مجله علمی شیلات ایران
سال بیست و سوم شماره 4 (پیاپی 89، زمستان 1393)

بررسی حاضر به منظور دستیابی به تعیین دوز مناسب تزریق هورمون اواپریم (ovaprim) جهت القاء تخمریزی و افزایش راندمان تکثیر مصنوعی اردک ماهی انجام گرفت.آزمایش در 4 تیمار و3 تکرار انجام گرفت ودر هرتکرار 3 عدد مولد ماده و6 عدد مولد نر مورد تزریق قرارگرفتند. تیمار اول تا سوم بترتیب تزریق هورمون اواپریم (ovaprim) با دوزهای10،20 و30 میکروگرم وگروه شاهد تزریق عصاره غده هیپوفیزبه میزان 4 میلی گرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن ماهی بود. میانگین وزن مولدین ماده در تیمار اول7/ 520 ±1361، تیمار دوم 6/954 ± 3/ 1376، تیمارسوم 9/ 159 ± 1009 و شاهد 2/ 422 ± 2/ 1100گرم بود. درصد جوابدهی مولدین ماده در تیمار اول تا سوم بترتیب 24/ 19± 8/ 77، 24/ 19± 9/ 88، 91/ 50 ± 5/ 55 وشاهد24/ 19± 5/ 55 بود. درصد جوابدهی مولدین نر در تیمار اول تا سوم بترتیب 58/ 9±4/ 94، 26/ 19±9/ 88، 86/ 28±3/ 83 و شاهد26/ 19± 9/ 88 بود. بر اساس آزمون کای دو انجام گرفته، بین دو متغیر درصد جوابدهی مولدین و دوزهای مختلف هورمون، اختلاف معنی دارآماری وجود نداشت. میزان لقاح تخمها بطور متوسط درتیمار اول10±1/ 87، تیمار دوم 7/7±04/ 88، تیمارسوم2/ 5±9/ 83 وشاهد 7/ 19±4/ 72 درصد بود. با توجه به آزمون واریانس یکطرفه درسطح اطمینان95%، اختلاف معنی داری بین میانگین درصد لقاح در تیمارها دیده نشد.درصد چشم زدگی تخمها درتیمار اول 9/ 15 ± 6/ 66، تیمار دوم 3/ 22 ± 2/ 61، تیمارسوم 7/ 10±3/ 58 و شاهد 04/ 15± 1/ 56 بود. باتوجه به آزمون کروسکال - والیس، بین تیمارها ازلحاظ درصد چشم زدگی، اختلاف معنی دار آماری مشاهده نگردید. میانگین درصد تفریخ درتیمار اول 8/ 19±41/ 27،تیمار دوم 9/ 26± 53/ 39، تیمارسوم 6/ 5 ± 18/ 95 و شاهد 4/ 12± 78/ 26 بود. طبق آزمون مقایسه میانگین چند دامنه دانکن(Duncan) اختلاف معنی داری بین تیمارها از لحاظ درصد تخم گشایی ملاحظه شد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر، مناسبترین دوز تزریقی10و20 میکروگرم هورمون اواپریم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن تعیین گردید.

هدف اصلی این تحقیق، تعیین و تحلیل میزان مصرف آبزیان در مناطق شهری و روستایی استان مرکزی در سال 1390 بود. برای دست یابی به اهداف تحقیق از روش پیمایشی با استفاده از پرسشنامه استفاده شد. پرسشنامه ها با مراجعه حضوری به هریک از نمونه های تحقیق (خانوار های شهری و روستایی) تکمیل گردید. با روش نمونه گیری چند مرحله ای تصادفی تعداد 2525 نفر در نمونه آماری قرار گرفتند. در اولین مرحله به صورت تمام شماری شهرها انتخاب شدند (12 شهر: آشتیان، اراک، تفرش، خمین، محلات، ساوه، شازند، دلیجان، کمیجان، فراهان، خنداب، زرندیه). در دومین مرحله به نسبت حجم خانوارهای شهری و روستایی، فراوانی نمونه مورد نظر در هر شهر تعیین شد. در این تحقیق 1455 نفر در مناطق شهری و 1070 نفر در مناطق روستایی مورد مطالعه قرار گرفتند. برای برآورد متوسط میزان مصرف آبزیان از فرمول استاندارد استفاده گردید. نتایج نشان داد که میانگین سرانه مصرف کل استان 81 /5 کیلوگرم، در مناطق شهری70/ 6 کیلوگرم و در مناطق روستایی 62/ 4 کیلوگرم در سال بود. از طرفی، گرانی و نبود بازار خرید محلی نزدیک محل کار و سکونت از مهم ترین مشکلات و تنگناهای مصرف به شمار می رود. همچنین، میزان رضایت از قیمت و تنوع آبزیان موجود در بازار کمتر از حد متوسط بود (2/2 و 62/ 2 از 5). نتایج آزمون رگرسیون نیز نشان داد که پنج متغیر تحصیلات، تعداد اعضای خانوار، قیمت، میزان درآمد و میزان آشنایی با پخت آبزیان بیش از 57 درصد تغییرات میزان مصرف آبزیان را تبیین نموده اند (R2=0/57). در پایان پیشنهاد شده است که برنامه ریزی برای افزایش سطح اطلاعات و فرهنگ عمومی، تنوع بخشی به روش ها و برنامه های ترویج و اشاعه مصرف ماهی، گسترش مراکز توزیع و تولید ماهی و کمک به فعالیت تعاونی ها و اتحادیه در عرصه بازاریابی آبزیان و اتخاذ سیاست های حمایتی از جامعه صیادی برای ارتقای سطح رفاه اجتماعی آنها و در نهایت کاهش قیمت آبزیان، مورد توجه برنامه ریزان توسعه مصرف آبزیان و سلامت اجتماعی قرار گیرد.

در این مطالعه، بررسی تاثیر سمیت زیر کشنده شیرابه گیاه فرفیون ترکمنی(Euphorbia turcomanica) در غلظت های صفر، 0055/ 0، 011/ 0 و 022/ 0 گرم بر لیتر بر روی برخی تغییرات شاخص های بیوشیمیایی کبد ماهی آفانیوس گورخری (Aphanius dispar) پس از گذشت 15 و 30 روز و در شرایط آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا مقدار میانگین (± خطای استاندارد) 50LC شیرابه گیاه فرفیون ترکمنی در زمان های 24، 48، 72 و 96 ساعت به ترتیب 14/ 0±28/ 0، 06/ 0±19/ 0، 03/ 0±14 /0، 02/ 0±11/ 0 گرم بر لیتر بدست آمد. برخی از شاخص های بیوشیمیایی شامل مقادیر آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، لاکتات دهیدروژناز (LDH)، کراتین فسفوکیناز (CK)، و آلکالین فسفاتاز (ALP) در بافت کبد ماهیان بعد از گذشت 15 و 30 روز از شروع آزمایش اندازه گیری شد. تغییرات معنی-داری در سطوح آنزیم های AST، ALT، LDH، CK، و ALP درمقایسه با گروه کنترل در عصاره بافتی کبد در طول دوره آزمایش، مشاهده شد. این تغییرات به صورت افزایش معنی دار در سطوح آنزیم های AST، LDH و ALP و کاهش معنی دار در میزان فعالیت آنزیم های ALT و CK بود. همچنین روند کاهشی معنی داری در میزان پروتئین کل در عصاره بافت کبد متناسب با زمان در تماس بودن ثبت گردید. با توجه به نتایج این تحقیق، اطلاعات پایه درباره سمیت گیاه فرفیون ترکمنی بر روی ماهی آفانیوس گورخری و همچنین تعیین تاثیرات کاربرد شیرابه حاصل از این گیاه در آب به عنوان راهنما می تواند امکان پذیر باشد.

این تحقیق در ادامه پایش شکوفایی جلبکی مضر Cochlodinium polykrikoides طی سالهای 1389و 1390 درآبهای خلیج فارس انجام گردید. در استان هرمزگان رده دیاتومه ها و دینوفلاژله ها بالاترین فراوانی پلانکتون گیاهی را داشت. آنالیز واریانس اختلاف میان نوترینت ها را در بخش های سه گانه استان نشان نداد(P>0/05)، اما در ماه های بررسی تفاوت معنی دار بود(P< 0/05). شکوفایی گونه کوکلودینیوم بیشتر در بخش مرکزی و طی فصل بهار و سپس در بخش شرقی و طی تابستان حادث شد، اما مرگ و میر ماهی درپی نداشت.در استانهای بوشهر و خوزستان شکوفایی جلبکی گونه کوکلودینیوم رخ نداد.در استان بوشهر چهار رده باسیلاریوفیسه، سیانوفیسه، دینوفیسه و هاپتوفیته شناسایی شدند. بیشترین فراوانی فیتوپلانکتونی در مهر ماه 1389 به دلیل میزان 88.80 درصدی گونه Phaocystis sp. بویژه در ایستگاه بوشهر، عسلویه و کبگان بود.آنالیز واریانس، نشان داد که میزان نوترینت ها بجز آمونیاک در ماه های مختلف دارای اختلاف می باشند (P< 0/05).در استان خوزستان دیاتومه ها، دینوفلاژله ها و سیانوفیسه ها به ترتیب تنوع فیتوپلانکتونی را تشکیل داد.آنالیز واریانس نشان داد، فقط مقادیر آمونیاک در ایستگاه های نمونه برداری دارای اختلاف آماری می باشد (P< 0/05)، دامنه تغییرات نوترینت ها در محدوده نرمال آبهای دریایی و نسبت N:P محاسبه شده در تمامی ماه ها پایین تر از نسبت (Redfield(16:1 بود،که نشان میدهد شرایط برای بروز شکوفایی گونه کوکلودینیوم مهیا نبوده است.

در این پژوهش خصوصیات مورفولوژی و بافت شناسی بیضه 20 ماهی کپور نقره ای در دو رده یا گروه سنی زیر دو سال و چهار سال مطالعه گردید. در گروه1: 10 ماهی با میانگین وزنی 66/ 0± 25/ 1 کیلوگرم و میانگین(SD) ± طول کل بدن 41/ 1± 68/ 43 سانتیمتر و با حدود سنی 2 سال، در گروه2: 10 ماهی کپور نقره ای نر با میانگین (SD) ± وزنی 52/ 0± 71/ 5 کیلوگرم و میانگین (SD) ± طول کل بدن 64/ 1 ± 5/ 81 سانتیمتر و با حدود سنی 4 سال قرار گرفتند. میانگین SD) ±) وزن بیضه ماهیان گروه 1و2 نیز به ترتیب 47/ 1± 34 /2 و 81/ 25 ± 33/ 83 گرم و میانگین SD) ± GSI 0/22± 0/19) و 97/ 4 ± 45/ 1 بود. از بیضه ها نمونه هایی به ضخامت حداکثر نیم سانتیمتر برداشت و پس از ثبوت در محلول بوئن و طی مراحل مختلف تهیه مقاطع بافتی، برش هایی به ضخامت 5 تا 6 میکرومتر تهیه و مورد رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین و PAS قرار گرفتند. در مطالعات میکروسکوپی مشخص گردید که بیضه ماهی کپور نقره ای در هر دو گروه از نوع لوبولار (قطعه ای) و در داخل لوبول های بیضه ماهیان گروه 2 اسپرماتوژنز از نوع سیستیک یا کیسه ای می باشد. ولی در بیضه ماهیان گروه 1 هیچگونه فعالیت اسپرماتوژنزی مشاهده نشد، زیرا تنها سلولی که در کیسه ها وجود داشت سلول های جنسی اولیه بود. در بیضه ماهیان گروه 2، تعداد سلول های جنسی اولیه به صورت معنی داری کاهش یافته، اما تعداد زیادی سلول های اسپرماتوژنیک در مراحل مختلف رشد و تمایز شامل سلول های اسپرماتوگونی، اسپرماتوسیت اولیه و ثانویه، اسپرماتید اولیه، نهایی و اسپرماتوزوئید وجود داشت که هر یک از این سلول ها در کیسه های مجزایی قرارداشتند. نتایج حاصل از مطالعات هیستومتری این پژوهش نشان داد که در میانگین(SD) ± قطر هسته سلول های جنسی اولیه در بیضه گروه 2 (44/ 0± 13/ 6) و گروه 1 (44/ 0±97/ 6) میکرومتر اختلاف معنی داری وجود ندارد. ولی در بیضه ماهیان گروه2، میانگین(SD) ± قطر هسته سلول های اسپرماتوگونی 11/ 0 ± 97/ 2 میکرومتر، سلول های اسپرماتوسیت اولیه 11/ 0 ± 59/ 3 میکرومتر، سلول های اسپرماتید اولیه 76/ 0± 59/ 1 میکرومتر، سلول های اسپرماتید نهایی 13/ 0 ± 24/ 1، سلول های اسپرماتوزوئید 05/ 0 ± 16/ 1 و طول اسپرماتوزوئید 95/ 1 ± 41/ 17 میکرومتر بود. یافته قابل توجه به دست آمده عدم بالغ بودن بیضه ماهیان در گروه 1 با میانگین(SD) ± وزنی (66/ 0± 25/ 1) کیلوگرم و طول بدن (41/ 1± 67/ 43) سانتیمتر با سن حدود 2 سال و بلوغ بیضه در ماهیان گروه 2 با میانگین (SD) ± وزنی (52/ 0± 71/5) کیلوگرم و طولی(64/ 1 ± 5/ 81) سانتیمتر با سن حدود 4 سال در شرایط آب و هوایی استان خوزستان می باشد.

به منظور بررسی تاثیر پروتئین کنسانتره سویا بر شاخصهای رشد، ضریب تبدیل غذا و ترکیب لاشه تاسماهی سیبری تحقیقی به مدت 8 هفته طراحی و اجرا گردید. تعداد120عدد بچه تاسماهی سیبری با وزن متوسط (±SD) 31/3 ± 44/186 گرم در قالب4 تیمار به مدت 8 هفته با4 جیره غذایی که پروتئین کنسانتره سویا به ترتیب در سطوح 0، 10، 20 و 30% جایگزین پودرماهی شده بود تا حدسیری تغذیه شدند. بیومتری در دوره های 15روزه انجام گرفت. در پایان دوره پرورش30% ازجمعیت ماهیان بشکل تصادفی انتخاب و جهت تعیین ترکیب شیمیایی لاشه به آزمایشگاه ارسال گردید. اختلاف معنی داری در وزن نهایی، درصد افزایش وزن بدن، ضریب رشد ویژه، نسبت بازده پروتئین و ضریب تبدیل غذا در ماهیان تغذیه شده از جیره هایی که در آن پروتئین سویا به میزان10، 20 و30% جایگزین پودرماهی شده بود نسبت به ماهیان تیمار شاهد مشاهده نشد. همچنین با افزایش پروتئین کنسانتره سویا در جیره، پروتئین و چربی لاشه افزایش یافت، بطوریکه بیشترین میزان پروتئین و چربی لاشه در ماهیان تغذیه شده از جیره ای ثبت گردید که در آن20% پروتئین کنسانتره سویا جایگزین پودرماهی گردیده بود. نتایج این تحقیق نشان داد که پروتئین کنسانتره سویا از پتانسیل مناسبی جهت جایگزینی با پودرماهی در جیره غذایی تاسماهی سیبری برخوردار است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اهمیت سطوح مختلف ویتامین C و ویتامین E در جیره ماهی آزاد دریای خزر طراحی گردید. در این بررسی اثر مقادیر مختلف ویتامین های C و E در جیره بر فاکتورهای هماتولوژی و رشد بچه ماهی آزاد دریای خزر مورد مطالعه قرار گرفت. بچه ماهیان آزاد دریای خزر با وزن متوسط SD) 0/24±35)±گرم با جیره غذایی اکسترود رشد 2 (EX-TG2) و سطوح مختلفی از ویتامین C و ویتامین E به صورت همزمان مورد تغذیه قرار گرفتند. تیمارهای مختلف 1 تا 10 مورد استفاده به ترتیب شامل مقادیر 100 و 200 و 300 میلیگرم بر کیلوگرم ویتامین C و مقادیر 20 و 30 و 40 میلیگرم بر کیلوگرم ویتامین E بودند. غذای مورد استفاده در تیمار 10 نیز به عنوان شاهد فاقد ویتامین بود. غذا دهی روزانه به میزان 3% وزن بدن و 3 بار در روز انجام پذیرفت. به جهت بررسی بر هم کنش احتمالی دو ماده غذایی در جیره ها از دو ویتامین C و E همزمان استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین تیمارهای مورد بررسی از نظر افزایش وزن بدن و درصد بازماندگی ماهیان اختلاف معنی دار آماری مشاهده می گردد. همچنین نتایج بررسی نشان داد که در بین تیمارهای مختلف ویتامین C و E، ماهیان سه تیمار(9و8و7) که با غذای حاوی ویتامین C و ویتامین E بترتیب به مقدار بالا تر ویتامین C یعنی (40-300)، (30-300) و (20-300) (mg/kg) تغذیه شده بودند، بیشترین افزایش وزن بدن و درصد بازماندگی را بدست آوردند و ماهیان تیمار(10) که با غذای فاقد ویتامین تغذیه شدند نیز، کمترین افزایش وزن بدن و درصد بازماندگی را داشتند. بالاترین FCR (ضریب تبدیل) متعلق به تیمار 10 (بدون ویتامین) بوده است. همچنین نتایج نشان داد که بین گروه های تیماری مختلف در این بررسی اختلاف معنی دار آماری در فاکتورها خونی نظیر:گلبولهای قرمز، گلبول سفید، هموگلوبین، نوتروفیل و لنفوسیت وجود دارد. بیشترین میزان گلبول سفید و نوتروفیل در تیمار (9و8و7)، بیشترین میزان هموگلوبین در تیمار(9و8) بود. لنفویست ومنوسیت در بین گروه های مورد بررسی تغییر چندانی نداشت و حداکثر مقدار لیزوزیم متعلق به تیمار(5) بود. ایمنوگلوبولین کل نیز به عنوان یک شاخص ایمنی عمومی در سه تیمار 7و8و9 در بالاترین حد خود قرار داشت. به طور کلی نتایج این بررسی نشان داد که بهترین دوز مناسب ویتامینC و ویتامین Eبرای بچه ماهیان آزاد دریای خزر بترتیب 300 میلیگرم بر کیلوگرم و 30 میلیگرم بر کیلوگرم در غذا بود. همچنین نتایج نشان داد که میان این دو ویتامین در جیره بر هم کنش مثبت وجود داشت.

در این مطالعه اثر سطوح مختلف آرد آزولا در جیره غذایی بر عملکرد رشد و قابلیت هضم ظاهری بچه ماهیان انگشت قد کپور معمولی در طول مدت 60 روز بررسی شد. پنج جیره های آزمایشی با مقادیر پروتئین (30%) و چربی (10%) یکسان و حاوی سطوح مختلف آرد آزولا (0، 15، 25، 35 و 45 درصد از کل جیره) فرمول بندی شدند. تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار برای هر تیمار روی بچه ماهیان انگشت قد با وزن 2/ 0± 5/ 16 گرم انجام شد. 20 قطعه بچه ماهی به هر تکرار اختصاص یافت و در تانک های 300 لیتری ذخیره سازی شدند. نتایج نشان داد که استفاده از آرد آزولا در جیره غذایی کپور معمولی تا سطح 15 درصد، تاثیر منفی بر عملکرد رشد بچه ماهیان نداشت، ولی رشد بچه ماهیان با افزایش سطح آزولا به بیش از 15 درصد، به طور معنی داری کاهش یافت. بر اساس نتایج با افزایش سطح آزولا در جیره میزان قابلیت هضم ظاهری ماده خشک کاهش معنی داری یافت. بالاترین قابلیت هضم ظاهری پروتئین در تیمار شاهد مشاهده شد. با این حال بین تیمار 2 (حاوی 15 درصد آزولا) و شاهد (بدون آزولا) از لحاظ قابلیت هضم ظاهری پروتئین اختلاف معنی داری مشاهده نشد. در مجموع نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که از آرد آزولا می توان تا سطح 15 درصد در جیره غذایی ماهی کپور معمولی استفاده نمود.

در مطالعه حاضر تاثیر مصرف جیره های حاوی Bacillus subtilis و B. licheniformis در سه قالب تجاری، تجاری- بومی و بومی بر روی برخی شاخص های ایمنی (گلوکز، آلبومین، پروتئین کل، لیزوزیم، کورتیزول، ایمونوگلوبولین (M (IgM و فلور میکروبی روده پست لارو میگوی پا سفید غربی (Litopenaeus vannamei) ارزیابی شد. میگوها در طول دوره آزمایش (60 روز) با چهار جیره متفاوت تغذیه شدند: شاهد (بدون پروبیوتیک)، جیره T1 مکمل شده با 106×5/ 1 CFU g-1 از پروبیوتیک تجاری، جیره T2 با 106×5/ 1 CFU g-1 از پروبیوتیک تجاری- بومی، جیره T3 با 106×5/ 1 CFU g-1 از پروبیوتیک بومی. در پایان دوره آزمایش، سطوح پارامترهای بیوشیمیایی (گلوکز، پروتئین کل، لیزوزیم، کورتیزول، IgM) در میگوهای تغذیه شده با جیره های حاوی پروبیوتیک بطور معنی داری نسبت به میگوهای تغذیه شده با جیره شاهد بیشتر بود. با این وجود، اختلاف معنی داری در غلظت آلبومین بین تیمارهای آزمایشی و شاهد مشاهده نشد، اما پس از 60 روز تغذیه با جیره های T1، T2 و T3 (به ترتیب 19/ 1، 15/ 1 و 14/ 1) مقدار آن افزایش یافت. همچنین تراکم جمعیت باکتری های باسیلوس شمارش شده در دستگاه گوارش میگوهای تغذیه شده با پروبیوتیک بطور معنی داری نسبت به شاهد بیشتر بود. نتایج این مطالعه نشان داد که افزودن پروبیوتیک های باسیلی می تواند موجب بهبود پارامترهای ایمنی و تعدیل فلور میکروبی روده پست لارو میگوی سفید غربی گردد.

آمیزش بین گونه ای بطور گسترده ای برای تولید دورگه های با صفات برتر در حیوانات آبزی مورد استفاده قرار می گیرد. در این بررسی توارث مادری، توانایی ترکیب عمومی و اختصاصی، هتروزیس و افت بواسطه همخونی (افزایش هم تباری) در صفات مرتبط با رشد شامل سرعت رشد بدن بر حسب گرم در روز، سرعت افزایش طول بر حسب میلیمتر در روز، وزن بدن بر حسب گرم، طول و عرض بدن بر حسب میلیمتر و همچنین درصد تلفات در قالب طرح دی آلل کراس کامل در نتاج خالص و دورگه های حاصل از سه گونه تایگر و دو هیبرید آن شامل گرین و آلبینو بارب بررسی گردید. نتایج نشان داد بالاترین میزان توارث مادری در صفات مذکور مربوط به هیبرید آلبینو بوده و این هیبرید به عنوان لاین مادری بهترین عملکرد را نسبت به دو گونه تاریگر و هیبرید گرین بارب دارا است. میزان توانایی ترکیب عمومی گرین بارب در سه صفت (وزن، طول و عرض بدن) و در دو صفت سرعت رشد بدن و سرعت افزایش طول (تغییر طول) بدن هیبرید آلبینو عملکرد بالاتری نشان داد. مقایسه میزان توانایی ترکیبی خاص نشان دهنده برتری ژنتیکی هیبرید آلبینو هم به عنوان لاین پدری و هم به عنوان والد مادری در ترکیب با دو گونه تایگر و هیبرید گرین بارب بود. در بررسی مربوط به میزان هتروزیس، مقدار آن برای چهار صفت سرعت افزایش طول، وزن بدن، طول و عرض ماهیان منفی برآورد شد، اما میزان آن در دو صفت سرعت رشد بدن و درصد تلفات مثبت بودند که نشان دهنده فاصله ژنتیکی زیاد والدین در دو صفت مذکور می باشد. میزان افت بواسطه همخونی (افزایش هم تباری) نیز بیشترین میزان آن مربوط به صفت طول بدن و کمترین میزان آن در بین صفات رشد مربوط به سرعت رشد بدن برآورد شد.