فهرست مطالب
نشریه مطالعات قرآنی نامه جامعه
پیاپی 120 (زمستان 1395)
- تاریخ انتشار: 1395/12/24
- تعداد عناوین: 6
-
صفحه 7یکی از دانش های علوم قرآنی که نقش مهمی در فهم و تفسیر قرآن مجید دارد، دانش مفردات قرآن یا غریب القرآن است. تاکنون دانشمندان زیادی به زبانهای مختلف، بویژه به دو زبان فارسی و عربی، آثاری درباره شرح کلمات قرآن تدوین کرده اند. یکی از بهترین این آثار، کتاب قاموس قرآن، تالیف دانشمند قرآن پژوه استاد سید علی اکبر قرشی است که در زمان معاصر به زبان فارسی نگارش یافته است. این کتاب با وجود ویژگی های فراوان و نوآوری هایش، تاکنون آنگونه که شایسته است معرفی نشده و مورد استفاده محققان قرار نگرفته است. در این مقاله تلاش شده است ضمن معرفی قاموس قرآن، به برخی از امتیازات آن نیز اشاره شود: اجتهاد در معنای کلمات، نوآوری در بیان معنای کلمات، استفاده از دستاوردهای علوم تجربی در شرح کلمات قرآن و آزاداندیشی همراه با تواضع علمی نویسنده. به نظر می رسد قاموس قرآن باوجود برخی کاستی های ناچیز همچون عدم یکدستی متن و اختصار در بحث از معنای بعضی کلمات، یکی از بهترین و محققان هترین منابع شرح کلمات قرآن در طول تاریخ تفسیر در میان کتب فارسی و عربی باشد.کلیدواژگان: مفردات قرآن، قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، شرح کلمات قرآن، لغت قرآن
-
صفحه 31واژه «اولوالعزم» حاکی از مفهومی اخلاقی در وصف انسان های ارزشمندی است که وجودشان از عهد الست، با والاترین مرتبه از «عزم» عجین است: قصد جدی و ثابت بر پذیرش میثاق ولایت و حکومت جهانی حضرت مهدی(عج)، تحقق حاکمیت مطلق الهی و عبودیت جمعی خداوند متعال در عصر ظهور. این ویژگی میان همه اولوالعزم، اعم از رسل و غیر رسل مشترک است. بر این اساس ائمه ((ع))، حضرت زهرا(س)، بعضی از انبیای غیر مرسل مانند حضرت خضر(ع) و حتی برخی شیعیان نیز اولوالعزم هستند. گرچه «من الرسل» نبوده و در شمار پنج رسول اولوالعزم: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد صلوات الله علیهم اجمعین شمرده نشدهاند، اما رسولان اولوالعزم علاوه بر این ویژگی اصلی، با شاخصه رسالت جهانی بر جن و انس، نسخ شریعت پیشین و عزیمت به شریعت نوین، از سایر پیامبران متمایز می شوند که همگی از لوازم آن عزم عظیم بر هدایت جهانی است.کلیدواژگان: اولوالعزم، عهد الست، میثاق ولایت، عزم، حکومت عدل جهانی، رسالت جهانی
-
صفحه 61ساختار وجودی انسان بر مبنای توحید سرشته شده و رکن این ساختار در انسان، همان معرفت و گرایش توحیدی است که در همگان نهادینه شده و تغییرناپذیر است. تبری به معنای بیزاری جستن قلبی، زبانی و عملی از دشمنان خدا و پیشوایان معصوم ((ع)) از آموزه های اجتماعی اسلام است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که بر اساس آیات قرآن کریم، فطرت توحیدی چگونه مبنای تبری در روابط اجتماعی قرار می گیرد، با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، به این نتیجه رسیده است که هر رابطه ای بر محور توحید نباشد؛ باطل، کفر و طاغوت است و انسان موحد، فطرتا از آن تبری می جوید، زیرا بین ایمان و کفر، تقابل وجود دارد و در بینش قرآنی و توحیدمحور، انسان نمی تواند هم کفر را بپذیرد و هم مومن باشد. از سوی دیگر، جهت گیری توحیدی به معنای مدارا نکردن و نداشتن زندگی مسالمت آمیز با پیروان دیگر ادیان نیست، چرا که آیات قرآن کریم بیانگر ضرورت تحمل عقاید مخالف، زندگی مسالمت آمیز و رعایت حقوق اساسی هر انسانی است و اصل کرامت انسانی را در مناسبات و تعاملات اجتماعی حاکم می داند.کلیدواژگان: فطرت، توحید، تبری، روابط اجتماعی، فطرت توحیدی
-
صفحه 77دریافت «کتاب عمل» به عنوان مرحلهای از قیامت، در آیاتی از قرآن کریم بیان شده است، اما چیستی و چگونگی این دریافت به صراحت مطرح نشده است، از این رو هر یک از مفسران بر اساس مبانی تفسیری خود، برداشتهای مختلفی از این مرحله ارائه دادهاند که نظر علامه طباطبایی(ره) به عنوان مفسری ژرفنگر حائز اهمیت است. در این مقاله با تتبع در آثار علامه از جمله المیزان فی تفسیر القرآن و رساله انسان از آغاز تا انجام و دیگر کتب تفسیری، با روش توصیفی تحلیلی روشن می شود که «کتاب عمل» قابل تقسیم به کتاب عمل فرد، امتها و جمیع خلایق و حاوی نفس عمل، حقیقت و آثار و نتایج آن است. نحوه دریافت «کتاب عمل» نیز با توجه به عملکرد انسانها متفاوت است؛ برخی به جهت تبعیت از امام حق، از ناحیه سعادت (یمین) و برخی به واسطه پیروی از امام باطل، «کتاب عمل» خود را از ناحیه شقاوت (شمال) دریافت میدارند. دو گروه نیز فاقد نامه عملی اند: مخلصین و مقربین که به جهت فنا در ذات پروردگار متعال، بدون حساب و کتاب در حرم امن الهی جای میگیرند و منکرین و معاندین که به واسطه انکار و دشمنی با خدا، باطن وجودشان منبع منکرات شده است.کلیدواژگان: کتاب عمل، نامه عمل، علامه طباطبایی(ره)، المیزان، اصحاب یمین، اصحاب شمال
-
صفحه 95یکی از انواع گرایش ها در تفسیر قرآن، تقریب است. تقریب، نزدیکی دیدگاه های مذاهب اسلامی بر اساس اصول و مشترکات، به منظور ایجاد اخوت در دین است. این مساله در جامعه اسلامی با توجه به ضرورتهای سیاسی- اجتماعی و لزوم وحدت، از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این میان مرحوم محمد جواد مغنیه با نگارش تفسیر الکاشف، از معاصرین پیشگام تقریب در تفسیر قرآن است. صاحب الکاشف با بررسی آیات اختلافی بین شیعه و اهل سنت، با کمال احتیاط و دور نشدن از انصاف، در تفسیر خود بیشتر به موارد اتفاقی و اشتراکات بین شیعه و اهل سنت پرداخته است و در موارد اختلاف، از داوری و اثبات نظریه اختصاصی شیعه و بیان تطبیقات و مصادیق آیات که در روایات به آن اشاره شده است و حتی در برخی موارد از تبیین روشن خود آیه، پرهیز کرده است. آیات مورد اختلاف شیعه و اهل سنت در حوزه های فقهی، کلامی و اعتقادی است و در این مقاله با روش کتابخانه ای، تنها به بررسی تطبیقی آیات اعتقادی تطهیر، اطاعت از اولی الامر، ولایت، تبلیغ، اکمال دین، شفاعت، اهل ذکر و استخلاف پرداخته شده است.کلیدواژگان: تفسیر، تقریب، مغنیه، الکاشف
-
صفحه 117یکی از مهمترین وظایف امامان معصوم ((ع)) ترویج درست معارف دین مبین اسلام، با هدف رسیدن به بالاترین کمال انسانی است. از آنجا که حوزه تعامل با اندیشه، ویژگی های خاص خود را دارد و با توجه به مشکلات فکری جامعه امروز، ضرورت دارد با الگو قرار دادن روش تعامل امام صادق(ع) با اندیشه های مختلف، از راهبردهای ایشان پیروی شود، در این مقاله تلاش بر این است که با بررسی کتاب اصول کافی و تحلیل برخی گزاره ها و با گونه شناسی افکار رایج در دوره امام صادق (ع)، مبانی و راهبردهای تعامل امام با برخی صاحبان اندیشه تبیین شود. روش تحقیق در این مقاله تاریخی- تحلیلی و بر اساس جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و نرم افزارهای تاریخی تدوین و آماده شده است. دستاورد حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که امام صادق(ع) در تعامل با افکار و صاحبان اندیشه، اعم از دیندار و بیدین، با توجه به مبنا و راهبرد معرفتی خاص هر اندیشه، به شیوه های گوناگون با آنان برخورد داشته و آنان را به خردورزی و تعقل در عقاید سوق دادهاند. در این میان برخورد شدید امام با غالیان و طرد و لعن غلوکنندگان نیز در خور توجه است.کلیدواژگان: اصول کافی، شیوه تعامل، امام صادق(ع)، غالیان، صاحبان اندیشه
-
Page 7One of the areas of Quranic sciences which plays an important role in understanding
and interpreng the holy Quran is understanding the single words of
Quran or Qarib al-Quran. So far, many scholars have compiled some works on the
Quranic words in different languages especially Persian and Arabic. In contemporary
mes, the Quran scholar, Professor Sayyed Ali Akbar Qureshi has wrien
in Farsi the book the vocabulary of the Quran which is one of the best of these
works. Despite its great and innovave features, this book has not been properly
introduced or used by researchers. Introducing the vocabulary of the Quran, the
present paper tries to point out some of its advantages including Ijhad in the
meaning of words, innovaon in expressing the meaning of words, making use of
the achievements of empirical science in describing the words of the Koran and
the authors open- mindedness and scienfic humility. The book the vocabulary
of the Quran has few limitaons such as a lack of textual consistency and the
briefness of the discussions on the meaning of some words, but among the Arabic
and Persian books explaining the words of the Quran, it seems to be one of
the best scholarly sources during the history of interpretaon.Keywords: single words of the Quran, the vocabulary of the Quran, Sayyed Ali Akbar Qureshi, explaining the words of the Quran, the terms of the Quran