد. در پایان فصل رویش نخست، نهالهای حاصل از کاشت بذرهای بزرگ، میزان ظهور، درصد استقرار، رشد طولی و درصد زنده مانی بیشتری داشتند. حصارکشی عرصه، درصد استقرار نهالها را تقریبا دو برابر افزایش داد و دو تیمار محافظ نهال به تنهایی و محافظ نهال همراه با مالچ، سبب افزایش درصد استقرار، درصد زنده مانی و طول نهالها شد. از نتایج این تحقیق چنین استنتاج می شود که استفاده از بذرهای درشت در بذرکاری، به شرط مناسب بودن روش جمع آوری، گندزدایی و نگهداری بذر، شانس استقرار نهالهای بلندمازو را افزایش می دهد. همچنین استفاده از محافظ نهال به تنهایی و نیز همراه با مالچ می تواند در بهبود درصد استقرار، رشد طولی و درصد زنده مانی سال نخست نهالهای بلندمازو مؤثر باشد، اما با احداث حصار مناسب پیرامون عرصه می توان از بکارگیری تیمارهای حفاظتی صرفنظر کرد.
    کلیدواژگان: بلندمازو، بذرکاری، اندازه بذر، حصارکشی، محافظ نهال، مالچ، استقرار
  • سیداحسان ساداتی، مسعود طبری*، محمدحسن عصاره، حسین حیدری شریف آباد، پیام فیاض صفحه 667

    به منظور بررسی تکثیر غیرجنسی سفید پلت (Populus caspica Bornm.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی بر روی قلمه های سه جوانه ای با سه نوع پایه مادری یا منشا (ساقه نهال یکساله، جست یکساله تتارد و شاخه یکساله درخت میانسال) و دو عمق کاشت (سه جوانه زیر خاک و دو جوانه زیر خاک) انجام شد. قلمه های تهیه شده در گلدان پلاستیکی با خاک لومی- شنی در نهالستان کلوده آمل کاشته شدند. نتایج نشان داد که جوانه زنی قلمه های با سه جوانه در خاک با دو هفته تاخیر صورت گرفت. قلمه های تهیه شده از ساقه نهال یکساله و شاخه یکساله درخت میانسال (60 تا 62 درصد جوانه زنی) کارآیی تولید (46 تا 48 درصد) بیشتری از قلمه های حاصل از جست یکساله تتارد (42 درصد جوانه زنی و 22 درصد کارایی تولید) داشتند، ولی زنده مانی (60 تا 77 درصد)، طول نهال و قطر یقه آنها متفاوت نبود. قلمه های با دو جوانه زیرخاک، جوانه زنی بیشتر و زنده مانی کمتری نسبت به قلمه های با سه جوانه زیر خاک داشتند، ولی در میزان کارآیی تولید، طول نهال و قطر یقه متفاوت نبودند. این تحقیق آشکار می سازد که برای تکثیر غیرجنسی سفیدپلت بهتر است از ساقه نهال یکساله و شاخه یکساله درخت میانسال قلمه تهیه شود، در حالی که استفاده از قلمه ها چه به صورت دو جوانه زیر خاک و یا سه جوانه زیر خاک تغییری در عملکرد تولید نهال نخواهد داشت.

    کلیدواژگان: سفید پلت، قلمه، جست، نهال، تکثیر غیر جنسی
|
  • M. Hamzehpour, Kh. Sagheb-Talebi, K. Bordbar, L. Joukar, M. Pakparvar, A.R. Abbasi Page 499
    In this research, several ecological characteristics of Pyrus glabra Boiss. were studied. Distribution area of wild pear was drawn on a topographic map, and altitudinal range of horizontal and vertical distribution was determined. This species is mostly distributed on altitudes above 2000 m. Thirteen sample plots, each 1000 m2 were selected considering aspect, land form and altitudinal classes. In each sample plot, various variables such as species, diameter at breast height, tree height, crown cover, origin (standard or coppice), age class, number of sprouts, associated species and forest type were measured or recorded. A soil profile was dug in each sample plot in order to study physico–chemical properties of soil. Data were tested with Principal Component Analysis (PCA). The average number of trees per plot was 8, from which 73 percent were of coppice origin. The mean diameter of breast height was 14 cm and the average of tree crown area was 11 m2. The minimum and maximum height of trees were 2 m and 7.8 m, respectively, while the mean height was 4.6 m. The western aspects contained the highest number of trees per plot, while the eastern vallies showed the highest values for diameter at breast height, trunk height, crown area, and total height. The depth of bed rock and the percent of sand and gravel were limiting factors in the soil of the studied area. The soil fertility is sufficient for plant growth in most cases and could be regarded as moderate fertile forest soils. Land form and soil fertility are the most important factors for distribution of wild pear in the studied area.
  • K. Sefidi, M.R. Marvie Mohadjer Page 517
    Dead tree, which consisting of both standing dead tree and material that has fallen to the ground, is a dynamic resource in forest ecosystem. In order to investigate on falling and dynamic model of snags (standing dead trees) in a mixed beech forest, this research was carried out in compartments No. 112 and 214 in Kheyroud forest, north of Iran. 215 dead trees were measured and then 64 dead trees were randomly selected for analyzing. According to the results, hornbeam snags in a natural forest showed higher breaking height in comparison to beech snags. Investigation on snag dynamic showed that snag falling is higher on steep slopes, however, there is no significant difference between slope gradient and snag falling. Increasing in decay class, caused increasing in sang falling. Also effect of dead wood size, decay stage (quality of dead wood), slop and species were analyzed. Results showed that slop and species have no significant effect on the sang falling, while the effect of deadwood size and decay stage on sang falling is significant.
  • E. Lashkarbolouki, A.R. Modirrahmati, R. Rahmani, E. Kahneh, S.A. Mousavi Koopar Page 527
    Establishment of germplasm collection project was performed with planting of 64 Populus deltoides, P. euramericana, P. nigra and P. alba clones in Safrabaste Poplar Research Station in 1983. Five seedlings of each clone were planted in 5 m×5 m. This study conducted on seven P. deltoids clones. Phenological characteristics (flushing, flowering, seed bearing and leaf fall) were recorded every year up to the end of the study at 2005. Results showed that P.d. 69/55 and P.d. 73/51 were both the earliest and latest clones in flowering and seed bearing, while P.d. 69/55 was the earliest and P.d. 72/51 was the latest clones in flushing. Results of poplar clones growth showed that P.d. 73/51 and P.d.72.51 clones with 40.7 cm and 26.4 cm had the maximum and minimum DBH, respectively. Also P.d. 73/51 and P.d.72/51 clones with 28.7 m and 25.6 m had the maximum and minimum height growth, respectively. The P.d.73/51 and P.d.72/51 clones had the highest and lowest wood production with 32.07 and 13.01 m3ha-1yr-1, respectively.
  • R. Parma, Sh. Shataee Jouybari Page 539
    In order to study the relation among trees and shrubs diversity to altitude, slope gradient, aspects and distance from roads and villages factors, a case study was done in the protected forests of Ghalajeh in Kermanshah province in Zagros region. Crown diameter of trees was measured in two directions (north- south and east- west) in 114 sample plots with dimension of 60 m×60 m in a 450 m×200 m sampling grid. The location of plots was registered using GPS. Then the crown cover percent in each sample plot was computed. Some biodiversity indices including Simpson and Shannon-Winner for species diversity, Margalef for richness and Simpson and Smith-Wilson for evenness were applied in each plot. Digital values of altitude, slope gradient, aspects and distance from roads and villages were extracted for each plot. The correlation analysis between crown cover and mentioned factor was done by Duncan statistical test. Results showed that crown cover and species diversity were low around of villages and roads. Results of correlation analysis were also showed that altitude, slope and aspect have significant correlation by diversity, so by increasing the altitude, the species diversity and richness are increased. Results showed that in the northern slopes and 25-60 percent slop category, the crown cover and species diversity were maximum.
  • R. Abedini, K. Pourtahmasi, H. Ghazanfari, A.N. Karimi Page 556

    One of the oldest traditional usages of forests is cutting the branches for fodder production. In Iran in some regions of northern Zagros some species specially Lebanon oak (Quercus libani Oliv.) is used to provide fodder. For this reason each family normally has a forest region to meet cattle's fodder and fuel wood by cutting tree branches. Since trees could record this phenomenon in their tree rings, in this study we tried to investigate the tree rings by using of Dendrochronology to understand the effect of human activity like cutting branches on tree rings formation. According to this idea, two stands of oak forests that located in regions near the village and regions that located in low human interruption (holly places like cemeteries) have been selected. Twenty thick and healthy trees were selected from each region and samples were taken in the shape of disks and increment cores. After preparing samples surface, ring width of the trees were measured by binocular and LINTAB measurement table with 0.01 mm precision. Cross dating have been done using TSAP software. Growth curves of trees in interrupted region showed significant growth reduction in comparison with growth curves of trees in preserved region. In addition, this type of usage of forests will change the normal growth form of the trees and will increase the negative pointer years as an index of the radial growth reduction in interrupted region. It looks that the severity of this traditional way of cutting branches is increased during the last 100 years.

  • F. Mohammadi, N. Shabanian, M. Pourhashemi, P. Fatehi Page 569
    Forest fires, as an ecological risk, whether with human or natural origin, have profound effects on land cover, land use, production, local economies, global trace gas emissions, and health. Identification of factors affecting the existence of forest fire as well as its zonation in the given watershed is one of the basic tools for forest fire control and fighting actions. The aim of this research is to develop the forest fire risk map based on vegetation, physiographic and climatic factors, human, distance to rivers and roads, in a part of Paveh forests. For this purpose, digitally diffusion forest fires map with field checks using GPS were prepared, initially. Then affecting factors were binary compared using Analytical Hierarchy Process (AHP) method by indicating the weight of each factor as indicator for their effects in occurrence of forest fire. Accordingly, the forest fire zonation risk map was prepared using weighted information layers and weighted coefficient of each factor. Five categories of forest fire risk, including very high to very low, were derived, automatically. The mapping result of the study area was found to be in strong agreement with actual fire-affected sites. The results indicate that the 90% of burned areas are located in high risk class.
  • S.A. Motallebi, M. Tabari, A. Soltani, V. Etemad Page 587
    Oriental beech (Fagus orientalis Lipsky) seed storing is unavoidable, due to long-time cycle of mass seed production (sometimes up to 8 years) and demand for restoration of its non-regenerated gaps in northern forests of Iran. In this research, F. orientalis seeds with moisture content (MC) of 30% and 7% were stored during 11 months in refrigerator (4° C). By terazolium test, it was revealed that viability of both seed types started to decline after month 3. At the end of the month 11, the viability of seeds with 30% and 7% MC was 51% and 76%, respectively. It is concluded that, the fresh and dry seeds of F. orientalis can be stored near to 1 year in mountain forests of north of Iran and then sown in nursery or sown/broadcasted (with soil scarification) in forest. In order to inhibit the decay, fresh seed is better to be soaked with fungicide at once collection.
  • A. Safari, N. Shabanian, R.H. Heidari, S.Y. Erfanifard, M. Pourreza Page 596
    In order to have a better recognition of plant communities, studying the spatial pattern of them is necessary to understand many of the issues in forest ecology and management. This study was conducted in Bayangan in Kermanshah province, as a part of Zagros forests. Sampling methods including fixed area plots and distance methods, such as T-square and Compound sampling, were used to investigate the spatial pattern of Manna Oak trees (Quercus brantii Lindl.). A grid of 100 m×100 m was applied and then 50 sample plots were established. The grid intersections were applied as the center of sample plots and the beginning of distance sampling techniques. Dispersal indicators such as Green, Morisita, Standardized Morisita, Johnson and Zimmer, TF, TN, Hopkins and C were used to analyze the spatial pattern. All of the applied indicators showed a clumped pattern for Quercus brantii. Among the distance indicators, TF, TN and C, presented better results than the other indices.
  • S. Ghanbari, M. Zobeiri, S.M. Heshmatol Vaezin, T. Shamekhi Page 609
    Importance of Non-Wood Forest Products (NWFPs) in providing food, medicine, hygienic and industrial materials has caused to harvesting of more amount of them annually. These products are entered in the local, national, and international markets and therefore, the local people gain high income through selling them. Therefore, identifying and measuring of NWFPs is one of research priorities in Iran. This study was carried out to collect necessary data for estimation the amount of produced fruit of two important species in Arasbaran forests: Cornelian cherry (Cornus mas) and Hazelnut (Corylus avellana) for economic studies. Transect sampling was used to estimate the annual products of the fruits. A number of trees were selected in systematic random manner. Characteristics such as weight of fruit, crown height, crown diameter and, the number of sprout at each tree were measured to investigate on correlation between these characteristics and the relations among them. In the next step, suitable model was fitted in order to estimate the amount of fruit production. PROC CORR and GLM of SAS 9.1 software were used for statistical analysis. Finally, the fruit amounts of cornelian cherry and hazelnut were estimated as 914 kg and 395 kg per hectare, respectively.
  • R. Bagheri, R. Ghasemi, F. Merrikh Page 621
    Wood production in vast areas is one of the main strategies to protect and preserve the limited forest areas of the country that requires large nursery seedling production. Therefore, it is essential to determine variables influencing the amount and quality of seedlings production. Several variables including age and quality of parent trees, cutting dimension and appropriate place of cutting have an impact on seedlings quality and quantity. This study aims to determine the appropriate place of cutting of shoots and young branches of poplar species. For this purpose, cuttings were prepared from five poplar clones (two species of P.×euramericana, one clone of P.deltoides, one clone of P. nigra and one clone of P.alba) with three locations (lower, middle and upper part of annual shoots) and were planted in a factorial randomized block design with three replications. Parameters including survival, seedling collar diameter, height of seedlings and number of shoots per cutting were measured in two successive years. The results of this study indicate that, 1) all studied species and clones present different characteristics and capabilities of seedling production; 2) cutting position causes significant differences in the rate of survival, collar diameter and seedling height; 3) difference of parameters is more obvious between cuttings prepared from upper part of shoots and lower and medium parts of shoots.
  • M.R. Negahdar Saber, A.R. Abbasi Page 630
    In order to study the relation between ground cover vegetation including shrubs and bushes, and natural regeneration of wild pistachio (Pistacia atlantica), a research project was carried out in 4 ha in an protected area in wild pistachio experimental forest of Fars province. Statistical analysis using T-test showed that fencing of the area within studied 5 years had no significant impact on establishment of natural regeneration of wild pistachio. The regression between number of shrubs such as Amygdalus scoparia, A. lycioides and A. ebornea and the number of natural regeneration (seedlings) of wild pistachio was computed as y=5.8207x0.6499 (R2=0.755). Therefore, we can conclude that improvement of shrubs and bushes could be an effective alternative for rehabilitation of degraded wild pistachio forests.
  • A.R. Ali-Arab, M. Tabari, M.A. Hedayati, K. Espahbodi, Gh.A. Jalali Page 639
    The effects of acorn size, fencing and protection treatments (treeshelter and mulch) were investigated on seedling establishment of Chestnut-leaved oak (Quercus castaneifolia) in first growing season. For this purpose, a degraded forest in 750 m above sea level was selected in Loveh forest (Golestan province-Iran). Then, 1728 sound and ripe acorns were selected from a seed lot, collected from six parent trees located in adjacent to the examination area. Using a split-split plot design, the effects of 3 acorn size classes: small (diameter < 15 mm), medium (diameter between 15 and 17 mm) and large (diameter > 17 mm), 2 fencing levels (fenced and open), and 4 protection treatments (control, mulch, treeshelter, and treeshelter with mulch) were engaged for measuring the seedlings emergence, establishment percent, total length, and survival rate. At the end of the first growing season, seedlings originated from the large seeds had higher emergence percent, establishment percent, total length and survival rate. Fencing promoted establishment percent about twofold, and treeshelter, singly or with mulch, increased establishment percent, total length and survival. From this investigation, it can be deduced that large seeds in seed sowing can improve seedling establishment chance, provided that suitable methods of collection, sterilization and storage of seed lots are applied. Likewise, treeshelter, singly or along with mulch can improve establishment percent, total length and survival rate, however, with constructing a suitable fence around the plantation area, treeshelter and mulch treatments can be ignored.
  • S.E. Sadati, M. Tabari, M.H. Assareh, H. Heidari Sharifabad, P. Fayaz Page 667

    For vegetative propagation of Populus caspica an examination was carried out as randomized completely blocks design in Koludeh nursery, Amol, north of Iran. For this purpose 3-bud cuttings, with stock plants provided from stem of 1-year sapling, 1-year sprout of tetard, 1-year branch of tree, and plantation methods of cuttings with 3 buds under ground and 2 buds under ground, were sown in plastic pods filled with loamy-sand soil. Results revealed that cuttings with 3 buds under ground germinated two weeks later than cuttings with 2 buds under ground. Cuttings with stem of 1-year sapling and 1-year branch of tree produced greater germination (60%- 62%) and production efficiency (46%- 48%), but lower survival 60%- 77%), height growth and collar diameter growth compared to cuttings with 1-year sprout of tetard. Cuttings with 2 buds under ground created higher germination rate and lower survival rate than those with 3 buds under ground; however, production efficiency as well as height growth and collar diameter growth was similar in both treatments. From this investigation it can be deduced that stem of 1-year sapling as well as 1-year sprout of tetard is favored for vegetative propagation of Populus caspica. This is while that, 3-bud cuttings either as 1 bud on ground or 3 buds under ground do not change production efficiency, statistically.