فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال نوزدهم شماره 2 (پیاپی 44، تابستان 1390)

در حال حاضر در جنگلهای شمال دو کارکرد تولید چوب و حفاظت جنگل از اهمیت زیادی برخوردارند. با توجه به گذر زمان نیاز است تا مفاهیمی مانند فرایند برنامه ریزی، اجرا و کنترل در طرح های جنگل داری به شکلی نوین بیان شوند. بنابراین در این تحقیق با بکارگیری برنامه ریزی هدفمند پروژه (object-oriented planning) و ابزار اجرایی آن، به رویکرد چارچوب منطقی (Logical Framework Approach) در طرح های جنگل داری جنگلهای شمال (به طور موردی در جنگل آموزشی- پژوهشی خیرود) از دو دیدگاه تولید چوب و حفاظت جنگل به شکل مرحله ای، به تعیین سیستم اهداف در چارچوب منطقی و کنترل اجرایی فعالیت ها در جنگل پرداخته شد. در نتیجه با بیان فرایند برنامه ریزی و استفاده از روش ذکر شده، یک ماتریس برنامه ریزی و کنترل طراحی شده است. این ماتریس دربردارنده اهداف راهبردی، راهکاری، عملیاتی، فعالیت ها و شاخص های کنترل دستیابی به اهداف (کنترل موفقیت) می باشد. کنترل اجرایی فعالیت ها نیز از طریق پاسخ به سوالات کلیدی مدیریتی (نوع فعالیت، زمان، مکان، چه کسی و چگونه) در یک جدول ارائه شده است. این نتایج مفهوم کنترل را از دو جنبه دستیابی به اهداف (کنترل موفقیت) و اجرای فعالیت ها (کنترل اجرایی) بیان می نمایند و این به معنای بیان مفهوم جدیدی از کنترل در طرح های جنگل داری جنگلهای خزری در ایران است.

با توجه به روند روزافزون تخریب جنگلهای زاگرس و کاهش شدید پایه های دانه زاد بلوط موجود در این جنگلها، بررسی تجدید حیات جنسی گونه های مختلف بلوط از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به عدم وجود اطلاعات جامع و کافی در مورد وضعیت تولید بذر گونه های بلوط به عنوان حلقه اول در زنجیره تجدید حیات جنسی این جنگلها که به دلیل دشواری اندازه گیری می باشد، در این پژوهش برای اولین بار در ایران، روش Koenig برای برآورد بذر 90 اصله از درختان مازودار (Quercus infectoria Oliver) در جنگلهای اطراف روستای هلو شهرستان بانه استان کردستان مورد استفاده قرار گرفت. برای این منظور، ابتدا با استفاده از روش نمونه برداری طبقه ای- تصادفی درختان موردنظر انتخاب و شماره گذاری شده و کلیه بذرهای روی تاج با استفاده از روش شمارش تاجی به تفکیک درخت شمارش شدند. سپس با استفاده از روش برآورد چشمی Koenig و با توجه به دستورالعمل روش، با چشم غیرمسلح تعداد بذر شمارش شده در مدت زمان 30 ثانیه برای هر درخت مشخص شد و در نهایت مدل رگرسیونی مناسب بین شمار بذر بدست آمده از دو روش شمارش تاجی (صددرصد) و Koenig محاسبه شد. براساس نتایج بدست آمده میانگین، کمینه و بیشینه شمار بذر در واحد سطح (یک مترمربع) به ترتیب برابر 3/10، 1/0 و 9/278 عدد و میانگین، کمینه و بیشینه شمار بذر به ازای درخت نیز به ترتیب برابر 8/158، 3 و 2917 عدد بود که به طور کلی بیانگر سال بذردهی ضعیف برای این گونه در منطقه می باشد. مدل آماری بدست آمده نیز همبستگی نسبتا زیادی (69/0 =R2) داشته و پس از احراز اعتبار مشخص شد که مدل در سطح 95 درصد از اعتبار آماری لازم برخوردار است. در نتیجه می توان برای سایر درختان این گونه در منطقه و نیز برای سالهای آینده با استفاده از مدل بدست آمده فقط با شمارش بذرها در 30 ثانیه به روش Koenig برآورد مناسبی از شمار واقعی بذر درختان مازودار داشت.

با توجه به تاثیر فاصله کاشت نهالکاری ها بر کمیت و کیفیت چوب درختان و به منظور افزایش تولید چوب در جنگل کاری ها، لازم است با انجام آزمایشهایی مناسبترین فاصله کاشت گونه های چوبده تعیین گردد. تحقیق حاضر نیز به منظور بررسی تاثیر فاصله کاشت گردو در قالب آماری بلوک های کامل تصادفی با 9 تیمار (فواصل کاشت 6×6، 6×5، 5×5، 5×4، 4×4، 4×3، 3×3، 3×2 و 2×2 متر) و با سه تکرار در عرصه ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع چمستان نور به انجام رسید. نتایج ده ساله نشان داد که میانگین قطر برابرسینه و ارتفاع کل و همچنین رویش قطری و ارتفاعی درختان گردو در فواصل کاشت 2×2، 3×2 و 3×3 متر از کمترین مقدار در بین فواصل کاشت نه گانه برخوردار است. همچنین درصد زنده مانی در بین تیمارهای مختلف دارای اختلاف معنی داری است، به طوری که فواصل کاشت کمتر با توجه به تراکم زیاد نهالها از کمترین درصد زنده مانی برخوردارند. نتایج کیفیت نهالها در تیمارها نیز نشان داد که کیفیت پایه ها در فواصل کاشت بیشتر، از سایر تیمارها کمتر بوده است. بنابراین با توجه به نتایج می توان گفت که تا سن ده سالگی فواصل کاشت کمتر از 4×3 متر در مورد گردو به منظور زراعت چوب مناسب نمی باشد.

به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر صفاتی چون رنگیزه های فتوسنتزی و میزان فتوسنتز در پنج گونه اکالیپتوس (Eucalyptus globulus، E. largiflorens، E. robusta، E. sideroxylon، E. tereticornis)، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. تیمار خشکی در پنج سطح پتانسیل اسمزی (0، 1-، 3-، 6-، 12- بار) به وسیله محلول پلی اتیلن گلیکول اعمال گردید. در این بررسی صفاتی همچون میزان کلروفیل ها و کاروتنوییدها، میزان فتوسنتز، پتانسیل آب برگ و تعداد روزنه ها اندازه گیری شد که بیشتر صفات مورد مطالعه در اثر تنش خشکی به طور معنی داری کاهش یافتند، بهطوری که بیشترین میزان کلروفیل، کاروتنوییدها، فتوسنتز و پتانسیل آب برگ در گیاهان شاهد گونه های مختلف مشاهده شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش کمتر این صفات در گونه E. largiflorens شده است و می توان این گونه را مقاوم ترین گونه نسبت به خشکی دانست. E. sideroxylon و E. tereticornis نیز که با کاهش زیادی در صفات مورد بررسی در اثر خشکی روبرو شدند، گونه های حساس به خشکی می باشند. در این میان گونه های E. globulus و E. robusta نیز از مقاومت نسبتا خوبی در برابر تنش برخوردار بودند.

گیلاس وحشی یکی از پهن برگان بومی سریع الرشد در جنگلهای هیرکانی می باشد که می تواند چوب باارزشی تولید کند. بذر گیلاس دارای خواب عمیقی است و تنوع زیادی در روش های شکستن خواب بذر آن وجود دارد. با توجه به اهمیت گیلاس وحشی، این مطالعه به منظور غلبه بر خواب و جوانه زنی بذر آن انجام شد. برای این مقصود، بذر لازم از منطقه علی آباد کتول واقع در جنگلهای استان گلستان جمع آوری شد. سپس برای شکستن خواب بذر لایه پردازی گرم و به دنبال آن لایه پردازی سرد با سه تیمار با مزوکارپ، بدون مزوکارپ و بدون اندوکارپ اجرا شد؛ به این صورت که بذرها به مدت 4 هفته تحت لایه پردازی گرم در دمای 20 درجه سانتی گراد و به مدت 10 هفته تحت لایه پردازی سرد در دمای 5 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که لایه های مزوکارپ و اندوکارپ تاثیر معنی داری در غلبه بر خواب و جوانه زنی بذر گیلاس وحشی دارند. درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و ارزش جوانه زنی در بذرهای لایه پردازی شده بدون اندوکارپ بیشتر از بذرهای لایه پردازی شده با مزوکارپ و بدون مزوکارپ بود. بنابراین با توجه به نتایج این تحقیق، تیمار بدون اندوکارپ مطلوبترین تیمار برای شکستن خواب بذر و بهبود وضعیت جوانه زنی در بذر گیلاس وحشی می باشد.

با توجه به ساختار منحصر به فرد جنگلهای زاگرس، در این مطالعه سعی شده تا با استفاده از تصاویر ماهواره SPOT5-HRG، امکان برآورد تراکم درختان در بخشی از جنگلهای بانه مورد بررسی قرار گیرد. به منظور جمع آوری داده های زمینی یک شبکه آماربرداری به روش منظم با نقطه شروع تصادفی، شامل312 قطعه نمونه دایره ای شکل 1/0 هکتاری در عرصه پیاده شد. پس از پردازش تصویر، ارزش های متناظر قطعات نمونه زمینی از تصاویر اصلی و باندهای حاصل از شاخص های گیاهی و مولفه های حاصل از تجزیه مولفه های اصلی، استخراج شدند. با استفاده از تحلیل رگرسیونی چندمتغیره و روش گام به گام رابطه بین مشخصه تعداد در هکتار به عنوان متغیر وابسته و 4 باند اصلی و 16 باند مصنوعی به عنوان متغیرهای مستقل بررسی شد. امکان واردسازی داده های کمکی شیب، ارتفاع و جهت جغرافیایی به مدل نیز بررسی گردید، اما نتایج معنی داری حاصل نشد. با وجود این، ارائه مدل رگرسیونی به تفکیک جهت های جغرافیایی سبب تغییراتی در نتایج گردید. در مدل کلی پیشنهادی برای جنگلهای مورد مطالعه، متغیرهای مستقل شامل مولفه دوم حاصل از تجزیه مولفه های اصلی (PCA2) و طول موج قرمز (B2) می باشند (26/0 = R2 adj، %4/57 = %RMSE، %24/6- = %Bias). در مدل پیشنهادی برای جنگلهای دامنه های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی، متغیرهای مستقل به ترتیب شامل PCA2 و شاخص گیاهی Ratio، PCA2 و شاخص گیاهی AVI، باند B1 (طول موج سبز)، شاخص های گیاهی PVI و AVI و طول موج مادون قرمز نزدیک (B3) و ضریب تبیین اصلاح شده بین ریشه دوم تعداد در هکتار و متغیرها به ترتیب برابر 31/0، 34/0، 19/0 و 42/0 می باشند. نتیجه سنجش اعتبار مدل های پیشنهادی حکایت از مناسب بودن مدلها دارد ، اما به دلیل کم بودن ضریب تبیین مدل ها ، به منظور برآورد بهتر مشخصه تعداد در هکتار، باید راهکارهای دیگر را نیز دنبال نمود.

توزیع های آماری ابزاری مفید و ضروری در مدیریت جنگل به شمار می روند. بررسی وضعیت فعلی و آینده توده های جنگلی، توصیف ساختار جنگل و بررسی واکنش توده به عملیات پرورشی ازجمله توانمندی های کاربرد توزیع های آماری در مدیریت جنگل می باشد. به منظور بررسی چگونگی پراکنش قطری در مراحل مختلف تحولی توده های کمتر دست خورده، پس از جنگل گردشی سه قطعه نمونه یک هکتاری براساس مراحل تحولی سه گانه کورپل در پارسل 34 سری 9 حوضه آبخیز شفارود انتخاب شدند. قطر در ارتفاع برابرسینه کلیه درختان به تفکیک گونه در سه قطعه انتخابی اندازه گیری شد. در این بررسی از توزیع های آماری متداول شامل توزیع های وایبول دو و سه پارامتری، بتا، جانسون SB، نمایی یک و دو پارامتری، گاما دو و سه پارامتری و لوگ نرمال سه پارامتری استفاده شد. کلیه توزیع های موردنظر و برازندگی آنها با استفاده از نرم افزار آماری Easy fit انجام شد. نتایج نشان داد که توزیع های آماری در مراحل مختلف تحولی جنگل یکسان نبوده، به طوری که توزیع لوگ نرمال سه پارامتری در مرحله تحولی اولیه دارای برازش مناسبی بود، در مرحله تحولی اوج، توزیع بتا و برای مرحله تحولی تخریب، توزیع جانسون SB مناسب ارزیابی شد. البته توزیع لوگ نرمال سه پارامتری برای هر سه مرحله تحولی برازندگی مناسبی نشان داد.

خصوصیات مناسب رویشی و مقاومت در برابر آفات و امراض نهالهای صنوبر در خزانه های تولید نهال، سهم به سزایی در انتخاب کلن یا گونه مناسب به منظور توسعه و ترویج دارد. به منظور آشنایی با عملکرد رویشی و مقاومت گونه ها و کلن های برتر صنوبر منطقه آستانه اشرفیه در استان گیلان، 9 رقم از گونه های مختلف صنوبر با داشتن ویژگی های رویشی برتر به همراه گونه بومی صنوبر این ناحیه با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفتند. برای این منظور در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، تعداد 3600 قلمه 20 سانتی متری حاوی 3 جوانه سالم و فعال از 10 گونه و کلن موردنظر تهیه شد. قلمه ها در 3 بلوک جدای از یکدیگر که هر بلوک شامل 10 قطعه و هر قطعه حاوی 120 قلمه بود، در ایستگاه تحقیقاتی صنوبر آستانه اشرفیه کشت شدند. در پایان فصل رویش، نهالها از نظر زنده مانی، میزان رشد قطری و ارتفاعی و میزان درجه آلودگی به پروانه گالزا اندازه گیری شدند و سپس به کمک نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج بررسی ها نشان داد که از مجموع 10 گونه و کلن مورد بررسی کلن های Populus deltoides 69/55، Populus deltoides 77/51 و Populus euramericana triplo از کلن های برتر در صفت های مشترک رویشی هستند، ولی از نظر میزان آلودگی به پروانه گالزا اختلاف معنی داری بین آنها وجود دارد؛ به طوری که کلن Populus deltoides 77/51 مقاومت بیشتری در برابر پروانه گالزا از خود نشان می دهد. سفیدپلت (Populus caspica) که گونه بومی استان گیلان است از نظر صفت های رویشی مورد مطالعه در ردیف آخر قرار دارد، ولی از نظر مقاومت به پروانه گالزا از مقاومترین گونه ها محسوب می گردد و پس از کلن Populus deltoides 73/51 رتبه دوم را در بین کلن های مورد بررسی به خود اختصاص داده است.

در این مقاله وضعیت زادآوری جنسی گونه های چوبی در ارتباط با عوامل مختلف اکولوژیکی در سطح چهار منطقه از جنگلهای حوزه رویشی زاگرس در استان ایلام بررسی شده است. مطالعات گذشته در این زمینه بسیار اندک است. در این تحقیق مشخصه های اکولوژیکی منطقه مطالعاتی در 110 قطعه نمونه دایره ای شکل 500 مترمربعی و 535 میکروپلات مربع شکل 25/2 مترمربعی (5/1×5/1 متری) مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه برداری در 4 منطقه مختلف با دامنه ارتفاعی 800 تا 2400 متر بالاتر از سطح دریا و در هر منطقه در سه خط نمونه برداری موازی و عمود بر جهت عمومی شیب انجام شد. فاصله عمودی قطعات نمونه در جهت شیب برابر 100 متر و فاصله مسیرهای نمونه برداری با توجه به شرایط محیطی از 500 تا 1000 متر متغیر بود. نقشه موقعیت استقرار قطعات نمونه با استفاده از GIS تهیه و با استفاده از GPS مکان یابی شد. داده های آماری با استفاده از نرم افزارهای EXCEL و SPSS توصیف و تجزیه و تحلیل شدند. پروفیل کامل خاک در مرکز تمام ماکروپلات ها و پروفیل افق فعال خاک در تمام میکروپلات ها، نمونه برداری و تشریح شد. نتایج آزمون مقایسه های دوگانه در مورد میانگین زادآوری در طبقات مختلف عوامل مورد بررسی به روش تامهانس نشان داد که از نظر آماری میانگین زادآوری در طبقه ارتفاعی بالاتر از 1800 متر از طبقه ارتفاعی800 تا 1300 متر بیشتر است، در مناطق با شیب بیش از 60 درصد از سایر مناطق بیشتر بوده و در جهت های جغرافیایی شمالی و غربی از جهت های جنوبی بیشتر می باشد. همچنین در سازند آسماری از سازندهای سروک، ایلام و تشکیلات عهد حاضر بیشتر است و در اقلیم ارتفاعات فوقانی نیز از سایر اقلیم ها بیشتر است. میانگین زادآوری در مناطق دارای سنگهای لاشه ای، قلوه سنگ و سنگهای درشت و نوک تیز نسبت به اراضی دارای سنگریزه و یا فاقد سنگ و در مناطق دامنه ای نیز نسبت به مناطق دره ای بیشتر بود. نتایج مطالعات خاک نشان داد که زادآوری در مناطق با ازت بیشتر (3/0 تا 48/0 درصد) و ماده آلی بیشتر (3 تا 5/4 درصد) و نیز در مناطق با فسفر بیشتر از 20 میلی گرم در کیلوگرم (ppm) بیشتر است. در مجموع می توان نتیجه گرفت که تغییرات فیزیوگرافی، توپوگرافی و ادافیکی، تاثیرات قابل توجهی بر فراوانی زادآوری جنسی درختان و درختچه های جنگلی در مناطق مورد مطالعه داشته است.

به منظور بررسی تاثیر قارچ های میکوریزی آربسکولار بر ویژگی های مرفولوژیک و فیزیولوژیک نهالهای خنجوک تحت تنش خشکی، ابتدا این قارچ های همزیست در رویشگاه های گونه خنجوک (Pistacia khinjuk) در استان ایلام جداسازی و شناسایی شدند. سپس با استفاده از روش کشت تله ای بر روی ذرت به مدت 5 ماه تکثیر و در یک آزمایش گلخانه ای به منظور بررسی اثر میکوریز بر ویژگی های مرفولوژیک و فیزیولوژیک نهالهای تحت تنش خشکی در سطوح 25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی از آنها استفاده شد. نتایج نشان داد که زنده مانی نهالها در پایان فصل رشد در بین تیمارهای مختلف یکسان بود، اما سایر مشخصه های فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی نهالها تحت تاثیر میکوریزای آربسکولار و تنش خشکی قرار گرفت. به طوری که این قارچ ها همانند آبیاری سبب افزایش قطر یقه، ارتفاع، طول جوانه انتهایی، تعداد برگ، وزن تر اندام هوایی و ریشه، وزن خشک اندام هوایی، حجم ریشه، سطح برگ، فتوسنتز و تعرق نهال خنجوک شدند. قارچ های میکوریزی آربسکولار بعکس آبیاری، بر روی طول ریشه، وزن خشک ریشه، دمای سطح برگ و هدایت روزنه ای اثر معنی داری نداشتند. براساس نتایج این تحقیق، میکوریز اثری مشابه با آبیاری بر روی خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی نهال داشته است. بنابراین می توان همزیست شدن نهالها را قبل از نهال کاری در عرصه برای مناطق خشک و نیمه خشک پیشنهاد کرد.

کاشت گونه های سوزنی برگ صنعتی با هدف تعیین بهترین گونه سازگار با شرایط جنگلهای طبیعی شمال کشور و کاستن از هزینه تولید و افزایش تولید در واحد سطح در عرصه جنگل کاری با فرض سازگاری تعدادی از گونه های صنعتی سوزنی برگ و ترویج کشت آنها در عرصه جنگلهای تخریب یافته شمال کشور از نیازهای اولیه تامین چوب های الیاف بلند به شمار می رود. این بررسی در سه رویشگاه مختلف جنگلی با طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار در دامنه شمالی جنگلهای نوشهر انجام شد: 1) پایین بند با 9 تیمار در بهار سال 1369 در بخش پاتم جنگل خیرود در ارتفاع 450 متر بالاتر از سطح دریا، 2) میان بند با 12 تیمار در بهار سال 1370 در بخش نم خانه جنگل خیرود در ارتفاع 1000 متر بالاتر از سطح دریا و 3) بالابند با 12 تیمار در بهار سال 1369 در جنگل توسکاچال گلبند در ارتفاع 1250 متر بالاتر از سطح دریا. مشخصه های ارتفاع درخت، قطر برابرسینه و یقه، درصد زنده مانی و شادابی درختان در سال نوزدهم در ارتفاع بالابند و پایین بند و در سال هجدهم در ارتفاع میان بند اندزه گیری و بررسی شدند. وضعیت پوشش گیاهی منطقه، وضعیت خاک با حفر پروفیل و تشریح خاک و شرایط اقلیمی سه عرصه نیز ارزیابی شد. تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون میانگین ها به روش دانکن انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در ارتفاع پایین بند گونه سکویا (Sequoia sempervirens) دارای بهترین رشد قطری، ارتفاعی و شادابی و پس از آن گونه کریپتومریا (Cryptomeria japonica) و کاج سیاه (Pinus nigra var. calabrica) از گونه های موفق و سازگار تا این مرحله بوده اند. در ارتفاع میان بند، گونه پیسه آ(Picea abies) با مبدا کلاردشت (یوگسلاوی) در گروه اول و گونه های نراد (Abies nordmanniana ترکیه و Abies alba بلغارستان) و کاج جنگلی (Pinus sylvestris) ترکیه در گروه بعدی قرار گرفتند که مناسب کاشت در مناطق مشابه می باشند. در ارتفاع بالابند گونه های دوگلاس (Pseudotsuga menziesii) با مبدا بذر امریکا، نراد (Abies alba با مبدا بذر بلغارستان و Abies nordmanniana و Abies bornmulleriana با مبدا بذر ترکیه) تا این مرحله از گونه های موفق بوده و کاشت آنها نیز توصیه می گردد.

این پژوهش با هدف اندازه گیری و مقایسه مقادیر اجزاء بارش (تاج بارش و باران ربایی) در تک درختان کاج تهران (Pinus eldarica) و سرو نقره ای (Cupressus arizonica) که در جنگل کاری مناطق خشک کشور مورد استفاده قرار می گیرند، انجام شد. این مطالعه در شهر بیارجمند واقع در 120 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شاهرود که میانگین سالیانه بارندگی و درجه حرارت آن به ترتیب 127 میلی متر و 16 درجه سانتی گراد می باشد، انجام شد. میزان بارندگی کل با استفاده از سه عدد جمع آوری کننده باران که در یک فضای باز نصب شده بودند، اندازه گیری گردید. برای اندازه گیری میزان تاج بارش، از هر گونه پنج اصله درخت انتخاب شد و تعداد هشت عدد جمع آوری کننده در زیر هر درخت نصب گردید. مقدار باران ربایی از تفاضل بارندگی کل و تاج بارش محاسبه شد. در طول شش ماه اندازه گیری از فروردین تا شهریورماه 1388، 12 مورد بارندگی با مجموع عمق 9/37 میلی متر اندازه گیری گردید. از این مقدار، 2/17 میلی متر (4/45 درصد از بارندگی کل دوره مطالعه) سهم باران ربایی کاج تهران و 3/12 میلی متر (4/32 درصد از بارندگی کل دوره مطالعه) سهم باران ربایی سرو نقره ای بود. مقدار باران ربایی برای هر بارندگی به طور میانگین 68 درصد (4/1 میلی متر از هر بارندگی) برای کاج تهران و 55 درصد (1 میلی متر از هر بارندگی) برای درختان سرو نقره ای محاسبه شد. بین میزان بارندگی کل و باران ربایی، رابطه مثبت و قوی برای هر دو گونه کاج تهران (94/0 =R2) و سرو نقره ای (87/0 =R2) مشاهده گردید. در هر دو گونه، با افزایش مقدار بارندگی کل، میزان باران ربایی نیز افزایش یافت، حال آن که نسبت باران ربایی به بارندگی کل، کاهش نشان داد. باران ربایی تاج پوشش درختان در جنگل کاری های مناطق خشک، سهم زیادی از بارندگی را به خود اختصاص می دهد، بنابراین لازم است در مطالعه تراز آبی این مناطق مورد توجه قرار گیرد.

برای اجرای این تحقیق، تعداد 20 کلن برتر صنوبر از میان ارقام بررسی شده در مراحل اولیه آزمایش (خزانه های سلکسیون) انتخاب و در اراضی ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرابسته کشت شدند. کاشت نهالهای هر کلن به تعداد 75 اصله نهال یکساله در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در اسفندماه 1372 انجام شد. در طول هر فصل رویش، مقاومت و حساسیت کلن ها به آفات و امراض مورد بررسی قرار گرفت و در پایان هر فصل رویش، قطر در ارتفاع برابرسینه، ارتفاع، رویش کل، رویش جاری و رویش متوسط حجمی کلن ها اندازه گیری شد و سپس متغیرها با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه و تحلیل آماری قرار شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس، اختلاف معنی دار بین کلن ها را در سن یازده سالگی نشان داد که براساس آن از میان کلن های بررسی شده، کلن P. deltoides 63/5 با میانگین قطر 9/20 سانتی متر و کلن P. euramericana triplo با میانگین قطر 8/19 سانتی متر از بیشترین میزان قطر برابرسینه برخوردار بودند. حداکثر ارتفاع متعلق به کلن P. deltoides 63/51 با میانگین 9/21 متر و کلن هیبرید طبیعی P.x. 63/5 با میانگین 1/20 متر بود. بیشترین میزان رویش متوسط حجمی را کلن P. deltoides 63/51 با 33/21 مترمکعب در هکتار و در سال داشته است. بنابراین کلن P. deltoides 63/51 یکی از مناسبترین کلن های مورد بررسی از لحاظ خصوصیات رویشی می باشد. از نظر آلودگی کلن ها به آفات، حساسترین کلن ها، P. euramericana I-214 و مقاومترین آنها P. caspica بود.

اره موتوری با توجه به شرایط خاص جنگلهای شمال ایران، در عملیات قطع و تبدیل به وسیله ای بی بدیل تبدیل شده است. با این حال، انجام تحقیقاتی در مورد ارزیابی عملکرد و کارایی این وسیله ضروریست. تحقیق حاضر به منظور مطالعه زمانی عملیات قطع درخت، برآورد و محاسبه میزان تولید و هزینه اره موتوری و ارائه مدل رگرسیونی پیش بینی زمان قطع درخت انجام شد. در این تحقیق میزان تولید ساعتی قطع درخت به وسیله اره موتوری با در نظر گرفتن زمانهای تاخیر و بدون آن، به ترتیب برابر 6/51 مترمکعب در ساعت (6/9 درخت در ساعت) و 2/86 مترمکعب در ساعت (16 درخت در ساعت) بدست آمد. میزان تولید ساعتی با احتساب زمانهای تاخیر حدود 9/59 درصد کمتر از تولید خالص قطع درخت با اره موتوری بود. بررسی میزان تولید (مترمکعب در ساعت) قطع با اره موتوری نشان داد که با افزایش قطر، میزان تولید بدون تاخیر قطع درخت به صورت رابطه توانی افزایش می یابد. از سوی دیگر، هزینه واحد تولید نیز به همین نسبت کاهش می یابد. متوسط زمان خالص یک دوره کار قطع برابر 74/3 دقیقه و متوسط زمان یک دوره قطع درخت با زمان تاخیر برابر 24/6 دقیقه بود.

به منظور بررسی مقدماتی خشکیدگی درختان بلوط ایرانی در جنگلهای دشت برم شهرستان کازرون که درختان آن بیشتر از سایر مناطق استان در معرض خشکیدگی قرار گرفته اند، ابتدا نقشه های پایه منطقه تهیه و با جنگل گردشی اولیه، مناطق دارای درختان خشکیده و مناطق فاقد خشکیدگی بر روی نقشه مشخص گردید. سپس در منطقه دارای درختان خشکیده، درختان براساس درصد خشکیدگی به چهار دسته خشکیدگی کمتر از 25 درصد، خشکیدگی بین 25 تا 50 درصد، خشکیدگی بین50 تا 75 درصد و خشکیدگی بیشتر از 75 درصد تقسیم شدند. در مرحله بعد به طور کاملا تصادفی در هر طبقه 30 اصله درخت و نیز 30 اصله درخت در عرصه فاقد خشکیدگی انتخاب شدند و شواهد موجود ازجمله اثر عوامل مستعد کننده، عوامل شروع کننده و عوامل مشارکت کننده و مشخصه های کمی و کیفی درختان ثبت شدند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بیشترین تعداد درختان خشکیده (3/58 درصد) شاخه زاد بوده و در طبقه میان قطر (15 تا 25 سانتی متر) دیده می شوند. همچنین بیشترین تعداد درختان خشکیده در طبقه 4 (میزان خشکیدگی بیشتر از 75 درصد) قرار دارند. در 2/89 درصد از درختان، آثار فعالیت آفات که عمدتا حشرات چوبخوار بودند، مشاهده شد. آثار تخریب انسانی ازجمله قطع و سرشاخه زنی بر روی 3/58 درصد درختان خشکیده رویت و در زیراشکوب 80 درصد آنها آثار زراعت دیم مشاهده گردید. نتایج بررسی متغیر های اقلیمی نشان داد که کاهش بارندگی در سالهای اخیر اثر معنی داری بر خشکیدگی داشته، اما تاثیر تغییرات دمایی معنی دار نبوده است.